Biografi

[Maxi]

Ibn SINA (Avicena)
[981 - 1037]
Ibn Sina, i njohur ne perendim me emrin Avicena ishte fizikanti, filozofi, enciklopedisti, matematicienti dhe astronomi më me famë ne kohen e tij. Kontributi kryesor i tij ne shkencen e mjeksis ishte libri i tij i njohur "El-Kanun fi el-Tibb", i njohur në perëndim "Kanuni". asnjë shqyrtim në shkencën e mjeksis nuk mund të kompletohet pa iu referuar Ibn Sinas. Ebu Ali el-Husein ibn Abdullah ibn Sina u lind më 981 ne Afshan afer Buharës (Azia Qëndrore).
Në moshën 10 vjeçare ai u be me përvojë ne studimin e Kur'anit dhe shkencave themelore. Stodioi logjiken nga Ebu Abdullah Natili, filozof me famë i asaj kohe, dhe studimi i filozofis përfshinte libra të ndryshëm të dijetarëve Grek si dhe musliman. Ne rinin e tij ai tregoi zgjuarësi te mrekullueshme ne mjekësi dhe ishte i njohur në rethinën. Ne moshen 17 vjeçare ai me sukses kuroi Nuh ibn Mensurin, mbretin e Buharës, nga nje semundje nga e cila te gjithë fizikantet e njohur kishin hëqur dorë. Me shërimin e tij, mbreti Mansur kishte dëshirë ta shpërblente atë, por fizikanti i ri te vetmën dëshirë e kishte që t'i lejohej perdorimi i biblotekës së pasur të mbretit.
Ibn Sina, mbas vdekjës së babait të tij udhëtoi për në Xhurxhan ky aty ai takoi bashkohasin e njohur të tij Ebu Reihan el- Beiruni. Më vonë ai shkoi në Raj dhe më pas në Hamad, ku ai shkruajti librin e tij të famshëm "El-Kanun fi el-Tibb". Aty, ai kuroi mbretin e Hamadanit, Shems el-Deulah, për dhimbjet e barkut. Nga Hamadan ai kaloi në Isfahan (Irani i sotëm), ku aty përfundoi shkrimet e tij të shumta të shquara. Megjithatë , ai vazhdoi udhëtimin ku lodhja mentale dhe trazirat politike dëmtuan shëndetin e tij. Përfundimisht, ai u kthye në Hamadan ku edhe vdiq në vitin 1037.
"El-Kanun fi el-Tibb" (Kanuni i Mjekësisë) është një enciklopedi viganeme mbi një milion fjalë. Libri shqyrton njohuritë mjeksore të vlefshme nga burimet e lashta si dhe muslimane. Për shkak të trajtimit sistematik, formës së përkryer si dhe vlerës thelbësore, Kanuni ua kalon të gjthë librave të kohës dhe qëndron suprem për gjashtë shekuj.Ibn Sina jo vetëm që përmbledhi diturinë ekzistuese por ai gjithashtu dha kontribut të madh origjinal. Libri "El-Kanun fi el-Tibb" flet për mjeksitë gjenerale, drogat e ndryshme (706 lloje), sëmundjet që ndikojnë në të gjitha pjesët e trupit nga koka deri tek këmbët, në veçanti patologjinë dhe farmacopinë. Njihej si libri më autentik mjekësorë.
Ndër kontributet e tija origjinalë janë arritjet sikur njohja e natyrës infektuese të tuberkulosit, përhapja e sëmundjeve përmes ujrave të zeza, dhe ndërlidhja në mes psikologjisë dhe shëndetit. Ishte i pari që shpjegoi sëmundjën meningjit dhe i dha kontribut të veçantë anatomisë, gjineokologjisë dhe shëndetit të fëmijëve. Gjithashtu ai ishte i pari që sugjeroi mjekimin e fistelës së gjendrave të lotëve dhe prezentoi sondën (vegël për mjekim) për kanalin.
Kanuni i Ibn Sinas përmban shumë zbulime anatomike të cilat edhe sot pranohën. Ibn Sina ishte shkencëtari i parë i cili shpjegoi minutën dhe dhe i pari paraqiti grafikun e syrit me pjesët e tij përbërëse si përshëmbull, të bardhit e syrit, kornea, koroidi, iridën, retinën, nervin optik dhe të tjera.
