Krahina e Rugoves

[lirik]

Te nderuar lexues se shpejti me temen per nje krahinë malsore shum kreshnike -
me tradita te lashta shqiptare -
me valle karakteristike -me bukuri te vendit -
me vasha e djem petrita- te kaluar te pergjakshme te betejave -
Rugova kreshnike shkemb i fortë i kosoves trime e qendresave neper luftra me traditë e bukuri malsore-
te fisit te njohur te kelmensdasve -
rugova trevë e lashtë shqiptare qe perben histori te lavdishme te luftrave e perjekjeve per liri -
tokë me krenari shqiptare-
e njohur per bukurinë e maleve mikpritjen dhe qendresen heroike-
si dhe trimat e sajë -rugova e lavdishme kreshnike nji nder trevat -
e lahutes kengve e vallave dhe te veshjeve te bukura tradicionale shqiptare

[lirik]

Sak Faslia (L. 1885 Rugovë, Pejë - V. 1944) bajraktar shqiptar nga Kosova, është njëri ndër luftëtarët më të dëgjuar të Rugovës. Ai u dallua sidomos në luftërat e shumta të zhvilluara kundër malazezëve.



Sak Faslia u lind në vitin 1885 në Koshutan të Rugovës. I takon familjes së Kurtdedajve, e njohur për trimëri dhe bujari që nga shekulli XVIII. Është nipi i Sali Jahës, bajraktarit, komandantit (major) dhe udhëheqësit të shquar të Rugovës që luftoi për mbrojtjen e kufirit shqiptar kundër forcave malazeze të Knjaz Nikollës dhe Mark Milanit. Sali Jaha ishte edhe pjesëmarrës në Lidhjen Shqiptare të Prizrenit (1878). Luftoi dhe veproi përkrah rugovasve të njohur si Ker Sadria, Sali Rama, Jashar Haxha, Tahir Coli etj.

Ishte viti 1911, vit kur Perandoria Osmane po përjetonte fundin e vet në Ballkan dhe Mali i Zi donte të zgjerohej në dëm të tokave shqiptare, vit kur filloi veprimtaria luftarake e Sak Faslisë. Në këtë vit u zhvillu lufta e Beranës kundër forcave malazeze dhe Saku u dallua si udhëheqës dhe strateg, edhe pse ishte mjaft i ri nga mosha. Pas një lufte të ashpër malazezët u thyen keq.

Në vitin 1912 forcat malazeze ia mësyn sërish Rugovës dhe Rrafshit të Dukagjinit. Sak Faslia së bashku me rugovasit iu dolën në pritë në vendin e quajtur Mokna dhe i shpartalluan plotësisht forcat malazeze. Kjo luftë është e njohur si Lufta e Moknave.

Rezistenca e rugovasve të udhëhequr nga bajraktari i tyre Sak Faslia vazhdoi gjatë tërë përiudhës që nga pushtimi i Kosovës nga Serbia e deri në Luftën e dytë Botërore. Pothuaj se nuk ka vit në këtë periudhë që nuk u zhvilluan lufta të përgjakshme kundër serbëve dhe malazezëve.

Me shpartallimin e Jugosllavisë së Versajës në vitin 1941, tokat shqiptare u copëtuan dhe u ndan në mes të Gjermanisë, Italisë dhe Bullgarisë. Krahina e Rugovës bënte pjesë në prefekturën e Pejës që i takoi protektoratit italian e më vonë atij gjerman. Ky protektorat propagandonte liri të plotë për shqiptarët edhe pse flamurit iu shtuan sëpatat e Liktorit.

Në Pejë në vitin 1941, në fund të qershorit erdhën forcat shqiptare nga Shqipëria të udhëhequra nga major Rexhep Gilani e Kolë Bibë Mirakaj dhe kishin për qëllim mbrojtjen e kufirit etnik shqiptar nga serbomalazezët. Këtyre forcave iu bashkëngjitën edhe forcat vullnetare shqiptare të Kosovës.

