hasanmehmeti
14-02-07, 00:16
Dita e Valentinos, ditėlindjet dhe shushatje tė tjera
Nga: Khalid Baig
http://www.mesazhi.com/Artikuj/images/dita_e_valentinos2.jpg Ekziston njė serė praktikimesh qė mund ti konsiderojmė si motra binjake tė bidatit (risisė nė fe). Sikurse edhe bidati ato rrjedhin nėn bazamentin e njėjtė, atė tė injorancės si dhe influencės sė huaj. Sikurse bidati ato i detyrohen ritualeve. Por, ndryshe nga bidati, kėtyre ritualeve nuk ju ėshtė dhėnė ngjyrė Islame. Ato ndiqen pėr arsye se konsiderohen si praktikė e pranueshme dhe e logjikshme kulturore si dhe gjėja mė e freskėt e importuar.
Shumė nga ata tė cilėt jepen pas tyre nuk dinė se ēfarė bėjnė. Ata janė thjesht ndjekės tė verbėr tė barabartė me udhėheqėsit dhe mėsuesit e tyre. Pak e kuptojnė sė ēfarė ata e konsiderojnė si argėtim tė lirshėm, mundet qė nė fakt t'i ketė rrėnjėt nė paganizmin e lashtė dhe se simbolet qė ata pėrqafojnė mund tė jenė simbole tė mosbesimit shirkut, qė idetė qė ata huazojnė mund tė jenė produkte tė besėtytnive dhe qė e gjithė kjo mund tė jetė njė mohim i asaj pėr ēfarė Islami thėrret.
Tė konsiderojmė ditėn e Shėn Valentinit, njė ditė e cila ne shumicėn e Evropės pati njė vdekje (harresė) tė sigurte pėrveē nė Britani dhe nė Shtetet e Bashkuara, ēuditėrisht fillon tė shfaqet pėrgjatė njė pjese tė mirė tė shteteve muslimane. Kush ishte Valentini? Pse kjo ditė ėshtė festuar? Legjenda ka shumė, si zakonisht nė kėsi lloj rastesh, por kjo kėtu ėshtė shumė e qartė: Dita e Shėn Valentinos filloi si njė ritual pagan e iniciuar nga romakėt nė shekullin e IV para erės sonė, pėr tė nderuar zotin Lupercus. Tėrheqja kryesore (mė e madhe) i kėtij rituali ishte njė lotari e mbajtur pėr tė shpėrndarė femrat e reja, djemve tė rinj pėr zbavitje dhe kėnaqėsi deri nė lotarinė e vitit tjetėr. Ndėr praktikime tė ndyra nė lidhje me kėtė ditė ishte edhe rrahja e vajzave tė reja nga dy djem tė rinj, tė veshur vetėm me pak lėkurė dhie dhe tė pajisur me kamxhik tė pėrbėrė po ashtu me lėkurė dhie, tė cilat ishin ndotur me gjakun e dhive dhe qenve tė sakrifikuar pėr atė ditė. Rrahja me kamxhikė tė shenjtė nga djem tė shenjtė besohej qė i bėnte ato mė tė mira pėr tė lindur fėmijė.
Si zakonisht, Krishterizmi provoi, por pa sukses, tė ndalojė celebrimin mėkatar tė Lupercalias. Nė fillim zėvendėsoi lotarinė e emrave tė femrave me lotarinė e emrave tė tė shenjtėve. Ideja ishte qė gjatė vitit tjetėr nė vazhdim burrat e rinj do tė imitonin jetėn e tė shenjtit, emrin e tė cilit atyre iu ka rėnė nė lotari.
E vetmja gjė qė arritėn ishte ndryshimi i emrit nga Lupercalia nė Dita e Shėn Valentinos. Kjo u bė me 496 nga Papa Gelasius, pėr nder tė njė Shėn Valentini. Ka mė shumė se 50 Valentino tė ndryshme nė legjendat krishtere. Dy nga ato janė mė tė famshme, megjithėse jetėt e tyre dhe karakteret janė tė humbura nė fshehtėsi, mister. Sipas njė legjende, dhe njė tjetre nė varg me natyrėn e vėrtetė tė kėtij celebrimi, Shėn Valentini ishte shenjtori i tė dashuruarve, ku vetė ai kishte rėnė nė dashuri me vajzėn e rojtarit tė burgut.
Pėr shkak tė problemeve serioze qė shoqėruan atė lotari, qeveria franceze ndaloi kėtė praktikė me 1776. Nė Itali, Austri, Hungari dhe Gjermani rituali humbi gjatė viteve. Mė herėt, ishte ndaluar nė Angli gjatė shekullit 17 kur puritanėt ishin tė fortė. Megjithatė me 1660 Ēarlsi II e riktheu atė. Nga aty ajo gjithashtu mbėrriti nė Botėn e Re, ku Jenkėt (amerikanėt veriorė) energjik gjetėn mėnyrė tė mirė pėr tė fituar para. Industria Valentino ka qene kumbuese qė atėherė.
