Dilaver
05-09-07, 22:45
Jasmin Rexhepi
Prishtinė, 04 shtator Rritja e ēmimit tė bukės nuk ėshtėasgjė nė krahasim me periudhėne ardhshme qė e pret Kosovėn.Vendi ynė nuk i plotėson mėshumė se 40 pėr qind tė nevojavevjetore, ndėrsa bota po hyn nėnjė krizė tė mungesės sėdrithėrave. Qeveria s'e ka idenėse si do ta tejkalojė kėtė situatė.
Kosova nė vitin e ardhshėm dotė goditet nga kriza botėrore e drithėrave, e cila llogaritet semund tė ketė pėrmasa tė paparashikuara.
Njė nga shtetet mė tė mėdhaeksportuese tė grurit nė botė, Rusia,ėshtė duke shqyrtuar sė fundmindalimin e eksporteve tėdrithėrave, njė lėvizje kjo qė shtonfrikėn se ēmimet e grurit, tashmėnė nivelet mė tė larta tė tė gjithakohėrave, mund tė rriten mė tej.Sipas gazetės sė njohur FinancialTimes, Rusia, e cila ėshtė eksportuesjae pestė mė e madhe egrurit nė botė, ėshtė e shqetėsuarpėr rritjen e ēmimeve tė bukės nėvend dhe inflacionit pėrpara zgjedhjevelegjislative nė muajindhjetor.
Tregtarėt e drithėrave janė shprehur se Moska ishte duke shqyrtuar mundėsinė ose tė njė ndalimi tė pjesshėm tė eksporteve tė grurit ose vendosjen e aplikimit tė njė tarife frenuese tė eksportit, pėr tė frenuar shitjet e huaja meqėllim qė tė ndalohet rritja eēmimeve tė bukės nė vend. Njėvendim i tillė mund tė merretgjatė dy javėve tė para tė muajitshtator, kanė shtuar tregtarėt.Shqetėsimi i Moskės ka ardhurnė kohėn kur vendet e tjera eksportuesetė produkteve ushqimore,tė tilla si Ukraina dhe Indonezia,po pėrpiqen tė frenojnėshitjet e huaja dhe rritjen eēmimeve.
Ndėrsa njė vendim i tillė pėr ndalimin e eksporteve po shkakton edhe panik te disa vende importuese tė produkteve ushqimore, tė tilla si Egjipti dhe India.
Situata ėshtė mjaft brengosėse edhe pėr Kosovėn, e cila nuk arrin t'i sigurojė as gjysmėn e nevojave pėr drithėra. Sipas njerėzve tė cilėt merren me kėto veprimtari, situata ėshtė mjaft serioze dhe se vendi ynė duhet tė shikojė tė gjitha mundėsitė pėr tė siguruar nevojat shtetėrorė, nė mos pėr afat tė gjatė, atėherė kėto rezerva duhet tė sigurohen sė paku pėr njė periudhė tremujore.
"Profesionalisht unė kujtoj qė Kosova duhet t'i krijojė rezervat shtetėrore qė krijohen nė ēdo vend tė botės, por fatkeqėsisht nė Kosovė nuk ndodh e njėjta gjė. Aktualisht nė Kosovė rezervat shtetėrore janė zero", tha Ymer Rusinovci, profesor nė Fakultetin e Bujqėsisė nė UP.
Sipas tij, situata e krijuar nė tėrė botėn duhet tė trajtohet mė me seriozitet edhe nga organet pėrkatėse nė Kosovė, se kjo krizė ėshtė shumė afėr nesh dhe se nuk bėn tė na gjejė duarkryq. Ai ka shtuar se vendi ynė duhet tė shikojė mundėsitė qė ka, qė rezervat shtetėrore tė jenė mė tė mėdha apo tė pėrafėrta me ato tė vendeve tė rajonit.
"Qeveria duhet t'i ndryshojė politikat fiskale nė raport me agronomėt. Duhet tė ketė njė tretman ndryshe pėr ta, pėr dallim nga qytetarėt tė cilėt shpenzojnė para nė karburante pėr automjetet e tyre. Nuk them se ne duhet tė krijojmė kushte qė rendimenti tė krahasohet me shtetet si Holanda, Gjermania apo SHBA-tė, por duhet tė punojmė qė tė jemi tė pėrafėrt me shtetet e rajonit, tė cilat i kanė rezervat shtetėrore", shtoi ai.
Por vetė zyrtarė tė qeverisė sė vendit nuk kanė dashur tė flasin rreth kėtij problemi, qė sipas profesorit Rusinovci, kjo dėshmon se ekzekutivi nuk ka strategji pėr shpėtim nė rast tė thellimit tė krizės.
