Tomori
12-08-05, 16:35
Gjeografia e Shqipėrisė
Pozita gjeografike
Shqipėria ndodhet nė Europėn Juglindore, nė pjesėn perėndimore tė gadishullit Ballkanik e shtrihet midis koordinatave gjeografike 39 gradė e 38' dhe 42 gradė e 39' te gjėrėsisė veriore dhe 19 gradė e 16' te gjėrėsisė lindore, ne largėsi pothuajse tė barabartė nga Ekuadori dhe Poli i Veriut.
Sipėrfaqja e pėrgjithshme ėshtė 28.748 kilometra katrore. Kryeqyteti i saj ėshtė Tirana.
Gjatėsia e pėrgjithshme e vijės kufitare ėshtė 1094 km, nga te cilat 657 km - kufi tokėsor, 316 km - kufi detar, 48 km - kufi lumor dhe 73 km - kufi liqenor.
Nė veri e verilindje ka 529 km vijė kufitare me Malin e Zi, Kosovėn dhe ish republikėn jugosllave tė Maqedonisė, ndėrsa nė jug e juglindje me Greqine njė vijė kufitare prej 271 km. Nė perėndim Shqipėria laget nga deti Adriatik e nė jug-perėndim nga deti Jon.
Shqipėria ka njė pozitė tė favorshme gjeografike, pasi gjendet nė kryqėzimin e rrugeve mė tė shkurtėra qė kalojnė nga Mesdheu perėndimor pėr nė Ballkan e Azinė e Vogėl dhe kontrollon kalimin pėrmes kanalit detar tė Otrantos. Luginat e saj mė tė gjėra janė ato tė lumenjve Drin, Shkumbin dhe Vjosė, qė lehtėsojne, njėkohėsisht, lidhjen e brendshme tė Ballkanit me detin Adriatik dhe tė Azisė sė Vogėl me viset e Mesdheut. Bregdeti i Adriatikut shtrihet nga gryka e Bunės deri nė Kepin e Gjuhėzes. Nė gjirin e Vlorės e nė drejtim tė jugut, bregdeti ėshtė i lartė, shkėmbor, ku dominon mali i Karaburunit. Gjiret kryesore tė Shqipėrise janė: gjiri i Drinit, i Lalėzit, i Durrėsit, i Karavastasė dhe i Vlorės, nė hyrje tė sė cilės gjendet ishulli i Sazanit.
Relievi
Relievi i Shqipėrise ėshtė kryesisht malor. Vargmalet e para alpine u formuan nga mbarimi i jurasikut, ndėrsa gjatė erės kenozoike u shpejtua procesi malformues nė tėrėsine e Albanideve, qė aktualisht pėrbėjne tokėn e nėntoken e Shqipėrise. Lartėsia mesatare e relievit ėshtė 708 metra, ose 2 herė mė e lartė se mesatarja e Europės. Lartėsitė mė tė mėdha gjenden nė Alpet shqiptare dhe nė malet e Lindjes (Korabi 2751 metra mbi nivelin e detit, pėrben edhe majėn mė tė lartė tė Shqipėrisė).
Fushat zene kryesisht pjesėn perėndimore, pergjatė bregdetit Adriatik, por ka edhe nė pjesė tė tjera tė vendit. Fushat mė tė larta janė ato tė pellgut tė Korēes, mbi 800 metra mbi nivelin e detit. Fushat gjenden kryesisht pėrgjate lumenjve kryesore si: Vjosė, Devoll, Osum, Shkumbin, Erzen, Mat e Drin, ku gjenden, gjithashtu, edhe tokat bujqėsore e qendra tė mėdha banimi, si dhe pėrshkohen nga rrugė te rėndėsishme komunikimi.
Territori i Shqipėrisė ndahet nė 4 krahina tė mėdha natyrore (fiziko-gjeografike):
Alpet shqiptare
Krahina malore qendrore
Krahina malore jugore
Ultesira bregdetare
Lagunat kryesore jane:
Laguna e Lunres (Vilunit), e Patokut, e Bishtrakes, e Karavastase, e Nartes dhe e Pashalimanit. Plazhet kryesore jane: Plazhi i Velipojes, i Tales, i Durresit, i Divjakes, i Semanit dhe i Vlores. Kepat kryesore jane: Kepi i Rodonit, i Bishtit te Palles dhe i Gjuhezes.
