presheva
08-06-05, 22:13
NDARJA E “QIEJVE DHE E TOKĖS”
Njė prej ajeteve qė bėn fjalė pėr krijimin e qiejve ėshtė edhe ajeti i mėposhtėm:
”A nuk e dinė jobesimtarėt se qiejtė dhe toka ishin tė ngjitura, e Ne i ndamė ato tė dyja dhe ujin e bėmė bazė tė jetės sė ēdo gjėje. Pėrse nuk besojnė pra?” (El Enbija 30)
Fjala origjinale “retk”, e pėrkthyer “tė ngjitura”, nė kėtė varg, do tė thotė “tė pėrziera me njėra-tjetrėn, tė bashkuara nė njė masė solide/tė plotė” nė gjuhėn arabe. Kjo fjalė pėrdoret nė ato raste kur u referohemi dy pjesėve tė ndryshme, tė cilat pėrbėjnė njė tėrėsi. Fraza “Ne i ndamė” ėshtė folja arabe “feteka” dhe nėnkupton diēka qė vjen si rezultat i shkėputjes/ndarjes sė njė pjese tė strukturės sė ngjitur“retk”. P.sh. ēarja e farės sė bimės nė momentet para tė mbirjes ėshtė njė nga rastet nė tė cilat
pėrdoret kjo folje nė gjuhėn Arabe.
Le tė shqyrtojmė pėrsėri ajetin kuranor, duke pasur nė mendje faktet e lartpėrmendura. Nė ajet, qielli dhe toka janė subjekti i parė i gjendjes “retk”. Mė pas ata ndahen (feteka), duke u shkėputur nga njėri-tjetri. Kureshtja jonė rritet kur rikujtojmė momentet e para tė Big Bengut dhe shohim se e gjithė
materia e gjithėsisė pėrfshihej nė njė pikė tė vetme. Me fjalė tė tjera, ēdo gjė, duke pėrfshirė “qiejt dhe tokėn”, tė cilat nuk ishin krijuar ende, ishin pjesė e kėsaj pike nė gjendjen “retk”. Pas njė shpėrthimi tė fuqishėm, lėnda e kėsaj pike u nda (feteka) dhe mė pas ndodhi procesi i krijimit tė strukturės sė tėrė gjithėsisė.
Kur krahasojmė ajetin kuranor me zbulimet shkencore, shohim se ato pėrputhen nė mėnyrė tė pėrkryer me njėra-tjetrėn. Fakti mė interesant dhe mė habitės ėshtė se kėto zbulime u bėnė vetėm nė shekullin 20tė.
ORBITAT
Duke iu referuar Kur’anit, Dielli dhe Hėna lėvizin nė orbita tė caktuara:
”Zoti krijoi natėn e ditėn, diellin e hėnėn dhe secili prej tyre noton nė orbitė.” (El Enbija 33)
Nė njė ajet tjetėr pėrmendet se Dielli nuk ėshtė i palėvizshėm, por lėviz nė njė orbitė tė caktuar.
”Edhe dielli lėviz drejt kufirit tė tij pėrfundimtar. Ajo lėvizje ėshtė pėrcaktim i tė Plotfuqishmit, tė Diturit.” (Ja Sin 38)
Kėto argumente tė komunikuara nė Kuran u zbuluan prej vėzhgimeve astronomike nė epokėn tonė. Sipas llogaritjeve tė ekspertėve tė astronomisė, Dielli udhėton me njė shpejtėsi marramendėse prej 720.000 km nė orė nė drejtim tė yllit Vega nė njė orbitė tė veēantė tė quajtur Maja Diellore. Kjo do tė thotė se Dielli pėrshkon afėrsisht 17.280.000 km nė ditė. Bashkė me Diellin, tė gjitha planetet dhe satelitėt brenda sistemit gravitacional tė Diellit pėrshkojnė gjithashtu tė njėjtėn distancė. Pėr mė tepėr, tė gjitha yjet nė gjithėsi bėjnė njė lėvizje tė ngjashme tė planifikuar.
