[Ma-Origano]

Qellimi politik-ekonomik i Zogut

Ne planin e brendshem, Zogu kishte per qellim, qe me ndihmen e kapitalit te huaj te forconte regjimin e tij, te pasuronte vehten dhe klasen e re te sunduesve ne vend. Duhet thene se dhenia e koncensioneve kapitalit te huaj, u perdor prej tij edhe si mjet per sigurimin e te ardhurave per regjimin. Kjo u be ne formen e huave e te rentes, me te cilat Zogu llogariste qe te dilte nga kriza e rende financiare. Marreveshja mbi Banken dhe huan SVEA e 15 Marsit 1925 shenoi fillimin e periudhes se pare te nderhyrjes se kapitalit te huaj. Ndersa, marreveshja e 26 qershorit te vitit 1931 per huan 100 milion franga ari, shenoi fillimin e periudhes se dyte te nderhyrjes se tij ne Shqiperi. Kjo ishte koha kur Italia e ka kapur shume mire momentin. Oligarkia financiare italiane enderronte qe te riperterinte perandorine e dikurshme te Romes. Kapitali Italian, fale aftesise dhe varferise se Shqiperise, ku kishte futur duart, donte qe te ruante dhe te forconte poziten e tij monopoliste edhe ne tregetine e jashtme te Shqiperise. Gjate viteve 1931 - 36, ai kishte synime edhe me ambicioze, me ekspansioniste duke u perpjekur me kurthe, intriga, lemosha, prapaskena dhe presione qe t'i diktonte qeverise shqiptare perfundimin e nje marreveshjeje per Bashkimin Doganor. Ky bashkim do te shenonte perfshirjen e ekonomise shqiptare ne sistemin e ekonomise italiane, do te bente hapjen e te gjitha dyerve per depertimin pa kufizim te kapitalit Italian. Bashkimi Doganor do te godiste ne menyre te drejtperdrejt interesat e borgjezise shqiptare dhe ende me shume do te godiste pavaresine e vendit tone. Por, edhe buxheti i shtetit, nderkohe do te privohej nga nje burim i rendesishem te ardhurash, sikurse ishin te ardhurat nga doganat. Ne te njejten kohe, do te rritej edhe varesia e financave shqipetare nga ajo italiane. Zogu, me zgjuarsine e tij natyrale, e pranoi formalisht kete marreveshje, por pastaj e refuzoi.

Financat ne socializem

Duhet qe te kujtojme se financat dhe llogaria ne socializem vleresoheshin si leva te rendesishme te drejtimit te ekonomise. Financat ne socializem kishin disa funksione specifike ne fushen e perdorimit te levave te tilla te mekanizmit ekonomik sic ishin: Planifikimi ekonomiko - financiar, zbatimi i buxhetit te shtetit, krediti dhe kontrolli me anen e lekut. Ne ndryshim nga ekonomia dhe financat ne kapitalizem, financat ne socializem mbeshteteshin ne planifikimin dhe centralizimin, qe siguroheshin vetem ne kushtet e menyres socialiste te prodhimit, ne kushtet e ekzistences se prones shoqerore socialiste mbi mjetet e prodhimit dhe te shtetit te diktatures se proletariatit. Shperndarja e burimeve monetare ne menyre te centralizuar dhe sipas nje politike unike per te gjithe vendin siguronte formimin e fondit te centralizuar te burimeve monetare ne duart e shtetit socialist. Ne Shqiperi ne vitet e monizmit u ngrit dhe veproi nje sistem unik e i plote i organeve financiare, qe perbehej nga dy hallka kryesore:

a - Organet financiare te pergjithshme (seksionet e finances, seksionet e kontroll - revizionit, Banka e Shtetit, Banka Bujqesore dhe Instituti i Arkave te Kursimeve dhe Sigurimeve)

b - Organet e financave te ndermarrjeve, te kooperativave dhe te degeve te ekonomise (deget e finances dhe te kontabilitetit ne ndermarrjet ekonomike, ne kooperativat bujqesore, drejtorite e finances dhe te kontroll - revizionit ne ministrite dhe ne institucionet e tjera qendrore.