PDA

View Full Version : Ismail Kadare


ARVANITI
09-06-05, 11:14
****


Tetova ka patur dje njė mysafir tė veēantė, shkrimtarin Ismail Kadare, pėr njė rast po aq tė veēantė. Nė Universitetin e Europės Juglindore tė Tetovės (UEJL) nė orėn 10 paradite, nė amfiteatrin e universitetit, u mbajt ceremonia e akordimit tė titullit “Honoris Causa” Ismail Kadaresė. Titulli i ėshtė dhėnė shkrimtarit nga rektori i Universitetit tė Europės Juglindore, Alajdin Abazi nė emėr tė senatit. Ėshtė titulli i dytė i kėtij lloji qė universitetet shqiptare i dedikojnė penės sė letėrsisė shqipe, pasi nė vitin 2003 Kadare ėshtė nderuar nga Universiteti i Prishtinės. Rektori i UJEL-sė, Abazi, nė fjalėn e mbajtur me kėtė rast tha se “ėshtė njė nder i madh dhe kėnaqėsi e veēantė qė nė UEJL ėshtė i pranishėm intelektuali dhe shkrimtari Ismail Kadare. Ėshtė hera e dytė qė jemi mbledhur sė bashku nė kėtė universitet me shkrimtarin e nderuar, por kėtė herė pėr t’i akorduar titullin e nderit “Doctor honoris Causa”.

Sipas regullores, rektori i UEJL-sė lexoi nė gjuhėn latine aktin e shpalljes sė Ismail Kadresė “Doctor Honoris Causa” tė UEJL-sė.
“Jam i lumtur qė ndodhem nė njė nga qendrat mė tė bukura kulturore tė Evropės qė ėshtė kjo zonė qė tani quhet Ballkani Perėndimor. Kjo zonė ka nevojė mė shumė se kurrė pėr kulturė, emancipim, dinjitet dhe dritė dhe ju jeni njė qendėr qė e rrezatoni kėtė dritė dhe unė jam i lumtur qė marr kėtė titull pikėrisht nga ju”,- tha Kadare menjėherė pas marrjes sė titullit.

Nė vijim shkrimtari ka diskutuar me studentėt pėr tema tė ndryshme dhe ēėshtje aktuale tė popullit shqiptar dhe mė pas ka nėnshkruar libra tė tij pėr tė pranishmit.

Nė kėtė ceremoni mori pjesė Ministri i Arsimit dhe Shkencės Azis Pollozhani, Kryetari i Bashkimit Demokratik pėr Integrim, Ali Ahmeti, Kryetarėt e Akademisė sė Kosovės dhe tė Maqedonisė dhe rektorėt respektivė tė Universitetit tė Prishtinės dhe tė Shkupit, shkrimtarė dhe studiues tė shumtė nga Rajoni si dhe ambasadori ynė nė Maqedoni Vladimir Prela. Ky titull nga EULJ-ja i jepet shkrimtarit menjėherė pas marrjes sė dhėnies sė ēmimit prestiogjioz “Man Booker International Prize” nė Londėr, ku Kadare ėshtė vlerėsuar mes 18 titanėve tė letėrsisė botėrore si Gabriel Garsia Markez, Milan Kundera, Filip Rot, etj.



****

DEA
09-06-05, 14:42
Ismail Kadare lindi nė qytetin e Gjirokastrės. Atje ai kaloi fėmijėrinė dhe kjo la gjurmė tė thella nė gjithė jetėn dhe krijimtarinė e tij. Shkollėn e mesme e kreu nė gjimnazin "Asim Zeneli". Mė pas kreu studimet e larta nė Fakultetin e Historisė e tė Filologjisė nė Universitetin e Tiranės, pastaj nė Institutin "Gorki" tė Letėrsisė Botėrore nė Moskė. Kėto studime iu ndėrprenė pėr shkak tė krizės politike ndėrmjet Shqipėrisė dhe ish Bashkimit Sovjetik. Kadareja ka punuar nė gazetėn "Drita", pastaj drejtoi revistėn "Les letres albanaises". Sė fundi punonte nė profesion tė lirė. I.Kadare ka qenė dhe ėshtė protagonist i jetės politike dhe i mendimit tė vendit qysh prej viteve '60. Nė fund tė vitit 1990, dy muaj pas rėnies sė shtetit diktatorial, Kadare u largua sė bashku me familjen nė Paris, por mbajti lidhje mjaft tė shpeshta me Shqipėrinė. Ismail Kadare ėshtė njė nga personalitetet mė tė shquara tė kulturės shqiptare, ambasador i saj nė botė. Kadare ėshtė shkrimtari qė i ktheu mitet legjendare nė realitet, shkrimtari qė bėri histori prej prehistorisė; pa rėnė nė kundėrthėnie me vetveten dhe gjykimin modern, ai arsyetoi estetikisht nė mėnyrė tė pėrkorė dhe pėr kohėn absolute. Nė Shqipėrinė e ndodhur nė udhėkryq vepra e Kadaresė ka qenė dhe mbetet njė shpresė apo njė ogur i bardhė pėr tė.
Ismail Kadare ėshtė autor i shumė veprave nė poezi e prozė, laureat i shumė ēmimeve kombėtare, kandidat i ēmimit Nobel pėr shumė vite me radhė, anėtar i Akademisė sė Shkencave tė Shqipėrisė dhe Anėtar i Akademisė Franceze tė Shkencave Morale.
Vepra e Ismail Kadaresė ėshtė pėrkthyer nė 32 gjuhė tė huaja duke arritur kėshtu njė rekord tė pėrhapjes nė tėrė botėn e qytetėruar.

DEA
09-06-05, 14:44
POEZIA E KADARESĖ
Poezia e Ismail Kadaresė ėshtė njė prej zhvillimeve mė novatore nė vjershėrimin shqip gjatė njė gjysmė shekulli. Ajo shprehu vendosmėrinė e shkrimtarėve tė brezit tė viteve '60 pėr tė realizzar qėllime estetike tė ndryshme prej paraardhėsve.
Frymėzime dialoshare (1954), Ėndėrrimet (1957), Endėrr industriale (1960), Shekulli im (1961), Poemė e blinduar (1962), Pėrse mendoben kėto male (1964), Shqiponjat fluturojnė lart (1966), Motive me diell (1968), Koha (1976), Shqipėria dhe tri Romat, pėrbėjnė titujt kryesorė tė veprės poetike tė Kadaresė.
Ismail Kadare, ndryshe nga Agolli, nė periudhėn e parė tė krijimtarisė sė tij, u tėrhoq pas poemės epiko-lirike. Nė prirjen e pėrgjithshme ai nuk u shkėput prej frymės monumentalizuese tė poezisė sė mėparshme, por e kushtėzoi kėtė me tipin e njeriut shqiptar, tė historisė sė tij kombėtare, tė fatit tė tij nėpėr shekuj. Thuajse nė tė gjitha poemat e shkruara nė vitet '60 -'70 ka njė gėrshetim tė mjeteve tė reja tė tė shprehurit me mėnyrėn tradicionale tė tė vėshtruarit tė jetės dhe tė historisė:

Po s'ndėrron ai kurrė
Art i skulpturės
Gėnjeshtrėn mbi mua ka ngrķrė pėrgjithnjė.
I mbėrthyer nė dėshminė e saj tė rremė
Tė vėrtetėn kujtoj dhe qaj pėr tė.
(Laokonti)

Poezia e Kadaresė, ndryshe prej prozės sė tij, ėshtė pėrgjithėsisht e qartė, pa ekuivoke, shpesh marciale, thuajse pėrherė optimiste. Ajo, nė kritikėn zyrtare, ėshtė pritur si pasurim problematik i poezisė shqipe, veēanėrisht me temėn e qėndresės shumėshekullore tė popullit shqiptar nė rrugėn e tij tė gjatė tė historisė. Poezia e Kadaresė ėshtė poezi e sfidave tė mėdha shqiptare. Ajo ėshtė e pėrshkuar nga qėndrimi hyjnizues ndaj historisė kombėtare, ndaj lavdisė sė tyre, ndaj tokės sė tė parėve, ndaj gjuhės shqipe.
Qėndresa hyn nė poezinė e Kadaresė qysh prej kohėrave antike, deri nė periudhat mė tė afėrta tė historisė. Veēmas ajo lidhet me "motin e madh", tė epokės sė Gjergj Kastriotit; por Kadare hyjnizoi njė periudhė mė tė hershme se kjo, qė ishte mitizuar mė herėt prej Rilindjes Kombėtare: periudhėn e humanizmit evropian (siē mendon shkenca e historisė, kjo periudhė e gjeti Shqipėrinė nė tė njėjtėn shkallė zhvillimi me anėn tjetėr tė Adriatikut), e cila pati shprehjen e saj dhe nė njeriun dhe qytetėrimin shqiptar:

Njėzet e katėr luftra bėri,
Njėzet e katėr vdekje theu.
ēka mangut linte ditėn Gjergji,
Plotėsonte natėn Skėnderbeu.
(Portreti i Skėnderbeut)

Pėrgjithėsisht poezia e Kadaresė ėshtė e sunduar prej mitit tė sė shkuarės, evokimit tė lavdisė sė dikurshme. Kadare synon, pėrmes poezisė sė tij, ta ēlirojė njeriun shqiptar prej akuzash qė e kanė ndjekur ndėr shekuj, duke pėrfshirė akuzėn si popull i lindur me instinktin e luftės dhe tė mercenarizmit, binjak me armėn dhe peng i saj:

Dhe kur binin nė prille a nė vjeshtra
Nėpėr brinja tė shtrirė, nėpėr lugje,
Si me zjarre tė vegjėl tė pėtjetshėm
Era loste me xhufkat e kuqe.
(Nisja e shqiptarėve pėr nė luftė)

Poema epiko-lirike shqipe arriti njė nivel tė lartė afirmimi me vepra tė tilla tė I. Kadaresė, si "Pėrse mendohen kėto male" dhe "Shqiponjat fluturojnė lart", pastaj me "Shekulli i 20-tė", "Poemė e blinduar", "Shqipėria dhe tri Romat" e vepra tė tjera.
Poezia e Kadaresė ėshtė e prirur drejt sintetizmit dhe abstraksionit. Nė kėtė cilėsi poezia e Kadaresė tė sjell ndėrmend vjershėrimin e Migjenit. Sintetizmi shfaqet nė mungesėn e ēfarėdo subjekti apo elementi tė subjektit. Poemat e Kadaresė, pėrgjithėsisht poezia e tij, janė art mendimi, pa elemente tė rrėfimit (narracionit). Si tė tilla, si poema mendimi, ato ofrojnė shumėsi leximesh, nė kohė dhe nė miedise tė ndryshme.
Kadare nė problematikėn e poezisė shqipe, krijoi emėrtesėn e "temės sė madhe". dhe jo vetėm kaq, ai e ktheu nė mit atė, duke e bėrė mbizotėruese nė jetėn letrare tė vendit pėr mė shumė se dy dekada. Para sė gjithash poezinė e Ismail Kadaresė e intereson ajo qė shpesh quhet gojėdhėnė kombėtare ose mit i origjinės. Sfidat mė tė rėndėsishme tė historisė sė popullit shqiptar janė stacione tė poezisė sė tij.
Kadare i shkroi disa prej veprave tė tij mė tė rėndėsishme nė vargje tė lira, duke pėrvetėsuar vlera tė rėndėsishme tė vjershėrimit tradicional, prej De Radės deri tek Migieni. Nė fillimet e veta ishte i ndikuar prej poezisė ruse, veēmas prej Majakovskit. Poezia intime e Kadaresė ėshtė mjaft e ngrohtė, e drejtpėrdrejt, njė bashkėbisedim me tė dashurėn qė pėrgiithėsisht ėshtė larg si vend apo si kohė:

Do shkoj tė ulem pėrmbi pellgjet,
Tė pi nė gjunjė duke rėnė,
Nė grykė e di qė do mė ngelet
I ftohti medaljon i hėnės.

Gjithashtu poezia intime e Kadaresė pėrshkruhet nga malli pėr qytetin e lindjes, pėr njerėzit qė lanė gjurmė nė fėmijėrinė e tij,
pėr atdheun kur ndodhet larg tij, pėr kohėn studentore, vajzat dhe rrugėt e Moskės kur ėshtė nė atdhe, e mbi tė gjitha, pėr vajzėn qė le gjurmė nė shpirtin e tij, por qė pėrgjithėsisht ndodhet larg.

DEA
09-06-05, 14:55
RAPORTI NDĖRMJET JETĖS DHE VDEKJES
Raporti midis jetės dhe vdekjes, midis tė gjallėve dhe varreve, midis brezit qė shkoi dhe atij qė vjen, njė nga raportet mė thelbėsore tė qenies njerėzore, pėrbėn njė rregullator tė mbifuqishėm tė gjithė yllėsisė sė veprave tė Kadaresė. Synimi parėsor i ēdo letėrsie serioze qė tė qėndrojė mbi kohėn dhe hapėsirėn zuri vend kryesor qė tek romani "Gjenerali i ushtrisė sė vdekur". Ky roman i kushtohet misionit tė njė shtabi ushtarak tė gjallė, i cili duhet t'i bėjė nderet e fundit njė armate tė tėrė ushtarėsh tė mbuluar me dhč. Vlera e jetės, ēmimi i vdekjes, taksa e gjakut, varrimi dhe zhvarrimi, muranat anonime dhe piramidat hijerėnda, ringjallja dhe rivdekja (rivrasja), arka e hirit dhe dosja e zezė, kamarja e turpit dhe pėrmendorja e nderit, harrimi dhe pėrjetėsia, vetėflijimi dhe kurbani, trupi dhe hija (fantazma, sozia, spiritus), janė nocione themelore artistike tė shkrimtarit.
Nė mėnyrė tė veēantė vdekja pėrbėn njė zgjedhje tė dendur tė autorit pėr tė dhėnė qėndrimin e tij ndaj jetės njerėzore. Ajo paraqitet nė formė individuale dhe kolektive, natyrore dhe heroike, tė mirėqenė dhe tė sajuar. Ajo vjen nga fati, nga hakmarrja, nga lufta, nga gjyqi, nga sėmundja nga mplakja; nė tė gjitha pamjet e saj, si ndėrprerje e zakonshme e jetės, si shpagim pėr vdekjen e tjetrit, si prurje e lėngatės, si varje apo pushkatim nga shteti, si zvarrisje apo linēim nga hakmarrja.
"Gjenerali i ushtrisė sė vdekur", vepra qė i dha njohjen ndėrkombėtare Kadaresė, nuk ėshtė e para qė trajton raportin midis jetės dhe vdekjes. Qysh tek "Balada e zhvarrimit", kushtuar fatit pas-vdekjes tė prijėsit arbėr Gjergj Kastrioti, duket qartė prirja pėr tė zbuluar, nėpėrmjet qėndrimit ndaj varrit, kulturėn nga barbaria, dhunimin nga shenjtėrimi, sundimin e tė vdekurve mbi tė gjallėt.
Nė tregimin "E krehura", vdekja dhe varret, nė heshtjen e tyre, marrin vlerė fisnikėruese. Njeriu qė edhe me vdekjen dėshiron tė tregojė dinjitet dhe fuqi shpirtėrore ka njė varr tė thjeshtė, pa shenjė, nė njė kėnd tė padukshėm tė varrezave verilindore tė kryeqytetit, ndryshe nga shumė tė tjerė, qė, nė pėrputhje me hierarkinė zyrtare mbitokėsore, mbajnė mbi krye statuja, ornamente, lule dhe figura. Por ata nuk kanė bėrė mė shumė se Egla e vogėl pėr Shqipėrinė dhe s'kanė asnjė meritė pėr tė qenė tė diferencuar edhe pėrpara vdekjes e varrit. Nėpėrmjet varreve Kadareja ka stratifikuar gjithė shoqėrinė shqiptare, nė kuadrin e sė cilės veprojnė personazhet e tij.
Shtresėzimi i shoqėrisė nė veprėn e Kadaresė fillon me varret pa emėr, me muranat e thjeshta nė gryka malesh e pusish, me varrezat e zakonshme shqiptare, pranė kishės, rrethuar me selvi; pėr tė vazhduar mė tej me pėrmendoret dhe lapidarėt, me varret e shenjtėruar pėr motive patriotike, siē janė varret e dėshmorėve (le tė kujtojmė, pėr shembull, varrin e veēantė tė Alush Tabutgjatit; varrin e Skėnderbeut ose edhe tė pashait turk nė Orikum) dhe pėr tė pėrfunduar me piramidėn e faraonit Keops ose arkėn e hirit tė trupit tė djegur tė Ēu En Lait, qė, sipas testamentit tė tij, u derdh mbi hapėsirėn ndėrkontinentale tė Kinės, pėr ta pushtuar me frymėn e vet.

Ismail Kadare ėshtė nga personalitetet mė tė shquara tė letėrsisė shqiptare. Me veprėn e tij, qė ka shėnuar njė numėr rekord tė pėrkthimeve (nė rreth 32 gjuhė tė huaja) ai e bėri tė pranishme Shqipėrinė nė botė, me historinė dhe me kulturėn e saj shekullore.
Kadareja qė nė vitet '60 shėnoi kthesė nė letėrsinė shqiptare me poezinė dhe prozėn e tij. Brenda potencialit tė tij krijues janė mitet dhe legjendat, e shkuara dhe e ardhmja, raportet e pėrkohshmėrisė dhe tė pėrjetėsisė, dramat e kaluara dhe ato tė tashmet, veset dhe virtytet shqiptare, kullat dhe pallatet moderne, qėndresa dhe humbja, zhdukja dhe ringjallja, tė gjitha labirintet e jetės dhe tė vdekjes. Duket sikur asgjė ēka ėshtė shqiptare, nuk mund t'i shpėtojė syrit tė shkrimtarit tė madh.
E gjithė vepra e Ismail Kadaresė qė nga botimi i parė deri te i fundit ndrit nga mesazhi dhe shpresa pėr njė Shqipėri tė barazuar me shtetet mė tė qytetėruara tė botės, sepse asktu e meriton, ndihet tė pohojė autori.