Nė Kur’an ėshtė shpallur se e tėrė gjithėsia ėshtė e mbushur plot me rrugė e orbita sikurse kjo:
”Betohem nė qiellin plot rrugė.” (Edh-Dharijat 7)
Nė gjithėsi ndodhen rreth 200 miliardė galaktika dhe secila prej tyre pėmban rreth 200 miliardė yje. Pjesa mė e madhe e kėtyre yjeve kanė planete dhe pjesa mė e madhe e kėtyre planeteve kanė satelitė. Kėta trupa qiellor lėvizin nė orbita tė caktuara, sipas njė lėvizjeje tė pėrllogaritur nė mėnyrė preēize. Pėr miliona vite me radhė, tė gjithė kėta trupa kanė “notuar” nė orbitėn e tyre nė njė harmoni dhe rregull tė pėrkryer. Pėr mė tepėr, njė numėr i madh kometash lėvizin nė orbitat e pėrcaktuara pėr to.
Orbitat nė gjithėsi nuk janė karakteristikė vetėm e trupave qiellorė. Edhe vetė galaktikat udhėtojnė me njė shpejtėsi marramendėse nė orbita tė projektuara pėr to. Gjatė kėsaj lėvizjeje, asnjė prej trupave qiellorė nuk i zė rrugėn, apo pėrplaset me tė tjerėt.
Sigurisht qė nė kohėn e shpalljes sė Kur’anit njerėzimi nuk zotėronte teleskopė elektronikė apo teknologjinė e avancuar tė vėzhgimit tė trupave miliona kilometra nė hapėsirė, ashtu siē nuk dispononte njohuritė e sotme tė fizikės apo astronomisė. Ndaj nė atė kohė nuk ishte e mundur tė zbulohej nė
mėnyrė shkencore se hapėsira ėshtė “plot me rrugė dhe orbita”, siē ėshtė shpallur nė ajetin kur’anor…
Mirėpo, kjo na ėshtė thėnė haptazi nė Kur’an qė ėshtė shpallur nė atė kohė, sepse Kur’ani ėshtė fjala e Zotit.
RRUMBULLAKSIA E TOKĖS
”Ai i krijoi qiejt e tokėn me qėllim tė caktuar. Ai ia mbėshtjell natėn ditės dhe ditėn ia mbėshtjell natės.” (Ez-Zumer 5)
Fjalėt e pėrdorura nė Kur’an pėr tė pėrshkruar gjithėsinė janė mjaft tė qarta. Fjala arabe, e cila ėshtė pėrkthyer “mbėshtjellė” nė ajetin e mėsipėrm, ėshtė fjala “tek’uir”. Nė anglisht, kjo fjalė pėrdoret pėr tė pėrshkruar “mbėshtjelljen e njė gjėje rreth njė gjėje tjetėr”. (P.sh. nė fjalorėt e gjuhės Arabe kjo fjalė pėrdoret pėr tė pėrshkruar mbėshtjelljen e njė gjėje rreth njė gjėje tjetėr, siē mbėshtillet ēallma rreth kokės.)
Njoftimi i dhėnė nė kėtė ajet pėr mbėshtjelljen e ditės dhe natės me njėra tjetrėn pėrmban informacion tė saktė pėr formėn e tokės. Kjo mund tė ndodhė vetėm nėse toka ėshtė e rrumbullakėt. Kjo do tė thotė se rrumbullakėsia e tokės ėshtė thėnė nė mėnyrė tė tėrthortė nė Kur’an, qė nė shekullin VII.
Nuk duhet tė harrojmė se gjuha arabe ėshtė njė gjuhė shumė e pasur dhe pėrdorimi i kėsaj foljeje ėshtė i rrallė, gjė qė tregon fare qartė se pėrdorimi i saj ėshtė bėrė me qėllim.
Sidoqoftė, ne duhet tė sjellim ndėrmend se njohuritė e astronomisė tė asaj kohe e perceptonin botėn krejt ndryshe. Atėherė mendohej se bota ishte njė plan i sheshtė dhe tė gjitha pėrllogaritjet dhe shpjegimet shkencore ishin tė bazuara mbi kėtė besim. Ajetet Kur’anore pėrmbajnė informacione, tė cilat ne i kemi mėsuar vetėm nė shekulin e kaluar. Pėrderisa Kur’ani ėshtė fjala e Zotit, fjalėt mė tė sakta janė pėrdorur nė tė kur pėrshkruhet gjithėsia.