Profesori ka pėrmendur edhe njė detaj i cili ėshtė i rėndėsishėm pėr tė gjithė konsumuesit e bukės, e cila vjen nga Serbia. Ai ka thėnė se gruri i cili importohet nga Vojvodina, ėshtė i cilėsisė sė dobėt dhe ėshtė sasi tė cilėn Serbia nuk e ndal pėr ta konsumuar vetė.
"Ėshtė edhe njė problem mjaft i madh sa i pėrket importimit tė grurit nga Vojvodina. Shumica e kėtij gruri qė vjen nė Kosovė, nuk i plotėson standardet e nevojshme pėr ushqim. Ndodh qė gruri ėshtė shumė i vjetėr apo ėshtė grurė i cili ėshtė dėmtuar nga insekte tė ndryshme, qė Serbia nuk e ndal pėr ta konsumuar vetė", u shpreh ai.
Ndėrkaq ky paralajmėrim se kriza pėr sigurimin e grurit po afrohet, nė disa vende ēmimet e kėtij produkti kanė lėvizur. Gjatė javės sė kaluar ēmimet e grurit kanė arritur njė rekord tė ri, duke shėnuar nivelin prej 8 dollarė pėr shinik nė bursėn e Ēikagos. Nė Paris, gruri i bluar ka kapur njė rekord prej 272 eurosh pėr ton. Ēmimi i drithėrave nė Ēikago ka regjistruar pothuajse njė rritje prej 25 pėr qind nė muajin gusht. Rezervat globale tė grurit kanė rėnė nė nivelin e tyre mė tė ulėt nė 26 vjet, si rrjedhojė e rritjes sė kėrkesės nga vendet nė zhvillim, qė pėrkoi me rėnien e nivelit tė prodhimit nga Australia, Evropa dhe Kanadaja, prodhim i cili u godit nga moti mjaft i keq.
Por profesori Rusinovci ėshtė shprehur se qeveria duhet tė bėjė ndryshime nė politikat fiskale, sa i pėrket subvencionit tė agronomėve. Sipas tij, premtimet e qeveritarėve janė gėnjeshtra tė hedhura nė ujė.
"Duhet tė ndryshohen shumė ēėshtje, nuk ka udhėheqje tė mirėfilltė siē ndodh nė vendet e rajonit. Tė gjitha ato qė thuhen nga institucionet janė gėnjeshtra, se prioritet i tyre ėshtė bujqėsia apo janė duke punuar pėr njė strategji zhvillimore tė bujqėsisė", tha Rusinovci.
Prishtinė, 04 shtator Rritja e ēmimit tė bukės nuk ėshtėasgjė nė krahasim me periudhėne ardhshme qė e pret Kosovėn.Vendi ynė nuk i plotėson mėshumė se 40 pėr qind tė nevojavevjetore, ndėrsa bota po hyn nėnjė krizė tė mungesės sėdrithėrave. Qeveria s'e ka idenėse si do ta tejkalojė kėtė situatė.
Kosova nė vitin e ardhshėm dotė goditet nga kriza botėrore e drithėrave, e cila llogaritet semund tė ketė pėrmasa tė paparashikuara.
Njė nga shtetet mė tė mėdhaeksportuese tė grurit nė botė, Rusia,ėshtė duke shqyrtuar sė fundmindalimin e eksporteve tėdrithėrave, njė lėvizje kjo qė shtonfrikėn se ēmimet e grurit, tashmėnė nivelet mė tė larta tė tė gjithakohėrave, mund tė rriten mė tej.Sipas gazetės sė njohur FinancialTimes, Rusia, e cila ėshtė eksportuesjae pestė mė e madhe egrurit nė botė, ėshtė e shqetėsuarpėr rritjen e ēmimeve tė bukės nėvend dhe inflacionit pėrpara zgjedhjevelegjislative nė muajindhjetor.
Tregtarėt e drithėrave janė shprehur se Moska ishte duke shqyrtuar mundėsinė ose tė njė ndalimi tė pjesshėm tė eksporteve tė grurit ose vendosjen e aplikimit tė njė tarife frenuese tė eksportit, pėr tė frenuar shitjet e huaja meqėllim qė tė ndalohet rritja eēmimeve tė bukės nė vend. Njėvendim i tillė mund tė merretgjatė dy javėve tė para tė muajitshtator, kanė shtuar tregtarėt.Shqetėsimi i Moskės ka ardhurnė kohėn kur vendet e tjera eksportuesetė produkteve ushqimore,tė tilla si Ukraina dhe Indonezia,po pėrpiqen tė frenojnėshitjet e huaja dhe rritjen eēmimeve.
Ndėrsa njė vendim i tillė pėr ndalimin e eksporteve po shkakton edhe panik te disa vende importuese tė produkteve ushqimore, tė tilla si Egjipti dhe India.
