Figura te shquara te kombit Shqiptar.

[Murgesha]

Te nderuar diskutues ju ftoj qe ne ket teme te flasim dhe bisedojm, te sjellim materiale te ndryshme rreth figurave me eminente te popullit tone te lavdishem.

[Murgesha]

SAMI FRASHËRI



Sami Frashëri është ideologu më i shquar i lëvizjes sonë kombëtare. Si udhëheqës ideologjik, demokrat, mendje e ndritur prej dijetari, ai mbetet një nga personalitetet më të rëndësishëm të Rilindjes.
Vëllai më i vogël i Abdylit e i Naimit, ai lindi në Frashër më 1850, ku mori edhe mësimet e para. Më 1871 mbaroi gjimnazin "Zosimea" në Janinë, mësoi gjuhë të vjetra e të reja dhe u pajis me një kulturë të gjerë. Më 1872 shkoi në Stamboll për punë dhe atje u lidh menjëherë me patriotë shqiptarë, me Pashko Vasën, Jani Vreton, Ismail Qemalin, Kristoforidhin, Hoxha Tasinin etj. Samiu u dallua shumë shpejt midis tyre dhe, me formimin e shoqërisë së Stambollit, u zgjodh kryetar i saj, ndonëse ishte nga më të rinjtë. Gjer në fund të jetës ai mbeti udhëheqësi kryesor i kësaj shoqërie.
Samiu ishte njeri me horizont të gjerë dhe dha ndihmesë të shquar për kulturën turke. Drejtoi disa gazeta turqisht, ku mbrojti edhe të drejtat e kombit shqiptar. Botoi në turqisht edhe një varg veprash letrare e shkencore. Ndër këto janë disa vepra themelore, si: i pari fjalor i plotë etimologjik i turqishtes, si dhe e para enciklopedi turke e historisë dhe e gjeografisë në gjashtë vëllime. Ai shkroi në turqisht dramën Besa me subjekt shqiptar, bëri përkthime nga letërsia botërore etj.
Veprat e Samiut në turqisht përshkrohen nga ide iluministe dhe godasin obskurantizmin fetar të Perandorisë Osmane. Me to ai i sillte ndihmesë të vlefshme mendimit përparimtar. Duke goditur bazat e pushtetit feudal të sulltanëve ai i ndihmonte njëkohësisht edhe popullit të vet në luftën për liri, edhe popullit turk në luftën për përparim.
Krijimtaria e Samiut në gjuhën shqipe është e lidhur tërësisht me idealet e lëvizjes kombëtare për çlirim, me nevojat e shkollës e të kulturës kombëtare. Pa dyshim ai është një nga themeluesit e saj. Për shkollat e para shqipe Samiu botoi këto vepra: "Abetare e gjuhës shqipe„(1886), "Shkronjëtore e gjuhës shqipe„(gramatikë e shqipes,1886) dhe "Shkronja„(gjeografia, 1888). Hartoi edhe një fjalor të gjuhës shqipe, që nuk i dihet fati.

[Murgesha]

NAIM FRASHËRI



Figura qëndrore e letërsisë shqiptare të Rilindjes, ai që u bë shprehës i aspiratave të popullit për liri e përparim, si poet i madh i kombit, është Naim Frashëri, bilbili i gjuhës shqipe. Naimi lindi më 25 maj 1846 në Frashër, që ishte edhe një qendër bejtexhinjsh. Mësimet e para i mori tek hoxha i fshatit në arabisht e turqisht. Që i vogël nisi të vjershëronte. Studimet e mesme i kreu në Janinë, në gjimnazin e njohur "Zosimea". Aty horizonti i tij kulturor u zgjerua së tepërmi, njohu letërsinë, kulturën dhe filozofinë klasike greke e romake, ra në kontakt me idetë e Revolucionit Borgjez Francez dhe me iluminizmin francez. Duke përvetësuar disa gjuhë, si: greqishten e vjtër e të renë, latinishten, frëngjishten, italishten e persishten, Naimi, jo vetëm që mori bazat e botëkuptimit të vet, por njohu edhe poezinë e Evropës e të Lindjes. Të gjitha këto tradita poetike ndikuan në formimin e tij si poet. Më 1870, pas mbarimit të shkollës, shkoi për të punuar në Stamboll, por u prek nga turbekulozi dhe u kthye në Shqipëri në klimë më të shëndetshme.
Gjatë viteve 1872-1877 Naimi punoi në Berat e në Sarandë si nëpunës. Kjo periudhë pati rëndësi të veçantë në formimin e tij. Atdhetar e si poet. Ai njohu më mirë jetën e popullit, zakonet, virtytet dhe aspiratat e tij, gjuhën e bukur e shpirtin poetik të njerëzve të thjeshtë, krijimtarinë popullore, bukurinë e natyrës shqiptare.
Ndërkohë vendi ishte përfshirë në ngjarjet e mëdha të lëvizjes çlirimtare, që do të sillnin formimin e Lidhjes Shqiptare të Prizerenitmë 1878, udhëheqës i së cilës ishte Abdyli, vëllai më i madh i Naimit. Naimi dha ndihmesën e vet për krijimin e degëve të lidhjes në Jugun e Shqipërisë, përkrahu dhe përhapi programin e saj. Më 1880, kur veprimtaria e Lidhjes ishte në kulm, ai shkroi vjershën e gjatë "Shqipëria", në të cilën shpalli idetë kryesore të Rilindjes. Me këtë krijim Naimi niste rrugën e poetit kombëtar. Më 1881 Naimi u vendos përfundimisht në Stamboll, ku u bë shpirti i Shoqërisë së Shkronjave dhe i lëvizjes së atdhetarëve shqiptarë. Gjithë forcat dhe talentin ia kushtoi çështjes kombëtare, punoi për ngritjen e shkollës shqipe dhe hartoi libra për të, shkroi vjersha, përktheu e botoi vazhdimisht, duke ndihmuar për zhvillimin e letërsisë sonë, për botim edhe të shumë veprave të autorëve të tjerë. Lëvizja kombëtare, idealet e çlirimit të Shqipërisë, të përparimit e të qytetërimit të saj, u bënë faktori themelor që ndikoi në formimin e Naimit si poet e atdhetar.
Krijimtaria e gjerë letrare e Naimit, me veprat poetike e didaktike, kap një periudhë të shkurtër prej 13 vjetësh (1886-1899). Vetëm në vitin 1886 ai botoi veprat "Bagëti e Bujqësia", "Vjersha për mësonjtoret e para", "Histori e përgjithshme" dhe poemën greqisht "Dëshira e vërtetë e shqiptarëve", "E këndimit çunavet këndonjëtoreja". Më 1885 botoi përmbledhjen me vjersha persisht "Tehajylat" (Ëndërrimet) më 1888 botoi "Dituritë", më 1890 "Lulet e verës", më 1894 "Parajsa dhe fjala fluturake", më 1898 "Historia e Skënderbeut" dhe "Qerbelanë" dhe më 1889 "Historia e Shqipërisë". Sëmundja dhe lodhja e madhe ia keqësuan shëndetin poetit, zemra e të cilit pushoi së rrahuri më 20 tetor 1900, në moshën 54-vjeçare, i zhuritur nga malli për atdheun dhe me brengën që s'e pa dot të lirë.
Vdekja e poetit qe një zi e vërtetë kombëtare. Shqiptarët kishin humbur atdhetarin e kulluar, apostulin e shqiptarizmës, poetin e madh. Dhembjen dhe vlerësimin për Naimin e shprehu bukur elegjia e Çajupit, që niste kështu:

Vdiq Naimi, vdiq Naimi,
moj e mjera Shqipëri,
mendjelarti, zemërtrimi,
vjershëtori si ai.

****************************

Naim Frashëri vuri themelet e letërsisë kombëtare shqiptare. Vepra e tij shënoi lindjen e një letërsie të re me vlera të vërteta artistike. Ajo shprehte aspiratat e shoqërisë shqiptare të kohës dhe ndikoi fuqishëm në luftën e saj për liri e progres.
Naimi krijoi traditën e letërsisë patriotike, qytetare, ai solli në letërsi botën shqiptare, aspiratat jetike të popullit.
Dashuria për Atdheun, popullin dhe njeriun, krenaria kombëtare dhe besimi në të ardhmen, ideja e madhe e çlirimit, formojnë thelbin romantik të veprës së tij. Naimi e afroi letërsinë me popullin, duke trajtuar tema të reja, të ndryshme nga ato të letërsisë së vjetër, temat e problemet e kohës.
Në formimin e Naimit si poet ndikuan disa faktorë, por faktori kryesor ishte jeta e popullit të vet dhe lëvizja e tij për çlirim kombëtar.
Naimi njohu disa tradita poetike të huaja, prej të cilave mori elemente që u tretën mjaft natyrshëm në veprën e vet. Por krijimtarisë së tij vulën e origjinalitetit ia vuri jeta dhe tradita historike e artistike e populli të vet. Traditat poetike popullore, që përbën një nga burimet e formimit të tij si poet, i dha shumë më tepër nga çdo traditë tjetër. Lidhja me të u shpreh jo vetëm në gjuhën e poezisë së Naimit dhe në figuracionin e pasur, por, në radhë të parë, në përmbatje dhe në frymën e saj.
Naimi është bilbili i gjuhës shqipe, mjeshtër i fjalës. Vepra e tij vuri bazat e gjuhës letrare kombëtare shqipe, e cila do të njihte më vonë një zhvillim të mëtejshëm, për të arritur gjer në shqipen e sotme letrare kombëtare të njësuar e të zhvilluar. Tradita që krijoi Naimi, është e gjallë dhe frymëzuese edhe në jetën e shoqërisë sonë të sotme. Naimi më tepër se shkrimtar, është poeti më i madh i Rilindjes sonë Kombëtare, është atdhetar, mendimtar dhe veprimtar i shquar i arsimit dhe i kulturës shqiptare.

[Honesty^uk.]

Faik Konica- elita e kombit





Historia e nje dashurie te ndaluar, qe prodhoi nje nga kryeveprat e letersise boterore. C'rol kishte ne te, eruditi shqiptar Faik Konica. Marredheniet e tij dhjetevjecare me Guillaume Apollinaire. Shfletimi i mbi 40 letrave te korrespondences se tyre, prej nga lindi "nje miqesi evropiane".

Nje poet i ri francez, vetem 23 vjecar, atehere krejtesisht i dashuruar dhe krejtesisht i panjohur, por i gatshem per aventura, zbriste ate nentor te 1903-shit ne stacionin Viktoria te Londres, me nje brenge te madhe mbi shpine. Kishte ardhur nga vendi i tij ne ishullin perballe, vetem me nje qellim: Te vihej ne gjurme te Annie Playden, vajzes qe e kish takuar me pare ne Gjermani e qe atehere kish perndritur zemren e tij. Ishte i gatshem ta ndiqte nga pas dhe me cdo kusht, pavaresisht refuzimeve te saj te panumurta. Ndejti disa dite ne Londer, por me kot. Serisht nga Annia, guvernantja e nje familjeje te pasur, mori pergjigje refuzuese. Arriti ta takoje, por per vajzen e gjitha kjo, nuk ishte vecse nje aventure e pakuptimte. Nga i gjithe ky shtegtim - qe te kujton deri ne nje fare mase rendjen e poetit tone Lasgush Poradeci pas bukuroshes se tij angleze - poeti i ri do te dilte i mundur. Por, letersia franceze, do te fitonte nje buqete poezish te denja per cdo antologji boterore. E mbi te gjitha, poezine e djaloshit te ri Apollinaire "La chansion du mal-aime", nje nga kryeveprat e poetit, te permbledhura ne vellimin e tij me te famshem "Alcools". Po c'bente ky djalosh 20 vjecar ate nentor te larget, ne stacionin e Viktoria te Londres? Ajo qe dihet boterisht dhe qe e permendin te gjitha biografite e tij, eshte rendja pas dashurise se ndaluar, qe brengoste ate kohe poetin. Por, ajo qe studiuesit dhe biografet e tij shpesh e anashkalojne, eshte nje tjeter fakt. Eshte fakti se ai, aty, ishte ftuar nga nje shqiptar. "I deshiruar per te ripare Anni Playden, ai perfiton nga ftesa e mikut te tij shqiptar, Trank Spiro beg, i vendosur ne Londer, ku botonte revisten Albania", shkruan ne nje studim per Apolinerin, ish anetari i Akademise Goncourt, Andre Billy.

Ne fakt, i huaji, qe e kishte ftuar ne Londer poetin nuk eshte njeri tjeter, vecse eruditi i madh shqiptar, Faik Konica. Pikerisht, ai qe, me nje shenje ne xhakete, do t'i dilte ate dite ne stacionin e trenit. Te dy nuk njiheshin. Nuk ishin pare me pare. Vetem se, prej disa muajsh, kishin filluar nje korrespondence te rregullt. "Nga ky leterkembim, sot jane ruajtur vetem rreth 40 letra te Konices derguar Apolinerit, nga 16 shtatori i 1903 deri me 16 dhjetor te 1913", thote ne studimin me te plote, qe eshte kryer ndonjehere per marredheniet mes dy njerezve te letrave, studiuesi dhe shkrimtari shqiptar me banim ne Shkup, Luan Starova.