DEA
09-06-05, 15:10
Tė Huaj Jemi

Tė huaj jemi ne prej kohėsh
Ē'ish pėr t'u thėnė ėshtė thėnė.
Si gurėt qė zėnė vend nė tokė
Njė jetė vend ne kemi zėnė.

Drejt njėri tjetrit kemi mbyllur
Tė gjitha rrugėt edhe shtigjet
Si dy qytete mesjetarė
Me mure, heshta dhe me pirgje.

Por natėn kur i lodhur truri
Portat i Mbyll me qetėsi,
Ti gjen njė shteg dhe futesh mbrenda
Njė shteg qė vetėm ti e di.

Futesh dhe si n'rrugica parqesh
Shetit mes cirkonvolucionesh.
Hyn nėpėr ėndrra e shkujdesur,
Fanitesh, qesh, ma bėn me dorė.

Po kur mėngjesi zė ofrohet
Nis shqetėsohesh befas ti.
Dhe heshturazi del pėrjashta
Nga shtegu qė veē ti e di.

E dita vjen. Rrjedh prap jeta
Dhe ne tė dy si dhe mė parė
Tė ftohtė rrimė e tė pamposhtur
Si dy qytete mesjetarė
Ismail Kadare

SheTa
27-11-05, 01:04
Ismail Kadare

Kristal

Ka kohė qė s'shihemi dhe ndjej
si tė harroj une dalėngadal
si vdes tek une kujtimi yt
si vdesin flokėt dhe gjithēka.


Tani kėrkoj poshtė e lartė
njė vend ku ty tė tė lėshoj
nje strofė a notė, a njė brilant
ku tė tė lė, tė puth, tė shkoj.


Nė s'tė pranoftė asnjė varr
asnjė mermer, a morg kristal
mos duhet vallė prapė tė tė mbart
gjysėm tė vdekur, gjysėm tė gjallė.


Nė s'gjetsha hon ku tė tė hedh
do gjej njė fushė a njė lulnajė
ku butėsisht porsi polen
gjithkund, gjithkund tė tė shpėrndajė.


Tė tė mashtroj ndoshta kėshtu
dhe tė tė puth tė ik pa kthim
dhe nuk do dine as ne askush
harim ish ky a s'ish harim.

egi
17-10-07, 21:08
Kristal

Ka kohė qė s'shihemi dhe ndjej
si tė harroj une dalėngadal
si vdes tek une kujtimi yt
si vdesin flokėt dhe gjithēka.

Tani kėrkoj poshtė e lartė
njė vend ku ty tė tė lėshoj
nje strofė a notė, a njė brilant
ku tė tė lė, tė puth, tė shkoj.

Nė s'tė pranoftė asnjė varr
asnjė mermer, a morg kristal
mos duhet vallė prapė tė tė mbart
gjysėm tė vdekur, gjysėm tė gjallė.

Nė s'gjetsha hon ku tė tė hedh
do gjej njė fushė a njė lulnajė
ku butėsisht porsi polen
gjithkund, gjithkund tė tė shpėrndajė.

Tė tė mashtroj ndoshta kėshtu
dhe tė tė puth tė ik pa kthim
dhe nuk do dine as ne askush
harim ish ky a s'ish harim.

egi
17-10-07, 21:08
Dimri

Dhe vjeshta i shkoi 'fletėt e saj'
i vėrtit era, i perpjek
dimri si perandor kinez
ngjyrėn e verdhė kudo e ndjek.

Dhe kėto re qe tani vijnė
ndryshe nga retė e gjertanishme
tė shkretat janė pa vetėtima
porsi djerina te mėrzitshme.

Veēse nėn to qyteti zien
me drita,zhurma dhe trafik
dhe flokėt e tymta tė uzinave
mbi supe i bien madhėrisht.

Ja horizonti i bardhė i dimrit
pėrballė peisazhit qė leviz
harxhon tė fundmen vetėtimė
si reporteri tė fundit blic.

egi
17-10-07, 21:09
Laokoonti

Mė shihni tek mbytem nga gjarpėrinjtė
nė muze tė Louvrit nė Madrid, Nė New York
Para syve tuaj e aparate turistėsh.
Qindra vjet kam qė vuaj
nga qė s'flas dot
Si tė flas?
A mundet njė nofull mermeri
tė lėvizė njė grimė, tė korrigjojė diēka?
vini re syte e mi, te zgavrat e thella
njė enigmė, si amebė tė tharė atje ka.

Njė tė fshehtė tė madhe ndrydh brėnda gjoksit
para syve tuaj, nė Paris, nė Madrid.
Ah, do tė doja dyfish tė m'i shtonit,
veē sekretin e madhė tė shkarkoja njė ditė.

Tek mė vini rrotull, unė them me vete
kaq tė verbėr tė jeni sa tė mos tė ndjeni kėtė,
qė ky ngėrē e ky ankth nė qėnien time
s'źshtė nga gjarpėrinjtė, por nga njė tjetėr gjė?

Mijėra herė nė mijra net e ditė
tė vėrtetėn e frikshme pėrsėris pa pushim.
Me shpresėn e marrė se nga kjo pėrsėritje
ndoshta mermeri peson njė ndryshim.

Po s'ndėrron ai kurrė.
Art i skulpturės
gėnjeshtrėn mbi tė ka ngrirė pėrgjithnjė.
I mbėrthyer nė dėshminė e saj tė rreme,
tė vėrtetėn kujtoj e qaj pėr tė.

Si ēdo gjė e tmerrshme ėshtė i thjesht sekreti,
qė brėnda boshllėku i gjoksit mban.
Afroni, pra, kokat tė dėgjoni tė vėrtetėn,
mua s'mė mbytėn gjarpėrinjtė por trojanėt mė vranė.

O, sikur tė mundja gjithēka tė tregoja.
Si do tė ngrinit para meje si gur,
por une i dėnuar mes rropamės suaj
moskokėēarėse
monologun tė thurr.

Ju e dini se pėrpara Trojės ahere,
kali i drunjtė, dhuratė e grekėve u shfaq.
Ky kalė nė dy grupe i ndau trojanėt:
ta pranonin atė, ose ta flaknin sakaq.
Pajtim me armikun, ulėrinin tradhtarėt
mjaft mė me luftė, zjarr edhe helme.
Erdhi koha qė shpatat ti kthejmė nė parmenda
armiqte ne miq erdh koha tė kthejmė.

Nė mbledhje tė gjatė "pro" dhe "kundra" kalit,
unė "kundra", kryesova me tėrbim.
Dhe juve ju kam thėnė atėhere se hyjnit
gjarpėrinjtė mė dėrguan si ndėrshkim.

Ē'pėrralla kalamajsh, ē'trillim pėr budallenjtė
unė gjarpėrinjtė do t'i mbrapsja me njė shkelm.
Po ē'ti bėj fushatės sė tradhėtarėve kundėr meje
shantazheve, letrave anonime plot helm.

Ditė e natė e me javė polemika vazhdonte,
nga shtresat e mesme e gjer nė qeveri.
Ishte vjeshtė.
Nėn qiellin e hirnosur me erė
kali i drunjtė pėrjashta priste nė shi.

Atė kalė unė i pari e kisha goditur,
ndaj,e dija, ate s'do tė ma falnin pėrjetė.
Mė nė fund "vijė e butė" fiton mbi tė "ashprėn",
dhe ne "kokėfortėt" na vunė nė arrest.

Nė burg, me gotėn e ujit, nė mesnatė
helmin na dhanė ata tė pijmė
ata qe ulėrinin kundėr dhunės e shpatės
Qė dinin tė kafshonin tamam si gjarpėrinjtė.

Nė mėngjez qė pagdhirė nė breg tė detit
ma hodhėn kufomėn drejt mbi zhavor.
Rapsodet anembanė pėrhapėn
version fals tė gjarpėrinjve hyjnorė.

Ky ishte mbarimi i polemikės pėr kalin,
ju e dini me Trojėn se ē'ndodhi pastaj.
Tre mijė vjet rrjesht,
nga muzeu nė muzera,
unė hamalli i mermertė, gėnjeshtrėn mbaj.

Tre mijė vjet...Akoma zjarret e Trojes
si floknaje e kuqe mė rrinė nė sy.
Po mė i tmerrshėm se zjarret, kumet e vomet
ishte fundi fare,
kur u bė qetesi.

Troje e braktisur.
Gėrmadhė
Hi i ftohtė
dhe poshtė ne tė vdekurit shtrirė rresht.
Dhe papritur, nė muzg sipėr tokės se mardhur
u ndje diēka qė atė ēante pėrmes.

Ē'ishte kjo gėrvimė kėshtu, kjo jehonė?
Vumė veshin. Kuptuam, grekėt e ligj
pėrmbi qėndrėn e qytetit me parmėndė lėronin
pėr tė thėnė se Troja pėrjetė vdiq.

Ja mė nė fund dhe parmėnda e tyre.
Ah,plugu i saj si na ēante mė dysh!
Nga tradhėtia e Trojės, nga gjithė dhembjet,
ky kafshim i parmėndės mė i hidhur ish.

T'i kthejmė shpatat mė nė fund nė parmenda.
Kėshtu thėrrisnin atėhere ata.
Midis fjalėve tuaja, si mallkim, si gjėmė
veshėt me kapėn edhe kėtė hata.

Mė kanė lodhur mė shumė, besomėni, ca fjalė,
se kjo peshė e neveritshme gjarpėrinjsh.
Ju, qė gjer nė hėnė kini shkuar, si vallė
s'depėrtoni dot deri nė gjoksin tim?

Gumėzhina juaj si zhaurimė deti
mė vjen nga ēdo anė mė pėrplaset nė vesh,
nga copėra bisedash shumėgjuhėshe rreth meje
shqetėsimet e mėdha tė botės marr vesh.

Dėgjoj emra shtetesh tė reja qė kanė dalė,
emra kombesh e popujsh tė rinj dėgjoj,
veē ai, i vjetri, i tmerrshmi kalė,
ashtu si atėhere ka mbetur njėlloj.

Prej patkonjve tė tij unė rrėnqethem akoma
dhe kėshtu nė mermer i mbrojtur siē jam,
kurse ju, tė panjohurit, ju prej mishi dhe kocke
vėrtiteni mospėrfillės nga salla nė sallė.

Vėrtiteni,
flisni pėr teatrin e pėr plazhet,
pėr gjithfare motorėsh e gjithfarė qeverish,
pa ju shkuar mėndja qė ai mund tė shfaqet
nė njė ditė tė rėndomtė, nje mėngjes me shi.

Ashtu si atehėre....
po mjaft,
u lodha.
Nga vėrtitja juaj po mė erren sytė,
nga rropama juaj veshėt mė gjėmojnė
nė muze tė Londrės nė Louvre e Madrid,
nė pafshi ndonjė ditė tė bėhem copėra
nga marazi, siē thonė, tė plas, t'ia bėj "krak"
jo kujtimet e Trojės, as gjarpėrinjtė monstra,
po indiferenca juaj
do tė bėhet shkak

egi
17-10-07, 21:10
Nė parkun qė mbuluan fletėt

Nė parkun q'ė mbuluan fletėt
Tė dy ne ecim qetėsisht,
Pas shijes saj ka shtruar vjeshta
Qilim tė verdhė natyrisht.

Dhe ndoshta si njė ėndėrr e zbehtė
Ju fanit njė muzg i vonė
Ky park q'ė kan' mbuluar fletėt
Ku pas kaq shekujsh ti po shkon.

Nga vagabondėt me cigare
Ti mos u tremb e dashur kot
Imazhin tėnd as dinosaurėt
Shekuj mė parė s'e shtypėn dot.

Qė ti tė vije kaq e bukur
Me kėta flokė, me kėtė hap
Toka tė egrėn klimė e zbuti
Dhe akullnajat ktheu mbrapsht.

Dhe s'kish se si tė ndodhte ndryshe
Tė ndodhte ndryshe s'kish se si.
U desh tė zhdukeshin pėrbindshat
Qė te kjo botė tė vije ti...

egi
17-10-07, 21:11
Malli i Shqiperise

Me ka marre malli per Shqiperine tone.
Sonte,kur po kthehesha me trolejbuz,
Tymi i cigarit "Partizani"qe pinte dikush
Dridhej kalteronte,bente spirale,
Sikur te fshehta me thosh ne gjuhen e shqipetareve
Mua bashkatdhetarit.
Te shkoj dua mbremjes ne rruget e Tiranes,
Ku kam bere dikur ndonje marrezi,
Dhe ne rruget ku skam bere asnje marrezi.
Me njohin ato porta te vjetra te drunjta,
Inatin akoma do ma mbajne,
Koken do ma tundin,
Por une s'do ta marr per keq,
Se malli me ka marre.
Dhe t'eci rrugicave plot gjethe te thara,
Gjethe te thara,gjethe vjeshte,
Per te cilat krahasimet gjenden aq lehte.
Me ka marre malli per Shqiperine tone;
Per ate qiell te madh,te gjere e te thelle,
Per vrapin e kalter te dallgeve adriatike,
Per rete qe ne muzg si keshtjella digjen,
Per alpet flokebardha e mjekergjelbra,
Per netet e neilonta,qe nga flladet fergellojne,
Per mjegullat qe si indiane te kuq muzgjeve
shtegtojne
Per lokomotivat dhe kuajt,
Qe te djersitur avullojne e hungerojne,
Per qiparisat,kopete dhe varret
Malli me ka marre.
Malli me ka marre,
Per shqipetaret.
Me ka marre malli dhe se shpejti vi atje,
Duke fluturuar mbi mjegullat,si mbi deshira.
Sa i larget,aq edhe i dashur je,atdhe.
Aerodromi do te dridhet nga uturima,
Mjegulla do te rrije pezull mbi humnera.
Ata qe shpiken shpejtesine reaktive
Larg atdheut sigurisht do kene qene ndonjehere.

egi
17-10-07, 21:12
Edhe kur kujtesa

Edhe kur kujtesa ime e lodhur
Ashtu si ato tramvajet e pasmesnatės
Vetėm nė stacionet kryesore do tė ndalojė,
Une ty s'do tė harroj.

Do tė kujtoj
Mbrėmjen e heshtur, tė pafund tė syve tė tu,
Dėnesėn e mbytur, rrėzuar mbi supin tim
Si njė dėborė e pashkundshme.

Ndarja erdhi
Po iki larg teje...
Asgjė e jashtėzakonshme,
Veē ndonjė nate
Gishtat e dikujt do tė mpleksen nė flokėt e tu
Me tė largėtit gishtat e mi, me kilometra tė gjatė...

egi
17-10-07, 21:14
Koha e pamjaftueshme


S'kam kohė tė harroj shumė gjėra
Qė nga mendja ti nxjerr pėrjetė.
Pėr tragjikėt e vjetėr e shkrepėtimat
Do t'mė duhen sė paku dy vjet.

Dhe ndoshta po aq pėr Danten,
Pėr frėngjishten tok me plazhet po aq,
Ndoshta gratė do tė jem duke fshirė
Kur muzgu do tė afrohet ndėrkaq.

Si udhėtari me peshė tė tepėrt
Para avionit qė niset pas pak
I ngarkuar rėndshėm ende
Do t'afrohem tek varri humbak.

Nga supet si ta heq kėtė barrė?
Ku ta hedh kėte peshė, si?
Me tė s'mund tė zbres atje poshtė
Por as lart dot s'e lė kurrsesi.

I menduar gjer nė ēast tė fundit
Nga mosthėnia, nga pengu tragjik,
Njė shenjė ndoshta tė pakuptueshme
Do t'ju bėj tė gjithėve e do ik.

egi
17-10-07, 21:16
Ti qave

Ti qave dhe me the me zė te ulet
Se une te trajtoja si prostitute.
Athere loteve te tu s'ua vura veshin
Te desha, pa ditur se te desha.

Vec nje mengjes te befte kur u gdhiva
Pa ty dhe bota krejt e zbrazet m'u duk,
Athere kuptova c'kisha humbur,
C'kisha fituar kuptova gjithashtu.

Me rrezellinte si smerald merzitja,
Dhe lumturia ngrysej si nje muzg me re...
Nuk dija ke te zgjidhja nga te dyja
Sepse seicila m'e bukur se tjetra qe.

Se ish i tille ky koleksion bizhush
Qe drite e terr leshonte njekohesisht,
Qe njeqindfish etjen per jeten shtonte,
Por dhe qe vdekjen ndillte njeqindfish.

egi
17-10-07, 21:16
Monologu i te vetmuarit


Tani une ngjitem lart dhe s'kam asnje gezim.
Ketu ku kam arritur me ftohte eshte, me vetmi.
E dija kete, por padurimi i vdekur
Me shtynte te shpejtoj te ky sinor i kote.

Krahe grash te thyera mbi supe si te prera nga nje
morg
Me japin nje gezim po aq te vdekur.
Me duket ende dimer ndonese esht prill.
Kam ftohte.
Kam ftohte.

egi
17-10-07, 21:17
Kercenimi

Shtat'qind vjet kam per ti djegur kullat,
Do te t'i vras qente shtat'qind vjet.
Keshtu Mujo me modesti pat deklaruar,
Ndersa eposi po hynte ne shekullin e tete.
Erdh'pas tij i nenti,i dhjeti radhaz.
Sa ngadale ne epos mllefi del...
Shtat'qind vjet kam per ti djegur kullat,
Do te t'i vras qente shtat'qind vjet.

egi
17-10-07, 21:19
Llora

-I-
Llora
Prape mu kujtove, Llora.
Dashurine tone te shkuar
Prape ripertyp
Si demi qe ripertyp barin e livadheve te larget
Naten
Ne grazhdin e rrethuar nga bora.
Po ripertyp
Ate asfalt e zhavorr te zi kerrcites,
Borite dhe katroret mizeri te taksive,
Tabelat e kafeve plot drite,
Afishe, stacjone metroshe
Ku me ty brodha
Nofullat e zemres
Me dhembin
Llora.


