HISTORI
Kultura e vellavrasjes tek OTOMANET
Historia e otomaneve fillon me
Ertoghrul, udheheqes i nje tribuje me rreth 400 kalores. Ne mesin e shekullit XIII duke u endur neper Azine eVogel rastisi ne afersi te nje beteje midis dy grupeve te panjohura. Me shpirtin e nje kavalieri vendosi te ndihmoje palen qe po humbiste dhe qe, per fatin e perandorise se ardhme, qelloi te ishte sulltani selxhuk Ala-ed-Din i Konias i cili mbas fitores e shperbleu duke i dhene nje ciflig prane Eskishehir ne perendim te rrafshit Anatolian.
Pronen e trashegoi i biri,
Osman I, qe me 1290 kishte nje ushtri te vertete prej 4000 kaloresish. Osmani, me te cilin merr udhe dinastia e otomaneve, ushtroi nje pushtet absolut personal, qe do te mbetej nje vecori e patjetersueshme per gjithe sulltanet ne shekujt e ardhshem. Ai gjithashtu krijoi flamurin dhe shenjat e tjera te perandorise se ardhshme.
Osmani ia la trashegimine djalit te vogel
Orkhan I, i cili i propozoi vellait te madh Al-ed-Din ta ndanin ne mes, por ky nuk pranoi. Orkhan atehere e emeroi vezir ku rezultoi fort i dobishem.
Kjo marredhenie fisnike mes vellezerve ishte e para dhe e fundit ne perandorine otomane. Me tej marredheniet e pretendenteve per pushtet, pra midis vellezerve, eterve e bijve do te ishin vetem kriminale dhe te pergjakshme.
Pasardhesi, i biri Orkhanit, u quajt sulltan
Murati I me te cilin fillon gjakderdhja brenda familjes.
Kur Kuntuz, i biri Muratit I dhe Andronicus, i biri perandorit bizantin John, bashkepunuan kunder eterve te tyre, Murat I i rrethoi ne Demotika (Thrake) dhe ndersa pasuesit e tyre bizantine i mbyti ne lumin Marica,
te birin Kuntuz e verboi dhe me pas i preu koken. Ai u kerkoi prinderve te pasuesve myslymane te te birit te benin te njejten gje, te verbonin bijte e tyre dhe ti vrisnin. Vetem dy prinder refuzuan, te cilet u vrane bashke me bijte e tyre. Sulltani i kerkoi edhe perandorit bizantin te ndeshkonte te birin dhe nipin rebelues me verbim, gje e cila u krye me uthull te nxehte, por qe rezultoi jo efektive sepse me kohe te ndeshkuarit rifituan shikimin.
Kur ne betejen e Kosoves 1389, Murati I u vra, i biri i tij me i rritur u shpall menjehere sulltani i ri,
Bajazid I. Akti i tij i pare si Sovran, mbi trupin e pajete te te atit, ishte
urdheri per te vrare te vellane me te vogel, Jakup, i cili, ashtu si dhe Bajazidi kishte marre pjese ne beteje si nje nga bashkekomandantet kryesore te ushtrise turke.
Jakupi u ekzekutua duke e mbytur me litarin qe sherbente si korde e harkut te shigjetahedhesit (bowstring), dhe qe do te ishte ketej e tutje menyra e preferuar e vrasjeve ne familjen perandorake. (Me kohe rregullat e vrasjes u kodifikuan dhe zbatoheshin ne menyre strikte. Per shembull ne rezidencen e sulltanit, ne sarajet Topkapi, kishte kamare ku vendoseshin kokat e prera te kundershtareve te sulltanit, por kur keto kokat te prera u perkisnin funksionareve te larte te perandorise, vendoseshin ne shtylla te posacme prej mermeri; kokat e kryevezireve mbusheshin me pambuk ardhur nga Egjypti, kurse per funksionare te rendeve me te ulta me rrecka; ne nje nga oborret e brendshme te Topkapi-se ishte ndertuar shatervani ekzekutimit, ku ekzekutoret shkonin detyrimisht te lanin duart pas vrasjes nga gjaku viktimes; me kohe per femijet e mitur qe ekzekutoheshin me mbytje litari u zevendesua me shami te holla mendafshi si nje mase humane; kishte nje ritual te respektuar per denimin e kryevezireve, ata thirreshin dhe kryebostaxhiu qe ishte njekohesisht edhe kryeekzekutori i jepte nje tas me sherbet, nese sherbeti ishte me ngjyre te kuqe, te gjakut, fatkeqi duhej te behej gati per ekzekutim te menjehershem; vezireve dhe funksinareve te tjere u pritej koka, por mbytja ishte e rezervuar vetem per antaret e familjes perandorake; grate shtatzana te haremit egzekutoheshin duke i futur ne thase dhe pastaj i hidhnin ne Bosfor, etj)
Me kete akt Bajazidi nisi nje praktike te vllavrasjes perandorake qe do te ishte me rrenje te perhershme ne historine e perandorise otomane. Argumenti i tij qendronte ne arsyen se eshte me ekonomike vllavrasja se sa revolta kunder pushtetit te sovranit.
...
to be continued