Starova, profesor i frengjishtes ne Universitetin e Shkupit dhe ish ambasador i vendit te tij ne Paris, eshte marre per nje kohe te gjate me marredheniet mes dy njerezve dhe ka botuar me pas, ne vitin 1988, ne Paris, librin "Une Amitie Europeenne", kohet e fundit e botuar edhe nga shtepia botuese "Onufri" me titullin "Faik Konica dhe Guillarme Apollinaire - Nje miqesi europiane". Pikerisht, ne kete liber, dalin per here te pare edhe detajet e nje miqesie tashme te ditur, asaj mes poetit francez dhe botuesit te "Albanias". Po aty, per here te pare, mund te verehet se gjate udhetimit te pare te Apolinerit ne Londer, Konica, ate kohe 28 vjecar, nuk i ka sherbyer vetem si mikprites, por ai edhe ka ndermjetesuar, qe lidhja dashurore e poetit te ri te funksiononte.

Ka qene ai qe, per nje kohe te shkurter, ka mbajtur korrespondence me Anni-ne e qe eshte munduar ta "zbuse" kete te fundit. Faik Konica ka marre nje leter te pare, ku guvernantja e re (qe, pa e ditur, do te imortalizohej ne poezine boterore) i thote se, i vinte keq qe nuk i kishte dhene asnje shans te dyte per takim Apolinerit.

Ndersa, ne nje leter te mevonshme, Konica thote: "Mikesha juaj me ka shkruar se, si drejtor gazete une duhet te merresha me pune teper me serioze dhe ajo cuditet qe une fus hundet ne kete 'farse'. Se paku, para se te niseshit, te na kishit njoftuar dhe, nga ana tjeter, dalldia juaj qe aq qesharake dhe me pak arsye, sa, po te dua ta takoj, ajo do te me thote se i keni ju te gjitha fajet".

Por, per studiuesin dhe shkrimtarin Luan Starova, "asgje nuk do te ishte me e gabuar dhe me e padrejte, sesa te rrudheshin marredheniet mes dy burrave ne permasen anekdodike te kesaj histori dashurie. Te lidhur nga nje shije te perbashket per pseudonime, qe habisin si ne njerin ashtu edhe ne tjetrin rast, lidhjet mes Apolinerit dhe Konices, kane rrenje me te thella".

Autori Starova gjen shije dhe ide te perbashketa te tyre per hulumtimet gjuhesore, per pozicionet kunder gjuheve te perbotshme eksperimentale, si Esperando. Starova kembengul gjithashtu se, nje prej personazheve te romanit jo shume te njohur te Apolinerit "La femme assise" (Gruaja ulur), frymezohet nga nje dyzim i dy figurave, Faik Konices dhe Pablo Pikasos, me te cilin autori sapo ishte njohur. Gjithashtu, leterkembimi nxjerr edhe ndonje mosmarreveshje, qe keto dy personazhe, sa te talentuara aq edhe kontradiktore, kane pasur me njeri-tjetrin. Flitet per nje shkrim, "Skice per nje metode, qe t'i dalesh te duartrokitesh nga borgjezet", qe Konica i kishte derguar Apolinerit per ta botuar ne revisten qe drejtonte vete, "Festin D'Esope". Por shkrimi botohet i masakruar. Dhe, atehere, duke ruajtur tonet e miqesise, Konica shperthen ne nje leter derguar ne janar 1904: "Sinqerisht nuk prisja te sakatohej kaq keq ky shkrim i mjere. Sigurisht qe shkrimi mund te mos ju kete pelqyer dhe nuk ju qortoj, por atehere nuk botohet. Ja qe keshtu veprohet dhe keshtu bej une ne revisten time... Sigurisht, nga kjo ndodhi e pakendshme, nxjerr mesimin te mos ju shqetesoj me me shkrimin tim, por nga ana tjeter, miqesia ime nuk eshte fashitur aspak".

Nga sa dihet deri me tani, korrespondenca miqesore e Faik Konices me Apolinerin, u nderpre pas nje letre te fundit qe i erdhi me 1913 nga Cikago:

"E dergonte njefare Beniamin De Casseres. Por, shkrimi mbi zarf nuk me la asnje dyshim. Ishte pikerisht shkrimi i Faik bej Konices, i imet, me forma te mira, me a-te te ngjashme me ato te shtypshkronjes dhe qe qene kopjuar nga shkrimi i Petrarkes.

E hapa letren. Ajo ngerthente nje lloj prospektusi, te botuar ne dy faqe, ne anglisht me titullin "Prelude", dhe kushtuar "te gjithe atyre qe perzuri egoizmi im militant". Eshte nje lloj poezie ne proze, mbushur me fraza filozofike dhe imazhe biblike, ku permenden Beethoveni, Geteja, etj. Kjo lamtumire e vecante, qe Faik Bej Konica u dergonte atyre qe ka njohur dhe me te cilet ka keputur te gjitha lidhjet e miqesise, nuk me le me asnje shprese ta shoh perseri". Ata nuk u pane me. Konica u end nje kohe te gjate mes Shqiperise dhe Evropes, per t'u vendosur me pas ne SHBA. Ai do te drejtonte aty "Vatren", do te behej ambasadori i Mbretit Zog dhe ndahet me 1942 nga kjo bote me nje amanet: Qe eshtrat t'i kthehen ne Shqiperi. Miku i tij francez ishte larguar nga kjo jete qe me pare. Pasi kishte botuar dy vellime me poezi, pasi ishte martuar duke pasur per deshmitar Pablo Pikaso-n dhe pasi nje grip i rende, qe kishte rene ne Paris me 1918, e shpuri pa kthim drejt Pere Lashaise. Nga kontaktet e tij me Konicen , ai la rreth dhjete shkrime. Ndersa, per cudi, tek Konica nuk gjendet asnje shenje e njohjes se tij me poetin e famshem. Valle, nje rastesi? Apo thjeshte, sic thote Kadare, "nje vetepermbajtje apo trill shqiptari, nga ata qe, sado qe perpiqesh, nuk i shpjegon dot"?.
__________________

[Honesty^uk.]

Kush Ishte Faik Konica




Nje profil i shkrimtarit dhe botuesit shqiptar nga pena e famshme e Apolinerit

Nga njerezit, qe kam njohur dhe te cilet i kujtoj me me shume kenaqesi, Faik Konica eshte nje nga me te vecantet. Eshte lindur ne Shqiperi para dyzet vjetesh, ne nje familje qe i ka qendruar besnike kultit katolik. Ky shqiptar u edukua ne France dhe rreth moshes njezetvjecare, ishte kaq i devotshem sa donte te futej si rishtar ne Grande-Chartreuse. Por nderkaq, kjo nuk ndodhi dhe pak nga pak, feja e tij u kthye jo ne shperfillje, por ne nje lloj antiklerikalizmi te vendosur, qe te kujtonte ate te Merimese. Vazhdoi studimet, por meqe kish shume te theksuar ndjenjen e dashurise per atdheun e vet shqiptar, kur u kthye ne Turqi, shestoi dhe sipas te dhenave te tij, u denua dy here me vdekje ne mungese. Erdhi perseri ne kete France, te ciles i njihte ne menyre te admirueshme gjuhen dhe letersine, dhe u lidh me te gjithe ata qe merreshin me Shqiperine. Megjithate, liria qe gezojne ketu, nuk i'u duk e mjaftueshme. Shkoi dhe u vendos ne Bruksel, ne rrugen "Shqiperia", per te themeluar aty nje reviste dijetare "Albania", ku merrej me politike, por edhe me shume me letersi, me histori, me filologji. E gjalleroi keshtu shume levizjen per gjuhen shqiptare; duke e pastruar gjuhen shqipe nga fjalet e papershtatshme ose parazite, qe kishin hyre ne te. Ne pak vite, e beri ate, nga nje e folme mejhanesh marinaresh, ne gjuhe te bukur, te pasur dhe te zhdervjellet.

Megjithate, liria si kuptohet ne Bruksel, nuk i pelqente me shume se ajo qe kemi ne Paris. Pati madje nje here pune ne rruge me nje polic. E pyeti: "Kombesia? - Jam nga Shqiperia. - Ku banoni? - Ne rrugen "Shqiperia". - C'pune beni? - Drejtoj "Shqiperine" (Albanian). - Ta dish, me duket se kesaj here po tallesh me mua. - tha polici. Dhe memedhetarit shqiptar i'u desh ta kalonte naten ne rajon.

I neveritur nga Brukseli, Faik bej Konica u nis per ne Londer. Braktisi shtypshkronjen e vet qe perdorte vetem shkronja plantiniene, ku pat kompozuar dhe botuar vete veperza, qe sot gjenden rralle. Kjo nuk zgjati shume, sepse punetori i vetem qe kishte i'a doli t'i beje te gjitha shkronjat pelte, te paperdorshme.

E njoha Faik bej Konicen me 1903, ne Londer. Banonte ne Oklej Kresent Siti Roud, E.C. S'e kisha pare ndonjehere me pare. Me pat ftuar ta kaloja disa dite tek ai dhe duhej te vinte te me merrte ne stacionin e trenit. Duhej nje shenje, fale se ciles do ta njihja. U morem vesh, qe te mbante nje orkide, ne thilen e xhaketes. Treni im mberriti me shume vonese. Dhe ne peronin e stacionit Viktoria vura re se, te gjithe zoterinjte, qe ishin aty, kishin nga nje orkide ne thile. Si ta njihja shqiptarin tim? Zura nje talkie dhe mberrita tek ai ne castin qe shkonte te blinte orkidene.

Qendrimi im ne Londer qe shume i kendshem. Faik bej Konica ishte i dhene pas klarinetes, obojes dhe bririt anglez. Kishte ne sallonin e vet nje koleksion te vjeter te ketyre instrumenteve prej druri. Ne mengjes, duke pritur te hame, gjithmone me vonese, mikpritesi kendonte me hunde per mua melodi te vjetra dhe rrinte ndenjur, me sy te ulur, me pamje serioze, para pupitrit te vet.

Hanim mengjes shqiptarce, domethene pambarim. Njehere ne dy dite, kishte si embelsire crème renversee, qe une s'e shijoj fare. Kenaqej me te. Dhe te nesermen kishte blanc-manger (xhelatine e bere me qumesht, sheqer, bajame dhe pelte peshku), qe me pelqen sa me s'behet dhe qe ai nuk e hante.

Drekat zgjatnin kaq shume, sa nuk munda te vizitoj asnje muze te Londres, sepse ne mberrinim gjithmone ne castin kur mbylleshin dyert.

Megjithate, ne benim shetitje te gjata dhe fillova te kuptoj se c'mendje e holle dhe e ditur ishte Faik bej Konica.

Si thuajse gjithe shqiptaret e vertete, ishte pak me huqe, megjithate, isha kaq i prekur nga miqesia qe tregonte per mua, saqe nuk e vija re fare, qe e tepronte.

Huqet e tij shfaqeshin ne menyren me te cuditshme. Nese rastiste qe te hynte ne ndonje shitore per te blere dicka, dilte andej me friken se mos shitesi e ndiqte nga pas e i thoshte se e kish vjedhur: "Dhe me te vertete, shtonte ai, si do ta provoja qe s'e kam vjedhur?"

Kur e pashe ne Londer, Faik bej Konica sapo e kish ndryshuar biblioteken e vet; pat shitur te gjithe librat e vet per te blere nga ato botime angleze, ku teksti eshte shtypur me shkronja kaq te vockela saqe duhet nje thierze per t'i lexuar. Pat bere kesisoj nje goxha biblioteke, qe futej e tera ne nje dollap te vogel.

Nga librat e vet te vjeter nuk pat ruajtur gje tjeter vec fjalorit te Bejlit, te cilin e mbante per mjeshtrin e vet, si dhe fjalorin e Darmesteterit.

Adhurimin me te madh letrar e kishte per zoterine Remi de Grumon dhe u tregua shume mirenjohes kur, me vone, i dergova nje portret te mjeshtrit, qe munda ta gjej.

Faik bej Konica, si Bejli tjeter, ka pasur gjithmone manine e pseudonimeve. I nderron shpesh. Ne kohen kur e njoha, donte ta quanin Thrank-Spirobeg, sipas emrit te heroit te nje romani historik te Leon Kahenit, qe eshte nje lloj kryevepre dhe vepra me e mire e frymezuar nga historia civile e shqiptareve. Po kur e pa, qe shtypshkruesit e shkruanin gjithmone pseudonimin e tij: Thrank-Spirobeg, Faik bej Konica vendosi qe te nenshkruaje keshtu.

Kjo nuk zgjati vec dy a tri vite; mori nje tjeter pseudonim, me te cilin nenshkroi nje veper shume te pasur, te shkruar shume mire, qe ka titullin "Sprove permbi gjuhet e sendergjuara", nga Pyrrhus Bardyli.

Edhe nje here tjeter kalova ca kohe ne Londer te Faik bej Konica, qe ishte martuar dhe qe banonte ne Shingford. Ishte pranvere, shetitnim ne fushe dhe kalonim ore te tera duke pare ata qe luanin golf...

Pak kohe para se te mberrija une, Faik bej Konica kishte kerkuar t'i blejne pula te gjalla qe te kishte veze te fresketa, por kur i kishim, ishte e pamundur t'i hanim. Dhe me te vertete, si mund te hahen vezet e pulave qe i njeh, qe i ushqen vete?

Pulat nuk vonuan t'i hanin vete vezet e tyre dhe kjo e llahtarisi deri ne ate pike Faik bej Konicen, sa t'i shihte nga tmerri te gjorat shpese, pa guxuar kurre me t'i lere te dalin nga qymezi i tyre i vogel, ku shqyen njera-tjetren, vec njeres qe, duke qene se doli fitimtare, jetoi edhe ca ne vetmi. E pashe pikerisht aty. Ishte bere e eger dhe e cmendur. Meqe ishte e zeze dhe ishte tretur, duke qene se kishte humbur puplat, ishte shnderruar ne nje lloj miu gjirizash.