-II-
Tani shiu godet me shkelma xhamave.
Atje qielli si negativi i zi i nje shkretetire.
Llora,
Me ka marre malli,
Mall boje hiri.
Tani nata si nje mbulese vigane
qendisur me drita aneve
Karrfosur me paralele dhe meridiane
Nga lindja ne perendim,
Na mbulon e shqetesuar.
Ne shtrihemi nen te,
Si ne ethe zbulohemi
Te ndare,
Te larget,
Te vetmuar.
Pati nete
I qullur nga stuhia jote
Heshtja prane teje dhe pasjonit te marre
Mberthyer mbi krahet dhe kembet e tua
Si mbi nje kryq te madh
Te bardhe.
Ne fillim e mora kaq lehte.
Madje s'thosha as fjalen "dashuri".
S'e dija se dhjete vjet me i ri se Krishti
Do te kryqezohesha mbi ty.


-III-
Ja
Vetetimat e bardha ne qiej
Adresen tende shkarravisin.
Sikur keto re
Te perhimta
Te ngarkuara
Te ti dergoja si letra, Larisa.
Letra ...
Nga tere letrat qe shkrova
Sdi pse te dergova ate me te marren
Pas se ciles si personazh Dostojevski
Te thashe njeqind here "me fal!"
Me pas ate faj per ta shlyer
Doja te te shkruaja por me kot.
Lapsi me ngrinte mbi leter
Dhe une ngrija si robot.
Ti u ngryse kur ta shpjegova,
Veshtrimi t'u err, t'u mpi,
Si syte e falltarit kur pikasin
Midis fallit kumtin e zi.
Dicka qe prishur ne bote
Ne zemrek te saj, ne aks.
Ikje e letrave si e zogjve
S'parandillte vec dimrin plak.


-IV-
Keshtu pra te ti nisja keto re
Gjer ne vilen tende ne rrethine te Moskes.
Ti ne mesnate e hutuar atje
Do te coheshe nga gjumi
Tek xhami t'afroheshe:
C'ndodh keshtu?
C'eshte kjo gjeme,
Ky shi her i merzitur, her i rrepte,
Keto vetetima,
Keto rrufe?
Dhe do te rrije gjithe naten tek dritorja
Rete te deshifroje,
Llora.


-V-
Zor se ne jete do te takohemi.
Adresat humben,
S'ka me letra.
Ti mjegullat,
Une rete
Do ti dergojme njeri-tjetrit
Gjersa dhe vete
Te mjegullohemi.


-VI-
Me kujtohet, gazetat hapa ne mengjes
Si nje terbim, si nje shkulm ere,
Shkronjat vallzonin si ne ethe:
Prerje. Prerje. Prerje.
Prerje mardheniesh diplomatike
Kurre s'do te shoh ty.
Ambasadat u mbyllen.
Pasaportat,
Vizat
Rame ne zi.
Mbi ijet e tua te bardha
Ra pluhur.
Mbi syte e tu.
Larisa diplomaticeskaja
C'ndodhi ne bote keshtu?


-VII-
Qendrova perpara globit.
Ballin e nxehte mbeshteta
Mbi rrudhat e meridjaneve
Do te desha te pija me globin,
T'endeshim te dy te dehur,
Ai mes kozmosit,
Une rrugicave te Tiranes.


-VIII-
Nga erdhi kjo dashuri
Ne kohen kur turp me vinte nga fjale.
Ishte me siguri si ndeshkimi
I atij qe me tempullin tallet.
Njohja ne stacjonin Konsomolskaja
Banale si rrallehere ish
Numri i telefonit
Numri i telefonit shkarravitur shkujdesshem
Me te kuq buzesh
Barbarisht.
Restorant Leningradi
Shampanje
Snobizem i dyanshem.
Kotni.
Perlat, secili, pse valle
Perpiqet ti fshihte ne thellesi?
Nje te kollur si prej prostitute
Ajo nxirrte ore e cast si mburoje,
Ndersa une ngukembe se nga lirat,
Merrja vesh me pak se nga futbolli.
Vec te port e shtepise
Nen ca jargavane
Ajo psheretiu njerezisht
Dhe iku me vrap pas puthjes se pare
E kthyer ne madone serisht.


-IX-
Gjithe naten fluturuam mbi qytetet e Evropes
Naten avjoni u ul n'aeroport.
C'pati mes nesh,
Llora,
Harrese, ftohje, abort?
Tek dera e avjonit era te priste.
Zemra ime me debore u mbush
Si nje vetmi e madhe zbrisja
Po n'aeroport.
Askush.
askush.
Hamej, merrini keto valixhe.
Te renda?
Jane mbushur me pritje.
Gjithe naten fluturuam mbi qytetet e Evropes
Ti s'dija c'kishe, s'me prisje.


-X-
Ne kafe artistike bashke jemi prape.
Jashte debora ruse.
Brenda ti.
Shkrofetin brenda meje geni i rraces:
Prape me sllaven ben dashuri.
Pusho, gen i vjeter i rraces,
Ne thellesi, ne humnere hesht,
Nese jetes sime do ti duhej nje kryq
Kryqi im ajo le te jete.


-XI-
Dhe ja gdhiu mengjesi plot gazeta.
I ngrysur, shpresepak, shteteror,
Kemi flakur te dy mburojat,
Si qelqi te thyeshem jemi prore.
Ku jane ditet e shkudesshme.
Te djelat mendjelehta, te martat,
Kur ti me shthurjen une me njorancen
Vertiteshim si me maska?
Tani qe te tjeret rresht vune maskat
Ne papritur i hoqem ato
Fishkelle, uleri ere e marre,
Oren e ndarjes kendo!


-XII-
Ndarja ...
Nje fjale goje
Por ndarja eshte e rende, shpirtin ta qit.
Te ndertosh nje ndarje per te qene
Esht' m'e zorshme se te ngresh nje piramide.
Si yjet jane vertete dashurite,
Kerkojne hapsira te medha e po aq mund.
por jet e njeriut s'eshte galaktike
Qe te nxeje kaq yje e katastrofa e shkrumb.
Ne jeten e ngushte koha vertet s'mjafton
Per dashuri,
Per ndarje,
Harrese.
Pleksen dashurite dhe ndarjet dhe harrimi
Kengetor i thinjur shetites syqorruari ...
Era e nentorit
Librin e trete te vjeshtes
Shfleton dhe mbyll duke uluritur trishtuar.
Te gjitha keto rikujtoj
Ripertyp.
Ne dhembe guret e pendimit me kerrcasin,
Asfalti i zi me varet nofullave te lodhura.
Keshtu pra, Larisa, moskovitja.
Keshtu pra, Llora.

egi
17-10-07, 21:20
Pa ty

Ti ike udhes se pafundme
Ku zverdhin druret gjetherenes
Mbi gjokse pellgjesh tani tundet
I arti medalion i henes.
Lejleket iken.
Fill pas teje
Si stof i keq u zbeh blerimi
Dhe ngjajne toka, pylli, reja,
Me negativin e nje filmi.
Tani ne fusha shkoj menduar
Ku nis te fryje ere e ftohte,
Ku ca mullare te gjysmuar
Duken qe larg si Don Kishote.
C'te bej, po them me vehten time,
Ne kete ore te vone te muzgut,
Ku qerrja baltave ben shkrime.
Te lashta sa te Gjon Buzukut?
Do te shkoj te ulem permbi pellgjet,
Te pi ne gjunje duke rene,
Ne gryke e di qe do te me ngelet
I ftohte medalioni i henes.

Boemi
18-10-07, 00:22
Mall

Ca pika shiu rane mbi qelq
Per ty une befas ndjeva mall
Jetojme te dy ne njejtin qytet
Dhe sa rralle shihemi sa rralle...

Dhe mu duk pak e cuditshme
Si erdhi kjo vjesht ky mengjes
Qiejt e ngrysyr pa lejleke
Dhe shirat pa ylber ne mes.

Dhe thenia e vjeter e Heraklitit
Sec mu kujtua sot per dreq
"Te zgjuarit jane bashke ne kete bote
Kurse te fjeturit jane vec"

Ne c'enderr kemi rene kaq keq
Qe dot s'po zgjohemi valle?...
Ca pika shiu rane mbi qelq
Dhe une per ty sec ndjeva mall.

Linka_pz
18-10-07, 07:51
Kinema e Vjetėr

Kinema e vjetėr,
Kinema e braktisur,
Ku prej kohėsh mė s'lozin filma tė pėrsėritur,
Ku s'bėjnė mė zhurmė njerėzit me karriget,
Ku nė pushimet e seancave
S'shesin kikirikė.
Ekrani me njolla,
Megafonėt prishur,
Stolat janė boshe si radhė tė pashkruara;
Kėtė poemė stolash tė gjatė, tė braktisur
Nga dera e vėshtroj
Plot mall e i menduar.
Kinema e fėminisė,
Kinema e rrėmujės,
Kam parė aq vende,
Kam parė aq salla,
Por n'asnjė prej tyre s'kam hyrė me aq bujė,
Sa tek ti,
E shtrenjta barakė,
E rralla!
Mė mirė asgjėkund veten s'e kam ndier,
As nė sallat luksoze me kadife qė shndrit,
Megjithėse nė to me leshverdha kam qenė,
Kurse tek ti vija
Me jevgun Rakip.
Lekė, lekė,
Tė mbledhura me mundim paret,
Tingulli i gėzuar nė biletari,
Afishet tek xhamia
Dhe tek Qafė e Pazarit
Tė shkruara nga vetė portieri Qani.
Pėr tė njėjtin film tek njėra afishe
Shkruhej titulli ndryshe,
Te tjetra.
Por kjo asnjeriu punė s'i prishte.
T'i falnin ty tė gjitha,
E dashura,
E vjetra.
Nė atė copė ekran,
Pėr herė tė parė,
Njė copė tė botės sė gjerė ne pamė.
Nė gjashtė metra katrore.
Bota fund s'kish e anė,
Bota ngjante e shkėlqyer,
Ndonėse ekrani ish me arna.
Dhe ne ishim me arna,
Me arna ish Republika,
Koha, bėrrylat, shtetet ishin me arna.
Por nė sytė tanė
Kish tė tillė dritė,
Qė nuk e patėn kurrė
Mė tė ndriturat ekrane.
Kinema e vjetėr,
Kinema e braktisur,
Stola ku janė ulur varg
Ditėt e fėminisė,
Cicėronjėse gjithmonė
Si njė rresht zogjsh
Mbi njė tel telefoni.
Kinema e vjetėr,
Kinema e braktisur,
Stola tė rėndė, tė gjatė, tė vithisur.
Nė ēdo moshė qė tė hyj,
Nė ēdo vend qė tė vete
Si hamall kėto stole
Do t'i marr me vete.

SANTANA-29
18-10-07, 14:17
Mall

Ca pika shiu ranė mbi qelq.
Pėr ty unė befas ndjeva mall.
Jetojmė tė dy nė njė qytet,
Dhe rrallė shihemi sa rrallė.
Edhe m'u duk pak e ēuditshme
Si erdh kjo vjeshtė, ky mėngjes.
Qiejt e ngrysur pa lejlekė
Dhe shirat pa ylber nė mes.
Dhe thėnia e vjetėr e Heraklitit
Seē m'u kujtua sot pėr dreq:
"Tė zgjuarit janė bashkė nė botė,
Kurse tė fjeturit janė veē".
Nė ē'ėnderr kemi rėnė kaq keq,
Qė dot s'po zgjohemi vallė?...
Ca pika shiu ranė mbi qelq
Dhe unė pėr ty seē ndjeva mall

Fokus
18-10-07, 14:57
Ismail Kadare

LAMTUMIRA E FUNDIT

Kurora dhe kurora pa mbarim,
Kurora gjithė lule, gjithė yje;
Dhe sytė tė pėrlotur me trishtim
Dhe pamje e rėndė zije.

O shokė! Pėr tė fundit herė sot,
Babanė po pėrcjell turm’ e pasosur
Me dhėmbje tė kulluar e me lot,
Me zemėr tė plagosur.

Dhe ja tani, mes heshtjes, nė eter,
Njė zė i njohur, qartė po dėgjohet.
Nė emėr tonė sot, shoku Enver,
Pėrpara tij betohet.

Nė gjysmė-shtiz flamurėt era tund,
Gjėmime topash ndihen nė hapėsirė;
I jep Stalinit turma e pafund,
Tė fundit lamtumirė.

Pra, lamtumirė mik i madh, baba!
Ēdo zemėr i thotė sot lamtumirė.
Sė bashku me Leninin krah pėr krah
Ay ka pėr t’u shtrirė.

Pushon tashti Ay nė qetėsi,
Por, jo! Ay nuk vdiq! Vazhdon tė rrojė!
Dhe fjal’ e tij e urtė pėrsėri
Pėrpara do na ēojė!

Linka_pz
18-10-07, 20:14
Tė Huaj Jemi

Tė huaj jemi ne prej kohėsh
Ē'ish pėr t'u thėnė ėshtė thėnė.
Si gurėt qė zėnė vend nė tokė
Njė jetė vend ne kemi zėnė.
Drejt njėri tjetrit kemi mbyllur
Tė gjitha rrugėt edhe shtigjet
Si dy qytete mesjetarė
Me mure, heshta dhe me pirgje.
Por natėn kur i lodhur truri
Portat i Mbyll me qetėsi,
Ti gjen njė shteg dhe futesh mbrenda
Njė shteg qė vetėm ti e di.
Futesh dhe si n'rrugica parqesh
Shetit mes cirkonvolucionesh.
Hyn nėpėr ėndrra e shkujdesur,
Fanitesh, qesh, ma bėn me dorė.
Po kur mėngjesi zė ofrohet
Nis shqetėsohesh befas ti.
Dhe heshturazi del pėrjashta
Nga shtegu qė veē ti e di.
E dita vjen. Rrjedh prap jeta
Dhe ne tė dy si dhe mė parė
Tė ftohtė rrimė e tė pamposhtur
Si dy qytete mesjetarė.

Fokus
18-10-07, 21:19
Ismail Kadare

PRANVERA DHE STALINI

Lulet po ēelin nė fushat e blera.
Qielli ēpaloset i kaltėr pa fund.
Erdhi pranvera dhe ėmbėl fryn era,
Gjethet e njoma lėkund.

Erdhi pranvera! Nė pyll tė bleruar
Buzės sė lumit un’ prapė shėtis;
Por kėtė herė pėrse i trishtuar
Vallė pranverėn sodis?

Avull i kaltėr kudo. Pranverė.
Toka nė fllade prej lulesh po qesh.
Erdhi pranvera por o, kėtė herė,
Ati nuk ndodhet mes nesh.

Tufa me lule, qė mbaj un’ nė duar
Vdekjen e tij mė kujton pėrsėri.
O, kėto lule shikoj i trishtuar
Lule pėr bustin e tij.

Shpesh nga Kremlini Ay kish kundruar
Pranverėn e bukur me lule e blerim.
Hapur dritarja. Ēibuku nė duar

YanYan
07-09-10, 00:04
TI ISHE PĖR MUA

Ti ishe pėr mua e pamposhtur si Troja
Troja qė unė dot s’e pushtoja.
Ti ishe pėr mua e pakuptueshme,
Mė e pakuptueshme se mbishkrimet etruske


Vetėm nė ėndrra, ah, nė ėndrra
T’i pėrqafoja flokėt e dendura.
Gaz mė shumė ndjeja tek tė pushtoja
Se gjithė grekėt kur ra Troja.


Vetėm nė ėndrra m’ishe e kuptueshme,
Ti, e shtrenjta ime etruske

Jana
02-05-11, 11:27
Ismail Kadare lindi mė 28 janar 1936 nė Gjirokastėr, ku pėrfundoi edhe arsimin e mesėm; mė 1958 mbaroi degėn e gjuhės e tė letėrsisė nė Universitetin e Tiranės. Mė pas shkoi nė Moskė me studime pėr dy vjet nė Institutin “Gorki”. Ėshtė poet, prozator dhe njė nga pėrfaqėsuesit mė tė shquar tė letėrsisė shqiptare.

Rrugėn e krijimtarisė letrare e nisi si poet qė nė vitet e gjimnazit, por u bė i njohur sidomos me vėllimin Shekulli im (1961), qė u pasua nga vėllimet e tjera poetike, si: Pėrse mendohen kėto male (1964), Motive me diell (1968) dhe Koha (1976). Vepra poetike e Ismail Kadaresė shquhet pėr idetė e thella dhe pėr figuracionin e pasur e origjinal; rol me rėndėsi pėr pasurimin e poezisė shqiptare.

Nė fushėn e prozės, Ismail Kadare ka lėvruar tregimin, novelėn dhe romanin. Prozėn e tij e karakterizojnė pėrgjithėsimet e gjėra historiko-filozofike, subjekti i ngjeshur dhe mendimi i thellė i shprehur shpesh me anė tė parabolės, mbi bazėn e asociacionit apo tė analogjive historike. Ideja e romanit Gjenerali i ushtrisė sė vdekur (1964) ėshtė shpirti liridashės i popullit shqiptar. Temėn e shpirtit tė pamposhtur tė shqiptarėve nėpėr shekuj autori e trajtoi edhe nė romanin Kėshtjella (1975). Nė romanin Kronikė nė gur (1970) Kadare kritikoi psikologjinė provinciale dhe traditat prapanike. Probleme tė rėndėsishme tė historisė janė trajtuar edhe nė pėrmbledhjet me tregime e novela Emblema e dikurshme (1977), Ura me tri harqe (1978) dhe Gjakftohtėsia (1980). E veēanta e talentit tė Ismail Kadaresė shfaqet sidomos nė trajtimin, nga njė kėndvėshtrim i ri, i temės historike dhe nė tingėllimin e mprehtė aktual qė ėshtė i aftė t’i japė asaj. Njė nga krijimet mė tė shquara tė Ismail Kadaresė dhe tė tė gjithė letėrsisė sė re shqiptare ėshtė romani Pallati i endrrave(1981). Shumica e veprave tė Ismail Kadaresė janė pėrkthyer nė shumė gjuhė tė botės dhe janė pritur shumė mirė nga publiku lexues.

