LABI
25-12-07, 15:18
Thomas More (140-1535)
Utopist, burreshtetas dhe humanist anglez…Ne kohen e Henkrikut te VII deputet ne parlqament, kurse ne vitin 1529 behet lord kancelar i Anglise . Kur Mori refuzoj te jepte betimin para Henkrikut VIII, ky e paditi per shkak se kundershtoi poziten e tij te kryeparit te kishes – per trathti dhe urdheroj te ekzekutohet .
Ne Utopine e famshme te ij , te cilen ne Luven e botoi miku i tij Erazmo i Roterdamit.. Mori ne pjesen e pare te librit jep kritiken e ashper te marredhenieve shoqerore te kohes se tij ne Angli …
Ne pjesen e dyte, Mori flet mbi vizionin e tij te shtetit ideal ne ishullin e perfytyruar Utopi (te cilen do ta ilustrojm ne permbledhje te shkurter me poshte) .
Ne ishull nuk ekzistojne kunderthenie shoqerore , sundon barazia dhe liria e plote, dhe zhduket krimi dhe denimi ngase nuk ekziston varferia… Cdo gje ne utupi eshte e perbashket , nuk ekziston prona private , klasat shoqerore, diversiteti , individualiteti… etj, etj.
UTOPIA (1516)
Ne fillim te shek: XIX , gjegjesisht ne vitin 1516 T.More boton librin e vet ne vellim te vogel , por epokal per shtetin ideal ne “ujdhesen Utopia”; duke krijuar ne kete menyre dhe fjalen . Utopia pershkruan nje shoqeri te mire te qeverisur sipas ligjit te paster natyor – shoqeri kjo e vendosur ne nje ishull te imagjinuar, perftyruar pikerisht “askund”… Etimologjine e fjales utopi e gjejme tek gjuha greke qe do te thot: ( ou – “jo” dhe “topos”- vend) –jovend (askund)...
Ne fjalorin politik , Utopi do te thote : joekzistuese , e pamunudr
Do t’perpiqem ta permbledhi ne pika te shkurta permbajtjen e vepres ;
Ujdhesa Utopia ka formen e gjysmehenes me 54 qytete te medha qe jane identike teresisht nga pamja dhe nga menyra e te funksionuarit , jeteses …Rreth qyteteve eshte toka bujqesore me shtepi dhe mjete bujqesore. Banoret e fushave jane te organizuar ne kooperativa me nga 40 anetare, me zonjen dhe te zotin e shtepise ne krye. Bashkesia prej 30 kooperativave ka eprorin e vet (filarkun) … Seciles koperative i ndahen dy rober, 20 anetare te cooperatives, pasi te kene qendruar dy vjet ne fshat kthehen ne qytet , kurse nga qyteti i zevendesojne 20 anetare te rinj, qe do te qendrojne gjithashtu dy vjet. Bujq te perhershem s’ka pra…
Zogjte prodhohen pa pula me nje lloj inkubatori. Perpiqen t prodhojne me shume se sa i duhet qytetit te tire, ne menyre qe tepricen t’ua ndajne qyteteve te tjera. Net e korrat merr pjese edhe nje numer i madh qytetaresh, per t’u mbauar me shpejt…
Qyteti kryesor , Amauroti, shtrihet prane lumit afer detit , ka ujesjelles dhe eshte i fortifikuar. Shtepite jane teresisht te pasterta dhe te renditura ne te dy anet e rruges qe kane gjeresi te njejte – nderkaq shtepite nderrohen per cdo dhjete vjet me short…
Qytetaret i punojne kopshtet me kujdes dhe bejne gara blloqet e caktuara te rruges per kete gje. Te gjithe, si burrat, si grate, mesojne nga nje zanat.. Mjeshtrit kryesore jane : muratori , farketari, zdrukthtari dhe perpunuesit e leshit e te lirit… Cdo familje ben per vete rrobat , qe jane te njejta per tere ujdhesen (uniforme) dhe dallohen vetem per nga gjinia , gjendja martesore , mosha dhe sitna …
Secili banore i Utopise trashegon zanatin nga i ati. Punohet gjashte ore e gjysme : 3- ore paradite , pastaj dreka dhe 2- ore pushim dhe 3- ore pasdite … Ne oren tete shkohet per te gjetur dhe behen 8 ore gjume.
Ne pune mbahen rroba te rripta qe qendrojne shtate vjet.. cdo qytet ka 600 familje dhe cdo familje ka 10-16 anetare ne krye me eprorin , qe zakonisht eshte anetari me i vjeter… Familjet kujdesen qe te mos shumohen a pakesohen nen masen e vet ..Tepricat e familjeve me numerike u shperndahen familjeve me me pak anetare. Ne cdo tridhjete shtepi eshte nga nje shtepi e gjere , ku banon filarku dhe tek te cili mblidhen te gjithe per te ngrene , me te degjuar zilen..
Lejohet ngrenia edhe ne shtepi , por kjo konsiderohet e pandershme dhe paraqet edhe humbje kohe rreth pergaditjes se ushqimit…Qytetaret e Utopise mund te udhetojne neper ujedhese vetem me leje nga autoritetet .. etj , etj ..