Faik bej Konica botonte "Albanian" me shume kujdesje. Ne syprine te revistes kishte, emblemen e mbreterise se ardhshme te Shqiperise, te vizatuar nga nje skulptor francez me talent, emrin e te cilit e kam harruar dhe qe vdiq para ca vitesh ne rrethinat e Nju-Jorkut, nga qe ra baloni me te cilin fluturonte. Megjithate, kujdesja qe Faik bej Konica i kushtonte hartimit te artikujve te vet dhe ngadalesia e tij karakteristike, beheshin shkak qe revista e tij te dilte gjithmone me shume vonese.

Me 1904, nuk dolen vecse numrat e 1902-shit. Dhe me 1907, dilnin rregullisht numrat e 1904-es.

Vetem revista franceze L'Occident do te mund te hahej ne kete pike me Albania-n.

Kur plasi Revolucioni turk, Faik Bej Konica mendoi te kthehej ne atdhe. Por ngjarjet nuk rrodhen aspak si deshironte ai. Dhe u nis papritmas ne Amerike, ne nje kohe qe nxitej revolta ne Shqiperi.

Me shkroi edhe njehere te fundit para se te nisej, mandej as qe u ndie fare. E dija qe kishte ne Amerike nje koloni te rendesishme dhe te pasur shqiptaresh. Mendoja se ajo e kish pritur me nderime, gjalleruesin e gjuhes shqipe. Me vinte keq, qe nuk me mbante ne dijeni te aventurave te veta, kur, vitin qe kaloi gjeta krejt rastesisht te nje librashites, numrin e pare te nje botimi me titull "Trumpeta e Krujes", qe ka pas qene kryeqytet i Skenderbeut. Pashe aty se Faik bej Konica jetonte ne Shen Lui, ne Misuri, dhe se pat hequr dore nga te shkruarit frengjisht, te cilen e njihte shume mire, per te perdorur anglishten, qe e fliste shume keq.

I shkrova ne Shen Lui, por s'mora pergjigje fare. Kur keto ditet e fundit, nje leter e ardhur nga Cikagoja, me kujtoi shqiptarin tim. E dergonte nje fare Beniamin De Casseres (ne nje fjale te vetme me dy shkronja te medha). Por, shkrimi mbi zarf nuk me la asnje dyshim. Ishte pikerisht shkrimi i Faik bej Konices, i imet, me forma te mira, me a-te te ngjashme me ato te shtypshkronjes dhe qe qene kopjuar nga shkrimi i Petrarkes.

E hapa letren. Ajo ngerthente nje lloj prospektusi, te botuar ne dy faqe, ne anglisht me titullin "Prelude", dhe u ishte kushtuar "te gjithe atyre qe perzuri egoizmi im militant". Eshte nje lloj poezie ne proze, mbushur me fraza filozofike dhe imazhe biblike, ku permenden Beethoveni, Geteja, etj. Kjo lamtumire e vecante, qe Faik Bej Konica u dergonte atyre qe ka njohur dhe me te cilet ka keputur te gjitha lidhjet e miqesise, nuk me le me asnje shprese ta shoh perseri.

Hoqi dore nga Evropa, nuk boton me "Trumpeta e Krujes", ndoshta as Shqiperia vete nuk ben pjese ne preokupimet e veta. Dhe, ky pasardhes i bashkeluftetareve te Gjergj Kastriotit, shetit tani midis afaristeve te Miciganit melankoline, vesvesllekun e vet te mergimtarit dhe, pa kurrfare pike dyshimi, te kater vellimet e fjalorit te Bejlit.

Kronike, botuar ne "La Vie Anecdotique", me maj 1912.

[Murgesha]

Mbreti i Ilirive, Bardhyli

Bardhyli lindi në vitin 449 p.e.r. dhe mbretëroi për 34 vjet (393-359 p.e.r.). Ai ishte me origjinë nga shtresat e ulta të shoqërisë skllavopronare, që gëzonin respektin e fisit ushtarak të enkeleasve.
Bardhyli njihet si themelues i shtetit të parë në gjithë trevat e Ilirisë, organizoi një ekonomi të fuqishme dhe një ushtri të madhe. Historia e Ilirisë dhe e shtetit Enkeleas në shek. V-VI p.e.r. është e lidhur me zhvillimin e shteteve skllavopronare dhe mbretërit e
tjera, me ushtritë e strategët e saj, sidomos me Maqedoninë, Spartën, Athinën, etj.
Maqedonia, si mbretëri dhe perandori e ardhshme, në rrugën e zgjerimit e të fuqizimit, u bë një kërcënim serioz dhe për Ilirinë. Mbreti i maqedonisë Filipi II udhëhoqi ekspedita të mëdha ushtarake për nënshtrimin e fiseve fqinjë, por qysh në ndeshjet e para, ushtria e tij u rezikua disa herë, deri në humbje të plota. Pikërisht këtu qëndron madhështia e mbretit Bardhyl si udhëheqës shteti dhe komandant i një ushtrie të fuqishme. Ai sfidoi shtetin dhe ushtrin më të madhe të Ballkanit në atë kohë. Bardhyli si strateg duhet vlerësuar për faktin se u ballafaqua me disa ushtri e ushtarak me zë për atë kohë, siç qenë ata maqedonas e grekë, ndaj të cilëve shumë herë doli fitues.
Bardhyli, spikati në drejtimin e shtetit, jo vetëm si një komandant me aftësi të larta, por dhe si një burrë shteti i zgjuar që fitoret nuk i mbështeti vetëm tek shpata. Ai dobësoi ndikimin politik dhe fuqinë ushtarake spartane e maqedonase.
Në vitin 385 p.e.r. Bardhyli u lidh me sunduesin e Sirakuzës (Itali).
Më 383 p.e.r. ai mundi Amynten II (mbret me zë i Maqedonisë), e detyroi atë të paguante një atribut dhe njëkohësisht u mori atij peng Filipin (më të voglin e djemve që do të bëhej tepër i dëgjuar) duke ua dhënë atë tebanëve.
Në vitin 369 p.e.r. Bardhyli theu Aleksandrin II (djalin e madh të Amuntës), kurse në vitin 360 p.e.r. shpartalloi Perdikën III (mbret maqedonas) dhe në vitin 359 p.e.r. u ndesh me vet Filipin II.
Bardhyli përvetësoi traditat origjinale të luftës ilire. Ai organizoi e përsosi një ushtri të rregullt. Objektivi i tij strategjik ishte: konsolidimi dhe mbrojtja e shtetit të parë ilir, për të mos lejuar zgjerimin dhe daljen e mbretërisë së Maqedonisë në Adriatik e Jon, që ajo e lakmonte shumë.
Bardhyli synonte ta priste e ta godiste kundërshtarin përtej kufijve të shtetit të vet, sepse kështu do të përfitonte nga shumë drejtime. Ai nuk angazhohej gjatë në luftime, por përpiqej të mbaronte në një kohë sa më të shkurtër. Shëmbulli i qartë për këtë karakteristikë të tij është beteja me Filipin II.
Në vitin 359 p.e.r. kundër Bardhylit niset vetë Filipi II, të cilit nuk i kishin mbetur kundërshtarë të tjerë në afërsi, mbasi i kishte nënështruar. Ilirët e pa mposhtur donte ti nënështronte me zjar e gjak. Me një ushtri prej 10.000 këmbësorë dhe 600 kalorës, iu tur Ilirisë, i ndjekur dhe i përkrahur edhe nga shtetet greke të futura nën sundimin e tij. Bardhyli, në këtë situatë çoi delegatë për paqe, me kusht që të dy palët të mbanin qytetet në zotërim, paqe që nuk u pranua dhe konflikti u bë i pa shmangshëm. Bardhyli, i nxitur nga fitoret që kishte aritur dhe nga trimëria e luftëtarëve që kishin përballuar me sukses frontin maqedonas, u doli atyre përpara me 10.000 këmbësorë dhe 500 kalorës. Dy ushtritë sapo u afruan, u përleshën. Nisi një betejë e pashëmbullt. Pas shumë luftimesh fitorja nuk po anonte nga asnjëra anë. Ushtritë luftonin me këmbëngulje. Bardhyli kishte mundur t’i përqëndronte forcat më të shumta në pikën më të dobët, në krahun e majtë të falangës maqedonase. Kur ky krah po shkërmoqej, Filipi II, i ndodhur në krahun e kundërt, hodhi në këtë anë dhe në shpinë të enkeleasve kalorsinë,ndërsa vetë me këmbësorët sulmoi ballas. Manovrës rrethuese strategu ilir i’u përgjigj me rigrupimin e shpejtë të forcave, duke i vendosur ato në formën e një pyke, sepse kështu i krijohej mundësia më e madhe për të përballuar situatën. Ky ndryshim i shpejtë i ilirëve shmangu krahëmarjen dhe shpinëmarjen. Katërkëndëshi ilir i Bardhylit luftonte pa u tundur. Veç anëve të tjera të mira, në krye të tyre, hipur në kalë, komandonte dhe luftonte prijësi Bardhyl në moshen 90 vjeçare. Ky rast përbën një dukuri unikale qysh nga lashtësia dhe deri në kohët e reja që një luftëtar strateg të udhëheq e të përdor armën në fushën e betejës në një moshë kaq të thyer. Mbreti Bardhyl, së fundi, vendosi të tërhiqej nga lufta, por duke luftuar. Ai u tërhoq në mënyrë të organizuar e pa rezik, në thellësi të maleve të fisit ilir të Taulantëve. Maqedonasit nuk ishin në gjëndje që ta ndiqnin atë. Kjo betejë vërtetë anoi nga Filipi II dhe pati humbje të rënda nga të dy anët, por Bardhyli si burrë shteti dhe strateg ushtarak, e shpëtoi ushtrinë nga shpartallimi dhe për pasojë edhe shtetin e tij nga pushtimi. Ai i dha Filipit II qytetet e pretenduar prej tij. Filipi II, i kënaqur me marjen e qyteteve, u largua për në Maqedoni, duke e lënë Bardhylin në mbretërin e tij i detyruar që të pranonte faktin e një shteti dhe një ushtrie ilire të enkeleasve rivalizues.
Bardhyli vdiq 3 vjet më vonë (356 p.e.r.) Në moshën 93 vjeçare. Me vdekjen e Bardhylit fuqia ushtarake e Enkeleasve u dobësua. Kjo pasojë, shërben si tregues i famës dhe rolit të madh të Bardhylit.
Bardhyli dhe enkeleasit meritojnë të vlerësohen edhe si faktorë i parë historik i luftës së drejtë që ka bërë në shekuj populli i ynë për të mbrojtur truallin e vet.

[Murgesha]

Papa me origjine shqiptare Klementi XI
U zgjodh Pape me 8 dhjetor 1700 dhe vdiq me 19 mars 1721.
Kur u njoftua per postin e larte priti 7 dite qe te ish i bindur ne vetvete se e meritonte kete nder e privilegj. Pershkruhet si nje person me kulture te gjere qe pelqente shume artin dhe pasuroi mjaft Biblioteken e Vatikanit.


http://www.forumihorizont.com/attachment.php3?s=&postid=64198

Nje medalje tip monedhe kushtuar Klementit te 11-te ose Giovanni Francesco Albani-t !

http://www.forumihorizont.com/attachment.php3?s=&postid=64199

Monedhe e prere nga shteti Papal (Vatikani) gjate kohes se Klementit XI ...

http://www.forumihorizont.com/attachment.php3?s=&postid=64201

Pjesa e prapme e monedhes se siperme.

http://www.forumihorizont.com/attachment.php3?s=&postid=64202

[VARDARI]

ABAZ KUPI - PINJOLL I NACIONALIZMIT TË KULLUAR DHE BESNIK I IDEVE DHE PRAKTIKËS PERËNDIMORE TË QEVERISË SË MBRETIT ZOG
-- nga Luan Gashi

Quins NY: Asht nji kenaqesi, qe sot gjindemi para nji figure heroike, politike, patriotike e fisnike, sic ishte Abaz Kupi. Sot, gjindemi para nji trimi legjendar, para nji komandanti, para nji koloneli, majori dhe sic e thirrshin bashkfshataret e tij kapedan ose sic e thirri vizionari largpames, strategu dhe themeluesi e drejtuesi i shtetit te pare shqiptar Mbreti Zog, Abazi im.Sot, ne shenje respekti kujtojme kete hero vigan, ku jeta e tij asht plot kujtime e ngjarje dhe ndodhina historike, ne periudhen ma kulminante, i cili Heroi ka qene aktori ne levizjet kombetare te shekullit XX, duke nderue kombin dhe vetveten.

Abaz Kupi, lindi me 6 gusht 1892, ne nje lagje te quajtun Varosh ne Kruje. Ai u rrit ne nje familje heroike e patriotike ne nje dhome burrash ku bisedohej per Shqipni, per flamur per trimni, per bese e burrni.

Historia e lavdishme e Kupeve fillon para Abazit, si me te atin Hasanin dhe te afermit Osmanin dhe Brahimin. Te gjithe keto paraardhes te Abazit, shquheshin si figura parësore. Koloneli, edukaten e celikte e kishte marre nga topraku (oxhaku), aty ku trashegohej legjenda e Skenderbeut. Ai qysh i ri spikati me ndjenjen e dashnise per vendlindjen dhe urretjen per pushtuesit turq, duke kontribue me bashkmoshataret ne grumbullimin e fishekeve.

