Internacionalja Socialiste

[Vranina]

Pas renjes se Perandoris se dreqit (djallit) komunistët u porositën të konvertoheshin në socialdemokratë, socialistë, demokratë, madje të ktheheshin nga xhelatë në viktima edhe të turreshin drejt pushtetit dhe parave, kapitalit, pa kursyer asnje metod si te vihet ne pushtet pra vetem nje strategji për përjetësimin e pushtetit të kuq, nëpërmjet metamorfozës.

[Vranina]

Socializmi dhe komunizmi, hendeku që i ndan

Antifashizmi, ideologjia që bëri të bashkohet e majta Historia e socializmit në periudhën midis dy luftërave botërore

Nga Armand Plaka
Në këtë numër do vazhdojmë të trajtojmë vazhdën historike të socializmit, e në veçanti ndryshimet midis tij e komunizmit, pasi do të shohim se në këtë periudhë do të ravijëzohet më qartë ndarja midis tyre. Por do të shohim njëkohësisht se në të njëjtën kohë fillon të forcohet e të shfaqet si një fuqi reale i vetmi shtet socialist (komunist) në botë para Luftës së Parë Botërore, Bashkimi Sovjetik, megjithë kostot njerëzore të kësaj rritjeje. Më pas do të shohim se nga ana tjetër fillon ngritja dhe përfaqësimi më i plotë i partive të majta laburiste, socialiste e socialdemokrate në Evropë e në botë, të cilat përpiqeshin të ndikonin sa më shumë në jetën parlamentare të vendeve përkatëse, për të vënë në jetë objektivat që i kishin vënë vetes. Por në këtë kohë, siç e dimë të gjithë, fillon të ngrejë krye edhe një ideologji që bëri të bashkohen në një front unik të gjitha rrymat politike të kohës e të mbarë njerëzimit, fashizmi, që solli edhe reagimin ndaj tij, pra antifashizmin.

Opozita më e fortë ndaj revizionizmit erdhi nga socialistët në vende të tilla si perandoria ruse, ku demokracia parlamentare nuk ekzistonte dhe dukej se nuk ishte e mundur të ekzistonte. Ata vazhduan të argumentonin se revolucioni ishte e vetmja rrugë drejt socializmit. Kreu i kësaj ideologjie, e lëvizjes që e përkrahte atë, ishte Vladimir Lenin në Rusi me veprën e tij “Revolucioni proletar”. Ai dhe “renegati” Kautski i tejkaluan pikëpamjet e atyre që refuzonin idetë revizioniste. Më 1903 pati një ndarje formale (pasi ndasitë në terren ishin të qarta me kohë) Partinë Socialdemokrate ruse në dy fraksione: të ashtuquajturit bolshevikë (shumica) e reformistët (menshevikët), por në shumicën e partive të tjera socialiste puna nuk shkoi deri aty.

[Vranina]

Në vitin 1914 shpërthimi i Luftës së Parë Botërore çoi në mënyrë të pashmangshme edhe në një krizë të socializmit në Evropë. Në kundërshtim me themelet e solidaritetit e të internacionalizmit, klasat punëtore të shumë vendeve u shtynë të shkonin në luftë me njëri-tjetrin; partitë socialiste të Gjermnisë, Francës e Britanisë u përfshinë në luftë (megjithëse jo në linjë të parë, madje disa liderë, siç ishin Ramsay MacDonald në Britani e Karl Libkneht në Gjermani i bënë një opozitë të fortë pjesëmarrjes në luftë, qysh nga fillimi i saj). Lenini, asokohe në ekzil në Zvicër, bëri thirrje për revolucione në të gjitha shtetet ndërluftuese, si e vetmja mënyrë për t’i dhënë fund luftës dhe për të arritur socializmin. Së pari, ai u injorua, por më vonë, aty nga viti 1917, pasojat e luftës çuan në ndarje të shumë partive socialiste dhe sidomos brenda gjirit të socialdemokratëve gjermanë.
Revolucioni rus i vitit 1917 provoi se Lenini kishte pasur të drejtë në sensin që revolucioni u bë, të paktën në Rusi, e vetmja mënyrë për ta nxjerrë Rusinë nga lufta. Gjithashtu u duk se u provua që ai kishte pasur të drejtë edhe në çështjen e revolucionit. Rusia ishte sigurisht i vetmi vend në botë ku socialistët (në fakt komunistët) e kishin marrë pushtetin. Kjo çoi që fraksionet në minoritet apo në shumicë, në shumicën e partive socialiste të largoheshin fare prej partive-mëmë e të formonin në këtë mënyrë parti të reja që e mbështesnin hapur modelin apo rrymën leniniste. Ato u quajtën Parti Komuniste dhe më 1919 Lenini i organizoi ato në një internacionale të re, Internacionalja e Partive Komuniste ose, shkurt e njohur si Kominterni.