Libri qė botoi Kadare nė vitin 2006 “Identiteti evropian i shqiptarėve - sprovė”[1] pjesė e tė cilit u botuan edhe nga gazeta Shekulli ka shkaktuar njė polemikė nė mes tė tij dhe Rexhep Qosjes. Kėshtu pėrderisa Kadare e karakterizon identitetin shqiptarė si perėndimorė, Qosja nė librin e tij tė quajtur “Realiteti i shpėrfillur”[2], thotė se identiteti shqiptar ėshtė njė miks i atij perėndimor dhe lindor, krishterė dhe mysliman.

Tituj tė veprave
* Frymėzime djaloshare - 1954
* Shekulli im - (1961)
* Gjenerali i ushtrisė sė vdekur - roman- 1963
* Pėrse mendohen kėto male - 1964
* Dasma - 1968
* Motive me diell - (1968)
* Kėshtjella - roman - 1970
* Kronikė nė gur - roman - 1971
* Koha (1976)
* Dimri i madh - roman - 1977
* Ura me tri harqe - 1978
* Prilli i thyer - 1980
* Gjakftohtėsia - pėrmbledhje novelash - 1980
* Nata me hėnė - 1985
* Koha e shkrimeve - 1986
* Koncert nė fund tė dimrit - 1988
* Vepra Letrare - 1981-1989
* Dosja H - 1990
* Piramida - 1992
* Shqipėri - 1995
* Pallati i ėndrrave - 1996
* Dialog me Alain Bosquet - 1996
* Spiritus - roman- 1996
* Kushėriri i engjėjve - ese- 1997
* Poezi - 1997
* Kombi shqiptar nė prag tė mijėvjeēarit tė tretė - ese- 1998
* Tri kėngė zie pėr Kosovėn - triptik - 1998
* Ikja e shtėrgut - tregim - 1999
* Qorrfermani - roman - 1999
* Vjedhja e gjumit mbretėror - tregime - 1999
* Ra ky mort e u pamė - ditar pėr Kosovėn, artikuj, letra - 2000
* Kohė barbare (Nga Shqipėria nė Kosovė) - biseda - 2000
* Breznitė e Hankonatėve - 2000
* Vajza e Agamemnonit - 2000
* Bisedė pėrmes hekurash - 2000
* Elegji pėr Kosovėn - 2000
* Lulet e ftohta tė marsit - roman - 2000
* Unaza nė kthetra - 2001
* Eskili, ky humbės i madh - 2001 (ribotim)
* Qyteti pa reklama - roman - 2001
* Jeta, loja dhe vdekja e Lul Mazrekut - roman - 2002
* Pasardhėsi - roman - 2004
* Shkaba - 2004
* Identiteti evropian i shqiptarėve - 2006
* Hamleti, princi i vėshtirė - Sprovė - 2006
* Spiritus - 2007
* Ēėshtje tė marrėzisė -
* Poshtėrimi nė Ballkan -
* Muzgu i perėndive tė stepės -
* Darka e gabuar - roman - 2008

Skenare filmash

* Cendres et sang (2009)
* Abril Despedaēado (2001)
* Avril brisé (1987)
* Tė paftuarit (1985)
* Generale dell’armata morte, Il (1983)
* Ballė pėr ballė (1979)
* Radiostacioni (1979)
* Kur vjen nėntori (1964)

Mirėnjohjet

* Medalja e Artė e Lidhjes sė Prizrenit, Kosovė
* Man Booker International Prize, Britani, 2005

Zero Cool
17-09-11, 22:25
“Identiteti europian i shqiptarėve”, pse publicistikė politiko-letrare?

Kadare ėshtė njė shkrimtar erudit, intelektual dhe si misionar, tė cilin gjithmonė e kanė shqetėsuar ēėshtjet, tė cilat kanė tė bėjnė me kombin e vet, si humanist i cili me anė tė penės sė tij gjithmonė ka pėrēuar vlerat, identitetin, kulturėn shqiptare, me kėtė synim ėshtė nisur dhe kur ka shkruar sprovėn “Identiteti europian i shqiptarėve” nė 2006-tėn.
Njė sprovė, ku si nė njė ambiguitet bashkėjetojnė publicistika politico-shoqėrore bashkė me historinė, kronikėn, komentin, analizėn opinioniste.
Njė sprovė publicistike e botuar nė libėr ku dallohet qartė shqetėsimi pėr kombin, jeta nė zgrip tė tranzicionit, ngjarjet e politikės sė brendshme dhe marrėdhėniet me politikėn e jashtme pas viteve ’90. Njė shqetėsim pėr kapėrthimet dhe trazirat, kaosin qė kaploi jetėn nė Shqipėri asokohe, ku njė bosht kryesor i sprovės ėshtė sidomos Shqipėria nė sy tė Europės, marrėdhėniet me jasht, identiteti europian i saj, siē ėshtė dhe titulli i kėsaj sprove. Ai analizon dhe gjykon si njė “avokat profesionist”, por herė pas here me stil letrari, i cili ka pėrballė palėn e kombit nė mbrojtje, dhe gjykuese palėn europiane. Ėshtė njė publicistikė letraro-politike e gėrshetuar bukur, ku informacioni , ngjarjet, personazhet janė realė, kjo e bėn sprovė publicistike. Ndėrsa nga krahu tjetėr e gjithė kjo sprovė nė njė stil letrar prej shkrimtari. Pra, autori i qėndron besnik fakteve tė realitetit, faktor themelor pėr tė qenė publicistikė. Meqė nė kėtė sprovė ka tė adresuar realė, ngjarje reale , kjo e bėn atė publicistikė nė thelb, por me nuanca letrare patjetėr.
Reagimi i Kadaresė nė kėtė sprovė, ėshtė pėrpjekja, ėshtė ndjesia, ėshtė akumulimi i impulseve nacionale tė misionit tė shkrimtarit pėr tė t’i ardhur nė ndihmė zėrit dhe faktorit tė shqiptarėve nė momente tė vėshtira qė ka kaluar pėrgjatė historisė sė tij, kjo nėpėrmjet njė kėndvėshtrimi e botėkuptimi politik. Duke qenė se vetė Kadareja ka jetuar midis Tiranės dhe Parisit , pėrjetimi i ngjarjeve tė para herė nė distancė dhe herė nga afėr, ka bėrė qė analiza e politikės sė jashtme tė jetė mė e kthjellėt pėr tharmine identiteti shqiptar.
Ėshtė njė sprovė e thjeshtė, ku stili i figurshmėrisė sė Kadaresė me nėnkuptime tė tėrthorta tė letėrsisė sė tij nė kėtė sprovė ia ka lėnė vendin figurave : metaforave, metonimive…etj, por tė kuptueshme dhe pėr njė lexues tė thjeshtė. Pasi kėtu, ngjarjet, personazhet, datat, dihen nga tė gjithė, tė gjithė i kanė pėrjetuar dhe parė, ku personazh ėshtė vetė shqiptari, identiteti i tij pas viteve ’90 , por dhe para viteve ’90. Nė fakt, duket se, Kadareja ashtu si ka ai dėshirė tė tė lidhė kohėt(veti e stilit tė tij), me njė fabul pa kohė lineare, pa fillim zero nė sensin kronologjik, porse me njė kronologji tė vendosur e mbivendosur, ku aty ku fillon njėra mbaron tjetra(dhe anasjellas), bėn lidhjet, gjen ngjashmėritė tek fenomenet. Si gjithmonė(tipike kadaerane) ai niset nga e tashmja(ardhja e Barosos mė 2006-tėn dhe nėnshkrimi i marrėveshjes me Tiranėn zyrtare) me tė kaluarėn, ku kthehet tė kujtojė identitetin e shqiptarėve nė kohėn e perandorisė osmane apo dhe tė regjimit komunist duke i krahasuar ato me tė tashmen, gjithnjė nė fuksion pėr tė formatuar identitetin europian tė shqiptarit(identiteti europian i shqiptarėve do tė jetė togėfjalėshi ēelės, me tė cilin do tė hapim shumė dritare dhe plane nė kėtė shkrim). Bėhet fjalė pėr njė sprovė ku jeta, ngjarjet, personazhet konceptohen dhe ilustrohen shpesh si nė letėrsi me figura letrare dhe shpesh tė tipit stigmatizuese, groteske, tipike kadareane(Shiko “Grotesku kadarean” A.Uēi). Ka njė harmonizim simbiotik tė egzistencės sė konceptimit botkuptimor me anė tė figurave letrare tė ngjarjeve, qėndrimit ideoemocional tė autorit ndaj asaj ēka ka dashur tė tė pėrēojė nė kėtė sprovė duke trajtuar probleme reale tė ngjarjeve, tė cilat kanė tė bėjnė sidomos me marrėdhėniet e Shqipėrisė me Europėn, duke dhėnė qartė njė tezė se, shqiptarėt janė europianė dhe tė vjetėr nė moshė po aq sa Europa. Atėherė, pėr tė nxjerrė nė pah tiparet publicistike letraro-politike tė sprovės, do tė ndjekim kėtė linjė arėsyetimi:
1. Tiparet Publicistike(ngjarje politike) tė sprovės: Informacion,ngjarje me data, tė adresuar dhe personazhe realė:
Siē duket spuntoja autorit i jepet njė datė kohore viti 2006, me ardhjen e Barosos, kryekomisionerit europian pėr marrėveshjen me Shqipėrinė. Lihet e tashmja pezull(ashtu siē Kadare vepron gjithnjė me kohėn: merret spunto nga e tashmja, bėhet lidhja me tė shkuarėn duke dhėnė mesazhinn e sė ardhmes), pra 2006-ta nė kėtė rast dhe autori kthehet para viteve ’90, nė periudhėn komuniste duke kujtuar marrėdhėniet e asaj kohe, por dhe sjelljen e shqiptarėve nė kapėrcyellin e dy epokave pikėrisht mė ’90.
Meqėnėse tashmė, rruga e kritikės pas ’90 ėshtė e hapur, shkrimtari nuk kursehet tė japė qėndrimin e tij pėr tė vėrjetur sjelljen e Shqipėrisė zyrtare, kryesisht ndaj Europės, por dhe anasjellas: si Europa ėshtė sjellė mė Shqipėrinė. Nuk ėshtė vetėm fshikullimi ndaj politikės dhe gabimeve tė saj, por dhe konceptimi i ndėrkombėtarėvė tė Europės atlantike ndaj kėtij vendi tė vogėl ballkanik. Nė fakt , duket se pas ’90,autori, qė tashmė i shihte ngjarjet dhe nga njė kėnvėshtrim nė distancė nė Paris(siē e thamė dhe mė sipėr) dhe mė tė qetė nė tė logjikuar tė fenomeneve qė po ndodhnin nė Shqipėri pėrmend ogurin e zi, vitin 1997, ku sipas tij, shqiptarėt treguan se ishin europian nė sjelljen pėrkundrejt ushtrisė euroatlantike, e cila vjen pėr tė shuar luftėn ndėr vetė shqiptarėve atė vit(rigjetjen e Europės sė humbur, shkruan Kadare).
Autori kujton anėtarėsimin e Shqipėrisė nė Lidhjen Islamike, si njė veprim i nxituar dhe jo efiēent,duke kritikuar si pozitėn ashtu dhe opozitėn pėr heshtjen e mėvonshme kur vjen nė pushtet.
Fajet e ngarkuara Shqipėrisė pėr strehim terroristėsh autori i pėrshkruan nė mėnyrė groteske duke kujtuar dhe arrestimin e atyre qė s ‘ishin arabė, por romė. Dhe vetė autori nė njė mėnyrė pothuaj tė drejtpėrdrejtė jep qartė mesazhin se futja nė Europė dhe arritja brenda familjes europiane varet nga njė factor shumė thelbėsor qė ėshtė marrėveshja e brendshme midis palėve, pozitė –opozitė, tė majtė-tė djathtė.
Lėkundjet e identitetit europian tė shqiptarėve qė pėr njė farė kohė u bėnė rend dite dhe kapluan shtypin e ditės asokohe, Kadareja i ka qartėsuar dhe komentuar si zhurma qė sa vinin e shtoheshin, meqė marrėveshja e Shqipėrisė apo Tiranės zyrtare duhet tė nėnshkruhej me Europėn.
Pikėrisht, pas kėtyre ngjarjeve kronikė fillon tė ngjitet boshti i vėprės(fabula e ndėrprerė lidhet sėrish) sėrish tek ulja e avionit tė Barosos, kryekomisionerit europian nė aereoportin Nėnė Tereza.
Besoj se mbani mend se si kundėrshton tezat e akademikut Qose me diskutimin dhe lidhjen e tė qenit europian me fetė e shqiptarėve myslimane dhe tė krishtere sėbashku me argumentet se si lidhen fetė me pushtimet e shumta ndaj shqiptarėve ndėr vite. Si dhe argumentin pėr pozitėn gjeografike, i cili sėrish ėshtė element me emra tė pėrveēėm realė publicistik.
Pėr boshtin ose togfjalėshin ēelės tė kėsaj sprove, atė qė mundohet ta mbrojė si tezė Kadareja, pra identitetin e pėrgjysmuar(kriteri fetar ėshtė mė i fuqishmi) europian tė shqiptarėve sėrish vijnė nė ndihmė elementėt publicistikė emra realė si poetėt De Rada, Naim Frashėri.
“Shqiptarėt janė ndėr popujt mė tė vjetėr tė kontinentit europian, popull themeltar nė rrafshin e tij, ashtu siē ėshtė pranuar gjuha shqipe nga gjuhėtarėt e mėdhenj, si njė ndėr 10 a 12 gjuhėt bazė tė kontinentit.” Argumentet dhe gjykimet vijojnė me :pozitėn gjeografike, me ngjyrėn e popullsisė, preardhjen e saj nga ilirėt(trako-ilirėt) me histori tė kronikės mesdhetare europiane, ku tre qyetet Durrėsi, Shkodra dhe Berati kanė afėrisht njė moshė mė Romėn. Duke vazhduar sėrish me tė adresuar konkretė si : gjurmėt arkeologjike greko-iliro-romake, teatro e amfiteatro tė mesjetės shqiptare, vepra e Milan Shuflait, Gjergj Kastriot Skėnderbue, si mit europian, Kanuni, Eposi i Kreshnikėve, emrat e autorėve tė letėrisė sė Rilindjes, Alfabeti latin i shpallur nga Gjergj Fishta si alfabeti zyrtar shqiptar etj.

Zero Cool
17-09-11, 22:25
-Antieuropianizimi sipas Kadaresė
Ashtu siē kėrkohet tė argumentohet europianizimi i vendit tė shqiponjave, Kadareja argumenton sėrish me emra, ngjarje, konkrete dhe antieuropianizmin duke pėrmendur pushtimin 5-shekullor osman dhe komenti i pushtimit apo mė saktė pasojat me fakte qė jep autori nė faqet e librit, me trysninė e fesė myslimane, Letėrsia bejte, stile, vese, veshje te botės arabe, deri tek tentativa pėr shkatėrrimin e gjuhės shqipe, qė nuk u arrit dot pėrgjatė 5 shekujsh, nga pernadoria osmane, (si faktor dominant nė lėkundjen e identitetit europian tė shqiptarėve).
Kundėr otomanizmit, thekson Kadareja u vu Rilindja Kombėtare, duke e luftuar fenomenet anadollake, obskurantiste duke mbrojtur Shqipėrinė, gjuhėn shqipe, kulturėn shqiptare orgjiniale dhe etnike.
Ndėrsa pas ikjes sė turqve pėrmendet dhe miti i Haxhiqamilit dhe rebelimi tij, sėrish fenomene reale, ngjarje reale, si fenomene qė mbollėn veēse robėri nė Shqipėrinė e asaj kohe, thuhet nė sprovė.
Dukej se e gjithė frika e shkrimtarit ėshtė tek keqpėrdorja e fesė myslimane sė saj duke pėrmendur kėtu mendjen e ndritur Konicėn, i cili ndikoi me thirrjet, qė u bėri popullit tė vet dhe kryesisht muhamedanėve. Prandaj dhe qė tė bėhej dhe tė bėhet Shqipėria europiane ka nevojė pėr tė krishterė dhe myslimanė ashtu siē ėshtė ajo sėbashku me tri fetė e saj, thotė autori mė poshtė. “Do tė kishte tre pėrbėrės tė njė identiteti dhe jo njė identitet i ndarė nė tresh”, gjė qė arriti ta bėnte Ahmet Zogu me dekretet e tij tė famshme :heqja e perēes, falja nė kėmbė etj).
Ka njė periudhė ndėrpreje tė europianizmit tė Shqipėrisė dhe kjo ishte periudha komuniste prej 50 vjetėsh afėrisht duke mbjellur dhe edukuar urrejtje thotė autori, ndaj Europės. “Europa e harroi Shqipėrinė, me duar tė lira, tashmė jugosllavėt iu turrėn identiteti shqiptar”.
Nė pjesėn 7 tė sprovės, autori sėrish thekson dhe pėrsėritet 2006-ta si fillim i hyrjes sė Shqipėrisė nė Europė, ku pėrmenden fjalimet amerikane nė parlamentin shqiptar mė 1997, por dhe qėndrimet e politikanėve shqiptarė , pėr tė cilėt thuhet:”…kujtojnė se me dredhitė e pazareve tė pluhurosura tė dikurshėm, mund tė hyjnė nė institucionet e demokracisė kontinentale”.
Sėrish vijnė data reale, si 1997 dhe 1999 kur Europa mesazhon pėr Shqipėrinė , me atė identitet qė kishte, por me demokraci dhe emancipim, thuhet mė poshtė.
Por duket se Haxhi Qamili, qėndron si pėr dreq aty nė mes tė Tiranės dhe madje kėtė autori e sheh si ogur jo tė mirė pėr europianizmin e shqiptarėve dhe identitetin e tyre. Nė kontrast me vendosjen e shtatores sė Nėnė Terezės nė Shkodėr, ku si qytet do mbetet gjithnjė qendėr e madhe e qytetėrimit europian.
Futen nė njė emėrues tė pėrbashkėt politikanėt shqiptarė qė duan Europėn, por “mendjen e kanė nga lindja’’, kjo duket se dhe kur duan tė bėjnė ndėrmjetėsin, nė mosmarėveshjen ShBA Iran pėr energjinė bėrthamore , tė cilėn autori e quan ėndėrr nė diell, dhe nė rastin mė tė keq korrupsion.
Shkrimtari publicist nė kėtė rast, ka anėn e vet tė fortė dhe tė padiskutueshme anėn letrare, por duhet tė sprovojė nė atė publicistike dhe duket se ia ka arritur ta bėjė atė duke shperhur mendimet e veta nė lidhje me kėtė fenomen.
Kjo sprovė ėshtė njė qėndrim politik, dhe kryesisht politikė e jashmte(kėtu pėrfshihet dhe lexuesi i huaj, jo shqiptar dhe kjo e bėn sprovėn europiane, universale, pasi kumti i saj i bie gongut pėr Shqipėrinė nė radhė tė parė dhe Europėn, pėr fqinjėt, Ballkanin, Greqinė. Politika, ka qenė njė nga temat e prefereruara tė Kadaresė(pėr sa ajo vendos pėr fatet e shoqėrisė dhe popullit shqiptar), kujtojmė kėtu “Pallatin e ėndrrave”, “Dimrin e madh”, si vepra qė kanė element politike brenda duke pėrshkruar ngjarje nė Institucionet e e politikės si Ministri etj. Siē e thamė dhe mė sipėr shkrimtari vizionar ia var nė qafė peshėn e pėrgjegjėsisė politikės shqiptare nė sfond historik, e cila mban njė rol kryesor nė koegzistencėn e identitetit europian tė shqiptarėve. Synimi i kėtij studimi ėshtė vėnia nė pah e elementėve publicistikė tė sprovės dhe nga ana tjetėr elementėt letrarė tė saj qė bashkohen dikotomisht si nė njė trup tė vetėm.