Ne vitin 1914, filloi levizja rebeliste apo me mire me thane levizja e Haxhi Qamilit. Ketu Abaz Kupi naltesohet, duke mbrojtun flamurin Shqiptar. Perfaqesuesit rebelist me ne krye nji far trathtari Llan Hoxha, donin te perdhosnin Flamurin tone kombtar, ndersa Abazi mbrojti flamurin dhe turkomanit i tregoi vendin me nji plumb.

Rebelistet jo me kaq, donin te shkaterronin edhe kishen shqiptare ne Rreshen, kurse shpirti fisnik dhe human i Abaz Kupit spikati dukshem duke luajtur rolin kryesor ne mbrojtje te kishes shqiptare. Ai kishte fillue me u ndigjue dhe me i dale zani e nami si Kapedan, ashtu sikurse e therrshin me respekt te madh asokohe.

Ne periudhen e fillimit te shekullit XX, apo siq do ta quajme periudha e Rilindjes apo e Rizgjimit Kombetar (sikurse eshte shprehur profesori i nderuem Arshi Pipa), Shqipnia ishte e ndame fise e fise, tarafe tarafe. Kujtojme, se ishte koha e cubave, se ishte koha e gishtit dhe ishte koha e grupeve rivale.

Mbreti Zog u ba vete Mbret dhe jo me trashigim si bir Mbreti, por tue kalue neper te gjitha fazat e rregullta politike e ushtarake te nje njeriu qe kishte synim te Maja e Kodres. Ai vinte nga nje familje qe kishte sunduar ne Mat, prej nje familje me gjak princor, ku bisedohej politika e sundimit dhe e fuqise. Kjo ishte faza e pare e stervitjes per me hyp tek Maja e Kodres. Permbi gjithcka ishte se Ai kishte le per me u ba Princ, me u ba i pari nder te pare, se ne Shqipni nuk ishte e lehte me u ba Princ veq se rjedh nga nje famlje e madhe. Kishte dhe familje te tjera te njohuna, por ai ishte vete personi qe kishte le me te gjitha elementet intelektuale dhe ushtarake dhe u ba i pare nder te pare.

Veme ne dukje se Mbreti Zog perballej me nje veshtiresi shume te madhe: me bashkimin e fiseve, tarafeve ne dobi te kombit, nje veshtiresi te tille kishte ndeshe edhe me Abaz Kupin. Levizjet e tij patriotike Mbreti i studionte, jo vetem te Abazit por edhe te te gjithe te tjereve. Kur ishte nevoja, per interesat e nalta kombtare te Shqipnise, i ftonte per bisedime edhe kundershtaret e tij me nje zemergjensi dhe largpamsi prej nji udheheqsi.

Xhelozite e fqinjeve ishte te pasosuna ndaj Shqipnise. Keshtu serbo-malazias, kishin fillue planet per te marre Shkodren, vater kjo teper e rendesishme. Shteti shqiptar kishte marre sinjalin si dicka po e kanoste vendin e shqiponjave. Abazi me gjithese kishte marredhenie te akullta me Ahmet Zogun, ai e kishte pyetur vehten, se kur eshte nevoja per Shqipni nuk kursej asgje.

Abazi mblodhi vullnetaret e vet dhe iu bashkangjit menjihere ne ne vitin 1920 ne Luften e Koplikut, ku operacioni ushtarak ne ate kohe drejtohej drejtperdrejte nga Ahmet Zogu. Me 1921, fill pas Koplikut, serbet filluan tentativat per te krijue te ashtequajtunen Republika e Mirdites. Mirepo kjo anderr u shue ne saj te zotesise se Ahmet Zogut dhe ne saj te gatishmerise te Abaz Kupit dhe Bajram Currit.

Ma vone ne vitin 1922, shteti shqiptar ndeshet me kryengritesit dibrane. Elez Isufi, me forcat e tij kishte avancue drejt Tiranes. Ne saj te marredhenieve te ngurta, qe ekzistojshin mes Zogut dhe Abazit, ky u ishte bashkangjite kryengritesve, por kur e pa dhe u bind se Shqipnia ishte ne pikpyetje ne zhdukje Abaz Kupi u ndal dhe tha: “Shqipnia mbi te gjitha”. Konsulli anglez i bindi kryengritesit, se Shqipnia asht drejt zhdukjes dhe kjo kryengritje e pakuptimte vecse e shpejton shperberjen e kombit me te lashte ne Europe.

Pas shume ngjarjeve, mbas shume veprave, mbas shume levizjeve, Zogu kishte arrit me krijue besimin per nji bashkepunim me Abaz Kupin, ndersa Abazi kishte forcue besimin me nji logjike te shendoshe, qe Zogu me veprimet e tij te matura diplomatike dhe ushtarake po del si nje shpetimtar i Shqipnise. Ketu nji kontribut te pazevendesueshem kishte dhane miku i dy figurave te rendesishme historike, negociatori, patrioti nga Tirana i quajtur Sene Elezi, per bashkimin e dy burrave te medhenj Ahmet Zogun me Abaz Kupin.

Ah cfare kenaqesie ndien shpirti i njeriut kur sheh se ne ate kohe burrat e shquar te kombit shqiptar, kane lane pas krahesh bindjet dhe grindjet politike e jane bashkuar ne interes te kombit shqiptar. Sikur te vepronin keshtu edhe politikanet shqiptare sot, qe as nuk e kane mendue ndonjehere nje veprim te tille, qe si shembull pozitiv e solla pak me lart nga historia!?

Me 1925, Zogu ishte Kryeminister. Atij i duheshin njerez si Abaz Kupi. Nderkaq, ai duke e vleresuar lart figuren e Kupit, i beson atij detyren e Komandantit dhe ma vone te Kapedanit. Abazi, si Kapedan shquhej dhe rolin kryesor i kishte kushtue pajtimit te gjaqeve, me te cilin kishte patur nji sukses te vecante. Gjithashtu kishte krijuar stabilitet dhe qetesi. Ne ate kohe shteti shqiptar perfaqesohej denjesisht ne Kruje nga Abaz Kupi. Per pune te mira qe bani dhe besimin qe krijoi tek shteti, ai u caktue nga Mbreti per te kontrollue nji turbullim qe u shkaktue ne Vlone. Me forcat e veta dhe zotesine e tij, ai u nis ne Vlone,duke vu rregull dhe qetesi. Me ndjeshmerine e nji atdhetari te flakte, vlonjatve u tha se: “E dua Vlonen taman si Krujen time”.

Sa vuni qetesine dhe rregullin ne qytet, ai u kthye me respekt nga Vlona e Pavarsise dhe u prit me ngrohtesi nga Mbretnia Shqiptare per sherbim te nalte ndaj shtetit.

Erdhi 7 prilli, nji dite e zeze per popullin shqiptar. Ducja, me ane te Konti Ciano-s, kishte hartue planin me pushtue Shqipnin. Italia po merrte hovin e Gjermanise, Parlamenti shqiptar ne ato dite te zeza, mblidhet dhe unanimisht hodhi poshte planin e zi te Italise. Ata urgjentisht filluen pergaditjet ne popull. Mehdi Frasheri, nji nder patriotet dhe intelektualet e asaj kohe, bante propaganda qe fashizmi te pritet me rezistence. Populli shpirtnisht ishte i pergaditun per lufte. Perpara kesaj gjendje te rende, Mbreti Zog, duke pa planin ogurzi, ma te rendesishme e quajti Mbrojtjen e Durresit. Pikat e tjera ku do te perqendrohej rezistenca me arme ne dore ishin Shkodra, Shën Gjini, Vlona dhe Saranda. Mbreti me nji besim te plote, caktoi Abaz Kupin si komandant i operacionit ushtarak te mbrojtjes.

Ai menjiherë filloi organizimin per rritjen e rezistences antifashiste ne Shqipni. Keshtu vullnetare te panumert nga e gjithe vendi, i bashkangjiteshin komandantit. Lufta kudo vazhdonte ne menyre te pameshirshme, kunder nji ushtrie teper te motorizueme per kohen. Luftarve te lirise ne token e shqipeve nuk u trembej syni aspak dhe komandanti Kupi ishte ne vijen e pare te frontit duke derdh pa pushim plumba mbi pushtuesit kemishzinj. Durresi i lashte po bahej tym e flake. Italianet te befasuem nga kjo rezistence e vendosun e shqiptareve, filluen te dergojne perforcime te kualifikueme ne te gjitha drejtimet ku luftohej. Nderkohe vritet Mujo Ulqinaku, nji nder luftaret ma te permendun te kohes dhe simbol i lirise per te gjithe brezat. Italianet per te dobesue pikat e forta te rezistences, u kishin ofrue disa trathtarev te kombit edhe flori, qe te sabotonin luften dhe te gjenin menyren per te kompromentue Komandantin Abaz Kupi, por me kot, se Kupet asnjihere nuk i ka lakmue etja per flori ne dem te interesave kombtare.

Heroizmin e popullit, te komandantit dhe luftetareve te tjere antifashiste rapsodi popullor do ta perjetesoje ne kengen e vet me keto vargje historike:

“…Sjam italjan, por jam shqyptar,
Sqaj per fmij, e sqaj per djal,
Nuk jam burre me ngrane flori,
Do te luftoj une per Shqipni
Per Flamurin Kuq e Zi…”

Shtypi nderkombetar, gazetat e kohes shkruenin, se trimat shqiptare po mposhtin nji ushtri moderne. Cërcilli vete thoshte se si po heshte Europa. Agresori kishte fillue me avancue si rrjedhim i epersise tekniko-ushtarake. Ne keto momente te pashprese, Mbreti Zog, i pikelluem shume detyrohet qe me dhimbjen ne shpirt te largohet nga Atdheu se bashku me familjen dhe princin e vogel Leka te porsa lindun. Ai gjithnje mendonte dhe shpresonte qe se shpejti nji dite do te kthehej ashtu sikurse e kthyen anglezet dhe francezet ne kohen e Nolit.

Po te gjykojme sot me gjakftohtesi dhe pa pasione politike, koha na sjell nji argument te forte, sikurse e dini edhe ju te nderuem pjesemarres ne kete ceremoni perkujtimore, se Ahmet Zogun e prune ne pushtet per asyen e forte qe ne Shqipni te mos depertojne bolsheviket e rusise, te importuem pa kursim nga Noli.

[Murgesha]

MULLA IDRIZ GJILANI
Udhëheqësi Shpirtëror, Politik e Ushtarak


Në historinë e re të gjysmës së parë të shekullit tonë, çfaqet dhe figura e Mulla Idriz Gjilanit. Studjuesi Muhamet Pirraku e portretizon si "Fetar atdhetar konseguent, orator e mjeshtër i penës, i zoti i punës, besnik i fjalës, predikues fetar dhe mualim-mësues iluminist, ideolog dhe luftëtar i lirisë, i vendosur në idealet e veta liridashëse, si bjeshkët e Kosovës, të cilat i mbrojti me fjalë, me pushkë, me gjak, burrërisht, trimërisht, i pathyeshëm, me plagë në zemër e në trup, nuk u dorëzua, u bë legjendë si Basho Muji".
Mulla Idriz Gjilani lindi në Velekincë, katund në periferi të Gjilanit, më 4 qërshor 1901. Ndoqi studimet fillestare në mejtepin e Cernicës, të cilin e mbaroi në vitin 1911, kurse studimet e mesme i vazhdoi në medresenë "Atik" në Gjilan. Më 1926 u diplomua, pas një ndërprerjeje të shkollës. Në moshën 25- vjeçare u bë imam dhe fitoi titullin Mulla. Shërbeu në detyrën e Imamit në Karadak e në Hogoshtë. Më 1941 u zgjodh në postin e Bashvajizit në Ulema-mexhlizin e Kuvendit fetar-arsimor të Vakufit të Shkupit.
Në karrieren e tij prej fetari ai u nis nga disa parime kur’anore dhe hadithore që përcaktonin vlerat e arsimit, të kulturës dhe të edukatës: "Pa shkollim - thotë ai, - nuk ka fe të mirëfilltë", "Talebet (nxënësit) tonë nuk duhet të mësojnë më vetëm për leximin e Kur’anit, por edhe për njohjen e mjeshtërisë së shkrimit. Talebet tonë duhet t’i nisim në rrugën për ta njohur islamin dhe jo për ta prezantuar si diçka statike", "S’ka fe pa atdhe", "Të ndihmojmë njëri-tjetrin me fjalë, me penë, me pasuri, të duhemi si vëllezër", "Pa një atdhe të lirë feja nuk mund të mbahet, nuk mund të ushtrohet", "Lexoni te mualimë të urtë sa e mirë dhe sa e kuptueshme është feja islame, kur shpjegohet shqip, në gjuhën e Zotit për shqiptarët".
Gjatë kohës si hoxhë dhe bashvaiz zhvilloi një veprimtari intensive në fushën e edukimit fetar me frymë atdhetare. Hapi mejtepin e Pidicit për mësimin e djemve dhe të vajzave, organizoi ilegalisht mësimin e shkrim-leximit me alfabetin e gjuhës shqipe, futi mësimin shqip në medresenë "Atik", ushqeu mirëkuptimin dhe bashkëpunimin vëllazëror me bazë kombëtare shqiptare në popullsinë muslimane-katolike të zonës së Karadakut. Kur qe mësimdhënës në tre mejtepe njëkohësisht, shfrytëzoi sistemin monitor: përgatiti nxënësit më të mirë dhe me moshë më të madhe për ta zëvendësuar kur ai mungonte.
Në prill të vitit 1937, në kushte ilegaliteti, themeloi në Arllat të Drenicës Organizatën e Rinisë Përparimtare "Drita" të Kosovës. Aktivitetet e tij fetare nuk dalloheshin nga ato atdhetare e humane. Kudo, kurdo e me këdo ato ishin të pranishme.
Mulla Idrizi ishte kundër shpërnguljes së shqiptarëve. Në funksion të kësaj bindjeje atdhetare e humane ai programonte në xhami, në konake, në kuvende e deri në ceremonitë e vdekjes. Në formë kushtrimi ai thërriste: "Jemi përgjegjës për varret e prindërve tanë para Zotit dhe para kombit. Nuk guxojmë të heqim dorë prej tyre t’i lëmë të shkreta për t’i lavruar derrat e naçalnikëve sllavë! Jo vetëm në Turqi, por as në Shqipëri nuk bën të shkojmë. Zoti në Kur’an na ka bërë përgjegjës për vatanin dhe kombin!"
Ai, përsonalisht, u printe aksioneve për ndërtimin e urave, rrugëve, çesmeve, mejtepeve, xhamive, mirëmbajtjes së varrezave, të cilat i shikonte si mjete dëshmuese të bashkimit të popullsisë shqiptare. Uniforma e ndihmoi për të maskuar aktivitetin e tij patriotik. Mulla Idriz Gjilani ishte një "rilindës" në kuptimin e vërtetë të fjalës në kushtet që kalonte Kosova. Në kohën kur Mulla Idriz Gjilani ushtronte detyrën e bashvaizit, numri i nxënësve të ""Atik medresesë" të Gjilanit arriti në 734, nga të cilët 326 ishin femra. Po ashtu i organizoi shkollat lëvizëse me mësues shetitës. Vetëm në zonën e Gjilanit u hapën 39 shkolla të tilla fetare, që zgjuan te brezi i ri ndjenjat fetare dhe ndërgjegjën kombëtare.
Nga prilli 1941 Mulla Idriz Gjilani iu kushtua plotësisht veprimtarisë politike. Si hoxhë me forcën e Zotit, si mësues me forcën e fjalës, si luftëtar me forcën e armës, si komandant me besnikërinë e ushtarit, ai luftoi për unitetin territorial të trevave shqiptare, luftoi kundër genocidit serb e bullgar, kundër komunizmit.
Në qërshor të 1944 -ës drejtoi betejën e Kikës, ku shqiptarët e udhëhequr prej tij dolën fitimtarë kundër ushtrisë sllavo-komuniste. Veprimtaria e Mulla Idriz Gjilanit është heroike. E tillë është edhe periudha 1944-1949 dhe kallja e tij në zjarr më datën e 25-26 nëndorit 1949 për të mbetur shembull te pasardhësit si dhe luftëtar, qëndruar dhe vdekur si shqiptar.