E njėjta histori qėndron me festėn e Gjithė Shenjtorėve (Halloveen), e cila nė tė kundėrtėn, njerėzit visheshin sikurse fantazma dhe kukudh (shpirtra tė kėqij) nė rikrijimin e njė rituali pagan tė lashtė tė adhurimit tė demonit (djallit). Hotelet me pesė yje nė shtetet muslimane shtrojnė mbrėmje pėr Halloween, kėshtu qė tė pasurit mund tė festojnė besėtytnitė tė njė periudhe tė injorancės sė largėt qė njė herė madje pėrfshiu praktikėn e turpshme sakrificėn e njeriut. Emri pagan pėr atė ngjarje ishte Samhain. Sikurse edhe nė rastin e Ditės sė Shėn Valentinos, Krishterizmi ndryshoi emrin e saj, por jo esencėn pagane.
Krishtlindjet janė edhe njė histori po e njėjtė. Sot tregtarėt shesin dhe klientėt blejnė simbole krishtlindjesh nė Islamabad, Kajro apo edhe Dubai. Tė angazhohesh nė njė celebrim tė njohur fetar tė njė tjetėr feje ėshtė mjaft keq. Ēfarė ėshtė mė e keqja ėshtė fakti qė kėtu ėshtė njė tjetėr celebrim pagan (Saturnalia) qė i ėshtė ndryshuar emri pak nė tjetėr gjė nga Krishterzimi.
Edhe celebrimet qė konsiderohen mė tė pafajshėm mund tė ketė baza pagane. Sipas njė tregimi, nė kulturat pagane, njerėzit i frikėsoheshin shpirtrave tė kėqij sidomos nė ditėlindjet e tyre. Besohej qė shpirtrat e kėqij ishin mė tė rrezikshėm nė atė person qė pėrjetonte njė ndryshim nė jetėn e tij tė pėrditshme, nė kėtė rast kalimi njė vit mė mė moshė. Prandaj, atė ditė familja dhe shoqėria e rrethonin personin me tė qeshura dhe gėzim nė ditėlindje pėr ta mbrojtur nga tė kėqijat.
Si mundet qė dikush qė e ka trurin nė rregull, tė mendojė qė Islami tė jetė indiferent kundrejt praktikave qė depėrtojnė nė idetė dhe besimet anti-islame? Islami erdhi pėr tė shkatėrruar paganizmin nė tė gjitha format dhe nuk mund tė tolerojė asnjė gjurmė nga ajo nė jetėt e ndjekėsve sė saj. Pėr mė tepėr, Islami ėshtė shumė i ndjeshėm nė mirėmbajtjen e pastėrtisė sė tij dhe identitetin unik tė ndjekėsve sė tij. Ligjet dhe mėsimet Islame shkojnė nė thellėsi pėr ta garantuar kėtė. Namazi ėshtė i ndaluar nė kohėt precize tė lindjes, zenitit dhe perėndimit tė diellit me qėllim qė tė eliminojė mundėsinė e ngatėrrimit me praktikėn e adhurimit tė diellit. Pėr agjėrimin vullnetar tė rekomanduar me 10 Muharrem, muslimanėt janė tė detyruar tė shtojnė edhe njė ditė ( tė 9 apo 11) pėr tė dalluar nga praktika e pėrhapur e atėhershme hebraike. Muslimanėt janė tė ndaluar tė imitojnė paraqitjen e jomuslimanėve.
Muslimani ėshtė musliman pėrjetė. Gjatė kėnaqėsive dhe pikėllimeve, gjatė celebrimeve dhe vuajtjeve, ne duhet tė ndjekim Rrugėn e vetme tė Drejtė dhe jo shumė rrugė tė devijuara. Ėshtė tragjedi e madhe qė nėn pritėn konstante tė propagandės komerciale dhe kulturore nga forcat e globalizimit si dhe makinerisė sė pamėshirshme tė medieve, muslimanėt kanė filluar tė pėrqafojnė Valentinon, Hallovinin, dhe madje edhe Santa Klausėn (Plaku i Vitit tė Ri). Nė vend tė dorėzimit gjithnjė e mė tė tmerrshėm ndaj paganizmit e vetmja ditė qė duhet t'i japim rėndėsi ėshtė dita e pikėllimit, apo mė mirė duhej tė jetė dita e pendimit e cila mund tė na lirojė nga tė gjitha kėto ditė festash dhe gjithė kėsaj trullosjeje.