Pozita gjeografike
Shqipėria ndodhet nė Europėn Juglindore, nė pjesėn perėndimore tė gadishullit Ballkanik e shtrihet midis koordinatave gjeografike 39 gradė e 38' dhe 42 gradė e 39' te gjėrėsisė veriore dhe 19 gradė e 16' te gjėrėsisė lindore, ne largėsi pothuajse tė barabartė nga Ekuadori dhe Poli i Veriut.
Sipėrfaqja e pėrgjithshme ėshtė 28.748 kilometra katrore. Kryeqyteti i saj ėshtė Tirana.
Gjatėsia e pėrgjithshme e vijės kufitare ėshtė 1094 km, nga te cilat 657 km - kufi tokėsor, 316 km - kufi detar, 48 km - kufi lumor dhe 73 km - kufi liqenor.
Nė veri e verilindje ka 529 km vijė kufitare me Malin e Zi, Kosovėn dhe ish republikėn jugosllave tė Maqedonisė, ndėrsa nė jug e juglindje me Greqine njė vijė kufitare prej 271 km. Nė perėndim Shqipėria laget nga deti Adriatik e nė jug-perėndim nga deti Jon.
Shqipėria ka njė pozitė tė favorshme gjeografike, pasi gjendet nė kryqėzimin e rrugeve mė tė shkurtėra qė kalojnė nga Mesdheu perėndimor pėr nė Ballkan e Azinė e Vogėl dhe kontrollon kalimin pėrmes kanalit detar tė Otrantos. Luginat e saj mė tė gjėra janė ato tė lumenjve Drin, Shkumbin dhe Vjosė, qė lehtėsojne, njėkohėsisht, lidhjen e brendshme tė Ballkanit me detin Adriatik dhe tė Azisė sė Vogėl me viset e Mesdheut. Bregdeti i Adriatikut shtrihet nga gryka e Bunės deri nė Kepin e Gjuhėzes. Nė gjirin e Vlorės e nė drejtim tė jugut, bregdeti ėshtė i lartė, shkėmbor, ku dominon mali i Karaburunit. Gjiret kryesore tė Shqipėrise janė: gjiri i Drinit, i Lalėzit, i Durrėsit, i Karavastasė dhe i Vlorės, nė hyrje tė sė cilės gjendet ishulli i Sazanit.
Relievi
Relievi i Shqipėrise ėshtė kryesisht malor. Vargmalet e para alpine u formuan nga mbarimi i jurasikut, ndėrsa gjatė erės kenozoike u shpejtua procesi malformues nė tėrėsine e Albanideve, qė aktualisht pėrbėjne tokėn e nėntoken e Shqipėrise. Lartėsia mesatare e relievit ėshtė 708 metra, ose 2 herė mė e lartė se mesatarja e Europės. Lartėsitė mė tė mėdha gjenden nė Alpet shqiptare dhe nė malet e Lindjes (Korabi 2751 metra mbi nivelin e detit, pėrben edhe majėn mė tė lartė tė Shqipėrisė).
Fushat zene kryesisht pjesėn perėndimore, pergjatė bregdetit Adriatik, por ka edhe nė pjesė tė tjera tė vendit. Fushat mė tė larta janė ato tė pellgut tė Korēes, mbi 800 metra mbi nivelin e detit. Fushat gjenden kryesisht pėrgjate lumenjve kryesore si: Vjosė, Devoll, Osum, Shkumbin, Erzen, Mat e Drin, ku gjenden, gjithashtu, edhe tokat bujqėsore e qendra tė mėdha banimi, si dhe pėrshkohen nga rrugė te rėndėsishme komunikimi.
Territori i Shqipėrisė ndahet nė 4 krahina tė mėdha natyrore (fiziko-gjeografike):
Alpet shqiptare
Krahina malore qendrore
Krahina malore jugore
Ultesira bregdetare
Lagunat kryesore jane:
Laguna e Lunres (Vilunit), e Patokut, e Bishtrakes, e Karavastase, e Nartes dhe e Pashalimanit. Plazhet kryesore jane: Plazhi i Velipojes, i Tales, i Durresit, i Divjakes, i Semanit dhe i Vlores. Kepat kryesore jane: Kepi i Rodonit, i Bishtit te Palles dhe i Gjuhezes.