Çka dini për Shën Naumin?

[luan_i]

Si e shpjegoni historinë e Shën Naumit...?

[Linka_pz]

23-04-2005, 13:44
E verteta e ndarjes se Vermoshit... dhe Shen Naumit
E Premte, 22 Prill 2005
(Treguar nga Mehdi Frasheri ne kujtimet e tij, qe jane botuar se fundi nga OMSCA)

Heshtni...po rikthehet Mehdi bej Frasheri

Ai jetoi dhe punoi ne dy shekuj. Kontributi i Mehdi bej Frasherit u dha per nje shtet qe po vdiste, Turqia- dhe per nje te ri qe po lindte, Shqiperia e endrrave te tij. U mundua sinqerisht per te dyja dhe njekohesisht u anatemua nga te dyja...Pse? Kete historianet u duhet kohe qe ta studiojne, ndoshta -ngaqe permasat e verteta te Mehdi bej Frasherit, e kane kaluar gjithmone kohen, ku jetonin bashkevendasit e tij

Ben Andoni

Ka mjaftuar anatema, qe i kane bere pseudot-dhe shmangia e referencave te duhura historike, per te perseritur dekada te tera se Zogu ia fali Shen Naumin -Jugosllavise. Sa keq, kur lexojme sot kujtimet e Mehdi Frasherit, te botuara pas nje kalvari te pashembullt (fale kontributit te nipit te tij Tefik Celo)-ku tregohet thjesht, si ai luftoi ne emer te Shqiperise per cdo centimeter katror "Made in Shqiperia". Dhe, kjo lufte e tij per Vermoshin dhe Shen Naumin -keto pika "gati te panjohura", u kthye me vone ne simbolin e nje urrejtje patologjike per 'tradhetaret' e Shqiperise. Kuptohet, se nuk mund te ndodhte ndryshe. Mehdi Frasheri, protagonisti i tyre, qe ka qene gjalle deri gati ne mes te viteve '60, madje edhe nga njerezit aktive ne kete ndarje si perfaqesues i Shqiperise, ishte i ndaluar per te folur...por edhe per te jetuar. Kishte ikur me 1944 dhe si kreu i Regjences shqiptare, tashme ia kishin barazuar kontributin per vendine tij ne hic. Kuptohet, se nuk mund t'i bente ndonje pershtypje te madhe. Jeta i kishte treguar gjithmone anen e kundert, ku sfida mbetej gjeja me e zakonshme e jetes se tij te mbushur me ngjarje te tera, sa per nje shtet te tere. Keshtu, do te ishte i vetem me 1939- Diten e Pushtimit-qe do t'i fliste Botes kunder pushtimit te vendit te tij. Ashtu si do te ishte i vetmi, si perfaqesues i Shqiperise, qe do te luftonte me te gjitha menyrat, qe Shqipria e vogel te perfitonte sa me shume territor.

Nga largesite e viteve, dhe nga menyra sesi e mbajten larg, na duket sikur ai i perket shekujve te tjere, por ai ne fakt ka nje kohe fizike te afert me kohen kur jetojme, qe shkon deri ne vitin 1963, kur do te mbyllte syte ne Itali. Tashme, shume me pak "i rendesishem" dhe gati 'i harruar' nga njerezit, per te cilet dikur kishte luftuar per cdo pellembe vend. Ky angazhim nuk kishte qene vetem pjese e idealizimit te tij, por edhe e parimeve te medha, qe i kishte fituar me shkollimet e tij ne ish-Perandorine e madhe osmane. Mehdi beu ishte i Doktoruar per Shkencat Politike dhe Ekonomike ne Stamboll. Ishte koha, kur Familja e tij nuk mund t'i shpetonte kryeqytetit- dhe mendimit- qe femijet te kryenin sa me mire formimin e tyre. Pak vite me vone, Karriera e tij nuk do te ndalej dhe ai do te mbaje postet e nenprefektit, guvernatorit qe nga Shqiperia dhe deri ne Palestine. Tregohej si nje nga njerezit me te vyer te Perandorise dhe fliste plot tete gjuhe. Por, e gjithe kjo ngritje nuk do te mjaftoje. Epilogu i tij me Perandorine-qe pak a shume do t'i perseritet dhe me vendin e lindjes- eshte i trishte. Ai largohet nga Posti i Guvernatorit te Egjiptit dhe i drejtohet Shqiperise se vogel, qe sapo ka shpallur shtetin e saj. "Cuditerisht" po i drejtohet nje vendi, i cili eshte akoma nocion dhe qe nuk i dihet e ardhmja. Ca me teper, ai po vinte pas lluksit ku ishte mesuar -ne nje varferi skajore, ku detyra e re ishte per te pastruar sa me mire para te huajve imazhin e vendit te tij. Kete e kryen me se miri, fale lukut Perendimor qe do te mbaje, por me shume kulturen e madhe gjithperfshirese. I gjithe personaliteti i tij do te shfaqet si Perfaqesues i Qeverise shqiptare ne Komisionin e Caktimit te Kufijve, por edhe ne Lidhjen e Kombeve, ku ai do te referoje nga vitit 1923 deri me 1939. Dhe, ai e ben kete me shume se mrekullisht- ne favor te Shqiperise. Si Kryeminister, Minister, Perfaqesues i Larte, kudo ai do te lere gjurmen e tij. Por, kishte ardhur viti 1944---Kryetari i Regjences do te largohej nga Shqiperia per ne Austri per te mos ardhur me. Nga pas do te linte te bijen Sheriarin dhe familjen e saj, qe kishin qendruar neutrale ne lufte. Nje fat i ri i priste te gjithe. Per Mehdiun harresa "e perkohshme", ndersa per "te tijte", teli me gjemba...Ata duruan, ashtu si kishin duruar dhe si ishin munduar perjetesisht per t'i dhene Shqiperise nje imazh krejt ndryshe te Mehdiut ne shekullin e XXI...Mehdi Frasheri vdiq me 25 Maj te vitit 1963, ndersa kujtimet e tij i kemi me Prill te vitit 2005. Ajo qe mund te benin sot dicka per shpirtin e tij, apo ata qe e kane njohur sadopak, eshte qe ta lexojne dhe te heshtin...Sepse po vjen perseri Mehdi bej Frasheri.