Me 1 korrik 1941 Sak Faslia u takua më përfaqësuesit ushtarak e administrativ të qeverisë shqiptare në Pejë. Përfaqësuesi ushtarak, major Kolë Bibë Mirakaj e caktoi Sakun si udhëheqës të luftës për mbrojtjen e kufirit nga Mali i Zi, duke iu drejtuar më këto fjalë: "Meqë jeni pasardhës i Sali Jahës së njohur, bajraktarit të Rugovës dhe jeni dëshmuar si luftëtar i denjë për çështjen kombëtare, u shprehim besimin për organizim e për udhëheqje të luftës për mbrojtjen e kufirit nga Mali i Zi", dhe e dekoroi më një dekoratë (nishan) për meritat e tij në luftë.

Menjëherë pas kësaj forcat vullnetare shqiptare të udhëhequra nga Sak Faslia dhe repartet ushtarake të ushtrisë shqiptare u vendosën në vijën kufitare Morinë - Qafë e Diellit - Qafë e Çakorrit - Mokna - Qafë e Dasmorve - Smilovicë.

Sak Faslia mori udhëheqjen e Batalionit "Gramos" ku komandant ishte Rexhep Gilani. Më të përhapur të lajmit se ushtria shqiptare arriti në Rugovë, rugovasit kush më armë e kush pa to iu bashkuan atyre forcave. Ja si e përshkruan rapsodi ardhjen e ushtrisë shqiptare në Luftën e Moknave:

Gry'ks Rugovs kokan hi
Sak Faslia u paska pri
U paska pri Sak Bajraktari
Komandant Rexhep Gilani
Rexhep Gilani ish major
Komandant për ni Batalion
e n'Kuqishtë kur janë ardhë
Para populli u ka dalë ....

Pas vendosjes në kufi, vazhdoi për tri vite lufta dhe rezistenca e rugovasve dhe ushtrisë shqiptare për mbrojtjen e kufirit. Sak Faslia në çdo betejë i printe ushtrisë me flamur në dorë. Ketë flamur e vendosi në kullën e Moknave në kufi dhe u bë roje e pathyer e kufirit.Ka shumë tregime për trimëritë e treguara nga Saku gjatë këtyre viteve. Ja një nga ato.

Pasi që Saku ishte bërë tmerr për ushtaret serbo-malazez, komanda e ushtrisë serbo-malazeze vendosi të marrë një aksion për likuidimin e bajraktarit. Kjo detyrë iu besua oficerit Vukosav Keniq. Ai, Sakut i kërkoi luftë ballë për ballë duke i thënë se:

"në qoftë se je bajraktari i Rugovës më të vërtetë, më dil përballë,
se ose kam me ta marrë atë kerrpë(flamurin) ose nuk i them vetit njëri"

Dy malazez të tjerë kishin për detyrë që tinëzisht t'i binin Sakut nga prapa dhe ta likuidojnë. Sak Faslia pa u hamend fare me flamur dhe pushkë në dorë i doli përballë. Këtë e përshkruan edhe rapsodi:

"Krisi topi, po bjen buria
Fort luftojke Sak Faslia
Sak Faslia, bajraktari
Yrysh bojke Vukosavi
Vukosavi po bon yrysh
Don flamurin me ia grabitë
Sak Faslia i shpërdhitë
Ja ka dhanë dy pluma n'gjyks..."
Pasi i afrohen njëri tjetrit, Saku e Vukosavi i drejtojnë armët njëri tjetrit. Saku e godet me plumb në gojë Vukosavin dhe e vret edhe njërin nga ushtarët e tij. Vetëm njëri arrin të shpëtoj.

Është e njohur sidomos trimëria e Sakut dhe rugovasve tjerë në luftën për mbrojtjen e Plavës dhe Gucisë.