Marre nga forumishqiptar.

Dhe ne vazhdim nje tekst na gj.angleze per historine e Gjilanit.

Gjilan has an enormous and large history. The city dates since ancient time, and it was in the Illyrian province of Dardania. During the Ottoman Turkey, Gjilan was a main political, juridical, military, and an administrative center. Gjilan got liberated from fascists and Slavic Terrorists by Balli Kombtar lead by the city’s Imam Idriz Hajrullahu known as Mulla Idriz Gjilani. The figure of the Albanian hero “Mulla Idriz Gjilani” is very important in the history of this city. Nevertheless, the Albanian National Hero “Mulla Idriz Gjilani” was murdered by the Russian Terrorists and Serbian Terrorists in 1948. Albanian people never forget the National Hero “Mulla Idriz Gjilani” and always will honor the hero.

[Murgesha]

Fan S. Noli (1882-1965)

Fan Noli është artist dhe dijetar, përfaqësues i shquar i letërsisë demokratike, që u zhvillua në Shqipëri fill pas Rilindjes. Fan Noli dha një kontribut të çmuar në thesarin e kulturës kombëtare. Lindi më 6 janar 1882 në Qytezë (turqisht: Ibrik Tepe), fshat shqiptar në Thrakë, jo shumë larg nga Ederneja. Si disa fshatra të tjera të asaj krahine të banuar nga shqiptarë, Qyteza kishte ruajtur me kohë gjuhën, doket dhe kostumet e të parëve. Noli e mbante fisin e vet me prejardhje nga Qyteza e Kolonjës. I ati, Stiliani, ndonëse trashgoi një pronë tokë, nuk u muar me bujqësi, po shërbeu si psallt në kishëzën e fshatit. E ëma, Maria, ishte shtëpiake. Familja u shtua shumë dhe erdhi një kohë që jetesa u bë e vështirë për të. Sa qe i mitur. Fanoli hoqi sëmundje të rënda, ndaj shkollën e nisi me vonesë. Filloren dhe të mesmen i bëri greqisht. Por me shumë ndikoi tek ai krenaria e fshatit shqiptar për të kaluarën historike dhe dashuria për shkrimin shqip. Që në bankat e shkollës iu shfaqën karakteri i pavarur dhe fryma e revoltës. Për këtë shkak nuk iu dha diploma në kohën e duhur, gjë që e pengoi të emërohej mësues atë vit shkollor.

Më 1900 vajti në Greqi, me qëllim që të nxirrte jetesën dhe të ndiqte fakultetin e filozofisë. Në Athinë u lidh me një shoqëri belgjiane, e cila zotëronte tramvajet me kuaj. S'i eci mbarë. Studime nuk beri. Atëherë u hodh në punë të tjera, si kopist, sufler dhe aktor pranë një trupe greke teatri shëtitës. Tek punote atje, iu ngjall dëshira të merej me dramaturgji. Më 1903 kaloi në Egjipt, ku zuri punë si mësues i greqishtes. Ndërkohë, njihet me lëvizjen kombëtare. I ndihmuar nga patriotë, nis veprimtarinë politike dhe letrare: shkruan artikujt publicistikë, përkthen greqisht "Shqipëria ç'ka qenë, ç'është dhe ç'do të bëhet" të Sami Frashërit.

Më 1906, i nxitur dhe i përkrahur nga patroitët, Noli u nis për në SHBA, me qëllim që të ndihmonte në organizimin dhe në bashkimin e shqiptarëve të mërguar, që kërcënoheshin nga rreziku i përçarjes, për shkak të veprimeve të shovenistëve grekë. Bëri punë krahu si punëtor në një fabrikë sharre, si pjatalarës etj. Megjihtëse nuk kishte bindje të forta fetare, u dorëzua prift më 1908 dhe filloi luftën për shkëputjen e kishës ortodokse shqiptare nga kisha greke, duke bërë shërbesa shqip, duke shqipëruar libra fetare etj. Kjo gjë, për atë kohë, kishte rëndësi politike, sepse i priste udhën ndikimit të qarqeve shoveniste greke te shqiptarët me besim ortodoks. Ndërkohë, bashkëpunonte në gazeta, mbante ligjërata, organizonte shoqëri patriotike, të cilat, më 1912, u bashkuan në federaten pan-shqiptare "Vatra". Atë vit kreu studimet e larta për arte në Universitetin e Harvardit (Bachelor of Arts cum laude).

Pas shpalljes së Pavarësisë, Noli përkrahu qeverinë e kryesuar nga I. Qemali. Erdhi në Shqipëri për të parën herë më 1913. Përseri shkoi në SHBA. "Vatra" e zgjodhi kryetar. Të kësaj kohe janë vjershat e tij të para dhe të parat shqipërime artistike. Më 1921 doli vepra e tij madhështore në prozë " Historia e Skënderbeut ". Në Shqipëri erdhi sërish në fillim të viteve 20. Gjeti një lëvizje mjaft të gjërë për sigurimin e pavarësisë kombëtare dhe të tërësisë tokësore. Si deputet në Këshillin Kombëtar, mbrojti platformën e Kongresit të Lushnjës dhe u bë udhëheqës i krahut demokratik kundër feudalëve, që kryesohej nga A. Zogu. Noli luajti një rol të dorës së parë në organizimin dhe në drejtimin e Revolucionit Demokratik të Qershorit 1924, pas ngadhnjimit të të cilit u caktua kryetar i qeverisë. Por revolucioni nuk u çua gjer në fund. Noli me shokë treguan butësi dhe ngathësi. Revolucioni u thye nga bashkëveprimi i reaksionit të brendshëm dhe me forca te huaj. Më 24 dhjetor 1924, Noli mori udhën e mergimit politik dhe s'u kthye më në Shqipëri.

U vendos përkohësisht në Vjenë. Regjimi zogist e dënoi me vdekje në mungesë. Në periudhën 1925-1930, krahas veprimtarisë politike, zhvilloi një punë të dendur krijuese: shkroi vjersha, shqipëroi disa kryevepra të letërsisë botërore, me hyrje kritike, botoi artikuj të mprehtë për mbrojtjen e Revolucionit Demokratik të Qershorit, për denoncimin e regjimit zogist dhe të reaksionit ndërkombëtar. Pas vitit 1930, Noli u largua nga Evropa dhe u vendos përfundimisht në SHBA. Aty ushtronte funksionin e peshkopit të kishës ortodokse shqiptare. Më 1947 botoi përpunimin që i bëri " Historisë së Skënderbeut", nxori në dritë një botim anglisht dhe më 1949 një variant të dytë shqip të saj: kurse më 1960 dha anglisht një " Autobiografi " të shkurtër mjaft tërheqëse. Vëllmin me vjersha "Album" u botua më 1948. Brenda viteve 1961-1963 botoi dy vjersha të fundit orgjinale dhe një tok shqipërime vjershash të poetëve të njohur. Më 20 nëntor vajti në Florida. Atje, në banesën e tij, në Fort Lauderdel, mbylli sytë përjetë, më 13 mars 1965, larg atdheut të shtrenjtë, që e deshi me zjarr të pashuar. Fan Noli është varrosur në Forrest Hill Cemetery, të Bostonit.

Alb.Info

[Honesty^uk.]

Abdyl Frashëri (1839-1892)

Abdyl Frashëri ka qenë patriot e demokrat i shquar dhe një nga udhëheqësit kryesor të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Lindi në Frashër (Përmet) më 1839 në familjen e një spahiu të vogël të deklasuar. Pjesën e parë të jetës e kaloi në fshatin e lindjes. Në moshën 18- vjeçare u vendos për nevoja pune në Janinë. U shqua si personalitet polik qysh më 1877. Në fund të vitit 1877, kur ishte deputet i Janinës në parlamentin e dytë osman, Abdyl Frashëri u zgjodh kryetar i Komitetit Qendror për Mbrojtjen e të Drejtave të Kombësisë Shqiptare, që u formua në Stamboll. Dha një ndihmesë të rëndësishme në përpunimin e platformës politike të Lëvizjes Kombëtare, sidomos pas nënshkrimit të Traktatit të Shën Stefanit. Ai mori pjesë aktive në përpjektet për themelimin e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit dhe u shqua si udhëheqës, organizator e diplomat i saj. Veprimtarinë e tij kryesore e zhvillloi sidomos në viset e vilajetit të Janinës dhe të Kosovës. Luftën për mbrojtjen e tërësisë tokësore të atdheut nuk e shkëputi asnjëherë nga lufta për autonominë e Shqipërisë. Mori pjesë pothuajse në të gjitha kuvendet kryesore që u organizuan gjatë viteve të Lidhjes. Kudo udhëhoqi krahun autonomist të lëvizjes. Në Kuvend themelues të Lidhjes së Prizrenit u zgjodh kryetar i komisionit të punëve të jashtme të saj.

Ai qe organizatori kryesor i Kuvendit të Prevezës (Janar 1879), i cili arriti ta pengonte lëshimin e Çamërisë në favor të Greqisë. Në pranverë te¨vitit 1879 kryesoi delegacionin e Lidhjes që vizitoi kryeqytet e Fuqive të Mëdha për të mbrojtur nga afër tërësinë territoriale dhe të drejtat për autonomi të Shqipërisë. U bë anëtar i qeverisë së përkohshme, që u formua në Prizren në fillim të vitit 1881.

Pas shtypjes së Lidhjes u arresta dhe u denua me ndekje nga gjygji special osman, por dënimi u kthye në burgim të përjetshëm. Meghithatë, pasi qëndroi në burg 3 vjet dhe në internim 20 muaj, për arsye shüendetsore u lirua, por më kusht që të hiqtedorë nga veprimtaria politike patriotike. Edhe pse i sëmurë dhe i izoluar, ai e vazhdoi veprimtarinë patriotike derisa vdiq në Stamboll më 23 tetor 1892.

[Honesty^uk.]