[Linka_pz]

Ju rrefej te verteten e Vermoshit dhe Shen Naumit

Kjo eshte nje pjesez e shkeputur nga Kujtimet e Mehdi bej Frasherit dhe perfshin fillimin e viteve '20, kur Shqiperia beri ne terren rakordimin e kufijve me fqinjet e saj

Nga Mehdi Frasheri

Valet e liqenit me fershellimat e tyre formonin nje simfoni te natyres muzike. Nga Pogradeci u nisem me nje automobil per ne Korce dhe kuajt i lame pas, per te arritur te nesermen. Anetaret e huaj te Komisionit nuk kishin arritur ende ne Korce, por automobilat dhe kamionet i kishim cuar ne Sarande per t'i marre e per t'i sjelle ne Korce.

Mbas pak ditesh, arriti Komisioni dhe une dola i prita ne Erseke. Per secilin delegacion kishim zene nga nje shtepi me qira ne Korce dhe une me personelin shqiptar kisha zene me qira gjysmen e shtepise te Lutfi bej Zavalanit. Prane meje ndodhej major Voti, francez ne sherbim te Shqiperise; togeri Dhimiter Kosturi; Selim Zyma, gjeodet' dhe dy topografe italiane ne sherbimin tone:Kontarini e Skalera, pervec sherbetoreve dhe gjellberesve.

Kete rend, caktimin e kufijve e filluam nga Liqeni i Prespes. Simbas vendimit te Konferences se Paqes te Parisit, kazaja e Korces, sic ndodhej ne kohen e Turqise, i kishte mbetur Shqiperise. Vecse ne marreveshjen e Kapshtices me 15 maj 1920, nenshkruar prej delegateve shqiptare te Korces dhe komandantit ushtarak te Greqise, pjesa me e madhe e kazase se Korces ishte liruar prej ushtrise greke, por 16 katunde qe ndodheshin pertej Bilishtit dhe pertej qafes se Zvezdes, i kishte Greqia nen okupacion.

Ne caktimin e kufijve te kesaj zone, na dilnin dy ceshtje me gjemba dhe me rendesi politike. Njera nga keto dy ceshtje ishte caktimi i 16 katundeve dhe zbrasja e tyre prej ushtrive greke; e dyta ishte ceshtja e Shen Naumit. Qeveria konstitucionale e Turqise, pas vitit 1908 per qellime zgjedhjesh, kishte ngaterruar juridiksionin e qarkut te Korces, duke i aneksuar katundet shqiptare te qarkut te Bilishtit, Bozhigrad dhe Vidahof ne kazane e Kosturit, duke qene se keto katunde ndodhen fare afer Bilishtit dhe larg Kosturit. Po te merrej lehtesisht fjala"Kaza e Korces", qe perfshinte vendimi i Konferences se Londres, keto dy katunde lypsej qe t'i mbeteshin Greqise, kurse ato ndodheshin ne luginen e eperme te Devollit, qe ndodhej brenda kufirit natyral te Shqiperise.