2.Ana letrare, “arma” e padiskutueshme e autorit (pėr tė mos ju lodhur po ju japim emra faqesh figurat letrare tė pėrdorura gjatė sprovės):
Europa, xanxa kryeėsore pėr shqiptarėt, fq8.
Fill pas dehjes sė parė pėr Europėn…fq.11
Krejt si njė shpend i verbėr , njė dėrgatė shqiptare fluturoi me avion pėr nė Xhedal….fq.11
….nė vend tė kthjellimit tė strategjisė politike shqiptare, ca re tė zeza e mbuluan horizontin.fq 12
…aq mė kėmbėngulėse bėhej kokrrama se shqiptarėt ishin mish i huaj, pra i padashur pėr Europėn. Fq 14
Kombi shqiptar, pėrpara se ta lexojė nė libra e ka ndier nė mish kėtė lemeri.fq17
Gjeografia, gjėja mė kokėfortė nė botė, dėshmon e para evropianitetin shqiptar. Fq 20.
Mė 28 nėntor u shpall pavarėsia dhe nga zgafellat e kombit u nxorr famuri i moēėm mbretėror me shkabė dykrenore…fq 24
Pa shkrimin asnjė ngrehinė gjuhėsore s’ mund tė mbetej gjatė nė kėmbė. ….po gjuha osmane veēse sa i gėrvishte gjuhėt kryeneēe tė vendasve.fq 26
Letėrsia e betjexhinjėve….njė sajesė prej qerpiēi prej murit hijerėndė e monumental, ndonėse tė ftohtė tė traditės sė letėrsisė dygjuhėshe shqiptaro-latine.fq27
Kundėr kėsaj zgjyre qė s’ dije ē‘emėr t‘i vije, u ngrit Rilindja Kombėtare shqiptare.fq.30
…lufta midis identitetit tė lodhur shqiptar dhe pėrēudnimit tė tij langaraq, u duk se do tė pėrfundonte shpejt. Fq 31.
Greqia gjatė njė shekulli lirie kishte arritur t’i pastronte njėfarėsoj “hithrat dhe ferrat “ e pushtuesit. Fq 32.
Jugosllavia, kjo primadonė e “botės sė tretė”,…..fq.42
Nė ēaste tė vėshtira popujve u ndriēohet mendja nė mėnyrė tė ethshme. fq.44
….Rilindja e flakėroi mendimin shqiptar…fq 44.
Ata kujtojnė se me dredhitė e pazareve tė pluhurosur tė dikurshėm, mund tė hyjnė nė institucionet e demokracisė kontinentale. fq 48

Zero Cool
17-09-11, 22:26
Ėshtė njė sprovė publicistike pasi jep njė qėndrim ideoemocional tė autorit, qėndrim ndaj fakteve, ngjarjeve qė kemi renditur pak mė sipėr duke na dhėnė njė shqetėsim tė madh tė niveleve kombėtare, etnike, siē ėshtė vėnia nė diskutim, historia e identiteti europian tė shqiptarėve nė njė moment kur Europa po hapte dyert realisht pėr Shqipėrinė(Ardhja e Barosos mė 2006). Shpesh ngjarjet nė kohė dhe fenomenet komentohen, pėrshembull fenomeni Haxhi Qamil dhe otomanizmi, reagimi i politkanėve shqiptarė pėrkundrejt fenomenit Ahmet Zog qė ėshtė nė antinomi tė plotė me tė tre tė parėt duke pėrfaqėsuar dy shtylla: europianizmin dhe antieuropianizmin sipas autorit. Ashtu si veprohet nė njė ssprovė publicistike nė tė arėsyetohet, gjykohet pėr fenomenet dhe pėr politikat e ndjekura shpesh duke folur dhe pėr individė tė veēantė(Enver dhe Nexhmije Hoxha). Faktet, ngjarjet, komentet qėndrimet pėr to vijnė nėn petkun e mrekullueshėm letrar dhe me figurshmėritė. Pak a shumė i kemi renditur mė sipėr, kėto plotėsojnė mozaikun ambiug tė publicistikės letraro-politike-shoqėrore nė kėtė rast.Hamit Boriēi tek “Publicistika letrare” thotė: “Publicistika ėshtė vetė pohimi ose mohimi, ėshtė mendimi pėr faktet e fenomenet e jetės, shfaqur e pėrpunuar nėpėmjet njė lloj shkrimi, ėshtė zhvillimi dhe pėrpunimi i mendimit, arėsyetimi mbi faktet, ngjarjet dhe fenomenet, qėndrimi i autorit ndaj tyre”. Duken qartė figurat e preferueshme tė stilit avangardė tė Kadaresė si alegoritė, stigmatizimet, ironitė, personifikimet, metaforat, metonimitė, epitete(Pazare tė pluhurosura, identitet i lodhur), simbole(Jugosllavia, primadonė e botės sė tretė)krahasimet(krejt si njė shpend i verbėr, njė dėrgatė shqiptare..). Tek “Publicisitika letrare” Boriēi thotė:’Figurat nė publicistikė shėrbejnė pėr tė paraqitur njerėz, ngjarje dhe evenimente, nė tė cilat mishėrohen interesa shoqėrore me karakter aktual dhe perspektiv”. Figurat e mėsipėrme, nė kėtė sprovė janė dhe pikėtakimet midis letėrisė dhe publicistikės.
Kadareja nuk ėshtė nacionalist, kėtė e ka thėnė dhe nė “Ftesė nė studio”, por ėshtė i tillė pėr sa kohė qė kombi dhe etnia, gjuha, shqiptaria cėnohen dhe dėmtohen rėndė, misioni i tij nė kėtė sprovė ėshtė ruajtja e imazhit tė vendit tė shqipeve dhe ai ėshtė nė kėtė aspekt ambasador i shqiptarizmit. Kadareja nė kėtė sprovė i ngacmuar nga ngjarjet e momentit nė vitin 2006-tė ardhja e Barosos, i ka vėnė vetės njė qėllim kur ėshtė ulur tė arėsyetojė, komentojė faktet, ngjarjet, dukuritė, tė adresuarit realė pėr tė shprehur opinionin e tij pėr kėtė fenomen, pra identitetin europian tė shqiptarėve duke e ndjerė se ėshtė moment pėr tė thėnė diēka nė lidhje me tė, nga njė kėndvėshtrim politiko-shoqėror.
Kadareja ia ka arritur qėllimit me anė tė sprovės tė pėrēojė mesazhet tė qarta tek lexuesi duke komentuar, gjykuar, arėsyetuar dhe konkluduar pėr identitetin europian tė shqiptarėve duke ndikuar tek opinioni i pėrgjithshėm shoqėror me anė tė kėsaj sprove. Kjo sprovė publicistike zbukurohet nga elementėt letrarė qė kemi renditur mė sipėr, por gjithnjė duke ilustruar tė adresuar, fenomene konkrete.

sherri
30-10-11, 15:14
http://www.albobserver.com/wp-content/uploads/2011/10/600full-ismail-kadare-251x300.jpg (http://www.albobserver.com/archives/28935/600full-ismail-kadare-5)Shkrimtari i njohur shqiptar Ismail Kadare ndodhej sot nė njė takim tė zhvilluar nė bibliotekėn e Universitetit tė Shkodrės “Luigj Gurakuqi”.
Shkrimtari i njohur dha se Shqipėria ka shumė pėr t’i sjellė Europės, pasi sipas tij, Europa ėshtė njė orkestėr ku ēdo komb sjell diēka. Shqipėria do tė pėrēojė harmoninė fetare, vuri nė dukje ai.
Kadareja nėnvizoi se gjuha shqipe ėshtė ndėr 10-12 gjuhėt themeltare nė Europė. Populli ynė, tha ai, po ribėhet europian duke u mbėshtetur rrėnjėt europiane tė vendit tonė.

Zero Cool
30-10-11, 19:01
Helena Kadare: Tradhtia e Ismailit dhe ndėrhyrja e Sabri Godos pėr pajtim



Njė histori e jashtėzakonshme dashurie, e cila jetoi mė shumė pėr hir tė saj. Studentja e letėrsisė e deshi pa kushte shkrimtarin e ri, tė shkolluar nė Moskė. Pavarėsisht listės sė tė dashurave leshverdha, qėndrimit tė ftohtė ndaj prindėrve saj, dhe tej gjithė traditave, tradhtive tė mėvonshme dhe andrallave qė do t’i hapte gjenia e tij.


http://a6.sphotos.ak.fbcdn.net/hphotos-ak-snc7/304272_10150373003527210_182132672209_8225313_1376 994721_n.jpg


Helena, e vetme kundėr botės, pėr dashurinė


Pėrmes kujtimeve tė saj ajo konfirmoi bindjen e tė gjithėve, se ata nuk ishin njė ēift i zakonshėm… Jo vetėm se ai ėshtė njė shkrimtar i madh… Edhe detajet mė tė imėta e bėjnė njė histori tė pa tė dytė. E vėshtirė ta mendosh se mund tė hapet goja e tė zėrė gjumi teksa e lexon, siē mund tė ndodhė rėndom duke shfletuar libra me kujtime, plot elozhe pėr veten, pėr bashkėshortin, pwr familjen e ngritur dhe intelektuale, njerėzit e afėrt… Jo! Libri i Helena Kadaresė, “Kohė e pamjaftueshme”, i sapo dalė nė libraritė e Tiranės nga shtėpia botuese “Onufri”, nuk ka asgjė tė pėrbashkėt me librat e rėndomtė me kujtime. Nuk mund tė jetė i tillė, sepse historia e ēiftit Kadare, e gjirokastritit tė ri, tė sapo kthyer nga Moska, qw do tw bwhej shkrimtari mw i madh shqiptar, dhe studentes sė letėrsisė me origjinė nga Fieri ėshtė nga ato qė tė mbajnė peng. Ndonėse, duhet thėnė njė libėr qė i kalon 700 faqet ėshtė gati i “frikshėm”… Ishin fillimvitet ’60 dhe skema e lidhjeve tė asaj kohe ishte: njė njohje, fejesė dhe mė tej martesa, pa dyshim… Ashtu si edhe dėshironin prindėrit e Helenes, tė cilėt
qysh se ishte maturante e fejuan me njė inxhinier, tė cilin ajo nuk e donte. E si mund ta donte, kur kishte mėsuar pėrmendėsh letrėn qė shkrimtari i ri Ismail Kadare i kishte dėrguar nga Moska? Ajo dashuri platonike do tė mjaftonte qė ajo t’i jepte fund fejesės, pavarėsisht kėrcėnimeve. Ēka do vijonte mė pas, nuk do tė ishte fare e thjeshtė. Sepse Ismaili, apo Is siē i thotė ajo, nuk ishte njė njeri i thjeshtė. Pėrveēse i dukej gati indiferent, arrogant, vitet e studimeve tė tij nė Moskė tė mbushura plot emra vajzash tė huaja Ljuba, Ana, Svjeta, Llora, Zhana…, i dukeshin gati tė pamoralshme njė vajze tė rritur nė njė familje ku “njeriu pwr njw nder rron”. Por duket se asgjė nuk mund ta ndalte vajzėn e re, as sherri me familjen, as largimi nga shkolla, as pritja e ftohtė e familjes sė atij, e cila i dukej tėrėsisht e ēuditshme, as fjalėt e kėqija, as xhelozitė… Me njė dasmė jo tw zakontw, ku merrnin pjesė gjithė shkrimtarėt e Tiranės, ata u martuan nė 22 tetor tė vitit 1963. Por kėto do tė ishin vetėm peripecitė e paramartesės. Si tė mos mjaftonin andrallat e vazhdueshme me pushtetin, ndalimet e librave, mbledhjet, pleniumet, netėt pa gjumė e gjithė ankth e nervozizėm, Ismaili vazhdonte tė ishte i lakmuar nga femrat dhe Helena nuk nuk mund tė mos bėhej xheloze, nuk mund t’i shpėtonin shkėmbimet e vėshtrimeve, pwr tw mos folur pwr ato raste kur Is e tepronte vwrtetw… Pas 48 vitesh martesė Helena vazhdon tė jetė ajo gruaja e fortė, qė nuk u lodh asnjėherė nga njė burrė sa i jashtėzakonshėm, aq edhe i vėshtirė….

Meri L. Mė shoqėroi me vendosmėri deri te dera e apartamentit. Ishte nė katin e dytė. Me dorė tė pasigurt i rashė ziles. U dėgjuan hapat e tij, pastaj dera u hap.
Ndryshe nga gjallėrimi qė kishte treguar nė telefon, Is se si m’u duk. Jo i gėzuar. Ishte i parruar.
Mė ftoi nė dhomėn pėrbri. M’u duk i pavėmendshėm dhe fytyra e parruar ia shtonte ngrysjen dhe mosvėmendjen. Mė tha tė ulesha nė njė kolltuk ngjyrė vishnje, ndėrsa vetė u ul nė shtrat. Ai mė ofroi cigare dhe, ndonėse unė nė atė kohė nuk e pija, e mora. Ndihesha si e hipnotizuar.
-Tė kam premtuar se do tė shfaq ca filma, tha ai, herėn tjetėr do ta mbaj fjalėn.
Biseda mezi lidhej dhe heshtja ishte e gjatė. Ashtu gjysmė shtrirė, siē po rrinte nė shtrat, mė shikonte nė njė mėnyrė tė ēuditshme. Pastaj mė tha tė afroja kolltukun.
Bėra siē mė tha pa e hequr atė cigare nga dora, edhe pse mė shkaktonte njė marramendje tė frikshme. Pa thėnė asgjė, ai zgjati dorėn, mori dorėn time tė lirė dhe ma vuri te qafa e tij.
Unė e humba fare. Njė zė i brendshėm mė thoshte se duhej tė bėja diēka, sidoqoftė. S’kisha parė e as lexuar gjėkundi qė prekja midis njė djali e njė vajze tė niste kėshtu.
Ai vazhdonte tė pinte cigaren e vet sikur unė tė mos isha aty. Atėherė, instinktivisht nisa t’ia pėrkėdhel flokėt te qafa. Ai zgjati dorėn e lirė, mė tėrhoqi lehtė nga gėrsheti dhe mė puthi nė buzė qetėsisht.
-Mė puth dhe ti, tha me zė fare tė ulėt.
Unė e putha.