Në disa vende, sidomos në Britani apo në dominionet britanike, u krijuan partitë laburiste. Ato ishin parti të formuara e të kontrolluara nga sindikatat, më shumë se grupime të mirëfillta politike me aktivistë socialistë, të cilët i bënin thirrje të vazhdueshme punëtorëve për mbështetje. Partia Laburiste britanike, e votuar për herë të parë për të dërguar përfaqësues të saj në Dhomën e Komunave në vitin 1902, arriti me këtë akt një sukses, por, nga ana tjetër, nuk mundi dot të marrë shumicën
e votave të klasës punëtore, për shkak të lojalitetit të saj kundrejt Partisë Liberale deri pas mbarimit të Luftës së Parë Botërore. Në Australi, gjithsesi, Partia Laburiste arriti një fitore të shpejtë, duke shënuar kështu suksesin e saj të parë elektoral, dhe duke formuar të parën qeveri asokohe të ashtuquajtur “kombëtare” në vitin 1904. U formuan me radhë më pas partitë laburiste të Zelandës së Re, të Afrikës së Jugut, por që patën më pak sukses.

[Vranina]

Socializmi dhe komunizmi (1917-‘39)

Përfundimi i Luftës së Parë Botërore prodhoi një ngritje të radikalizmit në shumicën e vendeve të Evropës dhe gjithashtu edhe në SHBA e Australi. Në fillimet e tij suksesi i revolucionit në Rusi frymëzoi të tjera parti revolucionare që të provonin të njëjtën gjë edhe në vendet e tyre respektive. Në rrethana kaotike të pasluftës së parë në Evropë, me partitë socialiste të ndara e të diskretituara pjesërisht, revolucionet komuniste në mbarë Evropën dukeshin shumë të afërta. Partitë komuniste për një kohë të shkurtër madje morën edhe pushtetin dhe formuan qeveri, siç ishte dhe rasti i kryeministrit në Hungari dhe ai i Kurt Ajsner në Bavari. Pati disa përpjekje të vazhdueshme të komunistëve për të kryer revolucione në Berlin e Vjenë, gjithashtu edhe në qendrat industriale të Italisë së Veriut. Në vazhdën e këtyre përpjekjve, liderët komunistë gjermanë, Karl Libkneht dhe Rosa Luksemburg u vranë.

Nga mesi i viteve 1920, gjithsesi, duket se tashmë forcat revolucionare e kishin humbur forcën në Evropë dhe parti socialiste ortodokse po merrnin njëra pas tjetrës dominancë e influencë mbi lëvizjen punëtore në shumë vende. Socialdemokratët gjermanë ndenjën në pushtet në shumicën e kohës gjatë gjithë viteve 20; laburistët anglezë ndërkohë kishin formuar qeverinë e tyre të parë më 1924 dhe, nga ana tjetër, socialistët francezë kishin fituar gjithashtu shumë terren politik në vend. Por ndarja në gjirin e lëvizjes punëtore në socialistë e komunistë u provua të ishte permanente. Në Bashkimin Sovjetik, Stalini erdhi në pushtet në vitin 1929 dhe zhvilloi teorinë e tij të "socializmit në një vend".

Tendenca revolucianare, e vënë re në periudhën e pasluftës së parë provokoi nga ana tjetër një reaksion të fuqishëm nga forcat konservatore. Një shembull i kësaj ishte dhe "Red scare" (tmerri i kuq) në SHBA, i cili shkatërroi Partinë Socialiste amerikane të Eugene Debs. “Socializmi amerikan” nuk e mori dot më kurrë veten nga kjo ndërhyrje. Në Evropë fashizmi po ngrinte tashmë krye si një lëvizje kundër socializmit e liberalizmit. Fashizmi erdhi në pushtet së pari në Itali, më 1922, nën udhëheqjen e Benito Musolinit (një ish-socalist); lëvizje të forta fashiste gjithashtu u zhvilluan në Spanjë, Portugali, Gjermani e Hungari.

Ndërkohë, Bashkimi Sovjetik ishte i zënë me "ndërtimin e socializmit" në vendin e vet. Për herë të parë socializmi nuk ishte tashmë vetëm një vizion për një shoqëri të së ardhmes, por edhe një përshkrim i një shoqërie ekzistuese. Regjimi i Leninit i vuri të gjitha mjetet e prodhimit (përveç prodhimit agrikulturor) nën kontrollin e shtetit dhe implementoi një sistem qeverisje që arrihej nëpërmjet këshillave të punëtorëve ose, siç njihet gjerësisht me emrin që vjen nga rusishtja, sovjetet. Brenda pak viteve, gjithsesi, partia bolshevike kishte vendosur një diktaturë, dhe kjo u konsolidua më tej nga Stalini pas vdekjes së Leninit.

[Vranina]

Në vitin 1929, pasi Stalini i mori në dorë përfundimisht frenat e pushtetit në BS, supervendi socialist tashmë po ngrihej në "një fazë të re të socializmit". Bujqësia u kolektivizua me koston e një urie masive dhe të miliona të vdekurve në radhët e atyre që guxonin të rezistonin. Filloi gjithashtu, nga ana tjetër, edhe industrializimi i shpejtë i vendit, me anë të planit pesëvjeçar. Ky program pati disa efekte të shpejta pozitive në fillimet e tij, por gjithsesi me kosto shumë të mëdha të jetëve e djersës njerëzore. Më vonë studimet e ekonomistëve treguan se gjithsesi ritmet e industrializmit në BS nuk ishin më të shpejta e frytdhënëse se ato të Japonisë, për shembull apo të SHBA-së në sistemin kapitalist, dhe se përdorimi i resurseve natyrore, materiale e humane në Bashkimin Sovjetik ishin shumë masive asokohe.