[Linka_pz]

Arsyeja e lypte qe keto dy katunde shqiptare dhe muhamedane t'i mbeteshin Shqiperise dhe si kompensim nga te 16 katundet qe ndodheshin nen okupacionin grek dhe te banuara prej elementesh jetergjines, te ndaheshin disa katunde e t'i liheshin Greqise. Kjo ceshtje ishte rrahur edhe vitin e kaluar, kur Komisari i Qeverise shqiptare ndodhej Nenkolonel Bajram Fevziu, por nuk kishte marre fund. Meqenese, katundi Bozhigrad qe do t'i mbetej Shqiperise, kishte nje popullsi relativisht te madhe, kompensimi i ketij katundi perfshinte disa katunde prej te 16-ve, qe kishim per te marre nga Greqia.

Shteti shqiptar ndiente nevojen politike qe ceshtja e kufijve nderkombetarisht te merrte fund nje ore e me pare e te mos mbetej e koklavitur dhe e pacaktuar, sepse, ne rast turbullirash, serbet dhe greket do te gjenin preteks per te nderhyre me arme ne Shqiperi. Me keto prapamendime, delegatet greke dhe serbe- donin si e si qe ceshtja e kufirit te vononte sa te ishte e mundur, sepse parashihnin turbullira politike ne Shqiperi.

Duke marre parasysh keto pika, kur bisedohej vija e kufirit, une shihja qe ne pikat kryesore te insistonim, por per sende, qe nuk kishin ndonje rendesi, sa te ishte e mundur, te mos jepja shkak per konflikt, se ndryshe komisioni detyrohej te pyeste Konferencen e Paqes ne Paris, per te dhene vendimin definitiv, por kjo pergjigje vononte teper. Shenimin e kufirit e filluam nga bregu perendimor i liqenit te Prespes ne katundin Bezmisht tej Gorices, dy cifligje te Frasherit.

Ketu kufiri u caktua midis Bezmishtit dhe cifligut Stenje nga ana e Jugosllavise, por edhe ky ciflig i Frasherit. Se andejmi u hodhen ne bregun lindor te liqenit, duke prere sirrethujzen qe gjen fund me uren e Achillit duke pershkruar nga kodra Urido e duke vazhduar majen e malit qe ndan katundin Rakicke, katund shqiptar muhamedan, nga katundet sllave qe i mbeten Greqise ose Jugosllavise. Me kete menyre, shenimi i kufijve vazhdoi deri ne vargun e Gramozit. Andej e tutje kufiri ishte caktuar vitin e kaluar...

...Me kete menyre- filloi levizja e kryengritjes se Fan Nolit ne muajin qershor. Komisaret e shteteve te medha shfaqen mendimin qe te largoheshin nga Shqiperia nga shkaku i kryengritjes. Nje gje e ketille do te ishte teper e demshme per Shqiperine, sepse Greqia kishte pergatitur komitet e saj afer kufirit, dhe largimin e komisareve te huaj do ta kishte si nje prove per okupimin e Korces dhe Gjirokastres nen etiketen e epiroteve. Une bera c'ishte e mundur per t'i bindur komisaret, se nuk kishte vend per t'u frikesuar, sepse shqiptaret te huajt, sidomos te derguarit e shteteve te medha, i konsiderojne si persona te shenjte e te paprekshem, simbas mendesise dhe zakonit te tyre. Me ne fund u thashe se lypsej te vritesha une me pare- me gjithe ushtaret e personelin tim, mbasandej t'u vinte rradha atyre. Fjalet qe fliten me bindje e me sinqeritet, kurdohere bejne efektin e tyre. Meqenese komisaret kishin besim te plote tek une, e nderruan mendimin dhe nuk u larguan, megjithese qe Konferenca e Parisit u kishte dhene leje te largoheshin....

Pasi mbaroi kryengritja me pushtimin e Tiranes dhe me formimin e kabinetit te Fan Nolit, Komisioni i Kufijve u qetesua dhe vazhduam punimin. Eshte per t'u shenuar se ne kete ndermjet kohe kishte filluar pershkulja e popullsise myslimane te Maqedonise per te shkuar ne Turqi. Afer kufirit, qe kishim caktuar nga ana e Kosturit, qe i ka mbetur Greqise, ndodheshin tre katunde thjesht shqiptare: 1Kavelisht 2. Revan. 3.Shark.