[Peja-Boy]

http://www.youtube.com/watch?v=z4RCcn6g25o

[Peja-Boy]

http://i109.piczo.com/view/1/8/l/k/y/g/i/8/2/m/h/t/img/i50720789_60130_4.jpg

[lirik]

Me malet e bukura djem e vasha te shndetshem te bjeshkve shqiptare -me veshje te bukur kombtare e tradita te mrekullueshme me gurrra e ujra te kulluara dhe sot siq esht turistike-Rugva paraqet nji bukuri te rrallë te kosoves dardane dhe mbarë shqiperisë etnike.
Bukuria e veqant qe üerben kjo trevë shqiptare te mahnitë me ujrat e luginat me ledinat e veshura bjeshkore me pishat me flladin e mahnitshem me relievin dhe bukurinë me turizmin sot ajo esht nji nder püerlat e bukurisë shqiptare-
Atdheu i shqipeve esht pllëmbë e bukuri prandaj shqiptarët duhet te jen te gzuar e secili te ket knaqsi shpirtore e te jet krenarë me bukuritë qe i ka atdheu te frymzohen nga bukuritë e regjioneve dhe te msohen te jetojnë me dashuri e rrespekt per veqantitë e vendeve-
Secili regjion i ka bukuritë e veta dhe traditen vendore qka perben pasuri kombtare qe ne duhet ti
r uajm si sytë atdheu ynë ka bukuri deti bjeshkë rrafshina ka veqanti klime vend me diell me tokë te veqant me male te bleruara te bekuara prandaj duajeni atdheun shqiptarë dhe ruajeni ate -

[lirik]

Veqantitë rugoves te frymzojnë -veshja popullore dhe vallet tradicionale te veqanta -
me nji pamje teper karakteristike - te frymzojnë dhe te bëjnë me kenë krenarë qe je shqiptarë-
kullat e rugoves ishin kulla mikpritje kulla te trimave neper shekuj- te shquar neper luftra te pa mposhtur neper beteja per atdhe -traditë e mikpritjes dhe buajrisë malsore -
Bukuria e rugoves te rremben me natyren dhe pejzazhet klimen e zonen komplet prrallore -
qe te dehë me pamjen e me ajrin e paster me klimen e veqant malore - me turizmin tash qe gjithnji po behet ma terheqs per te gjitha viset tjera.
Rugovasit kishin besen traditen mikpritjen neper kulla bujarinë deh mikpritjen ndersa ne mbrojtjene atdheut ata ishin shkemb graniti i kosoves te kalitur neper luftra-
SIq tregojnë te vjetrit me te cilet un kam kontaktuar dhe shkembyer muahebete-
Rugovasit shpeshehr neper zona kur armiku rrinte ne kurtha me pa besi per sulm ne gatishmeri edhe malsorët shqiptarët rugovas kan fjetë me tirqi veshur - e pushken e taganian te kryet -
per shkak te sulmeve te shumta te cubave malazez- qe shpesh sulmonin ato zona dhe kishte beteja grupe shum te shpeeshta te perleshjeve -
ku malsoret tanë rugoves krijonin ndeshje me cubat malazez qe te nxitur nga carat rus synonin pushtimine tokave tona shqiptare ky synonin rugovene bukur pejen dhe komplet trojet tona shqiptare-
ne shqiptart duhet te jemi krenarë që i kemi malsorët tanë qe asnjiher neper shekuj nuk jan ligshtuar apo dorzuar para armikut por kan qendrruar me burrni e si i ka hije malsorit shqiptarë -
kan qendruar krenarë e trima me pushken krahut-e taganin prej qeliku per ti mbrojtë trojet etnike dhe malet e tokat shqiptare-
prandaj edhe rugova rreshtohet nder trevat fisnike te krenarisë kombtare me trimat esaj te shquar -
Zhuj Se lmanin Kadri Bajrin Sak Faslinë e shum e shum tjerë burra te qendreses e te beses shqiptare -