Zero Cool
14-09-11, 22:56
Nafta, jo njėlloj e rrezikshme
Gati njė e treta e naftės sė konsumuar nė globin tonė aktualisht vjen nga nėntoka e detit. Mijėra tonelata nafte pėrfundojnė vit pėr vit nė det. Ēfarė ndodh me kėtė ndotje?
http://infoglobi.com/images/sized/images/uploads/files/Oil_Refinery-550x360.jpg
Plazhe tė mbuluara nga njė masė e zezė vajore, pulėbardha tė ngordhura me puplat tė ngjitura nga nafta, botė nėnujore e vdekur - imazhe tė tilla mbesin nė kujtesė kur masa e naftės pushton bregdetin. Por jo ēdo ndotje nafte sjell tė njėjtat dėme me vete, thotė Gerhard Dahlmann, specialist pėr ndotjen e naftės nė Zyrėn Federale tė Lundrimit dhe Hidrografisė nė Hamburg.
Dahlmann: Nė vitin 1977 nė hapėsirėn qendrore tė Detit tė Veriut jemi pėrballur me tė ashquajturin shpėrthimi i Ekofiskut. 20.000 tonė naftė ranė nė det, por pasojat ishin minimale, gati-gati tė pandjeshme. Nafta nuk mbėrriti nė breg, ajo vazhdoi me rrymėn drejt Atlantikut dhe u shpėrnda atje.
http://www.infoglobi.com/images/uploads/files/ekofisk.jpg
Dėme kolosale nga njė sasi e vogėl nafte
Por nuk ndodhi e njėjta gjė nė vitin 2003, kur njė anije me dru ngeci nė ishullin e Detit tė Veriut, Amrum. Sasia e derdhur e naftės ishte e pakė, por katastrofa qė shkaktoi ajo, ishte e jashtėzakonshme. 90 tonė naftė ranė nė det, por nė njė zonė shumė delikate. Nė kėtė kohė ka pasur shumė shpendė nė kėtė zonė. Kėshtu ndodhi qė aksidenti i anijes shkaktoi shfarosjen e rreth 20.000 shpendėve.
Njė arsye pse edhe njė sasi e vogėl nafte, mund tė shkaktojė dėme kolosale ėshtė afėrsia me bregun dhe zonat natyrore tė mbrojtura. Por edhe lloji i naftės qė bie nė det luan rolin e vet. Nafta ėshtė e tipeve tė ndryshme. Pėr shembull nafta e tipit dizel. Kur ky bie nė det, pėrhapet shumė shpejt dhe avullon nė pjesėn mė tė madhe. Ndėrsa tipe tė tjera nafte nuk kanė pėrbėrės qė avullojnė prandaj ato mbeten gjatė nė det.
Krahas naftės qė derdhet nga aksidentet qė pėsojnė anijet, njė ndotės tė rrezikshėm janė edhe vrimat nė sondat e rafinerive apo avaritė qė pėsojnė ato nė det. Lorenz Schwark nga Universiteti i Bremenit thotė se natyra di tė pėrballojė mirė kėtė ndotje. Ekziston mundėsia qė nafta sė bashku me ujin e detit tė krijojė njė emulsion mė vete. Ndryshimet nė dendėsi mes naftės dhe ujit rrethues zvogėlohen, kėshtu ndodh qė nafta tė mos arrijė tė ngjitet deri nė sipėrfaqe.
http://www.infoglobi.com/images/uploads/files/shpendet.jpg
Si ndihmon natyra vetveten
Njė emulsion i tillė ėshtė mjaft nxitės pėr bakteret qė ushqehen nga nafta. Pėr kėto lloj bakteresh ėshtė mjaft e ushqyeshme kur nafta shpėrbėhet nė grimca minimale. Bakteret vetė nuk do tė gjallonin prej naftės, por vetėm nė sipėrfaqen qė kufizon ujin me naftėn. Sa mė e madhe tė jetė njė sipėrfaqe e tillė, aq mė aktivė bėhen bakteret.