Ibn Sina kundërshtoi hamendjet dhe supozimet në anatomi dhe u sugjëroi fizikantëve dhe kirurgëve që diturinë e tyre ta bazojnë në studimet e trupit të njeriut. Ai vërejti që Aorta përmban tre valvola të cilat hapën kur gjaku vërshon në të nga zemra gjatë tkurrjes dhe mbyllën gjatë shlirimit të zemrës që gjaku mos të mund të kthehet mbrapsht në zemër. Ai pohonte se lëvizjet muskulare janë të mundura për shkak të nervave të lidhura me to, si dhe përceptimi i dhimjeve në muskuj gjithashtu është për shkak të nervave. Për më tepër, ai vëzhgoi që shpretka e mëlçisë dhe veshka nuk përmbajnë asnjë nerv por nervat janë të ngulitaura në mbështjellësit e këtyre organeve.
Kanuni është përkthyer në latinishtë nga Gerardi i Kremnës në shekullin 12. Libri u bë tekst për mësimin mjekësorë në shkollat Evropjane. Nevoja për të vërtetohet me faktin se në tridhjetë vitet e fundit të shekullit pesëmbëdhjetë është botuar gjashtëmbëdhjetë herë, 15 në gjuhën latine dhe 1 botim në gjuhën hebreje si dhe është ribotuar mbi njëzet herë në shekullin gjashtëmbëdhjetë. Në vitin 1930, Kameron Gruner pjesërishtë përktheu këtë libër në gjuhën angleze me titullin " Një trajtim mbi Kanunin e Mjekësisë të Avicenës". Nga shekulli dhymbëdhjetë deri në atë shtatëmbëdhjetë libri ka shërbyer si udhërrëfyes kryesorë në shkencat mjekësore në përëndim. Dr. Viliam Olser, autori i librit "Evolucioni i Shkencës Moderne" shkruan: " Kanuni ngeli si bibël mjeksie për kohë të gjatë më shumë sesa çdo punim tjetër."
Kitab el-Shifa, Libri i Shërimit i Ibn Sinas është një enciklopedi filozofike e cila përfshin një horizont të gjerë njohurishë nga filozofia dhe shkenca. Filozofia e tij përfshin atë të Aristotelit, infuencën Neoplatonase si dhe mëndimet e dijetarëve musliman. Në përkthimin latin libri njihet me emrin "Sanatio". Pranë librit Kitab el-Shifa gjithashtu janë të njohura edhe punimet e tija si "el-Naxhat dhe Isharat. gjithë fushën e filozofisë ai e ndanë në dy kategori: njohurite teoretike dhe njohuritë praktike. E para përfshinë fizikën, matematikën, dhe metafizikën dhe e fundit etikën, ekonominë dhe politikën.
Ibn Sina gjithashtu dha kontribut në matematikë, fizikë, muzikë dhe lëmi të tjera. Ai bëri disa vëzhgime astronomike, dhe shpiku një instrument për të rritur precizitetin në lexim. Në fizikë ai kontribuoji në studimin e formave të ndryshme të energjisë, nxehtësisë, dritës dhe mekanikës si dhe disa koncepte si forca, vakumi dhe infiniti. Ai parashtroi një ndërlidhje në mes kohës dhe lëvizjes dhe gjithashtu bëri studime në gravitacion specifik si dhe përdori termometër ajror.
Në lëndën e kimisë, ai nuk besonte në mundësinë e shëndrrimeve kemikale në metal. Këto mendime ishin në kundërshtim të plotë me ato të kohës së tij. Vepra e tij për mineralet ishte një nga burimet kryesore për enciklopedistët krishterë në fushën e gjeologjisë të shekullit të trembëdhjetë.
Në lëminë e muzikës, kontributi i tij ishte një përmirësim i punës së Farabiut dhe me dituirinë e tij i tejkalonte dijetarët e asaj kohe të kësaj fushe.

