[Zero Cool]

Në fillim të janarit 1914, filloi kryengritja e forcave pro-osmane të cilat kundërshtonin ndikimin e shtuar perëndimor në Shqipëri. Në nëntor 1913, këto forca, të ndikuara nga Xhonturqët, ia kishin ofruar fronin shqiptar gjeneralit Izzet pasha (1864-1937), ministrit turk të luftës, i cili ishte me prejardhje shqiptare. Gjendja kaotike në Shqipëri u shtua qëllimisht nga Izzet pasha i cili synonte të përçante popullin për marrë pushtetin dhe fronin. Me këtë qëllim ai dërgoi një oficer xhonturk me prejardhje shqiptare, të quajtur Beqir Grebena, të njohur turqisht edhe si Bekir aga Grebenali apo Bekir Fikri efendi, nga Maqedonia në Shqipëri për të krijuar rrëmujë dhe për të përmbysur qeverinë e përkohshme me grusht shteti. Në Shkodër, Grebena fitoi simpatinë e bashkësisë islame e cila shihte me dyshim Kultusprotektorat-in austro-hungarez, dhe në Durrës ai arriti të fitonte besimin e Esad pashës për një kohë të caktuar.

Në fund të vitit, në mbështetje të Grebenës, Xhonturqit dërguan 375 ushtarë, të veshur civil, në Vlorë, shumë prej tyre me anijen austriake Meran. Mirëpo, Syreja bej Vlora dëgjoi për planin e tyre dhe e informoi pa vonesë Komisionin Ndërkombëtar të Kontrollit. I shqetësuar se trupat turke mund të zbarkonin në Vlorë, Komisioni iu dha oficerëve holandezë plotfuqishmërinë për të vepruar si donin. Më 6 janar 1914, Thomson-i dhe De Veer-i e inkuadruan policinë vendase pa vonesë në xhandarmërinë e re, e cila ishte parashikuar fillimisht për të pushtuar jugun e vendit, dhe morën nën kontroll telegrafin dhe doganën. Kur erdhi Meran-i në Vlorë, ata arritën të zinin rob dhe të çarmatosnin 19 oficerë dhe i kthyen 161 ushtarë nëpërmjet Triestit në Stamboll. Beqir Grebena u dënua me vdekje.

Në të njëjtën kohë, Esad pasha, i vetmi njeri në Shqipëri që dispononte ushtrinë e vetë, përpiqej të merrte sa më shumë territor. Më 9 janar, njerëz të tij u përpoqën të merrnin Elbasanin, por u zbrapsën nga udhëheqësi i qytetit, Aqif pashë Biçaku, i njohur gjithashtu si Aqif pashë Elbasani.

Në memorandumin e tij për Shqipërinë, e botuar në gusht të vitit 1917, Mbreti Vid tha se: “Esad pasha dhe Ismail Qemal bej i ishin hedhur në fyt njëri-tjetrit dhe komplotonin kundër njëri-tjetrit në mënyra të ndryshme. Esadi, më i rëndësishmi dhe më i fuqishmi prej të dyve, përpiqej të zgjeronte pushtetin e tij në drejtim të jugut, drejt Elbasanit. Me dhurata dhe premtime ai arriti të shtonte mjeshtërisht ndikimin e tij dhe të njerëzve të tij. Haptas nuk e kundërshtoi kurrë Komisionin Ndërkombëtar, por dredhonte si ngjalë duke pohuar vazhdimisht besnikërinë e tij, madje pretendonte se ishte kurdoherë i gatshëm ti shërbente Evropës dhe mbretit të ri. Që në atë kohë, raportet mbi karakterin e tij shkaktuan dyshime që ai bënte lojë të dyfishtë dhe synonte vetëm zgjerimin e pushtetit të tij. Ndikimi i Ismail Qemalit në jug po zvogëlohej vazhdimisht. Atij i mungonte mbështetja e duhur nga ushtria, në kundërshtim me Esadin i cili dispononte forcat që i kishte tërhequr nga Shkodra si dhe forca të reja… Mungonte një administrim financiar në shërbim të vendit. Esad pasha kishte duart mbi doganën e Durrësit dhe Ismail Qemal bej kishte shtënë në dorë të ardhurat e doganës së Vlorës. Kështu të dy i kishin kaluar burimet kryesore financiare të vendit në shërbim të nevojave personale të tyre. Ismail Qemali caktoi një pjesë të të ardhurve doganore për refugjatët dhe krijimin e xhandarmërisë së re, por Esad pasha refuzoi kategorikisht të jepte fonde publike të mbledhura prej tij për këto aspekte kaq të nevojshme. Oficerëve holandezë të cilëve, në vend të oficerëve suedezë të parashikuar fillimisht, u ishte besuar detyra e krijimit të një xhandarmërie ndërkombëtare dhe të cilët i kishin kushtuar shumë energji dhe entuziazëm këtij synimi, nuk u mbëshetën fare nga Esad pasha në Shqipërinë qendrore. Ai veç u shkaktoi telashe. Që prej fillimit dhe deri në fund ai pengoi punën e tyre, duke u bërë të qartë se dispononte tashmë një xhandarmëri të mirë shqiptare. Jugu i Shqipërisë ishte një problem i veçantë. Shumë banda të udhëhequra nga ish-oficerët grekë, siç duket me mbështetjen e qeverisë greke (megjithëse për këtë nuk kishte prova), po punonin për nxitjen e një kryengritjeje për përhapjen e kaosit në rajon. Gjatë veprimtarisë së tij, Komisioni kuptoi se eliminimi i këtyre dy figurave të fuqishme, Esad pasha dhe Ismail Qemal bej, ishte kusht i domosdoshëm për paqe dhe qetësi në Shqipëri dhe për të mundësuar qeverisjen e mbretit të ri. Ata kuptuan se kishte ardhur koha që të largoheshin Esad pasha dhe Ismail Qemal bej sepse, sipas tyre, i pari ishte fuqizuar së tepërmi dhe i dyti ishte përgjegjës për qeverisje të keqe. Ky mendim u përforcua nga përfshirja e tyre në komplotin e dështuar të Xhonturqve për të instaluar gjeneralin turk, Izzet pasha, si mbret të Shqipërisë. Komisioni Ndërkombëtar arriti të bindte Ismail Qemal beun që të jepte dorëheqjen si kryetar i ‘qeverisë së përkohshme,’ post për të cilin ai ishte krejtësisht i paaftë, por Esad pasha vazhdoi të qeveriste i papenguar si kryetar i kryesisë së senatit për Shqipërinë e Mesme.”

Ismail Qemal bej Vlora u detyrua të largohej nga Shqipëri pas kërkesës së Komisionit Ndërkombëtar të Kontrollit, por komisioni nuk dispononte fuqinë e duhur për të larguar Esadin. Prandaj Esadi ngeli në vend dhe pranoi të largohej nga qeveria vetëm me premtimin se ai do të udhëhiqte dërgatën shqiptare e cila do të udhëtonte në Gjermani në shkurt 1914 për ti ofruar fronin shqiptar Princit Vid.