Gruaja-majmun kthehet nė shtėpi pas 153 vjetėsh
14.02.2013
Trupi i Julia Pastrana, e cilėsuar si gruaja mė e shėmtuar nė botė, varroset pas 153 vjetėsh nė vendlindjen e saj, nė Meksikė. Historia e trishtė dhe pafat e asaj qė quhej gruaja majmun apo gruaja ari pasi pėr shkak tė njė sėmundjeje tė rrallė trupi i saj ishte i mbuluar i gjithė me qime, i ka fillesat nė vitet 800. kur ajo u shfrytėzua barbarisht pėr vite tė tėra, duke u ekspozuar nėpėr Europė dhe Amerikė derisa vdiq nė vitin 1860, por edhe pas vdekjes trupi i saj vijoi tė ekspozohej nėpėr botė, ku e prezantonin si bijė e njė indiano-meksikaneje tė ēiftuar me njė majmun.
Nė fund trupi i saj pėrfundoi nė njė bodrum nė njė institut kėrkimor nė Oslo. Pasi mėsoi pėr historinė e saj, artistja Laura Anderson Barbata bėri njė fushatė qė trupi i saj tė kthehej nė atdhe pėr njė funeral tė pėrshtatshėm.
Ndieja se ajo e meritonte qė ti rikthehej dinjiteti dhe vendi i saj nė histori dhe nė memorien botėrore, tha Barbata pėr New York Times.
Julia Pastrana jetoi mes viteve 1834-1860 dhe pėr shkak tė njė deformimi gjenetik lėkura e saj ishte e mbuluar e gjitha me qime, dhe pėr shkak tė njė sindromi tė quajtur hiperplasia, buzėt dhe mishrat e dhėmbėve tė saj ishin shumė tė trasha. Pėr kėto tipare tė pazakonta ajo ekspozohej nė vende tė ndryshme si njė fenomen i rrallė, duke e quajtur gruaja majmun, gruaja ari apo gruaja mė e shėmtuar nė botė.
Kur ishte vetėm 20 vjeē ajo u ble nga njė biznesmen amerikan, qė e shfrytėzoi nėpėr ekspozita nė SHBA, dhe u martua me tė vetėm pėr tė vjelė fitimet qė vinin prej saj.
Nė vitin 1859, Pastrana mbeti shtatzėnė, por edhe i biri trashėgoi sėmundjen e saj dhe vdiq pak orė pas lindjes. Edhe Pastrana vdiq pesė ditė pas lindjes, kur ishte vetėm 26-vjeēare.
Por edhe pas kėsaj, i shoqi i vazhdoi turet e tij, duke ekspozuar kufomėn e balsamosur tė gruas fatkeqe, e cila mė nė fund, pas 153 vjetėsh do tė prehet nė njė varr tė denjė nė vendlindjen e saj si njė njeri normal.