vjeshta
20-02-11, 01:38
Aurora polare, (agimi polar ose drita polare) e cila nė varėsi tė hemisferės ndahet nė boreale (veri) dhe australe (jug). Bėhet fjalė pėr njė dukuri natyrore qė karakterizohet nga dalja e dritės (agimi) gjatė natės, dhe shoqėrohet nga njė tingull i lehtė ose kėrcėllitje. Nė tė dyja rastet origjina ėshtė e njėjtė, era diellore hyn nė fushėn magnetike tė tokės. Kur ka tepricė valėsh, ato shkarkohen nė atmosferėn e tokės duke prodhuar kėshtu njė dritė shumėngjyrėshe. Sa mė e madhe tė jetė era diellore, aq mė e fuqishme ėshtė aurora, origjina e vėrtetė e sė cilės gjendet rreth 149 milionė km nga Toka, domethėnė nė sipėrfaqen e diellit. Dielli lėshon pjesėza tė ngarkuara energjike (p.sh. elektrone), tė cilat udhėtojnė drejt Tokės nė formėn e njė ere diellore. Shpejtėsia e saj ndryshon nga 300 deri nė 1000 km/sek, duke bartur njė fushė magnetike diellore. Kjo erė qė vjen nga dielli ndeshet me fushėn magnetike tė tokės dhe krijon njė magnetosferė te saj ne forme komete.Fusha magnetike e tokės ka rolin e mburojės ndaj rrezatimit diellor, por megjithatė ndodh qė ajo tė pėrshkohet nga pjesėza tė erės diellore. Elektronet qė mbeten nė magnetosferė rrėshqasin nė drejtim tė poleve, nė ēastin qė ato godasin atmosferėn krijohet aurora.Aurora ėshtė mė e fuqishme kur ka stuhi magnetike tė shkaktuara nga aktiviteti i fortė i njollave diellore. Sipas studimeve ėshtė vėrtetuar se shpėrndarja e aurorės bėhet nė lartėsi mė tė mėdha se 100 km nga sipėrfaqja e tokės, dhe se ato janė mė tė dukshme nė afėrsi tė poleve, megjithatė mund tė vėrehen mė shume nė jug, duke arritur deri ne 40° gjerėsi gjeografike. Ngarkesat qė bart era diellore godasin polet e tokės, duke formuar nė gjerėsinė 60° dhe 70°, njė unaze rreth saj me njė diametėr 3000 km. Kjo distance rritet kur magnetosfera ėshtė e ngarkuar.Forma e aurorės ndryshon. Vija te shndritshme drite ngrihen deri ne 100 km nga toka dhe shtrihen mbi fushėn magnetike. Harqet qė mund tė krijojė njė aurorė arrijnė njė gjerėsi minimale prej 100 metrash, dhe tė ndryshojnė formėn e tyre. Pas mesnate, aurora krijon disa njolla, tė cilat ndriēojnė me njė pulsim ēdo 10 sekonda.Pjesa mė e dukshme e aurorės ka ngjyrė tė verdhė drejt sė gjelbrės, por ndonjėherė rrezet e saj mund tė bėhen tė kuqe nė bazė. Nė raste shumė tė rralla, drita mund tė godasė pjesėn e sipėrme tė rrezeve duke krijuar kėshtu njė nuance tė lehte blu. Akoma mė rrallė (njė herė nė 10 vjet) aurora mund tė jetė e tėra me ngjyrė tė kuqe tė ndezur. Pėrveē se prodhon dritė, ngarkesat qė formojnė aurorėn kane ngjyra duke formuar kėshtu njė rrezatim me infra tė kuqe.