Pavarësisht nga arritjet në BS gjatë viteve 1930, ato nuk arritën t’i impresiononin shumë njerëzit, ekonomistët e politikanët jashtë vendit, se me planet e tyre mund të ecte përpara çdo shtet e shoqëri tjetër, ku mund të zbatoheshin këto ide. Por kjo, megjithatë, sigurisht që pati një impakt shumë të madh në vende të tilla si Kina, India apo Egjipti, të cilat u përpoqën të kopjonin disa aspekte të modelit sovjetik. Gjithashtu, pati edhe një numër të madh të inteligjencës perëndimore që i mbështesnin pikëpamjet sovjetike, megjithëse shumë prej tyre dënonin mjetet, me të cilat ishin arritur këto suksese dhe krimet e Stalinit, sidomos ato të viteve 1936-39, prej të cilave e pësuan shumë kuadro në fusha të ndryshme të jetës sovjetike.

Kriza e vitit 1929 dhe socializmi

Depresioni i madh, i cili filloi më 1929, duket se po provonte idenë e hedhur gjithnjë nga komunistët e socialistët e asaj kohe, se kapitalizmi do të çonte në rrënimin e bankave, të ekonomisë e së fundi të vetë shtetit e sistemit. Por socialistët u treguan të paaftë asokohe që t’a shfrytëzonin këtë moment krize për të fituar zgjedhjet, apo në rastin e komunistëve “për të zbatuar revolucionin”. Qeveritë laburiste në Britani e Australi pësuan dështime të thella. Në SHBA liberalizmi i Franklin Roosevelt fitoi një mbështetje popullore dhe u privoi socialistët për të pasur shanse të mira për pushtet. Ndërsa në Evropë e, më konkretisht në Gjermani, po frynin erëra të reja; po vinin kohë të vështira. Nacionalsocialistët e Adolf Hitlerit në janar 1933 morën pushtetin, por ky hap s’ishte veçse fillimi për ta. Qeveria e Rajhut të Tretë shumë shpejt do ta shkatërronte ekzistencën e komunistëve e socialdemokratëve gjermanë, pasi të gjitha partitë u shkrinë me vendim të veçantë në një, dhe njohën për udhëheqës vetëm Hitlerin. Kjo ishte edhe pika më kulmore që lëvizja socialiste kishte pësuar ndonjëherë në të gjithë historinë e saj. Ky hap e detyroi Stalinin ta rishikonte strategjinë e tij dhe, që nga viti 1934 Kominterni filloi të bënte thirrje për një front unik kundër fashizmit. Partitë socialiste në fillim ishin dyshuese për këtë hap të Stalinit,
por gjithsesi u arrit të krijoheshin të ashtuquajturat “fronte popullore” (një bashkim socialistësh e komunistësh) në Francë e Spanjë. Zgjedhja e një qeverie të Frontit Popullor në Spanjë në vitin 1936 provokoi revoltën dhe krijimin e një force paraushtarake fashiste që solli edhe luftën civile në Spanjë. Kriza në Spanjë bëri që të rrëzohej edhe Fronti Popullor në Francë, që udhëhiqej nga Léon Blum. Megjithë përpjekjet, frontet popullore nuk ishin dot në gjendje ta pengonin ardhjen e fashizmit apo të zbatimit të planeve agresive të boshtit fashist.

Stalini dhe Trocki

Kur Stalini konsolidoi pozitat e tij përfundimisht në Parti e në shtet në fund të viteve 20, rivali i tij kryesor, Leon Trocki, ishte detyruar të qëndronte në ekzil në Meksikë. Në veprat e Trockit si “Revolucioni i tradhtuar” dhe në “Historia e revolucionit rus” ai zhvilloi një teori të "revolucionit permanent", si një alternativë ndaj socializmit burokratik të Bashkimit Sovjetik nën Stalinin, megjithë faktin se Trocki vetë kishte luajtur një rol udhëheqës në vendosjen e diktaturës sovjetike, para vdekjes së Leninit. Në vitin 1938 Trocki themeloi një internacionale të re të komunistëve disidentë, që njihet me emrin “Internacionalja e Katërt”, por partitë pjesëmarrëse në të mbetën vetëm në kufijtë e disa sekteve dhe nuk u bënë kurrë pengesë serioze apo sfidante të partive ortodokse komuniste. Në vitin 1940 Trocki u vra me urdhër të Stalinit, dhe Trockizmi si ideologji u ndalua deri në vitet 60.

[Arb]

Edi Rama pasi i uroj "fitoren" Shymi, i ri-kujtoj se PDK-ne dhe PS-ne i pret perfaqesimi i perbashket ne Internacionalen Socialiste...