[Linka_pz]

I pari eshte krejt i krishtere, por thjesht shqiptar nga gjaku dhe gjuha. I dyti dhe i treti thjesht shqiptare dhe nga besimi muhamedane, por Greqia me propogande i kishte bindur qe te deklaroheshin si turq dhe keshtu ato dite pregatiteshin qe te shkonin ne Turqi. Grate po lanin teshat ne lume duke vajtuar qe do te linin atdheun e tyre, eshtrat e dashurve dhe kujtimet e tyre familjare e shoqerore.

Gje per t'u habitur ishte vendimi i gjysmes se popullsise te katundit Rakicke, qe, duke i mbetur Shqiperise, duke pare piramidat qe kishim ngritur gjate majes se malit te tyre, qe formonin proven e prere se katundi i tyre i mbetej Shqiperise, dhe per pak dite do te liroheshin, duke u bindur nga propoganda se ne Turqi do te gjenin pasuri dhe fene e vertete muhamedane , ishin bere gati te iknin ne Turqi, sepse ishin deklaruar si turq prane Komisionit te shkembimit te popullsise muhamedane. Beme c'ishte e mundur per t'i larguar nga ky mendim i keq, por ata nuk degjuan, u ngriten e iken ne Turqi.

Kjo ngjarje rrefen sa fatkeq eshte nje komb pa kulture, pa histori te shkruar dhe pa ndjenja kombetare. Popullsia e Rakickes jane te shendoshe nga trupi, te gjate e te holle si lastar, burra e gra te bukur nga fytyra. Ishte nje mekat i madh, qe keta njerez te bukur dhe inteligjente do te shkonin ne Turqi per te vdekur gjysma.

Pasi mbaruam zonen e Liqenit te Prespes dhe Qarkun e Bilishtit, shkuam ne Pogradec per te caktuar zonen e Shen-Naumit e te Malit te Thate. Vitin e kaluar, kur ishte caktuar kufiri shqiptaro-jugosllav, zona e Shen-Naumit ne jug dhe zona e Vermoshit ne veri kishin mbetur te pacaktuara, sepse qeveria e Beligradit i ishte drejtuar Konferences se Parisit, duke i thene se Shen-Naumi ne jug dhe Vermoshi ne veri -i takonin Jugosllavise. Per kete arsye, caktimi i kufijve ne keto dy zona- ishte shtyre per ne vitin 1924.

Konferenca e Londonit me 1913, ashtu edhe Konferenca e Parisit me 1921, ne vendimin e tyre kishin thene se kufiri shqiptar ne breg te Liqenit te Ohrit vete deri ne Shen-Naum, por nuk thuhej nese inkluziv apo ekskluziv: d.m.th. nese Shen-Naumi eshte i perfshire apo i perjashtuar. Komisioni i Kufijve vendosi se i mbetet Shqiperise, por, meqenese Jugosllavia insistonte se i takonte asaj, Konferenca e Parisit, ceshtjen ia referoi Lidhjes se Kombeve. Lidhja e Kombeve konsultoi Gjykatoren e Hages. Derisa te dilte vendimi i Hages, ne pezulluam caktimin e kufijve- vetem ne pjesen qe ndodhej afer Shen-Naumit, dhe pjeset e tjera i mbaruam me gjithe piramidat e tyre. Se andejmi shkuam ne Shkoder, mbasandej ne Vermosh. Qeveria jugosllave kishte pretenduar prane Konferences se mali qe quhej Vermosh, ka hyre brenda ne Jugosllavi teper thelle dhe prandaj krijon nje pengese per rruget e komunikimit midis Ipekut, Gusinjes, Plaves e Podgorices. Prandaj Konferenca e Paqes i dha urdher Komisionit te Kufijve qe ceshtjen e Vermoshit ta hetonte ne vend, keshtu qe u ngritem e vajtem ne Podgorice dhe se andejmi ne Andiravic, Plave, Gusinje e Vermosh. Ne vitin 1921, nga shkaku i luftrave midis shqiptareve e jugosllaveve, ishte caktuar nje zone neutre dhe keshtu Vermoshi ndodhej brenda kesaj zone e pa ndonje autoritet.

[Preshevar]

M'fal linka,.. qfar eshte kjo "Muhamedane" ? :confused:

[luan_i]

Të lumtë Linka_pz. Ke dhënë një shpjegim të tërësishëm rreth problemit. Më vjen mirë dhe gëzohem që problemet tona, ato që janë të përbashkëta, i njeh në mënyrë të perfektshme. Ke bërë mirë që i ke ik protogonistëve të asaj kohe, atyre që i falën, në atë kohë, pjesë të tokës shqiptare Jugosllavisë.
Të lumtë. Përgëzime!