Isa Boletini



Atdhetar i shquar, strateg popullor, organizator dhe udhëheqës i lëvizjeve për çlirim dhe bashkim kombëtar, Hero i Popullit. Lindi në fshatin Boletin të Mitrovicës, në një familje me tradita patriotike. Në moshën 17 vjeçare mori pjesë si luftëtar i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit në betejën e Slivovës (22.04.1881) kundër forcave osmane. Përkrahu Haxhi Zekën dhe atdhetarët e tjerë në themelimin e Lidhjes Shqiptare të Pejës (1899-1900) dhe në qëndresën e saj kundër sunduesëve osmanë dhe qarqeve shoviniste fqinjë.
Më 1901-1902 u vu në krey të qëndresës popullore në Kosovë kundër ndërhyrjeve të Serbisë, Malit të Zi, Rusisë e Austro-Hungarisë në Shqipëri. Për këtë arsye u thirr në Stamboll ku u mbajt i izoluar deri më 1906. Isa Boletini përkrahu revolucionin xhonturk të vitit 1908, ishte një nga organizatorët e kuvendit të Ferizajt (1908) që luajti rol të rëndësishëm në shpalljen e Kushtetutës. Iu kundërvu politikës reaksionare e antishqiptare të xhonturqve. U dallua si udhëheqës dhe organizator i kryengritjeve të mëdha popullore antiosmane të viteve 1910-1912. Udhëhoqi luftëtarët në betejat e zhvilluara me ushtrinë turke në zonat Shtimlje-Carralevë më 1910, mbështeti kryengritjen antiosmane të vitit 1911, udhëhoqi forcat kryengritëse në zonën Drenicë-Mitrovicë dhe Podujevë-Prishtinë më 1912. Gjatë luftës Ballkanike në tetor 1912, u vu në krye të çetave të armatosura vullnetare për mbrojtjen e trojeve shqiptare kundër pushtuesëve serbë.
Në ditët e pavarësisë, në krye të përfaqësuesëve të Kosovës, u ndodh përkrah Ismail Qemalit në Vlorë dhe mori pjesë aktive në organizimin e forcave të armatosura për mbrojtjen e Qeverisë së Përkohshme të Vlorës. Më 1913 si anëtar i delegacionit shqiptar së bashku me Ismail Qemalin, shkoi në Londër ku protestoi me forcë kundër vendimit të Fuqive të Mëdha për copëtimin e Shqipërisë. Më vonë Isa Boletini kaloi përsëri në Kosovë ku organizoi qëndresën popullore kundër pushtuesëve të rinj serbo-malazezë. Duke e kaluar jetën në përpjekje dhe me urtësinë e tij, fitoi autoritet të madh si udhëheqës popullor. Isa Boletini e lidhi jetën e tij e të familjes me fatin e ardheut, dashurinë e besnikërinë ndaj të cilit e shprehu me fjalët “Unë jam mirë kur asht mirë Shqipnia“. Më 23 janar u vra pabesisht nga shovinistët malazezë në Podgoricë, së bashku me bijtë Halil dhe Zahidi, nipërit Jonuzi dhe Halili dhe tre luftëtarë të tjerë.

[Honesty^uk.]

http://users.skynet.be/fa376533/SKENDERBEU.jpg



Pesqind e ca vjet më parë, vendi ynë, Shqipëria, quhej Arbëri dhe banorët e saj - arbër. Ajo ishte po aq e zhvilluar sa edhe gjithë vendet tjera Europiane; ishte po ashtu e ndarë në principata të mëdha, sipas familjeve të shquaraqë kishin në krye. Ndër më të përmedurat ishin Dukagjinajt, Balshajt e Zahariajt në Veri; Topiajt, Muzakajt e Kastriotët në Shqipërinë e Mesme dhe Aranitët e Zenebishtët, në Jug. Por principata më e madhe nisi të bëhej ajo e Kastriotëve, që e vendosi qendrën në Krujë dhe kryezot kishte Gjon Kastriotin.

Bujqit punonin tokat, barinjët kullosnin bagëtitë në bjeshkët e pasura, tregtarët merrnin rrugët e karvaneve ose anijet pët të shkuar larg në përendim e në lindje, punishtet e zejtarve i mbushnin me zhurmë qytetet. Në majat e maleve e në shpatet e thepisura ngriheshin kështjella, ku armiqtë nuk ngjiteshin dot lehtë. Vetëm se fisnikët arbër, ashtu si zotërit europianë të njëjtë me ta, bënin shpesh luftë midis tyre për zgjerimin e pronave dhe të pushtetit.

Pesëqind e ca vjet më parë...

Një popullsi e madhe luftarake, e ardhur nga shkretëtirat e Azisë, po i jepte goditje vdekjeprurëse Peradorisë Bizantine dhe kishte vërshuar në Ballkan, duke i futur tmerrin gjithë Europës. Ata ishin turqit osmanllinj. Herë pas here ata sulmonin edhe Arbërin me hordhitë e tyre të panumërta, grabisnin e kërkonin taksa të rënda e haraq nga bujarët e banorët vendas. Por princët nuk kishin mundur deri në atë kohë të bëheshin të gjithë tok për ta luftuar këtë armik të përbashkët. Popullsia luftonte, por detyrohej të merrte malet për të mos rënë në duart e pushtuesve.

Në fillim të shekullit XV osmanllinjët arritën ta vinin nën sundim gjithë Arbërin. Gjon Kastrioti, me miqësin e krushqi të shumta me princët e tjerë shqipëtar, por edhe me marrëveshje me Venedikun, arriti t´i zgjeronte shumë zotërimet e tij në mes të Shqipëris së atëhershme. Këtu kalonin rrugët më të rëndësishme, që lidhnin Arbërinë me vendet fqinje, pra Perëndimin me Lindjen. Dhuna dhe mizoritë e osmanllinjve që donin ta fusnin gjuhën, zakonet dhe fenë e tyre, ia kishin bërë popullit jetën të padurueshme. Arbërit ishin të gatshëm të ngriheshin për të shporrur grabitqarët osmanllinj, për të rifituar lirinë e begatinë e humbur.

Gjon Kastrioti, duke e ndjerë vetën më të fortë se kurrë i shpalli luftë Turqisë, bile arriti edhe disa fitore kundër disa taboreve të saj në trojet shqiptare. Por Sulltani, i tërbuar nga zemrimi, mblodhi një ushtri të madhe dhe nisi kundër shqipëtarve që ishin të pakët në numër. Me zjarr e me hekur ajo e përshkoi gjithë vendin dhe e detyroi përsëri Gjon Kastriotin të pranonte kushtet e Sulltanit. Këtë herë kushtet ishin shumë më të rënda: Gjonit iu morën të gjitha kështjellat, përveq asaj të Krujës dhe zotërimeve në tokat e Matit, taksat iu bënë edhe më të rënda dhe ai kthehej në vasal të Sulltanit.

Po Sulltani këtë radhë u tregua edhe më dinak...

...Porsa kishte mbaruar lufta, në portat e Krujës u duk një grup i madh kalorësish me jataganë ngjeshur në brez e me gallama ngjyra-ngjyra mbështjellë rreth kokës. Në krye të tyre Hajredin beu, i dërguar nga Sulltani me një ferman sa një qarqaf të bështjellë si tub. Gjon Kastrioti e hapi fermanin, e lexoi me të shpejtë dhe zuri kokën me duar. Sulltani, në shënjë besnikërie i kërkonte peng të katër djemët e tij: Stanishin, Kostandinin, Reposhin dhe Gjergjin e vogël. Këtë Gjoni nuk e kishte pritur . Q´të bënte?! I dërguari i Sulltanit priste duke ngritur dorën kërcënueshëm në drejtim të Stambollit.

Gjon Kastrioti mblodhi kuvendin e burrave. Për probleme të rëndësishme e të vështira ai dëgjonte gjithmonë mendimin e tyre. Po të mos ia jepte djemtë, tërbimi i Sulltanit do të binte mbi Arbërin, ndërsa djemtë ishin jeta e tij, shpresa e së ardhmes për vendin.Prijësit arbër qëndruan të heshtur për një qast. Pastaj, më të rinjtë, u ngritën gjithë vrull duke kundërshtuar kërkesën e Sulltanit. Më të vjetrit, pasi i peshuan mirë punët në interes të Arbërisë, u ngritën një nga një duke iu lutur Gjonit që tí jipte djemët, ndryshe tërbimi i Sulltanit do të kalonte në zjarr e në hekur qindra mijëra djem të tjerë arbër.

[platori]

pershendetje

Ju qe e keni shkruar keto tekste nuk besoj se i keni shkruar po i keni kopje.Kisha dashur ti shkruani ju vet.

[Tomori]

pershendetje

Ju qe e keni shkruar keto tekste nuk besoj se i keni shkruar po i keni kopje.Kisha dashur ti shkruani ju vet.

Mir de plator filloja vet ty me shkrujte mos haro se ktu kemi te bejme me personalitete nuk guxohet tja fusish kot pra te uroj shkrim te mbare ...
filloja shkrimit shkruaj donje tekst pa kopje ne ket lemi...

[Gentiani]

Historia e panjohur e Shefit të Shtatmadhorisë
së parë të ushtrisë shqiptare që u shkollua në një bankë me Ataturkun.

Dënimi me vdekje nga Zogu dhe abandonimi nga komunistët
Plot 90 vjet më parë, vetëm disa muaj pas shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë, me propozim të Ministrit të Mbrojtjes, Mehmet Pashë
Deralla, Kryeministri i Qeverisë provizore, Ismail Qemali, emëroi të parin Shef Shtabi tëUshtrisë Shqiptare, duke dekretuar në atë funksion të lartë, Major Ali Shefqet Shkupin. Po kush ishte Ali Shefqeti, cila ishte origjina e familjes së tij, ku ishte shkolluar dhe nga erdhi ai në Vlorë? Cili ishte aktiviteti i Ali Shefqetit pas rënies së qeverisë së Ismail Qemalit dhe asaj të princ Ëidit?

Çfarë qëndrimi politik mbajti ai gjatë periudhës së Monarkisë së Zogut, gjatë viteve të pushtimit nazi-fashist dhe në regjimin komunist të Enver Hoxhës?

Lidhur me këto dhe gjithë historinë e panjohur të Ali Shefqetit e vëllait të tij Naxhiut, i dëshmon për herë të parë për "Gazetën", njëri nga pinjollët e kësaj familje, nipi i Aliut, 62-vjeçari Dëfrim Shkupi, Prof. Dr. dhe Drejtor i Institutit të Kërkimeve Gjeologjike në Tiranë.

Origjina e familjes Shkupi

Ali Shefqet Shkupi u lind në vitin 1883 në qytetin e Shkupit në një familje tepër të njohur në atë trevë veri-lindore të Shqipërisë, e cila asokohe ishte në një gjëndje mjaft të mirë ekonomike dhe në ato vise njihej si pasardhëse e një fisi me prejardhje nga Berisha e Rugovës, (pranë Pejës) e fisit "Rusi". Gjatë periudhës së Skënderbeut, në komandën e përgjithshme të tij, e cila përnbëhej prej 12 kapedanësh (gjeneralësh) bënin pjesë edhe dy burra të njohur nga familja Rusi, të cilët shërbyen pranë Heroit tonë Kombëtar për vite me rradhë dhe morën pjesë në shumë beteja. Nga ky fis e kanë prejardhjen edhe "Rusët" e Shkodrës, të cilët pas rënies së qytetit në duart e Osmanëve në fundin e shek. XV, mërguan në Kalabri.

Edhe sot e kësaj dite ata njihen atje me emrin "Rossi". Një pjesë e tyre vite më vonë e lanë Kalabrinë dhe në shekullin e XVI u kthyen përsëri në Shkodër duke u vendosur përsëri në atë qytet, ndërsa pjesa tjetër u përhap në disa krahina të tjera si në Mirditë, Lurë, Noke, Bllacë, Dibër e Kërçovë. Në një periudhë të mëvonshme një pjesë e këtyre familjeve, u vendosën në qytetet e Tetovës e të Shkupit dhe të gjithë ata, duke përfshirë edhe familjen e Ali Shefqetit, mbajtën mbiemrin "Rusi". Babai i Ali Shefqetit i cili quhej Hysen, u lind në qytetin e Shkupit ku familja e tij ishte një nga më të pasurat e atij qyteti dhe zotëronte mjaftë prona. Pasi u shkollua në kryeqëndrën e Perandorisë Osmane, në Stamboll,
ku u diplomua në Fakultetin Teologjik, Hysen Shkupi u kthye në vëndëlindjen e tij dhe gjatë gjithë jetës deri sa ishte gjallë, ai iu përkushtua vetëm Teologjisë. Që në rininë e tij Hyseni ishte martuar me një vajzë të re të quajtur Refika, e cila rridhte nga një familje gjithashtu shumë e pasur e qytetit të Shkupit dhe nga ajo martesë ata patën tre fëmijë: Aliun, Ismeten dhe Naxhiun.

Shok klase me Ataturkun

Ali Shefqeti, mësimet e para të shkollës fillore i mbaroi në qytetin e Shkupit në vitin 1893 dhe më pas ai ndoqi kursin e ulët të Liceut Ushtarak (Rushtije) në Selanik, të cilin e mbaroi me rezultate shumë të larta në vitin 1895. Pas kësaj ai ndoqi përsëri kursin e lartë të shkollës ushtarake (Iradije) në qytetin e Manastirit të cilin e mbaroi në vitin 1899. Lidhur me këtë dhe karrierën e mëvonëshme ushtarake, nipi i Ali Shefqetit, Prof. Dr. Dëfrim Shkupi, dëshmon: "Pas mbarimit të atyre dy kurseve ushtarake, xhaxhai im, Ali Shefqet Rusi fitoi të drejtën për të vazhduar Akademinë Ushtarake (Harbije) në kryeqendrën e Pernadorisë Osmane, në Stamboll
dhe pas përfundimit të saj, më 1902, ai kaloi në Akademinë e Shtatmadhorisë (Erqaniharbije) të cilën e mbaroi më 1905. Në regjistrat e asaj akademie, atij iu shtua edhe mbiemri Shkupi (Yskyb) gjë e cila bëhej për të treguar se nga vinte studenti dhe që nga ajo kohë ai mbiemër i mbeti vetë Ali Shefqetit dhe gjithë familjes së tij. Familja e Ali Shefqetit kishte ardhur në qytetin e Selanikut aty nga fundi i shekullit XIX dhe ajo ishte vendosur në një shtëpi ngjitur me banesën e familjes së Mustafa Qemalit, presidentit të mëvonshëm të Turqisë. Që nga ajo periudhë Aliu dhe Mustafa Qemali lidhën midis tyre një shoqëri shumë të ngushtë dhe ndonëse Ataturku ishte dy vjet më i madh, ata ndoqën së bashku të njëjtën shkollë ushtarake, ishin në të njëjtën klasë dhe
shpesh uleshin në të njëjtën bankë. Gjatë studimeve në Akademinë e
Shtatmadhorisë, Ali Shefqeti dhe Mustafa Qemali u përfshinë në të njëjtën
organizatë të fshehtë "Bashkim e Përparim" (Ittihat ve Terakki).Në atë kohë, shërbimet e fshehta të Portës së Lartë nuhatën diçka rreth veprimtarisë së tyre dhe i arrestuan që të dy dhe më pas u detyruan që t'i lironin për mungesë provash. Në vitin 1905, Ali Shefqet Shkupi u caktua oficer i Shtatmadhorisë të ushtrisë së Rumelisë, me qendër në Selanik. Tre vjet më vonë, në 1908, Aliu mori pjesë aktivisht në kryengritjen e armatosur kundër Sulltanit, së bashku me shokun e tij të ngushtë, Mustafa Qemalin. Pas fitores së asaj kryengritje, nga
viti 1908 e deri në vitin 1910, ai shërbeu si oficer madhor, me gradën e
majorit, në garnizonin e Selanikut", dëshmon 62-vjeçari Dëfrim Shkupi, lidhur me shkollimin dhe karrierën ushtarake të xhaxhait të tij, Ali Shefqetit.

