PDA

View Full Version : Dashuria amėsore na bėn mė tė zgjuar


emine
19-02-12, 21:04
http://www.gazetajone.com/wp-content/uploads/2012/02/mothers-300x199.jpg



“Hipokampusi ėshtė 10% mė i zhvilluar”
Sipas njė studimi amerikan, fėmijėt qė rriten me kujdesin e veēantė tė nėnės e kanė mė tė zhvilluar zonėn e trurit qė lidhet me administrimin dhe mėsimin, kujtesėn dhe stresin
Njė studim i “Washington University School of Medicine” ka treguar se fėmijėt parashkollorė qė marrin shumė dashuri nga nėna e kanė tė zhvilluar 10% mė shumė hipokampusin, njė zonė mjaft e rėndėsishme e trurit qė lidhet me mėsimin dhe administrimin, kujtesėn dhe stresin. Pra, me fjalė tė tjera fėmijėt e moshės 4-5-vjeēare qė kalojnė shumė kohė me mamatė dhe kėto tė fundit i ledhatojnė e u falin shumė dashuri, i ndihmojnė tė vegjlit e tyre, sidomos nė planin psikofizik. Fėmijėt qė rriten me shumė dashuri janė mė tė zgjuar se bashkėmoshatarėt e tyre. “Ja pėrse u them gjithmonė baballarėve tė rinj: lėrini mamatė tė kujdesen pėr bijtė e tyre. Janė mė tė zonjat se burrat nė rritjen dhe edukimin e fėmijėve”, thotė njė nga bashkautorėt e studimit. “Gjatė vitit tė parė tė jetės (dhe jo vetėm), marrėdhėnia mes nėnės dhe fėmijės ėshtė shumė e rėndėsishme pėr zhvillimin cerebral. Sė fundmi, kjo teori ėshtė vėrtetuar edhe nga njė studim shkencor”, shpjegon studiuesi.Teoria, e quajtur ndryshe “lidhja primare”, ėshtė vėrtetuar edhe nga psikoanalisti britanik John Bowlby. Ajo studion pėrbėrėsit etnologjikė tė sjelljes njerėzore dhe tregon se i sapolinduri ėshtė njė gjitar dhe se si tė gjitha kėto gjallesa, gjatė vitit tė parė tė jetės duhet tė trajtohen njėlloj sikur vazhdon tė jetė nė barkun e nėnės nė njė kontakt tė vazhdueshėm epidermik me tė. “Studimet e mėvonshme kanė vėrtetuar se fėmijėt qė edukohen nė kėtė mėnyrė, kur rriten bėhen mė tė zgjuar. Kjo ėshtė njė situatė tė cilėn e kam hasur personalisht”, thekson studiuesi.
Ai qė ėshtė publikuar nė “Proceedings of the National Academy of Sciences” ėshtė studimi i parė qė lidh kujdesin e nėnės me zhvillimin strukturor tė njė zone tė rėndėsishme tė trurit, qė nė kėtė rast ėshtė hipokampusi. “Puna jonė jep prova tė besueshme e madje shumė tė rėndėsishme pėr zhvillimin cerebral tė parakohshėm te fėmijėt dhe kjo gjė mund tė ketė pasoja pėr shėndetin publik”, shpjegon koordinatori i studimit, Joan Luby. Pėr tė arritur nė kėtė pėrfundim, Luby dhe bashkėpunėtorėt e tij kanė bėrė njė eksperiment, duke detyruar disa fėmijė nga mosha 3 deri nė 6 vjeē qė tė pėrballeshin me njė situatė frustruese. Studiuesit i mbyllėn tė vegjlit nė njė dhomė ku kishte vetėm njė pako me ngjyra. Ata do tė mund ta hapnin dhuratėn vetėm nėse mamatė e tyre do tė pėrfundonin disa vizatime. Pėr tė parė se si silleshin mamatė dhe fėmijėt nė kėtė situatė, shkencėtarėt menduan tė zgjidhin diēka tipike qė lidhej me stresin e jetės sė pėrditshme (ku njė nėnė nuk mund t’i kėnaqė gjithmonė kėrkesat e fėmijės). Pas kėtij eksperimenti, studiuesit i klasifikuan sipas kategorisė “jap dashuri” rastet kur mamatė u ofronin siguri dhe mbėshtetje fėmijėve dhe nė njė grup tjetėr ato qė i injoronin ose i qortonin tė vegjlit e tyre. Kohė mė vonė, kur fėmijėt e eksperimentit kishin mbushur 7-10 vjeē, studiuesit u bėnė disa skanime me rezonancė manjetike trurit tė 92 prej tyre dhe u vu re se fėmijėt qė kishin mama tė dashura, hipokampusi i tyre is10% mė i zhvilluar nė krahasim me ata qė u futėn nė kategorinė tjetėr. Nė studim shkencėtarėt pėrjashtuan fėmijėt qė vuanin nga depresioni ose ērregullimet e tjera psikiatrike qė mund tė ndryshonin pėrmasėn e hipokampusit. “Dhjetė vite studim na treguan se sa e rėndėsishme ėshtė dashuria e nėnės, babait, ose e gjyshėrve pėr zhvillimin emocional dhe sjelljen e fėmijės. Por jo vetėm kaq. Ky studim dha prova konkrete, pėr faktin se njė nga zonat kyēe tė trurit rritet mė e shėndetshme dhe ėshtė mė e zhvilluar te fėmijėt qė marrin mė shumė dashuri e kujdes nga prindėrit”, bėn tė ditur Luby.
“Qė ekziston njė lidhje mes zhvillimit tė hipokampusit dhe kujdesit amėsor kjo ėshtė njėqind pėr qind e vėrtetė. Kėtė e vėrtetojnė edhe studime tė ndryshme tė kryera nė botėn shtazore. Gjatė viteve tė para tė jetės, fėmija ka njė tru plastik dhe ėshtė nė gjendje tė krijojė vazhdimisht lidhje tė reja. Kjo do tė thotė se stimujt amėsorė ndikojnė pozitivisht nė shtimin dhe forcimin e kėtyre lidhjeve, duke favorizuar zhvillimin e sinapseve tė hipokampusit”, pėrfundon studiuesi amerikan.