Kėto mikroorganizma janė pėrshtatur me kushtet mė tė vėshtira klimaterike. Kėshtu pėr shembull nė brigjet e Alaskės ekzistojnė komunitete tė tjera bakteresh nga ato qė gjallojnė nė zonat subtropikale. Por njė tipar, ato e kanė tė pėrbashkėt, thotė studiuesi Lorenz Schwark: Ato oksidojnė elementėt pėrbėrės tė naftės.
Me kėtė reaksion nafta ndryshon kaq shumė nga pėrbėrja kimike, saqė ose rimineralizohet komplet, nė CO2 dhe ujė, ose ndahet nė molekula shumė tė vogla si acetati apo propionati. Kėto molekula qė nuk janė helmuese pėrdoren nga organizmat si ushqim, pas kėtij procesi nuk mbetet mė ndonjė element qė ia vlen tė pėrmendet. Por nėse kėto baktere tresin squfur apo nitrogjen, atėhere mund tė lindin produkte tė tjera tepėr helmuese.
Ndotje pėr 200 vjet e Gjirit Persik?
Katastrofa mė e madhe nė historinė e afėrt ėshtė ndotja e bregdetit irakian gjatė Luftės sė Gjirit Persik nė vitin 1991. Rreth 1 milionė tonė naftė u derdhėn nė det, dyfish mė shumė se vitin e kaluar kur u shkatėrrua rafineria e naftės Deep Horizon nė Gjirin e Meksikės. Ana pozitive e katastrofės sė Gjirit Persik, ishte se bakteret ia dolėn tė shpėrbėnin gati tė gjithė naftėn. Kėshtu pėr fat tė mirė nuk u bė realitet skenari dramatik, se Gjiri Persik ishte ndotur pėr 200 vjet, shkruajnė Fabian Schmidt dhe Lindita Arapi, nė artikullin e transmetuar nė Deitche Welle.
Gati njė e treta e naftės sė konsumuar nė globin tonė aktualisht vjen nga nėntoka e detit. Mijėra tonelata nafte pėrfundojnė vit pėr vit nė det. Ēfarė ndodh me kėtė ndotje?
http://infoglobi.com/images/sized/images/uploads/files/Oil_Refinery-550x360.jpg
Plazhe tė mbuluara nga njė masė e zezė vajore, pulėbardha tė ngordhura me puplat tė ngjitura nga nafta, botė nėnujore e vdekur - imazhe tė tilla mbesin nė kujtesė kur masa e naftės pushton bregdetin. Por jo ēdo ndotje nafte sjell tė njėjtat dėme me vete, thotė Gerhard Dahlmann, specialist pėr ndotjen e naftės nė Zyrėn Federale tė Lundrimit dhe Hidrografisė nė Hamburg.
Dahlmann: Nė vitin 1977 nė hapėsirėn qendrore tė Detit tė Veriut jemi pėrballur me tė ashquajturin shpėrthimi i Ekofiskut. 20.000 tonė naftė ranė nė det, por pasojat ishin minimale, gati-gati tė pandjeshme. Nafta nuk mbėrriti nė breg, ajo vazhdoi me rrymėn drejt Atlantikut dhe u shpėrnda atje.
http://www.infoglobi.com/images/uploads/files/ekofisk.jpg
Dėme kolosale nga njė sasi e vogėl nafte
Por nuk ndodhi e njėjta gjė nė vitin 2003, kur njė anije me dru ngeci nė ishullin e Detit tė Veriut, Amrum. Sasia e derdhur e naftės ishte e pakė, por katastrofa qė shkaktoi ajo, ishte e jashtėzakonshme. 90 tonė naftė ranė nė det, por nė njė zonė shumė delikate. Nė kėtė kohė ka pasur shumė shpendė nė kėtė zonė. Kėshtu ndodhi qė aksidenti i anijes shkaktoi shfarosjen e rreth 20.000 shpendėve.