Komandant i Garnizonit të Stambollit

Pas fillimit të një karriere të shkëlqyer ushtarake në rradhët e ushtrisë së Portës së Lartë të Stambollit, ku Ali Shefqet Shkupi shërbeu kryesisht nëpër vilajete të ndryshme të perandorisë osmane, ai pati vlerësime të larta për punën e tij nga Shtatmadhoria turke dhe personalisht nga Ministri i Mbrojtjes i asaj kohe.

Lidhur me këtë, nipi i tij, Prof. Dr. Dëfrim Shkupi dëshmon: "Siç më ka pas treguar babai im, Naxhiu, pas një karriere shumë të mirë ushtarake në Selanik të Greqisë, në vitin 1910, xhaxhai im, Aliu, u thërrit nga Porta e Lartë e cila i komunikoi transferimin për në kryeqëndrën e perandorisë osmane, në Staboll, ku atij iu caktua posti i komandantit të garnizonit të atij qyteti, detyrë në të cilën ai shërbeu deri në vitin 1912. Pas shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë në nëtorin e vitit 1912, Komiteti i Shpëtimit Kombëtar u bëri thirrje oficerëve shqiptarë, kudo që ndodheshin nëpër Europë, të ktheheshin në Atdhe sepse duhej organizuar Ushtria Shqiptare, duhej mbrojtur shteti i ri, duhej luftuar për çlirimin e krahinave të pushtuara të Kosovës e të Çamërisë, e plot detyra të tjera që shtroheshin para ushtarakëve atdhetarë shqiptarë të asaj kohe kur sapo rilindëte shteti i ri shqiptar. Në përgjigje të kësaj thirrjeje, ashtu si shumë
ushtarakë të tjerë shqiptarë të cilët iu përgjigjën menjëherë thirrjes që iu bë nga atdheu i tyre, edhe xhaxhi ynë Ali Shefqeti braktis postin e lartë në Stamboll. Nga aty ai shkoi në Rumani, ku pasi qëndroi për pak kohë dhe mori kontakte me disa patriotë të kolonisë shqiptare të Bukureshit, ai u nis menjëherë për në drejtim të Austrisë. Më pas ai udhëtoi për në drejtim të qytetit të Triestes ku asokohe ndodheshin një numër i madh patriotësh shqiptarë si Faik Konica, Fan Noli, Hamdi Ohri, Dom Pjetër Tusha, Dr. Adhamidhi, Tef Curani, Pandeli Evangjeli, Hil Mosi, At Foti, Dervish Hima, Fadil Toptani, Ndoc Dema etj, të cilat morën pjesë në një kongres kombëtar të organizuar atje nga 2 deri më 4 mars të vitit 1913. Ai kongres kishte si pikësynim konsolidimin e pavarësisë së Shqipërisë, vetëqeverisjen e saj, hapjen e shkollave dhe shpëtimin e Kosovës e të trojeve të tjera të pushtuara", dëshmon Prof. Dr. Dëfrim Shkupi
lidhur me udhëtimin e gjatë të xhaxhait të tij Ali Shefqet Shkupit nga Turqia për në Shqipëri, në përgjigjie të thirrjes që iu bë patriotëve shqiptarë të asaj kohe për të ardhur dhe kontribuar në themelimin e konsolidimin e shtetit të ri shqiptar.

Shef i Shtabit të Ushtrisë në 1913

Pas kongresit që u mbajt në qytetin e Triestes, Ali Shefqet Shkupi u orvatet disa herë për të hyrë në Shqipëri, por atë gjë ai ia arriti vetëm me 25 prill të vitit 1913 kur një anije austriake, e zbriti së bashku me disa oficerë të tjerë, në grykën e Semanit, në një zonë kënetore që dikur kishte qenë pronë e familjes së madhe të Muzakajve. Lidhur me ardhjen e Ali Shefqet Shkupit në Shqipëri dhe karrierën e tij ushtarake si Shef i Shtatmadhorisë së ushtrisë shqiptare, nipi i tij, Prof. Dr. Dëfrim Shkupi, dëshmon: "Sapo arriti në Vlorë, Ali Shefqeti u prit me nderime të larta nga patriotët më të njohur shqiptarë që ndodheshin në atë qytet, si dhe nga vetë kryeministri Ismail Qemali. Vetëm pas disa ditësh nga mbërritja e tij në Vlorë, me ndërhyrjen e Ministrit të Mbrojtjes, Mehmet Pashë
Derallës, kryeministri Ismail Qemali e dekretoi Ali Shefqetin në funksionin e lartë të Shefit të Shtabit Madhor të së parës ushtri shqiptare që sapo ishte krijuar. Pas marrjes së asaj detyre, në bashkëpunim me ndihmësin e tij, kapitenin Hysni Doko, menjëherë ai iu vu punës për zmbrapsjen e trupave pushtuese serbo-greke nga territori shqiptar dhe ngritjen e piramidave në kufijtë që caktoi koncerti i fuqive të mëdha europiane në vitin 1913. Gjithashtu Aliu u muar njëherësh edhe me organizimin e të gjitha strukturave të ushtrisë duke krijuar degët e armëve më të domosdoshme të saj dhe të policisë", shprehet Dëfrim Shkupi për xhaxhanë e tij Ali Shefqetin.

Konflikti me Esat Pashën

Bashkë me Ali Shefqetin, në fillimin e vitit 1913 u kthye në Shqipëri edhe i vëllai i tij më i vogël, Naxhiu, i cili kishte lindur në vitin 1895 po në qytetin e Shkupit. Pasi kishte mbaruar shkollën fillore në atë qytet, në vitin 1904, Naxhiu ndoqi më pas shkollën qytetëse në qytetin e Selanikut ku asokohe i vëllai i tij, Aliu, kryente detyrën e komandantit të garnizonit. Atë shkollë ai e mbaroi në vitin 1907 dhe më pas ai ndoqi edhe tri klasë gjimnaz gjithashtu në qytetin e Selanikut, të cilat i mbaroi në vitin 1910. Po atë vit, Naxhiu u largua nga qyteti i Selanikut dhe shkoi në Stamboll pranë të vëllait të tij, Aliut dhe një vit më vonë, në 1911 u regjistrua në Fakultetin e Jurisprudencës të universitetit të Stambollit. Ai nuk arriti që të ndiqte më shumë se dy vjet në atë fakultet, pasi i ndërpreu studimet duke lënë gjithashtu edhe Stambollin për t'u bashkuar me të vëllanë e tij, Aliun që po përgatitej për t'u nisur për në Vlorë. Që nga ajo kohë, Naxhiu iu gjet pranë vëllait të tij, në të gjitha përpjekjet e tij të mëdha në organizimin ushtarak të shtetit shqiptar. Lidhur me këtë dhe me karrierën ushtarake të Naxhi Shkupit, i biri i tij, Dëfrim Shkupi, dëshmon: "Në vitin 1914 kur kryeqyteti i Shqipërisë u transferua nga Vlora për në Durrës, bashkë me të u transferua edhe Shtabi Madhor i Ushtrisë. Xhaxhi im
Ali Shefqeti vazhdoi ta mbante detyrën e Shefit të Shtabit, ndërkohë që Ministër i Luftës ishte emëruar Esat Pashë Toptani. Gjatë asaj kohe Ali Shefqeti pati përplasje të shumta me Esat pashën dhe iu kundërvu atij për shumë probleme që nuk ishin në interesin e çështjes kombëtare. Pas arratisjes së Esat Pashës, Ali Shefqeti, së bashku me Bajram Currin, u angazhua në shpartallimin e forcave esadiste dhe të mbeturinave të tyre në zonën Tiranë-Durrës-Peqin. Në gusht të vitit 1914 plasi Lufta e Parë Botërore dhe pas largimit të Princit Vilhelm fon Vid nga Shqipëria, vëndi ynë u bë shesh betejash të ushtrive ndërluftuese.

Në atë kohë Ali Shefqeti, me një grup oficerësh, kaloi në qytetin e Shkodrës dhe atje u arrestua nga forcat malazeze të cilat e dërguan në burgun e Podgoricës, së bashku me një grup patriotësh të tjerë shqiptarë. Në atë burg Ali Shefqeti qëndroi i izoluar deri në vitin 1913 kur u çlirua nga trupat austriake dhe në fillim të atij viti ai u kthye në Shkodër", dëshmon Prof. Dr. Dëfrim Shkupi lidhur me lirimin nga burgu të xhaxhait të tij, Ali Shefqet Shkupit në vitin 1916.

[Naki]

MIGJENI


Migjeni (pseudonimi i Millosh Gjergj Nikollës) është nga shkrimtarët më të shquar të letërsisë shqiptare. Me një realizëm të thellë, të panjohur deri atëherë në letërsinë tonë, ai pasqyroi jetën e përditshme të shoqërisë shqiptare, sidomos të shtresave të varfëra të qytetit e fshatit, duke demaskuar sistemin e prapambetur shoqëror si dhe fashizmin që po kërcënonte Evropën. Përfaqësuesi më i shquar i realizmit kritik, Migjeni futi në letërsinë tonë me një shkallë shumë të lartë ideoartistike protestën e hapur, ëndërrën për një botë të re dhe optimizmin e thellë.


Migjeni lindi më 23 tetor 1911 në Shkodër, në familjen e një tregtari të vogël, ku shumë shpejt vështirësive ekonomike iu shtuan edhe fatkeqësitë familjare. Kur ishte pesë vjeç, i vdiq nëna, kurse në moshën trembëdhjetëvjeç humbi të atin, e më pas vëllanë e gjyshen me të cilën ai ishte lidhur fort pas vdekjes së nënës. Këto fatkeqësi e bënë Migjenin, që vetiu ishte një natyrë e mbyllur, të tërhiqej nga jeta e moshatarëve të tij. Pasi mbaroi shkollën fillore në Shkodër, ai shkoi për të vazhduar mësimet në Tivar dhe më pas përfundoi seminarin teologjik të Manastirit.

Për një të ri me interesa të gjera si Migjeni, jeta e seminarit ishte mbytëse. Nga leximet Migjeni ra në kontakt me ide revolucionare të kohës që zienin në gjithë Evropën.
Në vitin 1932 Migjeni pasi mbaroi seminarin dhe nuk mundi të sigurojë një bursë për të vazhduar studimet e larta, mbeti pa punë deri sa më 1933 u emërua mësues në Vrakë, një fshat afër Shkodrës. Rruga Vrakë-Shkodër, që ai bëntë përditë me biçikletë, ia keqësoi gjendjen shëndetsore. Gjatë kohës që qëndroi në seminar, Migjeni sëmurej shpesh dhe ishte nën kontroll të vazhdueshëm të mjekut, ngaqë mushkëritë e tij ishin të dobëta dhe rezikoheshin të prekeshin nga turbekulozi, sëmundja tipike e kohës, nga e cila i vdiq edhe nëna.
Ndërkohë, ai kishte filluar të botonte shkrimet e tij në revisten "Illyria". Në to ndihen përshtypjet e para, reagimi shpirtëror i Migjenit ndaj realitetit të zymtë, ndaj mjerimit, ku ishte zhytur edhe fshati, edhe qyteti shqiptar.
Ditët e fundit...
Në dhjetor 1937, me vaporin që bënte rrugën Durrës-Bari, Migjeni u nis për t'u kuruar e ndoshta pastaj edhe për të studiuar për letërsi në Itali. Nga kjo rrugë, ai nuk do të kthehej më. Në senatoriumin San-Luigji të Torinos kur e ndjen se ditët i ka të numëruara, gjithçka tek ai merr formë testamentiale. Në tre rreshtat e fundit që shkroi, përpara se t'i fillonin krizat e të binte në koma, prej së cilës nuk do përmendej më, për herë të parë në veprën e tij përmend emrin e Skënderbeut. Nuk dëshiron të vdesë pa shkruar diçka për Heroin Kombëtar të popullit të vet. I shkroi, pra, ato tre rreshta në prozë (fjalët e fundit ishin "s'flitet ma"), dhe ndoshta me një lehtësim të fundit nisi të shuhej, gjersa vdiq, fare i qetë, siç dëshmojnë të gjithë, më 26 gusht 1938.

[OROSHI]

Pater Gjergj Fishta-Homeri Shqiptar!!!