Shqipėroi: Brunilda Brasha
Nga: Khalid Baig
http://www.mesazhi.com/Artikuj/images/dita_e_valentinos2.jpg Ekziston njė serė praktikimesh qė mund ti konsiderojmė si motra binjake tė bidatit (risisė nė fe). Sikurse edhe bidati ato rrjedhin nėn bazamentin e njėjtė, atė tė injorancės si dhe influencės sė huaj. Sikurse bidati ato i detyrohen ritualeve. Por, ndryshe nga bidati, kėtyre ritualeve nuk ju ėshtė dhėnė ngjyrė Islame. Ato ndiqen pėr arsye se konsiderohen si praktikė e pranueshme dhe e logjikshme kulturore si dhe gjėja mė e freskėt e importuar.
Shumė nga ata tė cilėt jepen pas tyre nuk dinė se ēfarė bėjnė. Ata janė thjesht ndjekės tė verbėr tė barabartė me udhėheqėsit dhe mėsuesit e tyre. Pak e kuptojnė sė ēfarė ata e konsiderojnė si argėtim tė lirshėm, mundet qė nė fakt t'i ketė rrėnjėt nė paganizmin e lashtė dhe se simbolet qė ata pėrqafojnė mund tė jenė simbole tė mosbesimit shirkut, qė idetė qė ata huazojnė mund tė jenė produkte tė besėtytnive dhe qė e gjithė kjo mund tė jetė njė mohim i asaj pėr ēfarė Islami thėrret.
Tė konsiderojmė ditėn e Shėn Valentinit, njė ditė e cila ne shumicėn e Evropės pati njė vdekje (harresė) tė sigurte pėrveē nė Britani dhe nė Shtetet e Bashkuara, ēuditėrisht fillon tė shfaqet pėrgjatė njė pjese tė mirė tė shteteve muslimane. Kush ishte Valentini? Pse kjo ditė ėshtė festuar? Legjenda ka shumė, si zakonisht nė kėsi lloj rastesh, por kjo kėtu ėshtė shumė e qartė: Dita e Shėn Valentinos filloi si njė ritual pagan e iniciuar nga romakėt nė shekullin e IV para erės sonė, pėr tė nderuar zotin Lupercus. Tėrheqja kryesore (mė e madhe) i kėtij rituali ishte njė lotari e mbajtur pėr tė shpėrndarė femrat e reja, djemve tė rinj pėr zbavitje dhe kėnaqėsi deri nė lotarinė e vitit tjetėr. Ndėr praktikime tė ndyra nė lidhje me kėtė ditė ishte edhe rrahja e vajzave tė reja nga dy djem tė rinj, tė veshur vetėm me pak lėkurė dhie dhe tė pajisur me kamxhik tė pėrbėrė po ashtu me lėkurė dhie, tė cilat ishin ndotur me gjakun e dhive dhe qenve tė sakrifikuar pėr atė ditė. Rrahja me kamxhikė tė shenjtė nga djem tė shenjtė besohej qė i bėnte ato mė tė mira pėr tė lindur fėmijė.
Si zakonisht, Krishterizmi provoi, por pa sukses, tė ndalojė celebrimin mėkatar tė Lupercalias. Nė fillim zėvendėsoi lotarinė e emrave tė femrave me lotarinė e emrave tė tė shenjtėve. Ideja ishte qė gjatė vitit tjetėr nė vazhdim burrat e rinj do tė imitonin jetėn e tė shenjtit, emrin e tė cilit atyre iu ka rėnė nė lotari.
E vetmja gjė qė arritėn ishte ndryshimi i emrit nga Lupercalia nė Dita e Shėn Valentinos. Kjo u bė me 496 nga Papa Gelasius, pėr nder tė njė Shėn Valentini. Ka mė shumė se 50 Valentino tė ndryshme nė legjendat krishtere. Dy nga ato janė mė tė famshme, megjithėse jetėt e tyre dhe karakteret janė tė humbura nė fshehtėsi, mister. Sipas njė legjende, dhe njė tjetre nė varg me natyrėn e vėrtetė tė kėtij celebrimi, Shėn Valentini ishte shenjtori i tė dashuruarve, ku vetė ai kishte rėnė nė dashuri me vajzėn e rojtarit tė burgut.
Pėr shkak tė problemeve serioze qė shoqėruan atė lotari, qeveria franceze ndaloi kėtė praktikė me 1776. Nė Itali, Austri, Hungari dhe Gjermani rituali humbi gjatė viteve. Mė herėt, ishte ndaluar nė Angli gjatė shekullit 17 kur puritanėt ishin tė fortė. Megjithatė me 1660 Ēarlsi II e riktheu atė. Nga aty ajo gjithashtu mbėrriti nė Botėn e Re, ku Jenkėt (amerikanėt veriorė) energjik gjetėn mėnyrė tė mirė pėr tė fituar para. Industria Valentino ka qene kumbuese qė atėherė.