Njė arsye pse edhe njė sasi e vogėl nafte, mund tė shkaktojė dėme kolosale ėshtė afėrsia me bregun dhe zonat natyrore tė mbrojtura. Por edhe lloji i naftės qė bie nė det luan rolin e vet. Nafta ėshtė e tipeve tė ndryshme. Pėr shembull nafta e tipit dizel. Kur ky bie nė det, pėrhapet shumė shpejt dhe avullon nė pjesėn mė tė madhe. Ndėrsa tipe tė tjera nafte nuk kanė pėrbėrės qė avullojnė prandaj ato mbeten gjatė nė det.
Krahas naftės qė derdhet nga aksidentet qė pėsojnė anijet, njė ndotės tė rrezikshėm janė edhe vrimat nė sondat e rafinerive apo avaritė qė pėsojnė ato nė det. Lorenz Schwark nga Universiteti i Bremenit thotė se natyra di tė pėrballojė mirė kėtė ndotje. Ekziston mundėsia qė nafta sė bashku me ujin e detit tė krijojė njė emulsion mė vete. Ndryshimet nė dendėsi mes naftės dhe ujit rrethues zvogėlohen, kėshtu ndodh qė nafta tė mos arrijė tė ngjitet deri nė sipėrfaqe.
http://www.infoglobi.com/images/uploads/files/shpendet.jpg
Si ndihmon natyra vetveten
Njė emulsion i tillė ėshtė mjaft nxitės pėr bakteret qė ushqehen nga nafta. Pėr kėto lloj bakteresh ėshtė mjaft e ushqyeshme kur nafta shpėrbėhet nė grimca minimale. Bakteret vetė nuk do tė gjallonin prej naftės, por vetėm nė sipėrfaqen qė kufizon ujin me naftėn. Sa mė e madhe tė jetė njė sipėrfaqe e tillė, aq mė aktivė bėhen bakteret.
Kėto mikroorganizma janė pėrshtatur me kushtet mė tė vėshtira klimaterike. Kėshtu pėr shembull nė brigjet e Alaskės ekzistojnė komunitete tė tjera bakteresh nga ato qė gjallojnė nė zonat subtropikale. Por njė tipar, ato e kanė tė pėrbashkėt, thotė studiuesi Lorenz Schwark: Ato oksidojnė elementėt pėrbėrės tė naftės.
Me kėtė reaksion nafta ndryshon kaq shumė nga pėrbėrja kimike, saqė ose rimineralizohet komplet, nė CO2 dhe ujė, ose ndahet nė molekula shumė tė vogla si acetati apo propionati. Kėto molekula qė nuk janė helmuese pėrdoren nga organizmat si ushqim, pas kėtij procesi nuk mbetet mė ndonjė element qė ia vlen tė pėrmendet. Por nėse kėto baktere tresin squfur apo nitrogjen, atėhere mund tė lindin produkte tė tjera tepėr helmuese.
Ndotje pėr 200 vjet e Gjirit Persik?
Katastrofa mė e madhe nė historinė e afėrt ėshtė ndotja e bregdetit irakian gjatė Luftės sė Gjirit Persik nė vitin 1991. Rreth 1 milionė tonė naftė u derdhėn nė det, dyfish mė shumė se vitin e kaluar kur u shkatėrrua rafineria e naftės Deep Horizon nė Gjirin e Meksikės. Ana pozitive e katastrofės sė Gjirit Persik, ishte se bakteret ia dolėn tė shpėrbėnin gati tė gjithė naftėn. Kėshtu pėr fat tė mirė nuk u bė realitet skenari dramatik, se Gjiri Persik ishte ndotur pėr 200 vjet, shkruajnė Fabian Schmidt dhe Lindita Arapi, nė artikullin e transmetuar nė Deitche Welle.