Utopist, burreshtetas dhe humanist anglez…Ne kohen e Henkrikut te VII deputet ne parlqament, kurse ne vitin 1529 behet lord kancelar i Anglise . Kur Mori refuzoj te jepte betimin para Henkrikut VIII, ky e paditi per shkak se kundershtoi poziten e tij te kryeparit te kishes – per trathti dhe urdheroj te ekzekutohet .
Ne Utopine e famshme te ij , te cilen ne Luven e botoi miku i tij Erazmo i Roterdamit.. Mori ne pjesen e pare te librit jep kritiken e ashper te marredhenieve shoqerore te kohes se tij ne Angli …
Ne pjesen e dyte, Mori flet mbi vizionin e tij te shtetit ideal ne ishullin e perfytyruar Utopi (te cilen do ta ilustrojm ne permbledhje te shkurter me poshte) .
Ne ishull nuk ekzistojne kunderthenie shoqerore , sundon barazia dhe liria e plote, dhe zhduket krimi dhe denimi ngase nuk ekziston varferia… Cdo gje ne utupi eshte e perbashket , nuk ekziston prona private , klasat shoqerore, diversiteti , individualiteti… etj, etj.
UTOPIA (1516)
Ne fillim te shek: XIX , gjegjesisht ne vitin 1516 T.More boton librin e vet ne vellim te vogel , por epokal per shtetin ideal ne “ujdhesen Utopia”; duke krijuar ne kete menyre dhe fjalen . Utopia pershkruan nje shoqeri te mire te qeverisur sipas ligjit te paster natyor – shoqeri kjo e vendosur ne nje ishull te imagjinuar, perftyruar pikerisht “askund”… Etimologjine e fjales utopi e gjejme tek gjuha greke qe do te thot: ( ou – “jo” dhe “topos”- vend) –jovend (askund)...
Ne fjalorin politik , Utopi do te thote : joekzistuese , e pamunudr
Do t’perpiqem ta permbledhi ne pika te shkurta permbajtjen e vepres ;
Ujdhesa Utopia ka formen e gjysmehenes me 54 qytete te medha qe jane identike teresisht nga pamja dhe nga menyra e te funksionuarit , jeteses …Rreth qyteteve eshte toka bujqesore me shtepi dhe mjete bujqesore. Banoret e fushave jane te organizuar ne kooperativa me nga 40 anetare, me zonjen dhe te zotin e shtepise ne krye. Bashkesia prej 30 kooperativave ka eprorin e vet (filarkun) … Seciles koperative i ndahen dy rober, 20 anetare te cooperatives, pasi te kene qendruar dy vjet ne fshat kthehen ne qytet , kurse nga qyteti i zevendesojne 20 anetare te rinj, qe do te qendrojne gjithashtu dy vjet. Bujq te perhershem s’ka pra…
Zogjte prodhohen pa pula me nje lloj inkubatori. Perpiqen t prodhojne me shume se sa i duhet qytetit te tire, ne menyre qe tepricen t’ua ndajne qyteteve te tjera. Net e korrat merr pjese edhe nje numer i madh qytetaresh, per t’u mbauar me shpejt…
Qyteti kryesor , Amauroti, shtrihet prane lumit afer detit , ka ujesjelles dhe eshte i fortifikuar. Shtepite jane teresisht te pasterta dhe te renditura ne te dy anet e rruges qe kane gjeresi te njejte – nderkaq shtepite nderrohen per cdo dhjete vjet me short…
Qytetaret i punojne kopshtet me kujdes dhe bejne gara blloqet e caktuara te rruges per kete gje. Te gjithe, si burrat, si grate, mesojne nga nje zanat.. Mjeshtrit kryesore jane : muratori , farketari, zdrukthtari dhe perpunuesit e leshit e te lirit… Cdo familje ben per vete rrobat , qe jane te njejta per tere ujdhesen (uniforme) dhe dallohen vetem per nga gjinia , gjendja martesore , mosha dhe sitna …
Secili banore i Utopise trashegon zanatin nga i ati. Punohet gjashte ore e gjysme : 3- ore paradite , pastaj dreka dhe 2- ore pushim dhe 3- ore pasdite … Ne oren tete shkohet per te gjetur dhe behen 8 ore gjume.
Ne pune mbahen rroba te rripta qe qendrojne shtate vjet.. cdo qytet ka 600 familje dhe cdo familje ka 10-16 anetare ne krye me eprorin , qe zakonisht eshte anetari me i vjeter… Familjet kujdesen qe te mos shumohen a pakesohen nen masen e vet ..Tepricat e familjeve me numerike u shperndahen familjeve me me pak anetare. Ne cdo tridhjete shtepi eshte nga nje shtepi e gjere , ku banon filarku dhe tek te cili mblidhen te gjithe per te ngrene , me te degjuar zilen..
Lejohet ngrenia edhe ne shtepi , por kjo konsiderohet e pandershme dhe paraqet edhe humbje kohe rreth pergaditjes se ushqimit…Qytetaret e Utopise mund te udhetojne neper ujedhese vetem me leje nga autoritetet .. etj , etj ..