I lindur ne Troshan Te Lezhes,vazhdoi studimet ne Shkoder,Bosnje,Austri.
Eshte krijuesi i eposit Shqiptar.Nacionalist-patriot,i Lauruar me shum cmime nderi nga Turqia-Italia-Greqia etj.I varrosus per 50 vjet nga regjimi i Kuq i Shqiperise.
Lahuta e Malcis asht kryevepra e tij,besoj duhet te lexohet nga cdo shqiptar!!!

[KriSTaL]

http://galeria.albasoul.com/albume/album79/hasanp.sized.jpg

[KriSTaL]

Marrëveshja e Prishtinës 2 gusht 1912

--------------------------------------------------------------------------------

Ndërkohë forcat kryengritëse.shqiptare nën komandën e Hasan Prishtinës e Bajram Currit më 21-22 korik hynë në Prishtinë. Në anën tjetër edhe forca tjera të udhëhequra nga Kadri Hasan Presheva, Idriz Seferi kah Gjilani u nisën për Prishtinë.Këta afër fshatit Pozharan patën një takim të rëndësishëm historik me Bajram Currin ku muarën pjesë mbi 70 patriotë tjerë që në mbledhjen e Prishtinës ti jepet një përkrahje pa rezervë programit politik të Hasan Prishtinës. Në këtë takim u zotuan se deri në fund do të luftojnë për njohjen e autonomisë dhe marrjen e Shkupit.

Kah Prizreni u nis me 3-4000 luftarë Jahja Doda, nga Tetova nën komandën e Halim Derrallës dhe Abdyraman beut marrshuan me 3000 luftarë.në drejtim të Prishtinës..

Kryengritja e Përgjishme Shqiptare për çlirimin e Kosovës dhe tërë Shqipërisë etnike kishte marrë hov. Diplomacia evropiane me të madhe i përcjellte të gjtha lëvizjet në lidhje me operacionet që vepronte Kryengritja e Përgjithshme Shqiptare. Kjo shihet edhe nga raporti i konsullit Kral nga Selaniku, i cili në atë kohë raportonte Vjenës se: Shqipëria është ngritur e tëra në këmbë. Shqiptarët kudo që janë përgaditen për të ardhur në vend, që të luftojnë për çlirimin e Shqipërisë etnike, kudo nëpër botë po mblidhen ndihma si në Egjipt, Evropë, Amerikë. Vetëm nga ky shtet kanë ardhur mbi 62 të ri, për të luftuar në Shqipëri kundër Turqisë.

Krerët shqiptarë ishin të bindur se me lutje dhe kërkesa nuk mund të përfitonin pozitivisht në lidhje me çështjen shqiptare dhe përcaktimin e kufijve natyrorë që i takonin Shqipërisë Etnike. Diplomacia turke në lidhje me kërkesat shqiptare nuk pranonte kurëfarë kompromisi ajo luftonte me të madhe për shkrirjen e vlerave kulturo-historike. Ajo ndaloi reptësisht përdorimin e alfabetit latin. Ajo shkoi aq largë sa që i dënoi me burgje të gjthë ata atdhetarë që favorizonin kulturën dhe historikun e patriotëve shqiptarë, duke aprovuar ndaj tyre masa të ashpra ligjore. Këtë fatë e përjetuan shumë atëdhetarë: Rexhep Shipkovica-Tetova, pasi e botoi veprën “Mendime”u burgos, Abdilaqim Dogani u internua në Bursë të Turqisë, ndërsa Dervish Hima u vendosë në Vjenë .

Acarimi i marëdhënjeve shqiptare turke arriti aty kah mesi i vitit 1912 kur Turqia kundër shqiptarëve përsëri përdori ushtrinë për ti qetsuar ata. Por këto masa fare nuk ndikuan në vendimin e krerëve shqiptarë të dhe të besa-besës të marrur në Kuvendin e Junikut, ku ishte marrë vendim që me armë në dorë të luftohej deri në njohjen e autonomisë dhe bashkimin e Shqipërisë etnike ku hynin katër Vilajetet, i Shkodrës Manastirit Janinës dhe i Kosovës,që deri në vitin 1912 përfshinte këto qytete: Preshevë, Bujanovc, Kumanovë, Shkup,Veles Tetovë, Gostivar deri në Kërçovë.

Në këto rrethana lufte, Shqiptarët e të gjitha trojeve arrinë për herë të parë në Historinë tonë kombëtare që kërkesat e veta ti harmonizojnë në një program të përbashkët në marrëveshjen e Prishtinës, ku përfaqësues i të gjithë shqipëtarëve për herë të parë nominohet oficialisht nga tërë trojet shqiptare Hasan Prishtina. Kjo marrëveshje në historinë tonë kombëtare është e njohur me emrin “14 pikat e Hasan Prishtinës”.

Këto biseda filluan në Prishtinë më 2 gusht të vitit 1912. Komisioni qeveritar turk, arriti në Prishtinë nga Shkupi, i udhëhequr nga Ibrahim pasha manastirliu i cili me origjinë ishte shqiptar, por nuk e fliste shqipen dhe shtirej, sikur e kishte haruar.V.XH). Këtë e shoqëronin Sulejman Kolonja dhe Ali Danish Gjinolli (Prishtina). Ibrahim Pasha para se të hynte në Prishtinë tentoi te udhëheqësit e kryengritjes shqiptare, duke u ofruar para dhe poste të larta në qeverinë turke. Këto oferta u hodhën poshtë nga nacionalistët e shquar shqiptar si Hasan Prishtina, Bajram Curri dhe Isa Boletini. Ndërsa në mesin e kryengritësve pati edhe të atyllë që u lakmuan pas posteve ndër ta pati udhëheqës nga Tetova, Shkupi, dhe Prishtina.

Komisioni qeveritar turk e filloi bisedat me parinë shqiptare në xhaminë e madhe “Sulltan Murat Pasha”të udhëhequr nga Hasan Prishtina. Manastirliu për udhëheqës të mbledhjes kishte caktuar haxhi Agush Xhemailin nga paria e Prishtinës, njeri fetar me ide tejet prapanike në lidhje me kërkesat e krerëve shqiptar.

Kërkesa e parë e kryengritësve ishte shpërndarja e parlamentit turk. Qeveria turke këtë kërkesë e pranoi kinse u gjunjëzua para vullnetit të shqiptarëve. Sulltani kinse në besnikri ndaj shqiptarëve me dekret e shpërndau parlamentin më 5 gusht 1912. Me këtë akt të sulltanit u kënaq vetëm opozita e itilafistve e cila nuk dëshironte gjë tjetër përveç kësaj kërkese.

Komisioni turk rrëzimin e parlamentit u mundua ta paraqesë si fitore të kryengritësve shqiptarë dhe pas kësaj reforme nuk kishin çka të biedonin më tutje dhe tentuan që të kthehen në Stamboll. Me rënjen e qeverisë turke nuk u kënaqën krerët nacionalist shqiptarë, pasi asnjë kërkesë e tyre kombëtare nuk ishte realizuar sipas vendimit të marrur në Kuvendin e Junikut. Prandaj kërkesa e komisionit qeveritar turk u kundërshtua. Krerët nacionalist në krye me Bajram Curin u përgjigjën kundër kërkesës së komisionit që donte të kthehet për në Stamboll. Duke deklaruar se bisedat me kryengritësit shqiptarë kanë përfunduar me sukses.

Në anën e kryengritësve shqiptarë të udhëhequr nga Hasan Prishtina, Nexhip Draga, Bajram Curri, Isa Boletini, deklaruan se nuk shpërndahemi kurrë, vetëm me rënjen e qeverisë turke, por ne kërkojmë me çdo kusht plotësimin e kërkesave tona kombëtare të nënshkruara në Kuvendin e Junikut, nga të gjithë krerët e Lëvizjes sonë Kombëtare të mbarë Shqipërisë Etnike.


Kryengritësit në pritje të bisedimeve në Prishtinë. Gusht 1912

Vendosmërinë e patriotëve shqiptarë e ngriti edhe më shumë telegrami që i arriti Hasan Prishtinës nga përfaqësuesit e Shqipërisë së Jugut ku thuhej: ”Ne këshilli revolucionar i Shqipërisë së Jugut, për shkaqe lufte nuk mundë të marrim pjesë në biseda, prandaj në emër tonë e autorizojmë Hasan Prishtinën për mbrojtjen e kërkesave tona kombëtare të ditura.


Kryengritësit e Jugut e autorizuan Hasan Prishtinën si përfaqësues legjitim të bisedave shqiptaro-turke

Më 29 korik edhe nga Vlora iu dërgua sulltanit një memorandum tjetër prej 13 pikave dhe kërkonin autonominë me tërë kuptimin e saj, njëkohësisht me këto u njoftuan të gjithë konsujt e Fuqive të Mëdha.

[blusky]

Ismail Qemali (1844-1919)

Udheheqes i shquar i Levizjes Kombetare Shqiptare dhe kryeminister i pare i Shqiperise se pavarur.Hero i popullit.Lindi ne vlore me 1844.Pasi kreu shkolen fillore ne qytetin e lindjes dhe gjimnazin «Zosimea» ne Janine,me 1859 u vendos me familjen e tij ne Stamboll,ku u aktivizua ne levizjen patriotike shqiptare:mori pjese ne perpjekjet per caktimin e nje alfabeti te perbashket te gjuhes shqipe dhe per formimin e nje shoqerie kulturore shqiptare.Ne Perandorine Osmane pati funksione te rendesishme administrative dhe u shqua shume shpejt si personalitet me pikepamje liberale.Postet e tij i perdori jo vetem per te ndihmuar levizjen clirimtare te bashkeatdhetareve te tij,por edhe per te lehtesuar sado pak gjendjen e veshtire te popujve te shtypur te Perandorise si dhe per perhapur kulturen e dijet shkencore.Kerkesat e I.Q. per zbatimin e reformave demokratike cuan ne konflikt me rrethet konservatore te Stambollit.U denua nga Porta e Larte me internim,te cilin e vuajti per shtate vjet.Ne maj te 1900,per t'u shpetuar ndjekjeve te Sulltanit,u arratis nga Stambolli dhe u vendos ne vise te ndryshme te Europes,ku vendosi lidhje dhe bashkepunoi me rrethet politike te Levizjes Kombetare Shqiptare.
I.Q. zhvilloi nje aktivitet te dendur politik per njohjen e Shqiperise ne opinionin europian.Ai shpalli boterisht programin e tij autonomist ne intervista e artikuj te botuar ne shtypin shqiptar te kohes dhe ne organe te huaja.
Mori pjese aktive ne levizjen xhonturke,ne krahun perparimtar qe ishte per njohjen e te drejtave te kombeve te Perandorise dhe u hodh kunder xhonturqve kur keta moren pushtetin dhe vendosen diktaturen ushtarake.Ne dhjetor te vitit 1908,me gjithe luften qe i bene autoritetet xhonturke,u zgjodh deputet i sanxhakut te Beratit ne parlamentin osman ku,se bashku me grupin e deputeteve patriote,mbrojti interesat e kombit shqiptar.
U dallua si frymezues e organizator i kryengritjeve antiosmane te viteve 1912-1914.Se bashku me L. Gurakuqin e patriote te tjere hartoi memorandumin e Greces te qershorit 1911 dhe ne fund te atij viti mori nismen per organimzimin e kryengritjes se pergjithshme te 1912.I ngarkuar nga rrethet patriotike te vendit shkoi ne Stamboll per ta bindur qeverine osmane qe t'i jepte Shqiperise autonomine.Pas fillimit te Luftes se I Ballkanike ndermori se bashku me L. Gurakuqin nje aksion te ri per te shpetuar atdheun.Ne mbledhjen e Bukureshtit me 5 nentor 1912 gjeti perkrahjen e kolonise shqiptare te atjeshme dhe prej atje shkoi ne Vjene ku u takua me personalitete politike austro-hungareze dhe me perfaqesues diplomatike te Fuqive te Medha per te shtruar e mbrojtur ceshtjen shqiptare duke pasur parasysh kontradiktat qe ekzistonin ndermjet fuqive.Me 19 nentor 1912 njoftoi ne atdhe se do te shpallej pavaresia nga Kuvendi Kombetar qe do te mblidhej per te vendosur mbi fatet e atdheut.U kthye me bashkepunetoret e tij ne atdhe.Nr Vlore kryesoi mbledhjen e Kuvendit Kombetar qe shpalli pavaresine e Shqiperise me 28 Nentor 1912.U caktua kryetar i Qeverise se Perkohshme.Ne politiken e brendhme e te jashtme te qeverise kombetare u tregua i papajtueshem me cdo cenim nga ana e Fuqive te pavaresise e sovranitetit kombetar,i lire nga paragjykimet kundrejt fqinjeve me te cilet kerkonte te kishte marredhenie miqesore,por dhe kundershtar i rrepte i synimit te tyre per te coptuar Shqiperine.Qeveria e kryesuar nga I.Q. ndonese ne kushte mjaft te veshtira te brendshme e te jashme,mori nje varg masash ne fushen e ekonomise,te ndertimit shteteror e kultures kombetare qe hapnin rrugen e zhvillimit demokratik te atdheut.Ne te gjitha veprimet I.Q. u tregua burre shte-
ti dhe diplomat largpames.me politiken e tij ngjalli kundershtimin e rretheve konservatore e reaksionare te cilet e rrezuan qeverine kombetare te krysua prej tij ne janar 1914.
Vitet e fundit te jetes se tij te kaluara ne mergim I.Q. i perdori ne dobi te ceshtjes shqiptare.Vdiq ne Itali.