Jana
04-07-08, 21:35
PRISHTINA:
Prishtina ėshtė kryeqyteti dhe qyteti mė i madh i Kosovės. Ajo sė bashku me rrethinėn e saj ka mbi 400.000 banorė. Prishtina ėshtė qendėr administrative, ekonomike dhe kulturore e Kosovės. Rajoni i Prishtinės ka njė histori tė gjatė. Ekzistojnė gjetur dėshmi akreologjike tė cilat datojnė qė nga periudha e neolitit tė hershėm.
Nė pjesėn jug - lindore tė qytetit, u gjetėn mbeturinat e Ulpianės - qendrės se provincės Ilire tė Dardanisė. Ulpiana ishte ngritur nė shekullin e II-tė, gjatė sundimit tė Perandorit Trajan, ndėrsa u rindėrtua mė shekullin e VI-tė gjatė sundimit tė Justinianit, pas sė cilės ėshtė quajtur Iustiniana Secunda. Sipas pėrshkrimeve nga monumentet e Ulpianės, ėshtė e qartė se ka qenė njė nga qytetet mė tė bukura nė Dardaninė Iliriane, pasi qė edhe shpesh ishte pėrmendur si Ulpiana Splendissima. Aty ėshtė gjetur njė numėr i madh i mbeturinave siē janė monedhat, pjesė tė keramikės, armė, stoli, etj, tė cilat janė tė ekspozuara nė Muzeun e Historisė nė Prishtinė. Pas depėrtimit tė sllavėve dhe barbarėve gjatė viteve tė hershme tė Mesjetės, qyteti i shkatėrruar i Ulpianės ishte i braktisur, duke krijuar njė lokalitet pėr qytetin e ri tė Prishtinės. Gjatė sundimit serb, Prishtina ishte qendra kryesore politike. Afėr prishtinės gjendet vendi i Betejės sė Kosovės (1389), nė tė cilėn aleanca Ballkanike, e udhėhequr nga princi serb Llazari, luftuan kundėr ushtrisė Osmane. Beteja shėnoi fillimin e sundimit Osman nė rajon. Prishtina u zhvillua gjatė shekullit XIV dhe XV si njė qendėr tregtare dhe induastriale. Gjatė sundimit Osman nė rajon, Prishtina ishte qendėr e rėndėsishme administrative, vendqėndrim i Pashės dhe pėr njė kohė tė shkurtė ishte qendėr e Vilajetit tė Kosovės. Gjatė luftėrave Turko - Austriake tė shekullit XVII, populata shqiptare e Prishtinės nėn komandėn e Pjetėr Bogdanit luftuan pranė ushtrisė Austriake kundėr Osmanėve. Gjatė fushatės sė Pikolominit dhe fushatave tė mėvonshme Austriake, Prishtina ndryshoi dukshėm, siē ishte rasti gjatė zjarreve tė vitit 1859 dhe 1863.
Nė shekullin e XIX, duke u bazuar nė shkrimete A.Bue (1838), Prishtina kishte 7000 deri 9000 banorė, ndėrsa Hilferding (1857) shkroi se qyteti kishte 1500 shtėpi, njė e pesta e tė cilave ishin serb. Nga mesi i shekullit XIX, Prishtina ishte e famshme pėr nga Panairet e saja tė mallrave dhe artikujve tė ndryshėm tregtar, posaēėrisht kafshė, prodhime tė leshit, tė bakrit, enė balte (vorba), qendistari etj. Gjatė Luftės sė Dytė Botėrore, Prishtina (me pėrafėrsisht 16.000 banorė), ishte e pėrfshirė nė zonat e pėrfshira nga Italianėt dhe ishte qendra e rajonit me tė njejtėn emėr.
Nė shekullin e XIX, duke u bazuar nė shkrimete A.Bue (1838), Prishtina kishte 7000 deri 9000 banorė, ndėrsa Hilferding (1857) shkroi se qyteti kishte 1500 shtėpi, njė e pesta e tė cilave ishin serb. Nga mesi i shekullit XIX, Prishtina ishte e famshme pėr nga Panairet e saja tė mallrave dhe artikujve tė ndryshėm tregtar, posaēėrisht kafshė, prodhime tė leshit, tė bakrit, enė balte (vorba), qendistari etj. Gjatė Luftės sė Dytė Botėrore, Prishtina (me pėrafėrsisht 16.000 banorė), ishte e pėrfshirė nė zonat e pėrfshira nga Italianėt dhe ishte qendra e rajonit me tė njejtėn emėr.