E njėjta histori qėndron me festėn e Gjithė Shenjtorėve (Halloveen), e cila nė tė kundėrtėn, njerėzit visheshin sikurse fantazma dhe kukudh (shpirtra tė kėqij) nė rikrijimin e njė rituali pagan tė lashtė tė adhurimit tė demonit (djallit). Hotelet me pesė yje nė shtetet muslimane shtrojnė mbrėmje pėr Halloween, kėshtu qė tė pasurit mund tė festojnė besėtytnitė tė njė periudhe tė injorancės sė largėt qė njė herė madje pėrfshiu praktikėn e turpshme sakrificėn e njeriut. Emri pagan pėr atė ngjarje ishte Samhain. Sikurse edhe nė rastin e Ditės sė Shėn Valentinos, Krishterizmi ndryshoi emrin e saj, por jo esencėn pagane.
Krishtlindjet janė edhe njė histori po e njėjtė. Sot tregtarėt shesin dhe klientėt blejnė simbole krishtlindjesh nė Islamabad, Kajro apo edhe Dubai. Tė angazhohesh nė njė celebrim tė njohur fetar tė njė tjetėr feje ėshtė mjaft keq. Ēfarė ėshtė mė e keqja ėshtė fakti qė kėtu ėshtė njė tjetėr celebrim pagan (Saturnalia) qė i ėshtė ndryshuar emri pak nė tjetėr gjė nga Krishterzimi.
Edhe celebrimet qė konsiderohen mė tė pafajshėm mund tė ketė baza pagane. Sipas njė tregimi, nė kulturat pagane, njerėzit i frikėsoheshin shpirtrave tė kėqij sidomos nė ditėlindjet e tyre. Besohej qė shpirtrat e kėqij ishin mė tė rrezikshėm nė atė person qė pėrjetonte njė ndryshim nė jetėn e tij tė pėrditshme, nė kėtė rast kalimi njė vit mė mė moshė. Prandaj, atė ditė familja dhe shoqėria e rrethonin personin me tė qeshura dhe gėzim nė ditėlindje pėr ta mbrojtur nga tė kėqijat.
Si mundet qė dikush qė e ka trurin nė rregull, tė mendojė qė Islami tė jetė indiferent kundrejt praktikave qė depėrtojnė nė idetė dhe besimet anti-islame? Islami erdhi pėr tė shkatėrruar paganizmin nė tė gjitha format dhe nuk mund tė tolerojė asnjė gjurmė nga ajo nė jetėt e ndjekėsve sė saj. Pėr mė tepėr, Islami ėshtė shumė i ndjeshėm nė mirėmbajtjen e pastėrtisė sė tij dhe identitetin unik tė ndjekėsve sė tij. Ligjet dhe mėsimet Islame shkojnė nė thellėsi pėr ta garantuar kėtė. Namazi ėshtė i ndaluar nė kohėt precize tė lindjes, zenitit dhe perėndimit tė diellit me qėllim qė tė eliminojė mundėsinė e ngatėrrimit me praktikėn e adhurimit tė diellit. Pėr agjėrimin vullnetar tė rekomanduar me 10 Muharrem, muslimanėt janė tė detyruar tė shtojnė edhe njė ditė ( tė 9 apo 11) pėr tė dalluar nga praktika e pėrhapur e atėhershme hebraike. Muslimanėt janė tė ndaluar tė imitojnė paraqitjen e jomuslimanėve.
Muslimani ėshtė musliman pėrjetė. Gjatė kėnaqėsive dhe pikėllimeve, gjatė celebrimeve dhe vuajtjeve, ne duhet tė ndjekim Rrugėn e vetme tė Drejtė dhe jo shumė rrugė tė devijuara. Ėshtė tragjedi e madhe qė nėn pritėn konstante tė propagandės komerciale dhe kulturore nga forcat e globalizimit si dhe makinerisė sė pamėshirshme tė medieve, muslimanėt kanė filluar tė pėrqafojnė Valentinon, Hallovinin, dhe madje edhe Santa Klausėn (Plaku i Vitit tė Ri). Nė vend tė dorėzimit gjithnjė e mė tė tmerrshėm ndaj paganizmit e vetmja ditė qė duhet t'i japim rėndėsi ėshtė dita e pikėllimit, apo mė mirė duhej tė jetė dita e pendimit e cila mund tė na lirojė nga tė gjitha kėto ditė festash dhe gjithė kėsaj trullosjeje.
Shqipėroi: Brunilda Brasha