[Le jardin des disparus]

(...)

Ajo është një dhomë e cila ngjan me një univers ëndrrash; një dhomë me të vërtetë spirituale, ajri i së cilës ka mbetur si i ngrirë, ngjyrosur lehtësisht në rozë e blu. Shpirti aty zhytet në një banjë plogështie, parfumuar me keqardhje dhe dëshirë. Është një ndjenjë e çuditshme ajo që përjeton aty, diçka si perëndimi i diellit mes blusë e ngjyrës rozë, një ëndërr epshi në eklips. Në atë dhomë, mobilet kanë forma të shtrira, të sfilitura, të kapitura. Ato duket sikur përjetojnë ëndrra, sikur janë krijuar për të bërë jetë somnambuli, diçka vegjetale apo minerale. Mbulesat përreth, flasin një gjuhe memece, të shurdhet si lulet, si qiejt, si diejt në perëndim. Mbi mure, asnjë zhgaravinë artistike. Përgjithësisht, në ëndërr, në përshtypjen e pa analizuar, në artin e menduar, arti pozitiv është një blasfemi. Kurse, këtu, gjithçka ka dritën e mjaftueshme dhe errësirën delikate të harmonisë. Ndihet një aromë fare pakëz e lehtë, zgjedhur me delikatesë, në të cilën përzihet një lagështi tepër e lehtë, një atmosferë ku shpirti i përgjumur përkundet nga ndijimet e një serre të vaket. Perdja e bollshme dhe fine prej mëndafshi, derdhet si kaskadë e lehtë dëbore para dritareve dhe shtratit. Mbi shtrat është shtrire Idhulli, mbretëresha e ëndrrave. Po nga erdhi ajo, gjer këtu? Kush e solli ? Cila fuqi magjike e vendosi në këtë fron ëndrrash ?... Po ç’rëndësi ka kjo ? Ajo është aty e unë e njoh. Ja, ata sy ku flaka kalon perëndimin, ata sy finokë si dy shënjestra, të cilëve unë ua njoh prej kohesh dinakërinë e frikshme. Janë tërheqës, robërues. Përpijnë shikimin e atij që tregohet i pakujdesshëm dhe i sodit. Ata yje të zinj, të cilët imponojnë kureshtje e admirim, prej kohësh me vemendje i kam studiuar. Cilit demon dashamirës i detyrohem për ketë gjendje misteri, heshtje, paqeje dhe parfumesh? O, lumturi ! Ai emër me të cilin ne quajmë përgjithësisht jetën, bile edhe momentet tona më të hareshme, s’ka asgjë të përbashkët me ketë jetë supreme të cilën tashme po përjetoj e shijoj minutë pas minute, sekondë pas sekonde ! Jo ! S’behet fjalë për minuta, s’është fjala për sekonda. Koha vetë s'ekziston më. Ajo që tani mbretëron është Pafundesia, një pafundësi kënaqësish!
(... Por, një goditje e fortë, e tmerrshme, u dëgjua sakaq në portë e si në ëndrrat e lemerishme, m’u duk sikur një majë kazme m'u fut thellë në stomak. E, pastaj, në dhomë u duk një Spektër. Atë e mbanin njeheresh dora e një përmbaruesi, i cili vinte të më torturonte në emër të ligjit; një grua e paturp që sokëllinte me të madhe për mjerimin e saj duke dashur t`i shtojë gjithë banalitetin e saj dhembjeve te jetës sime apo me saktë, ishte servili i një drejtori gazete i cili më kërkonte vazhdimin e një shkrimi. Dhoma e parajsës, idhulli, princesha e ëndrrave - gjithë ajo magji u zhduk nga zhurma brutale e goditjes së Spektrit. Tmerr ! S'e harroj, s’mundem ta harroj ! Po ! Ajo dhomë, ajo karakatinë, ai çast zhgënjimi pa fund, ishin te miat. Dhe, para syve te mi, pashë të kthehej përmbys gjithçka. Mobilet humben hijeshinë, u vjetruan, u mbuluan me një okë pluhur; oxhaku humbi flakën dhe prushin, dritaret u errësuan e xhamat u mbushën me vijëza pisllëku, dorëshkrimet e mia u fshinë e u shndërruan në fletë të pashkruara e, ditari im, s'kish më shenime por ca zhgaravina bërë me laps ! E ai parfum i një bote tjetër, me të cilin isha dehur me një duf të pafund e tepër sensual, medet, ish zëvendësuar nga një arome e qelbur duhani, përzier me njëfarë ere tjetër myku që të përziente stomakun. Në ato çaste, unë po thithja, kutërbimin e zhgënjimit. Në atë botë të ngushtë, të mbushur plot përçmim e neveri, më buzëqeshi vetëm një send: shishja e vogël e verës, mikesha ime e vjetër dhe e tmerrshme, si gjithë mikeshat, për fat të keq ! Të mbarsura me përkëdhelje dhe tradhëti. Po ! Po ! Koha e ndalur, nisi të ecte. Ajo morri pamjen që kish pasur më parë : mbretëreshë e njëherësh perandoreshë! Ju betohem se, në ato çaste, sekondat nisin të ikin shpejt e me një zhurmë solemne e çdonjëra prej tyre, binte nga lavjerrësi i orës dhe thosh: Unë jam Jeta, e padurueshmja, e pamëshirshmja, Jetë!)