Njė prej ajeteve qė bėn fjalė pėr krijimin e qiejve ėshtė edhe ajeti i mėposhtėm:
”A nuk e dinė jobesimtarėt se qiejtė dhe toka ishin tė ngjitura, e Ne i ndamė ato tė dyja dhe ujin e bėmė bazė tė jetės sė ēdo gjėje. Pėrse nuk besojnė pra?” (El Enbija 30)
Fjala origjinale “retk”, e pėrkthyer “tė ngjitura”, nė kėtė varg, do tė thotė “tė pėrziera me njėra-tjetrėn, tė bashkuara nė njė masė solide/tė plotė” nė gjuhėn arabe. Kjo fjalė pėrdoret nė ato raste kur u referohemi dy pjesėve tė ndryshme, tė cilat pėrbėjnė njė tėrėsi. Fraza “Ne i ndamė” ėshtė folja arabe “feteka” dhe nėnkupton diēka qė vjen si rezultat i shkėputjes/ndarjes sė njė pjese tė strukturės sė ngjitur“retk”. P.sh. ēarja e farės sė bimės nė momentet para tė mbirjes ėshtė njė nga rastet nė tė cilat
pėrdoret kjo folje nė gjuhėn Arabe.
Le tė shqyrtojmė pėrsėri ajetin kuranor, duke pasur nė mendje faktet e lartpėrmendura. Nė ajet, qielli dhe toka janė subjekti i parė i gjendjes “retk”. Mė pas ata ndahen (feteka), duke u shkėputur nga njėri-tjetri. Kureshtja jonė rritet kur rikujtojmė momentet e para tė Big Bengut dhe shohim se e gjithė
materia e gjithėsisė pėrfshihej nė njė pikė tė vetme. Me fjalė tė tjera, ēdo gjė, duke pėrfshirė “qiejt dhe tokėn”, tė cilat nuk ishin krijuar ende, ishin pjesė e kėsaj pike nė gjendjen “retk”. Pas njė shpėrthimi tė fuqishėm, lėnda e kėsaj pike u nda (feteka) dhe mė pas ndodhi procesi i krijimit tė strukturės sė tėrė gjithėsisė.
Kur krahasojmė ajetin kuranor me zbulimet shkencore, shohim se ato pėrputhen nė mėnyrė tė pėrkryer me njėra-tjetrėn. Fakti mė interesant dhe mė habitės ėshtė se kėto zbulime u bėnė vetėm nė shekullin 20tė.
ORBITAT
Duke iu referuar Kur’anit, Dielli dhe Hėna lėvizin nė orbita tė caktuara:
”Zoti krijoi natėn e ditėn, diellin e hėnėn dhe secili prej tyre noton nė orbitė.” (El Enbija 33)
Nė njė ajet tjetėr pėrmendet se Dielli nuk ėshtė i palėvizshėm, por lėviz nė njė orbitė tė caktuar.
”Edhe dielli lėviz drejt kufirit tė tij pėrfundimtar. Ajo lėvizje ėshtė pėrcaktim i tė Plotfuqishmit, tė Diturit.” (Ja Sin 38)
Kėto argumente tė komunikuara nė Kuran u zbuluan prej vėzhgimeve astronomike nė epokėn tonė. Sipas llogaritjeve tė ekspertėve tė astronomisė, Dielli udhėton me njė shpejtėsi marramendėse prej 720.000 km nė orė nė drejtim tė yllit Vega nė njė orbitė tė veēantė tė quajtur Maja Diellore. Kjo do tė thotė se Dielli pėrshkon afėrsisht 17.280.000 km nė ditė. Bashkė me Diellin, tė gjitha planetet dhe satelitėt brenda sistemit gravitacional tė Diellit pėrshkojnė gjithashtu tė njėjtėn distancė. Pėr mė tepėr, tė gjitha yjet nė gjithėsi bėjnė njė lėvizje tė ngjashme tė planifikuar.