Prishtina u bė kryeqytet i Kosovės pas Luftės sė Dytė Botėrore. Deri nė kėtė pikė, Prishtina ka mbajtur paraqitjen e saj si qytet oriental, mirėpo modernizimi intenziv i saj nė Jugosllavinė socialiste, kanė kontribuar nė ndryshimin e tėrėsishėm tė strukturės dhe pamjes sė qytetit dhe kanė shkatėrruar ēarshinė e vjetėr (rrugėn kryesore tė pazarit) dhe ndėrtesat e shekullit XVIII dhe XIX ti zėvendėsojnė me ndėrtesa tė reja. Rrugėt e shtruara me kalldėrma tė bukura dhe shtėpitė e ndėrtuara prej balte u zėvendėsuan me komplekse tė reja moderne dhe rrugė tė gjėra dhe me ndėrtesa atraktive publike: Ndėrtesa e Asamblesė, Radio Stacioni, Televizioni i Prishtinės, Ndėrtesa e Shtypit, Bibloteka, disa qendra bankare etj.
Pas shfuqizimit tė statusit tė automonisė sė Kosovės nga ana e Serbisė nė vitin 1989, tė gjitha ndėrtesat publike dhe ndėrmarrjet u morėn nga menaxhmentėt e caktuar serb, tė cilėt i pėrjashtuan tė gjithė punėtorėt shqiptarė.
Prishtina ėshtė qendra mė e madhe arsimorėe nė Kosovė. Nė Prishtinė me 13 fakultete, gjendet Universiteti i Prishtinės, i formuar nė vitin 1970. Prishtina poashtu ėshtė qendra e Akademisė sė Shkencave dhe Arteve tė Kosovės, e cila mbledh intelektuelėt mė prominent kosovar, Instituti i Albanologjisė dhe Instituti i Historisė. Fatkeqėsisht pas shfuqizimit tė statusit tė Kosovės nga ana e Beogradit dhe marrjes sė administratės sė saj, nė njė tentim pėr mbylljen e kėtyre institucioneve, u morėn me focė ndėrtesat dhe zyret e tyre duke i detyruar ata tė gjejnė njė zgjedhje alternative - ishin tė detyruar tė dalin dhe tė vazhdojnė aktivitetet e tyre rreth qytetit. Pėrveē kėsaj policia serbe shpesh ngacmonte anėtarėt, profesorėt, studentėt dhe tė punėsuarit e kėtyre institucioneve.
.
Prishtina ėshtė kryeqyteti dhe qyteti mė i madh i Kosovės. Ajo sė bashku me rrethinėn e saj ka mbi 400.000 banorė. Prishtina ėshtė qendėr administrative, ekonomike dhe kulturore e Kosovės. Rajoni i Prishtinės ka njė histori tė gjatė. Ekzistojnė gjetur dėshmi akreologjike tė cilat datojnė qė nga periudha e neolitit tė hershėm.
Nė pjesėn jug - lindore tė qytetit, u gjetėn mbeturinat e Ulpianės - qendrės se provincės Ilire tė Dardanisė. Ulpiana ishte ngritur nė shekullin e II-tė, gjatė sundimit tė Perandorit Trajan, ndėrsa u rindėrtua mė shekullin e VI-tė gjatė sundimit tė Justinianit, pas sė cilės ėshtė quajtur Iustiniana Secunda. Sipas pėrshkrimeve nga monumentet e Ulpianės, ėshtė e qartė se ka qenė njė nga qytetet mė tė bukura nė Dardaninė Iliriane, pasi qė edhe shpesh ishte pėrmendur si Ulpiana Splendissima. Aty ėshtė gjetur njė numėr i madh i mbeturinave siē janė monedhat, pjesė tė keramikės, armė, stoli, etj, tė cilat janė tė ekspozuara nė Muzeun e Historisė nė Prishtinė. Pas depėrtimit tė sllavėve dhe barbarėve gjatė viteve tė hershme tė Mesjetės, qyteti i shkatėrruar i Ulpianės ishte i braktisur, duke krijuar njė lokalitet pėr qytetin e ri tė Prishtinės. Gjatė sundimit serb, Prishtina ishte qendra kryesore politike. Afėr prishtinės gjendet vendi i Betejės sė Kosovės (1389), nė tė cilėn aleanca Ballkanike, e udhėhequr nga princi serb Llazari, luftuan kundėr ushtrisė Osmane. Beteja shėnoi fillimin e sundimit Osman nė rajon. Prishtina u zhvillua gjatė shekullit XIV dhe XV si njė qendėr tregtare dhe induastriale. Gjatė sundimit Osman nė rajon, Prishtina ishte qendėr e rėndėsishme administrative, vendqėndrim i Pashės dhe pėr njė kohė tė shkurtė ishte qendėr e Vilajetit tė Kosovės. Gjatė luftėrave Turko - Austriake tė shekullit XVII, populata shqiptare e Prishtinės nėn komandėn e Pjetėr Bogdanit luftuan pranė ushtrisė Austriake kundėr Osmanėve. Gjatė fushatės sė Pikolominit dhe fushatave tė mėvonshme Austriake, Prishtina ndryshoi dukshėm, siē ishte rasti gjatė zjarreve tė vitit 1859 dhe 1863.