[Maxi]

Mulla Idriz Gjilanihttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/sq/thumb/2/28/MullaIdrizGjilani.jpg/120px-MullaIdrizGjilani.jpg (http://upload.wikimedia.org/wikipedia/sq/2/28/MullaIdrizGjilani.jpg)

Fetar, atdhetar konseguent, orator e mjeshtër i penës, i zoti i punës, besnik i fjalës, predikues fetar dhe mualim-mësues iluminist, ideolog dhe luftëtar i lirisë, i vendosur në idealet e veta liridashëse si bjeshkët e Kosovës të cilat i mbrojti me fjalë, me pushkë, me gjak, burrërisht, trimërisht, i pathyeshëm, me plagë në zemër e në trup, nuk u dorëzua për t'u bërë legjendë. Kështu e portretizoi Studjuesi i mirënjohur Muhamet Pirraku udhëheqësin Shpirtëror, Politik dhe Ushtarak të madhin Mulla Idriz Gjilani.
Mulla Idriz Gjilani lindi në Velekinc, fshat në komunë të Gjilanit, më 4 qershor 1901. Mësimet fillestare i ndoqi në mejtepin e Cernicës të cilan edhe i mbaroi në vitin 1911 për të vazhduar studimet e mesme në medresenë "Atik" në Gjilan. Pas një ndërprerjeje të shkollës më 1926 arriti të diplomoj. Në moshën 25 vjeçare bëhet imam dhe merr titullin “Mulla”. Shërbeu në detyrën e Imamit në Karadak e në Hogosht Hogoshti -fshat në komunën e Dardanës). Më 1941 u zgjodh në postin e Bashvajizit në Ulema-mexhlizin e Kuvendit fetar-arsimor të Vakufit të Shkupit.
Në karrieren e tij prej fetari ai u nis nga disa parime kur’anore dhe hadithore që përcaktonin vlerat e arsimit, të kulturës dhe të edukatës: "Pa shkollim - thotë ai, - nuk ka as fe të mirëfilltë", "Talebet (nxënësit) tonë nuk duhet të mësojnë më vetëm për leximin e Kur’anit, por edhe për njohjen e mjeshtërisë së shkrimit. Talebet tonë duhet t’i nisim në rrugën për ta njohur islamin dhe jo për ta prezantuar si diçka statike", "S’ka fe pa atdhe" , "Të ndihmojmë njëri-tjetrin me fjalë, me penë, me pasuri, të duhemi si vëllezër", "Pa një atdhe të lirë feja nuk mund të mbahet kurrë, nuk mund të ushtrohet", "Lexoni te mualimë të urtë sa e mirë dhe sa e kuptueshme është feja islame, kur shpjegohet shqip, në gjuhën e Zotit për shqiptarët".
Gjatë kohës si hoxhë dhe bashvaiz zhvilloi një veprimtari intensive në fushën e edukimit fetar me frymë atdhetare. Hapi mejtepin e Pidicit për mësimin e djemve dhe të vajzave, organizoi ilegalisht mësimin e shkrim-leximit me alfabetin e gjuhës shqipe, futi mësimin shqip në medresenë "Atik", ushqeu mirëkuptimin dhe bashkëpunimin vëllazëror me bazë kombëtare shqiptare në popullsinë muslimane-katolike të zonës së Karadakut. Kur qe mësimdhënës në tre mejtepe njëkohësisht, shfrytëzoi sistemin monitor: përgatiti nxënësit më të mirë dhe me moshë më të madhe për ta zëvendësuar kur ai mungonte.
Në prill të vitit 1937, në kushte ilegaliteti, themeloi në Arllat të Drenicës Organizatën e Rinisë Përparimtare "Drita" të Kosovës. Aktivitetet e tij fetare nuk dalloheshin nga ato atdhetare e humane. Kudo, kurdo e me këdo ato ishin të pranishme.
Mulla Idrizi ishte kundër shpërnguljes së shqiptarëve. Në funksion të kësaj bindjeje atdhetare e humane ai programonte në xhami, në konaqe, në kuvende e deri në ceremonitë e vdekjes. Në formë kushtrimi ai thërriste: "Jemi përgjegjës për varret e prindërve tanë para Zotit dhe para kombit. Nuk guxojmë të heqim dorë prej tyre t’i lëmë të shkreta për t’i lavruar derrat e naçalnikëve sllavë! Jo vetëm në Turqi, por as në Shqipëri nuk bën të shkojmë. Zoti në Kur’an na ka bërë përgjegjës për vatanin dhe kombin!"
Mulla Idrizi printe në aksionet për ndërtimin e urave, rrugëve, çesmeve, mejtepeve, xhamive, mirëmbajtjes së varrezave, të cilat i shikonte si mjete dëshmuese të bashkimit të popullsisë shqiptare. Uniforma e ndihmoi për të maskuar aktivitetin e tij patriotik. Mulla Idriz Gjilani ishte një "rilindës" në kuptimin e vërtetë të fjalës në kushtet që kalonte Kosova. Në kohën kur Mulla Idriz Gjilani ushtronte detyrën e bashvaizit, numri i nxënësve të "Atik medresesë" të Gjilanit arriti në 734, nga të cilët 326 ishin femra. Po ashtu i organizoi shkollat lëvizëse me mësues shetitës. Vetëm në zonën e Gjilanit u hapën 39 shkolla të tilla fetare, që zgjuan te brezi i ri ndjenjat fetare dhe ndërgjegjën kombëtare.

Nga prilli 1941 Mulla Idriz Gjilani iu kushtua plotësisht veprimtarisë politike. Si hoxhë me forcën e Zotit, si mësues me forcën e fjalës, si luftëtar me forcën e armës, si komandant me besnikërinë e ushtarit, ai luftoi për unitetin territorial të trevave shqiptare, luftoi kundër gjenocidit serb e bullgar, kundër komunizmit.
Në qërshor të 1944 -ës drejtoi betejën e Kikës, ku shqiptarët e udhëhequr prej tij dolën fitimtarë kundër ushtrisë sllavo-komuniste. Veprimtaria e Mulla Idriz Gjilanit është heroike. E tillë është edhe periudha 1944-1949 dhe kallja e tij në zjarr më datën e 25-26 nëndorit 1949.

Ishte intelektual i kohës, i cili zotronte shumë gjuhë orientale, gjë që e mundësoi të njihet me arritjet shkencore të kohës, në fushën e fizikës, kimisë, mjeksisë, astronomisë, etj. Botoi punimet fetare “Lindja e Zpejgamberit”, dhe “Vllazëria Islame’, të cilat përshkoheshin nga mesazhi i paqes, vllazërimi, bashkimit kombëtar, etj

Burimi i të dhënave

Libri "Zhvillimi i kulturës islame te shqiptarët gjatë shekullit XX" i autorit Dr. Ramiz Zeka wikipedia

[Maxi]

Ps. Kërkoj falje që nuk kisha vërejt më herët se egziston një temë e ngjashme te " Feja e Shqiptarit"!
Lus moderatorin përkatës për mirkuptim dhe të mbyll (fshij) këtë temë.