Nė Kur’an ėshtė shpallur se e tėrė gjithėsia ėshtė e mbushur plot me rrugė e orbita sikurse kjo:
”Betohem nė qiellin plot rrugė.” (Edh-Dharijat 7)
Nė gjithėsi ndodhen rreth 200 miliardė galaktika dhe secila prej tyre pėmban rreth 200 miliardė yje. Pjesa mė e madhe e kėtyre yjeve kanė planete dhe pjesa mė e madhe e kėtyre planeteve kanė satelitė. Kėta trupa qiellor lėvizin nė orbita tė caktuara, sipas njė lėvizjeje tė pėrllogaritur nė mėnyrė preēize. Pėr miliona vite me radhė, tė gjithė kėta trupa kanė “notuar” nė orbitėn e tyre nė njė harmoni dhe rregull tė pėrkryer. Pėr mė tepėr, njė numėr i madh kometash lėvizin nė orbitat e pėrcaktuara pėr to.
Orbitat nė gjithėsi nuk janė karakteristikė vetėm e trupave qiellorė. Edhe vetė galaktikat udhėtojnė me njė shpejtėsi marramendėse nė orbita tė projektuara pėr to. Gjatė kėsaj lėvizjeje, asnjė prej trupave qiellorė nuk i zė rrugėn, apo pėrplaset me tė tjerėt.
Sigurisht qė nė kohėn e shpalljes sė Kur’anit njerėzimi nuk zotėronte teleskopė elektronikė apo teknologjinė e avancuar tė vėzhgimit tė trupave miliona kilometra nė hapėsirė, ashtu siē nuk dispononte njohuritė e sotme tė fizikės apo astronomisė. Ndaj nė atė kohė nuk ishte e mundur tė zbulohej nė
mėnyrė shkencore se hapėsira ėshtė “plot me rrugė dhe orbita”, siē ėshtė shpallur nė ajetin kur’anor…
Mirėpo, kjo na ėshtė thėnė haptazi nė Kur’an qė ėshtė shpallur nė atė kohė, sepse Kur’ani ėshtė fjala e Zotit.
RRUMBULLAKSIA E TOKĖS
”Ai i krijoi qiejt e tokėn me qėllim tė caktuar. Ai ia mbėshtjell natėn ditės dhe ditėn ia mbėshtjell natės.” (Ez-Zumer 5)
Fjalėt e pėrdorura nė Kur’an pėr tė pėrshkruar gjithėsinė janė mjaft tė qarta. Fjala arabe, e cila ėshtė pėrkthyer “mbėshtjellė” nė ajetin e mėsipėrm, ėshtė fjala “tek’uir”. Nė anglisht, kjo fjalė pėrdoret pėr tė pėrshkruar “mbėshtjelljen e njė gjėje rreth njė gjėje tjetėr”. (P.sh. nė fjalorėt e gjuhės Arabe kjo fjalė pėrdoret pėr tė pėrshkruar mbėshtjelljen e njė gjėje rreth njė gjėje tjetėr, siē mbėshtillet ēallma rreth kokės.)
Njoftimi i dhėnė nė kėtė ajet pėr mbėshtjelljen e ditės dhe natės me njėra tjetrėn pėrmban informacion tė saktė pėr formėn e tokės. Kjo mund tė ndodhė vetėm nėse toka ėshtė e rrumbullakėt. Kjo do tė thotė se rrumbullakėsia e tokės ėshtė thėnė nė mėnyrė tė tėrthortė nė Kur’an, qė nė shekullin VII.
Nuk duhet tė harrojmė se gjuha arabe ėshtė njė gjuhė shumė e pasur dhe pėrdorimi i kėsaj foljeje ėshtė i rrallė, gjė qė tregon fare qartė se pėrdorimi i saj ėshtė bėrė me qėllim.
Sidoqoftė, ne duhet tė sjellim ndėrmend se njohuritė e astronomisė tė asaj kohe e perceptonin botėn krejt ndryshe. Atėherė mendohej se bota ishte njė plan i sheshtė dhe tė gjitha pėrllogaritjet dhe shpjegimet shkencore ishin tė bazuara mbi kėtė besim. Ajetet Kur’anore pėrmbajnė informacione, tė cilat ne i kemi mėsuar vetėm nė shekulin e kaluar. Pėrderisa Kur’ani ėshtė fjala e Zotit, fjalėt mė tė sakta janė pėrdorur nė tė kur pėrshkruhet gjithėsia.