Gjithēka ishte si nė ėndėrr. Ai vazhdonte tė rrinte gjysmė shtrirė, kurse unė, pėr shkak tė lartėsisė sė kolltukut, isha gjithmonė sipėr kokės sė tij.
Jashtė po ngrysej.
-Kur e ke provuar pėr herė tė parė dashurinė?- mė pyeti.
Unė shtanga. S’dija ē’t'i pėrgjigjesha. Pyetja m’u duk edhe e vėshtirė, edhe e pamundur pa pėrgjigje. Desha t’i them: kam pasur ca dashuri kalimtare, por i pari, i vėrteti, je ti. Mirėpo, ai e kishte fjalėn pėr tjetėr gjė.
-Desha tė them, kur ke bėrė dashuri pėr herė tė parė…
Unė u skuqa deri nė rrėzė tė flokėve. Ngrita supet dhe ai pėr herė tė parė m’u duk kureshtar.
-Si? Nuk e mban mend? – tha.
Unė vazhdova tė ngre supet dhe diēka belbėzova.
-Ēfarė? Ēfarė?- ia bėri
Po ti ke qenė edhe e fejuar.
Unė vazhdova tė ngre supet.
-Domethėnė, ti qenke e virgjėr…
E kisha menduar se do tė vinte njė ēast qė ai tė merrte vesh atė paradoks (askush s’mund ta besonte se unė, studente e vitit tė parė tė Letėrsisė, e aq mė tepėr e fejuar, tė isha e tillė), por reagimin e tij kurrsesi nuk e prisja.
-Ēudi, mėrmėriti ai dhe ndezi njė cigare tjetėr. Jo vetėm qė s’pati ndonjė ngazėllim nė fytyrė, por, pėrkundrazi, m’u duk se u ngrys pėrsėri. Kisha dėgjuar se meshkujt e quanin veten tė favorizuar kur u vinte rasti tė kishin lidhje dashurie me njė vajzė tė virgjėr, por ky njeri qenkėsh ndryshe. Vėshtrimi i tij u bė i mosvėmendshėm.
-Dėgjo, tha mė nė fund. Ku do ta kalosh Vitin e Ri?
- S’e di, i thashė. Nė shtėpi ndoshta, nė Elbasan.
- Nė qoftė se do tė jesh nė Tiranė, eja ta kalojmė bashkė… domethėnė tė flemė bashkė kėtu. Ndryshe kjo do tė ndodhė kur tė kthehesh tė nesėrmen nga Elbasani.
Domethėnė, mė 1 janar. Mė pėrkėdheli pak, mė puthi, pastaj mė pėshpėriti te veshi: njė vajzė e virgjėr ėshtė pak e bezdisshme…
Tani s’e fshihte se s’i kishe pėlqyer fare qė isha e tillė. Madje, m’u duk se i ra pak respekti.
Mė 1 janar qėndrova me tė gjer nė mėngjes. Gjithēka ishte e bukur, e pangjashme me asgjė.
Mė kujtohet ai mėngjes i ndritur kur dola nga apartamenti i tij. Ecja si e dehur nė Rrugėn e Kavajės, qė sapo ishte larė nga makina e pastrimit tė rrugėve, nėn njė qiell tė ftohtė e tė shndritshėm, siē janė zakonisht mėngjeset e tilla nė Tiranė. Majat e ēative tė shtėpive tiranase, si dhe pemėt nė mes tė rrugės dhe nė tė dyja anėt e saj ishin tė veshura nga njė mjegull e lehtė e tejdukshme. Pikėrisht kur po kaloja nė trotuarin e kishės katolike, nė tė djathtė tė rrugės, kambanat e rėnda tė kishės sė madhe filluan tė bien solemnisht. Nė atė kohė, kishat ishin ende tė hapura. Unė ecja nėn tingujt e atyre kambanave, hapat i bėja tė lehtė, elastikė, sikur brenda meje njė sustė e argjendtė i shtynte ata pėrpara. Shpirtin e kisha plot, me njė lloj triumfi e habie tė hareshme, thua se tėrė bota atė ēast mė pėrkiste mua. Mjaftonte tė shtrija krahėt dhe gjithēka ishte e mundshme, e bėshme, e papenguar nga asgjė. Zot, sa e lumtur isha!…
Kisha kujtuar se puritanizmi i prindėrve tė mi, trysnia pėr tė kufizuar veten nė ēdo gjė, kontrollet e vazhdueshme, propaganda moraliste kundėr meshkujve, rreziqet e imagjinuara e, sidomos fejesa ime e dėshtuar, do tė kishin ndrydhur dhe dėmtuar tek unė ndjeshmėrinė femėrore. Por nuk ishte aspak ashtu. Pas njė jave e gjysmė, nė takimin tonė tė katėrt ose tė pestė isha bėrė njė grua nė kuptimin mė tė plotė tė fjalės. Isha e lumtur, veē tė tjerash dhe pėr kėtė.
Nė atė kohė (nė vitet ‘83-’84) pata pėrshtypjen se Is pati njė tjetėr tėrheqje pėr njė grua tė re. Ajo ka qenė historia e tij mė e mjegullt, e ndoshta mė e zgjatura. Pėr njė kohė tė gjatė u pėrpoqa tė mos e vė re. Mendoja gjithmonė se kjo ishte njė shenjė e mirė, qė s’e kishte humbur aftėsinė tė tėrhiqej nga gratė. Por tė tjerėt e vinin re. Ishte Besiana e vogėl, gjashtė vjeēe, qė e pikasi gjithashtu nė njė pasdreke, nga ato qė ktheheshin nė vallėzim. Kėtė herė nė apartamentin tonė, nė studion me drita tė pakėsuara. Duke gjarpėruar midis vallėzuesve, ajo erdhi me vrap pėr tė mė thėnė se “teta X e ka pėr… e ka pėrqafuar babin!”. S’e bėra veten. Madje i thashė Besianės, qė nė atė kohė ishte tmerrėsisht e lidhur pas tė atit, se nė vallėzim qėllon qė tė bėhet edhe ashtu dhe se s’ishte mirė qė ajo pėrgjonte ē’bėnin tė tjerėt. Is qysh nga vitet e tij studenteske e kishte qejf vallėzimin, por kjo nuk mjaftonte pėr tė shpjeguar atė qė kishte vėnė re vogėlushja. Njė ditė, duke folur bashkė me Is pėr atė qė pėshpėritej tashmė pėr tė, ai, ngaqė nuk e kishte tė lehtė tė gėnjente, ose ngaqė s’i ishte dashur ndonjėherė ta bėnte kėtė, mė dha njė shpjegim aq tė turbullt, sa m’u duk mė e arsyeshme tė mos e dėgjoja mė tej. Tha se shumė burra tė tjerė tėrhiqeshin nga bukuria e “X”-it, kėshtu qė s’qe ndonjė ēudi qė edhe ai tė bėnte pjesė midis tyre. Ajo qė, sipas Is, “i kishte dhėnė shtysė kėtij muhabeti” ishte se “X” kishte dėshirė ta pranonte njėfarėsoj, ose tė mos e kundėrshtonte kėtė ngacmim qė i bėnin pėr Is.
Njė ditė, njė shoqja ime, duke kujtuar se e kishte zbuluar misterin, mė tha se “X”- i nuk ishte gjė tjetėr veēse personazhi i Ana Krasniqit, grua e bukur, qė ai e kishte pėrshkruar nė dy romane tė tij. Pra, lidhja paskėsh qenė e vjetėr, aq mė tepėr qė nė tė dyja romanet, Ana Krasniqi kishte njė histori dashurie me shkrimtarin Bermema, njė tjetėr personazh.

Zero Cool
30-10-11, 19:02
Entuziazmi i zbulimit ishte fare i shkurtėr kur u kujtuam se, sipas kėsaj hamendjeje, “X”-i, nė kohėn e ngjarjeve tė romanit tė parė, i binte tė kishte qenė 12 vjeē. Veē nė qoftė se Is, pasi kishte pėrshkruar dikur njė histori dashurie (duhet thėnė mjaft tė mjegullt, rezultuam ne tė dyja me shoqen time), tani i kishte shkrepur nė kokė ta pėrjetonte atė, me fjalė tė tjera, tė imitonte librin e vet!
Ndėrkaq, nuk ishte e vėshtirė tė kapje se kishte diēka midis tyre. Njėherė dukeshin me sjellje tėrė pėrkujdesje e vėmendje dhe herėn tjetėr plot nervozizėm, prishje humori e gati pėr grindje.
Mbaj mend se nė njė nga darkat e Vitit tė Rim qė po e festonim te njė nga miqtė tanė, ndodhi diēka e paparashikueshme. Vendi ishte i ngushtė, vallėzonim tė gjithė pothuajse ngjitur, nė njė ambient tė ndriēuar fare pak. Pata pėrshtypjen se Is dhe “X”-i, qė po vallėzonin sė bashku, u shkėputėn befasisht dhe tėrė nervozizėm nga njėri-tjetri. Kur pak mė vonė ajo ishte tėrhequr e pizmosur nė njė kėnd, kurse ai kishte dalė nė ballkon, u kuptua qartė se kishte ndodhur njė nga ato acarimet e zakonshme nė festa tė tilla.
Megjithatė, unė u mundova tė mos e lėshoja veten para miqve tanė, qė, si zakonisht, nė kėto raste hidhnin e prisnin romuze, qė nė tė vėrtetė s’pėrbėnin ndonjė ngacmim tė keq, veē qėllimit tė mirė tė shtendosjes sė situatės.
Pas darkės, rrugės pėr nė shtėpi, ngaqė unė s’po e hapja gojėn tė thosha qoftė dhe njė fjalė tė vetme, Is iu duk se isha e zemėruar pėr atė qė kishte ndodhur. Po gdhinte, aty-kėtu kishte njerėz qė po ktheheshin shend e verė nga darkat ku kishin qenė me miq apo me familje. Is mendonte dhe ishte i bindur qė unė isha e zemėruar me tė dhe donte patjetėr tė sqaroheshim. Mbajti kėmbėt dhe me zė tė lartė tha: Dėgjo kėtu! Ti e ke mendjen atje, por dije njė gjė: tė betohem pėr kokėn e dy vajzave se unė nuk kam fjetur me atė grua.
Nuk e kisha dėgjuar kurrė tė bėnte ndonjėherė be pėr vajzat dhe kushedi, ndoshta nga kjo mėnyrė e pazakontė e betimit tė tij, e besova. Por ai vazhdonte tė ishte tėrė nerva. E more vesh tani? – bėrtiti. Nuk kam fjetur!
Kėtė herė pėrdori njė fjalė tepėr vulgare. Njė grumbull i gėzueshėm njerėzish qė vinin prapa, kthyen kryet.
Gjynah, mor burrė, thirri njėri pėrmes tė qeshurave.
Ule zėrin, i thashė e tmerruar, po bėhemi gazi i botės. Shpejtuam hapat dhe isha vėrtet e gėzuar qė nuk na kishin njohur.
Ajo qė mund tė quhej si epilog i kėsaj historie tė gjatė, ishte periudha pas ikjes sonė nė Francė, nė shtator tė vitit 1990. Tė gjithė tė njohurit tanė na thoshin se “X”-i dukej e dėshpėruar dhe nuk e fshihte aspak pikėllimin e saj. Kishte qėlluar qė nė ēaste depresioni tė thoshte se, tani ata kishin ikur, nuk i interesonte mė asgjė, as suksesi, bile as bukuria qė ia pėrmendnin shpesh.
Njė mėnyrė e tillė tė shprehuri ndoshta vazhdonte ta nxiste ngacmimin, i vetmi kujdes qė ajo pėrdorte ishte qė, nė vend tė pėremrit ai (tani qė ai kishte ikur) pėrdorte pėremrin shumės ata.


Sherri me prindėrit!


Ajo qė i trembesha mė shumė se ēdo gjėje tjetėr dhe qė njėkohėsisht ishte tmerri mė i madh pėr familjen time: lidhja ime me Is, pėr fat tė keq u zbulua. Mosgjetjet e shpeshta nė konvikt nga ana e tim vėllai, kur ai vinte e mė kėrkonte pasditeve, por mė shumė njė letėr anonime e bėrė s’di prej kujt, kishte qenė, me sa dukej, shkaku i gjithė kėsaj. Pakti im me familjen, qė pas prishjes sė fejesės do tė “ruaja nderin”, ishte shkelur. Familja ime, sipas mendėsisė sė saj, kishte tė drejtė tė mė quante bukėshkalė dhe tė pabesė. Alarmi qė u shkaktua ishte i papėrfytyrueshėm. Pasi mė thirrėn me ngut nė Elbasan, erdhėn tė gjithė nė Tiranė, nė shtėpinė e gjyshit, nė mėnyrė qė jo vetėm prindėrit, por krejt fisi, i bėrė bllok, tė mė gjykonte. Ata qė tmerroheshin edhe nga mendimi i ndonjė lidhjeje time tė mundshme, ishin llahtarisur dyfish kur kishin marrė vesh se me cilin kisha tė bėja; Nė vend qė fama e tij si poet t’i qetėsonte, kishte bėrė tė kundėrtėn. I kishte trembur dhe alarmuar jashtė mase. Ata e quanin Is tė rrezikshėm, aventurier, joserioz dhe sidomos imoral… Kėrkesa e tyre ishte prishja e fejesės me Is. Si ndėr ethe pėrsėritnin akuzat kundėr tij. Pėr fatin tim tė keq, nė prag tė prishjes sė fejesės, i kisha pohuar intimisht tezes sime se s’kisha pasur asnjė marrėdhėnie trupore me tė fejuarin. E gėzuar, ajo e kishte pėrdorur kėtė si argument te prindėrit e mi, pėr tė lehtėsuar brengėn e tyre pėr kėtė ndarje (Epo shyqyr, kishin thėnė mė nė fund. Vajza na ka mbetur e pastėr.)…
Mė kujtohet se, i ndezur prej fjalėve tė veta, njėri nga dajat e mi ulėrinte herė pas here: “Ai nuk tė do ty. Ai e ka hallin tė marrė xhevahirin!”. Trysnia ishte sa e rėndė, aq edhe groteske. “Humbja e xhevahirit” (pra virgjėrisė) ishte nė gojėn e tė gjithėve. Sipas tyre, qėllimi kryesor i aventurierit Is ishte marrja e tij…
Njė nga tė afėrmit e mi, qė punonte nė Gjykatėn e Lartė, duke vėrejtur me sa duket buzėqeshjen time ironike, sa herė qė zihej nė gojė virgjėria, dhe nga pėrvoja si gjykatės, ndoshta ishte i pari qė tha njė gjė tė menēur: “Mor po lėreni atė punėn e xhevahirit. Pėr mendimin tim, xhevahiri ka kohė qė duhet tė jetė bėrė copė e ēikė…”.
Kjo thėnie e tij i ēoroditi tė gjithė. Mė vėshtronin me sy tė ēakėrdisur dhe meqenėse unė, nė vend qė tė kundėrshtoja, ose tė paktėn tė turpėrohesha, mbeta njėlloj e patrazuar, e humbėn fare…
Prerja e bursės sė shkollės dhe kthimi im nė Elbasan ishte dėnimi mė i paktė qė mund tė mė jepnin. Dhe ashtu ndodhi vėrtet. Prindėrit vendosėn qė tė mė merrnin me vete nė Elbasan, nė mėnyrė qė tė shmangnin ēdo kontakt tė mundshėm timin me tė. Pas ca protestave pa fryt, u ktheva e dėshpėruar dhe hundė e buzė te prindėrit nė shtėpi. Mė e keqja ishte se Is s’dinte asgjė. Gjithēka kishte pllakosur aq befasisht, sa nuk kisha pasur mundėsi t’i dėrgoja qoftė dhe njė mesazh.

Dasma jo e zakontė


Tirana vazhdonte tė ishte ende e gjallė nė vjeshtėn e vitit 1963. Megjithatė ndihej se ishte fundi i njė stine pak a shumė liberale. Lokalet e vallėzimit, qė pėr ēudi ishin shtuar 2-3 vite mė parė, po rralloheshin. Taverna e Hotel “Dajtit”, ku pak mė parė vallėzohej deri nė mėngjes nga tė huaj dhe shqiptarė, tani kishte filluar tė frekuentohej veē nga tė huajt dhe njerėzit e ambasadave….
Nė njė klimė tė tillė, si midis dy stinėve politike, ne u martuam. Pėr njerėzit e mi, por edhe pėr shumė tė tjerė, qe diēka e papritur qė, ndryshe nga ē’ndodhte zakonisht, kur ishin prindėrit ata qė ftonin tė afėrmit dhe miqtė nė dasmė, ne i bėmė vetė ftesat pėr kėtė rast, ku lajmėronim se do tė martoheshim mė 22 tetor dhe pėr kėtė i ftonim nė darkė. Nė fund tė ftesės kishim shėnuar veē emrat tanė. Prindėrit e mi, qė e kishin ėndėrruar prej kohėsh tė mė shihnin, mė nė fund tė veshur si nuse, m’u lutėn ta respektoja dėshirėn e tyre dhe tė vishesha me tė bardha, sipas zakonit. Atyre u qe tiposur nė kokė se Is, i prapė siē ishte, sipas tyre, do tė ma ndalonte njė gjė tė tillė. Nė tė vėrtetė, nuk u pėrzje fare nė punėn e ceremonisė qė u bė nė shtėpinė time nė Elbasan. Ai erdhi pasditen e sė shtunės me tren, i shoqėruar nga njė shpurė e madhe shokėsh dhe qė tė gjithė zunė gjysmat e dhomave tė Hotel Turizmit. Nėna ime, e edukuar me nderimin deri nė njė tė zakoneve, e devotshme dhe e vetėsakrifikuar nė ēdo gjė, tėrė kohėn i druhej mendimit se mos bėhej ndonjė skandal i papritur. E vetmja “prapėsi” qė ndodhi, ishte ardhja nė mesnatė nė shtėpinė tonė, nė kundėrshtim me ritualin e dasmės, e tėrė zhganit tė ardhur nga Tirana. Njerėzit e mi, dajat, djemtė e hallave, hallat vetė, qė kishin ardhur nga qytetet e Jugut tė vendit, si dhe kushėrinjtė e shumtė, shihnin me habi shokėt e dhėndrit dhe atė vetė, dhėndrin, pėr tė cilin kishin dėgjuar aq fjalė, shumica tė kėqija. Kur pas njė ore, plot zhurmė dhe ēakėrrqejf u larguan pėrsėri, tė gjithė morėn frymė tė lehtėsuar. Dasma vazhdoi deri nė mėngjes.
Aty nga ora dhjetė, krushqit, domethėnė Is me shokėt e vet, erdhėn tė mė merrnin. Mė shumė duke vėrshėllyer sesa duke kėnduar, siē e donte zakoni, ata pėrshkuan rrugicat e ngushta me kalldrėm tė lagjes sė vjetėr “Kala”, nėn vėshtrimin e hutuar tė komshinjve dhe tė kureshtarėve tė rastit.
Nė ēastin qė do tė ndahesha nga prindėrit, atyre, siē mund tė merrej me mend, iu shkrep tė qarėt. Veēanėrisht im atė e humbi fare. Pėrmes gulēit, ai i tha diēka Is, njė nga ato fjalė, ndoshta “Ma ki kujdes vajzėn” a diēka e tillė, por Is e vėshtroi me ftohtėsi, pa e fshehur njė lloj zemėrimi. Njė grimė mė pas, kur e kapa nga krahu, mė tha: “Po ai, babai yt, pėrse qante ashtu? Prapė mendon se u martove gabim?” U pėrpoqa t’ia shpjegoj se, nė kėsi rastesh, kur vajza del nga shtėpia prindėrore, tė gjithė prindėrit e botės qajnė, por ai s’donte tė dėgjonte. Besnik gjer nė fund i natyrės sė tij, mezi i takoi njerėzit e mi dhe gjithė nerva u fut i pari nė makinėn qė do tė na ēonte nė Tiranė…
Nė apartamentin e Is nė Tiranė, dasma jonė mori tjetėr karakter. Pėr ta bėrė kėtė dasmė, nė vrull e sipėr Is vajti dhe shiti aparatin kinematografik qė kishte sjellė nga Moska, bashkė me laboratorin e montazhit dhe tė larjes sė filmave. Kishte vėnė re se ajo punė i merrte shumė kohė tė ēmuar dhe, veē kėsaj, pas disa xhirimeve i kishte ikur edhe pasioni qė kishte pasur nė fillim. Bashkė me pak njerėz tė fisit dhe me shokėt e vet, Is kishte ftuar nė dasmė pothuaj gjithė shkrimtarėt e Tiranės. Si rrjedhojė e polemikės sė gjatė e tepėr tė ashpėr nė shtyp midis tė rinjve dhe tė vjetėrve, njė pjesė e madhe ishin ende tė zemėruar keq me njėri-tjetrin e nuk flisnin me gojė. Nė tryezat e shtruara nė tė gjitha dhomat dhe nė korridor kishin zėnė vend sipas klaneve letrare, nėn shikimet kureshtare tė familjarėve. Tė gjithė prisnin se ēdo tė ndodhte mes tyre, por Is nuk ndihej fare i shqetėsuar. Dukej sikur ky tension e zbaviste.
Mė tepėr se nga pija, atmosfera u shkri krejtėsisht kur erdhėn shoqet e mia studente nga konvikti i vajzave kryesisht. Shkrimtarėt i harruan mllefet dhe u sulėn tė vallėzonin me to.