Nė shekullin e XIX, duke u bazuar nė shkrimete A.Bue (1838), Prishtina kishte 7000 deri 9000 banorė, ndėrsa Hilferding (1857) shkroi se qyteti kishte 1500 shtėpi, njė e pesta e tė cilave ishin serb. Nga mesi i shekullit XIX, Prishtina ishte e famshme pėr nga Panairet e saja tė mallrave dhe artikujve tė ndryshėm tregtar, posaēėrisht kafshė, prodhime tė leshit, tė bakrit, enė balte (vorba), qendistari etj. Gjatė Luftės sė Dytė Botėrore, Prishtina (me pėrafėrsisht 16.000 banorė), ishte e pėrfshirė nė zonat e pėrfshira nga Italianėt dhe ishte qendra e rajonit me tė njejtėn emėr.
Nė shekullin e XIX, duke u bazuar nė shkrimete A.Bue (1838), Prishtina kishte 7000 deri 9000 banorė, ndėrsa Hilferding (1857) shkroi se qyteti kishte 1500 shtėpi, njė e pesta e tė cilave ishin serb. Nga mesi i shekullit XIX, Prishtina ishte e famshme pėr nga Panairet e saja tė mallrave dhe artikujve tė ndryshėm tregtar, posaēėrisht kafshė, prodhime tė leshit, tė bakrit, enė balte (vorba), qendistari etj. Gjatė Luftės sė Dytė Botėrore, Prishtina (me pėrafėrsisht 16.000 banorė), ishte e pėrfshirė nė zonat e pėrfshira nga Italianėt dhe ishte qendra e rajonit me tė njejtėn emėr.
Prishtina u bė kryeqytet i Kosovės pas Luftės sė Dytė Botėrore. Deri nė kėtė pikė, Prishtina ka mbajtur paraqitjen e saj si qytet oriental, mirėpo modernizimi intenziv i saj nė Jugosllavinė socialiste, kanė kontribuar nė ndryshimin e tėrėsishėm tė strukturės dhe pamjes sė qytetit dhe kanė shkatėrruar ēarshinė e vjetėr (rrugėn kryesore tė pazarit) dhe ndėrtesat e shekullit XVIII dhe XIX ti zėvendėsojnė me ndėrtesa tė reja. Rrugėt e shtruara me kalldėrma tė bukura dhe shtėpitė e ndėrtuara prej balte u zėvendėsuan me komplekse tė reja moderne dhe rrugė tė gjėra dhe me ndėrtesa atraktive publike: Ndėrtesa e Asamblesė, Radio Stacioni, Televizioni i Prishtinės, Ndėrtesa e Shtypit, Bibloteka, disa qendra bankare etj.
Pas shfuqizimit tė statusit tė automonisė sė Kosovės nga ana e Serbisė nė vitin 1989, tė gjitha ndėrtesat publike dhe ndėrmarrjet u morėn nga menaxhmentėt e caktuar serb, tė cilėt i pėrjashtuan tė gjithė punėtorėt shqiptarė.
Prishtina ėshtė qendra mė e madhe arsimorėe nė Kosovė. Nė Prishtinė me 13 fakultete, gjendet Universiteti i Prishtinės, i formuar nė vitin 1970. Prishtina poashtu ėshtė qendra e Akademisė sė Shkencave dhe Arteve tė Kosovės, e cila mbledh intelektuelėt mė prominent kosovar, Instituti i Albanologjisė dhe Instituti i Historisė. Fatkeqėsisht pas shfuqizimit tė statusit tė Kosovės nga ana e Beogradit dhe marrjes sė administratės sė saj, nė njė tentim pėr mbylljen e kėtyre institucioneve, u morėn me focė ndėrtesat dhe zyret e tyre duke i detyruar ata tė gjejnė njė zgjedhje alternative - ishin tė detyruar tė dalin dhe tė vazhdojnė aktivitetet e tyre rreth qytetit. Pėrveē kėsaj policia serbe shpesh ngacmonte anėtarėt, profesorėt, studentėt dhe tė punėsuarit e kėtyre institucioneve.
.