Situata ėshtė mjaft brengosėse edhe pėr Kosovėn, e cila nuk arrin t'i sigurojė as gjysmėn e nevojave pėr drithėra. Sipas njerėzve tė cilėt merren me kėto veprimtari, situata ėshtė mjaft serioze dhe se vendi ynė duhet tė shikojė tė gjitha mundėsitė pėr tė siguruar nevojat shtetėrorė, nė mos pėr afat tė gjatė, atėherė kėto rezerva duhet tė sigurohen sė paku pėr njė periudhė tremujore.
"Profesionalisht unė kujtoj qė Kosova duhet t'i krijojė rezervat shtetėrore qė krijohen nė ēdo vend tė botės, por fatkeqėsisht nė Kosovė nuk ndodh e njėjta gjė. Aktualisht nė Kosovė rezervat shtetėrore janė zero", tha Ymer Rusinovci, profesor nė Fakultetin e Bujqėsisė nė UP.
Sipas tij, situata e krijuar nė tėrė botėn duhet tė trajtohet mė me seriozitet edhe nga organet pėrkatėse nė Kosovė, se kjo krizė ėshtė shumė afėr nesh dhe se nuk bėn tė na gjejė duarkryq. Ai ka shtuar se vendi ynė duhet tė shikojė mundėsitė qė ka, qė rezervat shtetėrore tė jenė mė tė mėdha apo tė pėrafėrta me ato tė vendeve tė rajonit.
"Qeveria duhet t'i ndryshojė politikat fiskale nė raport me agronomėt. Duhet tė ketė njė tretman ndryshe pėr ta, pėr dallim nga qytetarėt tė cilėt shpenzojnė para nė karburante pėr automjetet e tyre. Nuk them se ne duhet tė krijojmė kushte qė rendimenti tė krahasohet me shtetet si Holanda, Gjermania apo SHBA-tė, por duhet tė punojmė qė tė jemi tė pėrafėrt me shtetet e rajonit, tė cilat i kanė rezervat shtetėrore", shtoi ai.
Por vetė zyrtarė tė qeverisė sė vendit nuk kanė dashur tė flasin rreth kėtij problemi, qė sipas profesorit Rusinovci, kjo dėshmon se ekzekutivi nuk ka strategji pėr shpėtim nė rast tė thellimit tė krizės.
Profesori ka pėrmendur edhe njė detaj i cili ėshtė i rėndėsishėm pėr tė gjithė konsumuesit e bukės, e cila vjen nga Serbia. Ai ka thėnė se gruri i cili importohet nga Vojvodina, ėshtė i cilėsisė sė dobėt dhe ėshtė sasi tė cilėn Serbia nuk e ndal pėr ta konsumuar vetė.
"Ėshtė edhe njė problem mjaft i madh sa i pėrket importimit tė grurit nga Vojvodina. Shumica e kėtij gruri qė vjen nė Kosovė, nuk i plotėson standardet e nevojshme pėr ushqim. Ndodh qė gruri ėshtė shumė i vjetėr apo ėshtė grurė i cili ėshtė dėmtuar nga insekte tė ndryshme, qė Serbia nuk e ndal pėr ta konsumuar vetė", u shpreh ai.
Ndėrkaq ky paralajmėrim se kriza pėr sigurimin e grurit po afrohet, nė disa vende ēmimet e kėtij produkti kanė lėvizur. Gjatė javės sė kaluar ēmimet e grurit kanė arritur njė rekord tė ri, duke shėnuar nivelin prej 8 dollarė pėr shinik nė bursėn e Ēikagos. Nė Paris, gruri i bluar ka kapur njė rekord prej 272 eurosh pėr ton. Ēmimi i drithėrave nė Ēikago ka regjistruar pothuajse njė rritje prej 25 pėr qind nė muajin gusht. Rezervat globale tė grurit kanė rėnė nė nivelin e tyre mė tė ulėt nė 26 vjet, si rrjedhojė e rritjes sė kėrkesės nga vendet nė zhvillim, qė pėrkoi me rėnien e nivelit tė prodhimit nga Australia, Evropa dhe Kanadaja, prodhim i cili u godit nga moti mjaft i keq.
Por profesori Rusinovci ėshtė shprehur se qeveria duhet tė bėjė ndryshime nė politikat fiskale, sa i pėrket subvencionit tė agronomėve. Sipas tij, premtimet e qeveritarėve janė gėnjeshtra tė hedhura nė ujė.
"Duhet tė ndryshohen shumė ēėshtje, nuk ka udhėheqje tė mirėfilltė siē ndodh nė vendet e rajonit. Tė gjitha ato qė thuhen nga institucionet janė gėnjeshtra, se prioritet i tyre ėshtė bujqėsia apo janė duke punuar pėr njė strategji zhvillimore tė bujqėsisė", tha Rusinovci.