Zero Cool
30-10-11, 19:02
Dasma vazhdoi kėshtu e gėzueshme gjer ndaj tė gdhirė. Ndodhnin ca incidente tė vogla, por fatmirėsisht ato harroheshin aty pėr aty. Ndėrsa po kėrceja, mė zunė sytė nė njė nga tryezat shokun tim tė kursit, Minush Jeron, autorin e dramės “Njollat e murrme”, qė do ta ēonte atė pas ca kohėsh nė burg. Atė ēast, ai po grindej me poetin militant Luan Qafėzezi. Nė mosmarrėveshjen e pėrgjithshme, ata e kishin kapur njėri-tjetrin nga fyti dhe ndėrsa Minushi thoshte “Megjithėse emrin e ke Luan, nė letėrsi nuk je veēse njė kec”… Luani pėrgjigjej: “Kopuk liberal, gjynah qė s’e kam koburen, po do ta shihje!”.
Nė njė rast tjetėr, kjo gjė do tė mė tmerronte, por ngaqė isha si nė re, ia plasa tė qeshurit dhe po kėrkoja me sy Is, pėr t’i treguar se ē’po ndodhte. Nė tė vėrtetė kishin ndodhur plot gjėra tė tjera gjatė dasmės. Njė nga ngjarjet ishte njohja dhe afrimi midis shoqes sime tė kursit, Sadije Kecit dhe Dritėro Agollit, qė do tė bėhej mė vonė burri i saj. Aty nga ora 5 e mėngjesit, njerėzit nisėn tė largoheshin. Njė pjesė zbrisnin shkallėt dhe ktheheshin prapė, i binin derės dhe kėrkonin tė thoshin dhe ndonjė mendim qė u kishte mbetur pa thėnė. Mė nė fund, mezi ikėn dhe ne mbetėm vetėm, tė lumtur dhe tė dėshiruar pėr njėri-tjetrin.
Jeta jonė nė ēift shkonte mė sė miri dhe pa probleme. Dy-tri tėrheqje tė pėrkohshme tė Is pas ndonjė vajze apo gruaje tė re kishin kaluar pa gjurmė. Kėto gjėra kishin ndodhur kur unė, pėr shkak tė Gresės, kaloja disa ditė nė muaj nė Elbasan tek prindėrit. Is i mbante sa i mbante tė fshehta kėto gjėra, por pastaj vinte gjithmonė dita qė nga ndonjė pakujdesi e tij zbuloheshin.
Njė incident i rėndė ndėrkaq ndodhi nė dhjetor tė vitit 1969, nė ditėlindjen e Gresės. Nė apartamentin tonė kishim ftuar, pėrveē familjarėve, shumė miq tė njohur. Bėheshin rreth 40 veta. Megjithėse vendi ishte shumė i ngushtė, ishte bukur. Hajet e pijet i kishim shtruar nė dy tryeza tė mėdha nė dhomėn tonė tė gjumit, qė e kishim boshatisur nga mobiliet dhe nė gjysmėn tjetėr tė apartamentit, njerėzit vėrtiteshin e vallėzonin.
Aty pas mesnate, fare rastėsisht vura re fytyrėn e nėnės sime tepėr tė shqetėsuar. E pyeta ē’kishte, por ajo nuk m’u pėrgjigj. Kėrkova me sy Is, qė e kisha humbur nga sytė pėr njėfarė kohe, gjersa e gjeta nė njė kėnd tė aneksit tė kuzhinės, qė bėnte sikur vallėzonte me njė vajzė, por nė tė vėrtetė ishin pėrqafuar e po putheshin. Tronditja ishte e jashtėzakonshme. I hoqa sytė dhe u largova tutje, nga tmerri se mos e gjente njeri nė atė gjendje. E gjeta nėnėn, por s’kisha nevojė t’ia thosha ē’kisha parė, se ajo ma preu fjalėn: Lėre, lėre. E pashė dhe unė, m’u nxi jeta.
Is e kishte lėnė mė nė fund kėndin ku ishte dhe qe futur bashkė me partneren midis tė tjerėve. Ai vallėzonte zakonisht bukur, por s’mė kishte qėlluar tė shihja njė partnere qė t’i pėrshtatej aq mirė. Me bisht tė syrit u pėrpoqa tė gjej se ē’qe ajo vajzė apo grua, qė, te kėndi i kuzhinės, ndriēuar vetėm nga njė abazhur vėnė pėrdhe, nuk e kisha dalluar dot. Vajza ishte njė bionde simpatike, elegante dhe krejtėsisht e panjohur.
Mė erdhi tė thėrrisja: nga kishte mbirė kjo femėr, kush e kishte ftuar dhe si guxonte tė sillej ashtu?
Im vėlla, Berti, qė gjithashtu kishte vėnė re sjelljen e Is, mė tėrhoqi mėnjanė.
-Ėshtė njė balerinė e Teatrit tė Operės, mė tha. E ka sjellė me vete ai tutkuni, shoku im, Xhelali. Xhelati, balerin dhe ai, nė Teatrin e Operės, ishte shok i vjetėr i tim vėllai. Besnik, i sjellshėm dhe fjalėmbėl si rrallėkush. Edhe ai u pėrpoq tė shfajėsohej dhe ta zhdramatizonte gjendjen.
- E mi goc, foli tiranēe, si zakonisht, mos e boj kaq tė madhe. Ka kthy tjetri dy gota dhe ka ardhė nė qejf.
- Ik, more horr, i thashė nė njė mėnyrė tė vrazhdė, siē s’kisha folur kurrė ndonjėherė. Nuk e gjeja dot nėse tė tjerėt e kishin vėnė re se ē’kishte ndodhur. Fyerja mė dukej e padurueshme. Pas pak pashė Is. Kaloi pėrbri me ca sy si i verbėr.
-Mbaje njė ēikė veten, i thashė.
Ai m’u kthye si i habitur.
-Ēfarė?
-Mbaje njė ēikė veten, pėrsėrita, dhe mos bėj marrėzira. -S’tė marr vesh, tha dhe vuri dorėn te tėmthi, siē bėjnė njerėzit kur duan tė thonė: mos ke luajtur?
Kjo m’u duk kulmi i poshtėrsisė. Nuk mund ta prisja kurrė njė sjellje tė tillė prej tij. I vetmi justifikim ishte po tė qe i dehur. E keqja ishte se Is e duronte shumė pijen. Edhe kur dehej, gjė qė kishte qėlluar shumė rrallė, nuk kuptohej fare. Nuk i merreshin kėmbėt, as goja.
-Ē’ishte ajo femėr? Thashė sapo mbetėm vetėm.
Ai bėri sikur nuk e kuptonte ku e kisha fjalėn.
-Mor mashtrues, i thashė, duke u dridhur nga zemėrimi i qėndrimit tė tij. Unė tė pashė me sytė e mi kur po putheshe me tė.
-S’ėshtė e vėrtetė, mė tha, nė mėnyrėn mė tė pafytyrė qė mund tė bėhej.
E shava me ca fjalė, qė nuk besoja kurrė se do tė pėrdoreshin nė shtėpinė tonė. Pėr ēudi, atij nuk i bėnin asnjė pėrshtypje. I thashė prapė se i kisha parė me sytė e mi te kėndi i aneksit tė kuzhinės kur po putheshin.
-Mashtrues, i thirra prapė. Si kujton se mund tė ma hedhėsh me kėto profka?
Por ai ngulte kėmbė si mushka. Sipas tij, ai s’kishte asnjė faj. Ishte ajo qė e kishte pėrqafuar gjatė vallėzimit dhe e kishte puthur. Kėshtu qė ai s’kishte ē’tė bėnte. O Zot, mendoja, si kishte mundėsi qė ky njeri tė ishte vėrtet kaq i pafytyrė? Ku e gjente kėtė gjakftohtėsi e kėtė cinizėm tė mbrapshtė?!…
I thashė qė le t’ia hidhte ndonjė tjetri ato dokrra. Ai m’u pėrgjigj se unė s’kuptoja asgjė nga bota dhe s’do mend, ashtu do tė ndodhte gjersa shoqėrohesha me ca gra, qė e kishin mendjen tė shkurtėr. Kjo fyerje pėr shoqet e mia, fyerje qė pėrsėritej prej vitesh, tani m’u duk se kishte arritur nė kulmin e abuzimit… Ngrita dorėn ta qėlloj, por, e pamėsuar me kėtė, nuk e mata si duhet dhe goditja mė shkoi huq. Ai qėndroi si i ngrirė. Nė ēast u tmerrova dhe kujtova se do tė mė godiste dhe ai. Me aq sa e njihja, kisha bindjen se nuk do ta kishte tė vėshtirė tė ma kthente. Por, pėr ēudinė time, nuk lėvizi fare. U largua nė dhomėn tjetėr dhe grindja u mbyll. Tė nesėrmen, pa pritur qė tė zgjohej, mora vajzėn, mora dhe njė valixhe me plaēka dhe u nisa nė Elbasan…
Nė shtėpi nuk pata nevojė tė jepja shpjegime. Ēdo gjė ishte e qartė. Sapo nėna mė pa, iu mbushėn sytė me lot. Gjatė drekės u bė veē kjo bisedė. Babai dhe vėllai ishin pikė e vrer. Vura re se po flisnin si pėr njė gjė qė s’kishte riparim…
Kaluan dy ditė kėshtu. Tė tretėn erdhi njė telegram nė farmacinė e babait: “Pres Helenėn tė kthehet. Is”.
Zemra m’u ēlirua aty pėr aty, por nuk e bėra veten. Nė shtėpi kjo u mor si njė fitore mbi kundėrshtarin. Por atmosfera vazhdonte tė ishte si mė parė, tėrė tension kundėr tij…
Pas dy ditėsh erdhi edhe njė telegram tjetėr, me tė njėjtat fjalė. Prapė nuk u pėrgjigja, por mė kapi edhe shqetėsimi: mos po e teproja? Kaluan dy ditė. Befas, pasdite, babai dėrgoi nė shtėpi njė farmacist tė ri, pėr tė lajmėruar nėnėn tė pėrgatiste darkėn, ngaqė do vinte me njė mik me rėndėsi. Na u duk pak si e habitshme kjo. Pas njė ore, erdhi Berti dhe na sqaroi se babai kishte dy orė qė rrinte nė kafene me Sabri Godon, qė kishte ardhur nga Tirana “pėr tė sqaruar atė problemin”. Do tė vinte pėr darkė. Sabri Godon e kishim njohur pėrmes Todi Lubonjės, me tė cilin kishim miqėsi qė nga koha e luftės… nė darkė, babai erdhi me Sabri Godon. Nėna me vėllain s’donin tė bėnin lėshim. E akuzuan Is pėr atė qė kishte bėrė, por mėnyra se si i formulonin mendimet (njeriu pėr njė nder jeton etj.) ishte e tillė, qė mua, e mėsuar tashmė me njė tjetėr frymė, mė dukeshin kėto si gjėra tė kapėrcyera. Nėna zuri nė gojė prapė brengėn e saj qė Is ishte i ftohtė si njeri ndaj tyre, qė asaj i ishte djegur zemra ta priste e ta pėrcillte, si gjithė nėnat e tjera nė botė, pėr dreka e pėr darka nė shtėpi, ashtu siē priteshin gjithė dhėndurėt, aq mė tepėr qė ai ishte dhėndri i vajzės sė vetme qė kishte.
Sabriu pėrgjigjej ngadalshėm, me atė stilin e tij “burrė zakoni” qė ishte. “Po dale moj zonjė, i drejtohej nėnės sime, mė dėgjo dhe mua njė ēikė”. Pastaj pėrdorte proverba, qė i thoshin zakonisht burrat e vjetėr, si “shtėpi e sherr”, pėr tė thėnė se s’kishte familje pa ngatėrresa tė kėtij lloji etj. Ai bėnte sikur e kritikonte Is, sikur tė ishte nė njė mendje me ta nė kėtė shqetėsim, por, nė tė vėrtetė, tėrthorazi e lavdėronte “Ashtu ėshtė, siē thua zotrote, i drejtohej tim eti, por tė jesh shkrimtar aq i shquar nė moshėn e tij, s’i thonė shaka. Tė lot tepeleku i kokės”. U bė dhe njė acarim i fundit, gjatė tė cilit Sabriu iu drejtua prapė tim eti: “Unė e kuptoj zemėrimin tuaj, por dua t’ju them: bėhet sherr me njė kontinent?”.
Ky ishte kulmi. Vonė hyra edhe unė nė bisedė, pėr tė thėnė se nuk kisha ndėr mend ta zgjasja kėtė grindje dhe i thashė Godos tė lajmėronte Is se do kthehesha.

HELENA KADARE

Zero Cool
14-12-11, 15:39
“Kadare e meriton Nobelin”


Akademia shqiptare i ka dėrguar ditėn e marte komitetit te ēmimit Nobel ne Suedi, njė letėr lidhur me vlershmin e Ismail Kadaresė. Propozimi i pėrshkruar ne tre faqe ne gjuhen angleze, i cili mban firmėn e kryetarit te Akademisė Gudar Beqiraj, nis pikėrisht me arsyetimin se perse shkrimtari Kadare duhet te marre gjate vitit 2012 ēmimin Nobel pėr Letėrsinė.

Akademiku Jorgo Bulo, i cili ėshtė marre me formulimin e kėsaj kėrkese drejtuar akademisė ne Stokholm, shprehet se arsyetimi ne kėtė letėr nuk ėshtė rastėsor, por lidhet me karrierėn e gjate, ēmimet ndėrkombėtare, vlerat dhe pėrkthimin e librave te Kadaresė ne me shume se 40 gjuhe te botes. Por a mendojnė akademiket tanė se ky propozim i kėrkuar vete nga komiteti i Nobelit do te ndikoje ne dhėnien e ēmimit gjate 2012?
Pėr Bulon pritshmerite janė te mėdha. Ne propozim madje, ėshtė specifikuar nder te tjera edhe kontributi i Kadaresė ne rėnien e regjimit totalitar, por edhe nuanca disidente te veprave te tij, argument qe ka qene shpesh objekt debati pro dhe kundra mes mendimtarėve te ndryshėm.

sherri
28-09-12, 21:59
Sapo komiteti i Nobel konfirmoi se Kadare ėshtė kandidat potencial pėr ēmimin Nobel njė pjesė e madhe e medias shqiptare, nė vend qė tė promovonte vlerat qė bart Kadare dhe vepra e tij, tradita jonė kulturore dhe identiteti ynė evropian, – nisėn njė fushatė tė ethshme denigrimi, fyerjesh dhe akuzash nga mė tė ashprat kundėr… Kadaresė. Nga AFRIM KRASNIQI
Mė 8 tetor 2012 Akademia suedeze do tė japė ēmimin Nobel nė mjekėsi, mė 12 tetor jepet ēmimi Nobel pėr paqen dhe brenda javės pasuese shpallet fituesi i ēmimit edhe nė letėrsi. Secila datė pėrbėn njė ngjarje kulmore globale nė fushėn pėrkatėse.
Sytė e tė gjithė qytetarėve tė interesuar nė mbarė botėn drejtohen nga zarfi i mbyllur me emrin e fituesit, emėr qė pas kėsaj hyn nė histori. Pėr shtetet, kombet dhe popujt e mėsuar me fitues tė rregullt ēmimesh, njė kurorė mė shumė ėshtė njė konfirmim mė shumė nė supermacinė kulturore dhe shkencore. Pėr vendet, kombet dhe popujt e vegjėl akti fitues tejkalon ēdo festė tjetėr dhe fiksohet si arritje historike, simbol dhe pasuri kombėtare.
Shqiptarėt kanė njė raport tė brishtė dhe gati dramatike me Nobel-in. E para dhe deri tani e vetmja fituese e ēmimit Nobel pėr Paqe ishte Nėnė Tereza (1979), njė shqiptare e lindur nė Shkup. Dhėnia e ēmimit ishte moment festiv pėr tė gjithė adhuruesit e paqes dhe lirisė, por jo pėr shtetin dhe vendin qė i pėrket. Regjimi komunist bojkotoi nderimin e saj, i refuzoi qytetarėve njohjen e Nenė Terezės dhe e ndaloi atė tė vizitojė Shqipėrinė, madje edhe pjesėmarrjen nė varrimin e nėnės sė saj.
I dyti nderim (gjysmė)shqiptar ėshtė shkencėtari Ferid Murati (1998). Deri momentin e nderimit emri i tij ishte i panjohur nė botėn shqiptare, por pas marrjes sė ēmimit tė gjithė vrapuan tė marrin diēka nga madhėshtia e tij. U nderua nga Universiteti i Tiranės (1999), Presidenti i Shqipėrisė (1999), Akademia e Shkencave (2000) dhe posta shqiptare (2000). Faqja zyrtare e Nobel pranon pėrkatėsinė shqiptare tė Nėnė Terezės, kurse tek rasti i dr. Muratit nuk reflektohet asnjė e dhėnė shqiptare.
Nė 111 vite tė tjera tė ekzistencės sė ēmimit Nobel ka pasur edhe raste tė tjera tė pėrfshirjes ose pėrfaqėsimit tė elementėve shqiptarė, por deri tani pa sukses tė dukshėm. Nė krye tė kėtij bilanci tė brishtė vjen rasti i shkrimtarit Ismail Kadare, prej vitesh kandidat zyrtar pėr cmimin Nobel nė letėrsi.
http://alb-observer.albaniaobserver.netdna-cdn.com/wp-content/uploads/2012/09/the-Albanian-writer-Ismai-0012369-300x180.jpg (http://www.alb-observer.com/2012/09/paqe-me-veten-jo-me-kadarene/the-albanian-writer-ismai-0012369/)Kadare pėrfaqėson mė shumė se kushdo tjetėr gjithēka tė ēmuar nė kulturėn dhe artin shqiptar; ai ėshtė botuar nė mė shumė se 40 vende dhe pėrkthyer nė mė shumė se 30 gjuhė tė ndryshme. Kadare ėshtė anėtar i Akademisė sė Shkencave Morale dhe Politike tė Francės (1996); si dhe ka fituar ēmime tė shumta prestigjioze pėrfshirė ēmimin Princ i Asturias (2009), dhe ēmimin ndėrkombėtar Man Booker (2005). Njėherėsh ai gėzon dekoratat mė tė larta tė shtetit shqiptar (Nder i Kombit) apo “Kryqi i Legjionit tė Nderit” e “Oficer i Legjionit tė Nderit” nė Francė, etj.
Pak kohė mė parė Ismail Kadare u promovua nė mediat perėndimore si njė prej tre kandidatėve kryesorė pretendentė pėr fitimin e ēmimit Nobel nė letėrsi pėr vitin 2012. Qoftė edhe ky fakt e bėn emrin, veprėn dhe simbolikėn publike tė tij njė arritje me vlerė historike dhe njė pasuri me vlerė kombėtare. Ēdo shoqėri e popull i kulturuar do ta konsideronte tė tillė, dhe pėr shkak se bėhet fjalė pėr fushėn e letrave dhe botimeve (me vlerė globale dhe tė pėrjetshme) do ta shihte gati si njė mit i gjallė, njė biletė hyrje nė qytetėrim, njė kartėvizitė krenarie nė kombet e dijes. Kėshtu kanė bėrė fqinjėt tanė me nobelistėt e tyre, kėshtu do tė duhej tė bėnin edhe shqiptarėt, tė cilėt, pėr mė tepėr, e humbėn rastin mė 1979 dhe nuk dihet se kur do tė kenė njė rast tjetėr pas Kadaresė.
Po ne ēfarė po bėjmė, si jemi sjellė e si po sillemi? Nė shoqėrinė publike shqiptare duket se koha ka mbetur njė shekull pas, dhe se ajo ēfarė ka vlerė pėr botėn e qytetėruar kėtu shihet si demode, vendin e vlerave e zė njė pirg antivlerash denigruese dhe hakmarrėse kundėr suksesit tė tė aftit, dhe se fatkeqėsisht, kriteri i vetėm vlerėsues shqiptar pėr ēdo individ mbetet kriteri ideologjik.
Shihni ēfarė po ndodh! Sapo komiteti i Nobel konfirmoi se Kadare ėshtė kandidat potencial pėr ēmimin Nobel njė pjesė e madhe e medias shqiptare, nė vend qė tė promovonte vlerat qė bart Kadare dhe vepra e tij, tradita jonė kulturore dhe identiteti ynė evropian, – nisėn njė fushatė tė ethshme denigrimi, fyerjesh dhe akuzash nga mė tė ashprat kundėr… Kadaresė.
http://alb-observer.albaniaobserver.netdna-cdn.com/wp-content/uploads/2012/09/pasardhesi-ismail-kadare23.jpg (http://www.alb-observer.com/2012/09/paqe-me-veten-jo-me-kadarene/pasardhesi-ismail-kadare23/)Nga sėndukėt ideologjik tė diktaturės u shfaqėn nė media gruaja e diktatorit, hetuesit, spiunėt dhe xhandarėt e tij, tė gjithė, veē e veē ose sė bashku, pėr tė hedhur baltė mbi Kadarenė, emrin, veprėn dhe identitetin e tij kulturor. Njė sjellje e tillė ishte gati e kuptueshme nė vitet e sistemit komunist apo fillimet e sistemit demokratik, kur ambasadat tona militante dhe provinciale adresuan nė Komitetin e Nobel-it letra zyrtare kundėr Kadare, por tani, nė shekullin e ri, 22 vjet pas vendosjes sė demokracisė, tė vijojė fushata denigruese ndaj njeriut qė nė botė njihet e respektohet mė shumė se flamuri ynė kombėtar, parlamenti, qeveria, presidenti apo shpura krijuese folklorike e Tiranės pėrbėn njė akt tė turpshėm, arkaik dhe amoral. Kandidati pėr nobelist shfaqet nė mediat e pakulturuara tė Tiranės si njė figurė e rėndomtė e regjimit komunist, ithtar i diktatorit, hakmarrės ndaj kolegėve, etj, dhe tė gjitha kėto akuza bėhen e promovohen nga ata mėkatarė tė pėrjetshėm, qė pėr pushtet mohuan kombin dhe shanset e tij, qė me vetėdije dhe makinė dhune krijuan dhe drejtuan modelin stalinist shqiptar, pėrgjegjės direkt pėr inkriminimin nė shoqėri, kulturė, arte, jetėn publike e sociale.
Ky paradoks tragjik dhe fatkeq pėr njė popull tė kujton shprehjen e Konicės, se shqiptarėt e kanė tė vėshtirė tė jetojnė nė paqe pėr veten, tė shohin vetveten nė pasqyrė dhe tė pranojnė njė sistem vlerash nė shoqėri. Kadare, prej vitesh, po paguan njė ēmim tė madh, pikėrisht prej kėsaj trashėgimie mjerane, kėtij mallkimi historik, qė nuk e lejon shoqėrinė tė ngjallet, nuk krijon elitė tė lirė qytetare, nuk frymėzon me ide dhe nuk merr pėrgjegjėsi pėr tė ardhmen e vendit. Kundėr Kadaresė ėshtė pushteti (sepse ai guxoi ta kritikojė arrogancėn e tij zgjedhore mė 2011), ėshtė politika (sepse nė njė vend ku gjithėkushi bėhet gjithēka pa shfletuar kurrė njė libėr ata kultivojnė alergji ndaj njerėzve tė pavarur tė fjalės dhe librit), ėshtė njė pjesė e elitės lokale publike (sepse duke qenė elitė e emėruar mbetet peng i pushteteve tė radhės), siē ėshtė edhe njė pjesė e medias (sepse Shqipėria mbetet vendi i vetėm nė Evropė pa media kulturore, dhe ku botuesit janė nė shumicė ndėrtues pallatesh dhe ortakė nė tenderė politikė).
Kėtė simbolikė marrėzie gati kolektive e shprehu mė sė miri njė deputet nga ata kamikazėt e pushtetit, kur duke komentuar emrin e Kadaresė nė garėn presidenciale, tha se Kadare nuk duhet tė merret me politikė, sepse ai na duhet tė shkruajė libra. Kaq fatal dhe provincial ėshtė vizioni i pushtetit/politikės pėr shkrimtarin, intelektualin, krijuesin, akademikun dhe mendjen krijuese dhe tė adhurueshme tė Kadaresė!
Nė kėtė mėnyrė Kadare dhe ne bashkė me tė, mbetemi tė vetėm pėrballė njė sistemi tė vjetruar, tė lodhur, tė kalbur nė vlera, tė marrė peng dhe ende tė pafuqishėm tė reagojė. Ndaj askush nuk flet pėr tė, pėr Nobel-in shqiptar, pėr librat dhe imazhin qė po na dhuron nė botė; nuk reagojnė as Ministria e Kulturės, as Akademia e Shkencave, as universiteti i Tiranės, as grupet e shkrimtarėve, as grupet intelektuale, dhe as shoqėria civile. Dhe nesėr kur Kadare tė marrė ēmimin ose tė jetė nė kulmin jetėsor, po kėto turma ofiqarėsh dhe kameleonėsh do tė vrapojnė tė pėrfitojnė sa mė shumė nga madhėshtia dhe vepra e njeriut qė sot me vetėdije e kanė braktisur.
Shqipėria ka nevoja tė mėdha pėr zhvillim ekonomik dhe demokraci, pėr institucione dhe drejtėsi, pėr zbatim ligji dhe luftė ndaj korrupsionit, por ky rast dėshmon edhe njėherė se prioriteti kryesor i saj ėshtė e mbetet nevoja pėr ndjesė, pėr reflektim, katarsis dhe paqe me vetveten, pėr vetėkontroll tė sjelljes dhe mendimit, pėr njė sistem tė ri vlerash, pėr ndarje nga modelet e kaluara dhe dhėnien e shenjave tė shpresės, se ky vend, tej mallkimit tė politikave tė mbrapshta, mund dhe duhet tė bėhet. Parė nė kėtė kontekst, e vėrteta ėshtė se konfliktin e kemi me veten, jo me Kadarenė, ndaj edhe paqen duhet ta gjejmė me veten, jo me Kadarenė. Si individ ai sot nuk ka shumė nevojė pėr ne, kurse ne, si shoqėri, shtet dhe komb kemi shumė dhe do tė kemi akoma mė shumė nevojė pėr emrin, Nobel-in, mendimin dhe trashėgiminė e tij. Por qė ta kemi duhet ta meritojmė!

Zero Cool
01-07-13, 15:52
“Hija” e Kadaresė qė ishte e kyēur nė njė bankė tė Parisit



http://www.knninfo.com/repository/images/hija.jpg



Tiranė, 01.07.2013 10:08

Ndėrsa hija e komunizmit ndihej kudo, nė studion e tij, nė tryezėn e tij tė punės, ku dhjetėra letra tė bardha visheshin me histori, Kadare mundohej tė shmangej prej saj. Pėrmes shkrimit ai mund tė kalonte kufijtė dhe diktaturėn, por kjo mund tė ndodhej vetėm nė ato letra tė bardha qė ruheshin me aq kujdes nga autori.

Ishte viti 1984, vetėm njė vit para se udhėheqėsi komunist Enver Hoxha tė ndahej nga jeta, kur ai nisi tė hidhte nė letėr historinė e njė kineasti, qė jetonte nė njė vend komunist, qė ndryshe nga kolegėt e tij kishte mundėsinė tė udhėtonte nė Paris. Pėr tre vjet (deri nė vitin 1986), Kadare pėrfundoi njė nga romanėt mė tė bukur tė shkruar ndonjėherė pėr filozofinė e vendeve qė kanė jetuar nė diktaturė, rrėfyer pėrmes historisė sė njė artisti tė dėshtuar. Romani “Hija”, shkruante dje Shqip, kishte kaluar tė gjitha caqet dhe rregullat e realizmit socialist, dhe as qė mund tė mendohej se mund tė botohej ndonjėherė nė Shqipėrinė e asaj kohe, madje mund tė ndodhte e kundėrta: nėse ai dorėshkrim zbulohej, fati i shkrimtarit mund tė vihej nė dyshim.

Dhe pse e dinte kėtė tė fundit, Kadare nuk e grisi dorėshkrimin, ashtu si nuk e ndali frymėzimin teksa me orė tė tėra ndėrtonte ngjarjet qė ndiqnin udhėtimin e personazhit tė tij nga Parisi nė Tiranė. Pėrpara fuqisė sė shkrimtarit, ai kishte dorėzuar fatin e tij, pa menduar pėr rrezikun. Nė atė studio ai donte tė ndihej i lirė, duke harruar se pėrtej dritares, apo derės sė apartamentit, diktatura ishte po aty, dhe se ai libėr qė e shkruante me aq dėshirė, mund tė mos botohej kurrė.

Titulli fillestar i romanit ishte “Tre K” dhe ashtu si vetė Kadare ka treguar nė botimin qė libri pati nė vitin 2003, pas 17 vitesh nga koha kur e kishte shkruar, ai ėshtė shkruar nė tė njėjtėn kohė me romanėt “Vajza e Agamemnonit” dhe “Ikja e Shtėrgut”. “Tė destinuara pėr tė mos u botuar, pėr shkak tė pėrmbajtjes, dorėshkrimet e tyre u nxorėn nga Shqipėria dhe u depozituan nė njė bankė tė Parisit, pjesėrisht prej autorit e pjesėrisht prej presidentit tė shtėpisė botuese ‘Fayard’, Claude Durand, ardhur nė Shqipėri enkas pėr nxjerrjen e tyre jashtė kufirit”, thotė Kadare.

Botuesit i ishte dhėnė njė urdhėr qė ta botonte menjėherė nė rast “aksidenti” qė mund t’i ndodhte shkrimtarit. Nė njėfarė mėnyre, vepra kishte kapėrcyer kufirin e ferrit nė vend tė autorit tė saj. Meqenėse nxjerrja e dorėshkrimeve origjinale ka qenė e ndaluar me ligj, pėr tė shmangur rrezikun, autori, gjatė daktilografimit i ka bėrė disa retushe tė sipėrfaqshme veprės, duke e paraqitur si pėrkthim nga shkrimtari gjerman Zigfrid Lenz.

Pėr kėtė, mjaft emra tė personazheve e tė mjedisit, u zėvendėsuan me emėrtime tė botės gjermanike. Nė vitin 1992, nė njė takim ndėrkombėtar shkrimtarėsh nė Oslo tė Norvegjisė, Zigfrid Lenz, i njoftuar pėr ngjarjen, shfaqi publikisht kėnaqėsinė e tij, qė pa e ditur as vetė, i kishte huajtur emrin e vet pėr t’i shėrbyer si mbrojtje njė kolegu tė largėt nė vėshtirėsi. Nė frėngjisht, romani u pėrkthye nga Jusuf Vrioni dhe u botua prej “Fayard” mė 1994-n, gati 8 vjet pas izolimit tė tij nė bankė.

Libri do tė vlerėsohej menjėherė nga kritika franceze, e cila e quan Kadarenė si njė nga romancierėt mė tė shquar tė kohės sonė, nė tė gjithė botėn dhe nė tė gjitha gjuhėt. Nė Perėndim, tregimtari zbulon nė mėnyrė graduale se nuk i pėrket nė tė vėrtetė botės sė tė gjallėve, se ėshtė “i ngrirė” nga vdekja, mbretėria e sė cilės shtrihet nė Lindje. Koha e shkurtėr dhe kushtet e qėndrimit, ankthi i kthimit nuk i japin ngrohjen e shpresuar: atij i duhet tė niset pėr t’u mbyllur nė vendin e tij, pėr t’u futur nė arkivolin e tij, si personazhet e baladave tė lashta (kujtojmė Kostandinin dhe motrėn e tij Doruntinėn, rreth tė cilėve kjo temė bėhet gjithnjė e mė e pranishme gjatė gjithė faqeve tė librit).

Ky roman ėshtė romani i kapėrcimit tė kufirit tė pamundur: kapėrcim i vdekjes, ėndėrr rimishėrimi-aspirata qė kanė pushtuar njerėzimin qė nga origjina e tij. Pėrveē kėsaj, ato trajtohen kėtu me dekorin e jetės moderne: avionė, kafene, kabare, ambasada, mbrėmje mondane, rrugė, dhoma hoteli, telefon etj., duke ruajtur dimensionin tragjik tė skemave tregimtare tė dikurshme, kur heronjtė ngriheshin nga vendi i tė vdekurve nė kthetrat e njė shqiponje dhe jo nė bordin e njė fluturimi ajror Tiranė-Paris… Tema e izolimit tė njė vendi tė shtetasve tė tij, tė artistit dyfish tė vetmuar, trajtohet kėtu me njė dimension thuajse kozmik madhėshtor, ku pėrmenden dhe nota biblike.