[rilinda]

DUHANI NJË VRASËS I
NGADALSHËM POR I SIGURTË

________________
MUHAMET JAHIRI
ZYMBER OSMANI.



Të gjithë e dimë se konsumimi i duhanit mund të shkaktojë kancerin e mushkërive dhe sëmundjet e zemrës, por ekzistojnë edhe sëmundje tjera, për të cilat njerëzit nuk kanë dëgjuar e që mund të shkaktohen nga duhani.
Duhani është bërë pjesë e pandarë e individit, një vrasës i ngadalshëm, por i sigurtë, një shok i keq, i besdisshëm, por mbi të gjitha i rrezikshëm. Shumë herë ndodh që ditën ta fillojmë me cigare. Njerëz, të punësuar apo jo, të vjetër apo të rinjë, mbushin lokalet ndërkohë që duhani është shoqëruesi i përhershëm. Deri dje ky ves dominonte më shumë te meshkujt, por fatkeqësisht kohëve të fundit, sidomos pas luftës, duhani po preferohet me të madhe edhe nga gjinia femërore në mënyrë drastike si në Prishtinë, ashtu edhe në qytete tjera ku statistikat flasin për një barazim të përdorimit midis dy gjinive.
Po t’i pyesësh njerëzit për dëmet që sjell ky ves, në përgjithësi ata të përgjigjen që i dinë dëmet, por prapë vazhdojnë ta konsumojnë atë.
Duhani gjatë djegies liron mijëra lëndë toksike, që nga nikotina dhe monoksidi i karbonit e deri te katrani, që janë ndër shkaktarët e kancerit të mushkërive. Në qoftë se e do të bëjmë një listë të dëmeve që shkaktohen drejtpërdrejt nga duhani, ajo do të jetë tepër e gjatë, por le të përqendrohemi mbi dëmet kryesore. Duhani është përgjegjës për sëmundjen e kancerit në mushkëri, sidomos në vitet e fundit, ku statistikat tregojnë se kjo sëmundje po merr miliona jeta të njerëzve në vit, sidomos të meshkujve. Te femrat kanceri i mushkërisë nuk ka rol parësor në vdekshmëri, por rreziku po vërehet sidomos kohëve të fundit, ku konsumi i tij po shënon rritje te femrat. Sipas hulumtimeve të fundit nga ekspertë të shëndetësisë flitet se për çdo 10 cigare të pira, rreziku për kancer pesëfishohet dhe për çdo 20 cigare rreziku pesëmbëdhjetëfishohet. Kryesisht te duhanxhinjtë, mosha kur shfaqen simptomat e kancerit është rreth 50- 60 vjeçare dhe në këtë rast njeriu mund të përfundojë edhe në ndonjë ndërhyrje kirurgjikale. Këta persona, që kur zgjohen në mëngjes, përveç gjumit jot ë rehatshëm që kanë bërë ata fillojnë të kolliten dhe nxjerrin nga goja këlbaz. Nërsa personat që nuk pijnë duhan nuk i kanë këto probleme, mushkëritë e tyre me anë të sistemit ciliar, vet pastrohen gjatë gjithë ditës, gjë që duhanpirësit nuk mund ta bëjnë kur sistemi i tyre ka dalë jashtë funksionit dhe mushkëritë nuk janë në gjendje ta nxjerrin atë. Duhani shkakton në sistemin kadriovaskular të gjakut ngushtim të arterieve, infrakt të zemrës, tëhollim të gjakut, ngritje të pulsit, dëmtim të Sistemit Nervor Qëndror, si edhe të shumë organeve tjera. Konsumi i duhanit shton rrezikun për vdekje të papritur, kështu tek ata që pinë një pako cigare në ditë rreziku për vdekje të prapritur pesëfishohet. Monoksidi i duhanit pakëson oksigjenin në gjak, ndërrkohë që nikotina shpejton punën e zemrës dhe të dy këta faktorë bëjnë mpiksjen e gjakut, që qojnë në bllokimin e gjoksit. Ata që janë konsumues të duhanit thonë që e kanë të pamundur për ta ndërprerë atë. Organizmit pas lënies së duhanit i duhet një periudhë prej 40 ditësh që të prodhojë sasinë e duhur të acetil kolinës. Gjatë kësaj kohe ishduhanpirësi është i stresuar, nevrikoset edhe nga zhurma më e vogël, ka pagjumësi etj. Por, të gjitha këto vështirësi kalohen me pak vullnet dhe këmbëngulje.
Pirja e duhanit i shkakton dëme edhe aparatit tretës. Duhani jep rrezik të lartë për karcinomën e ezofagut, kontribuon në ngushtimin e enëve të gjakut , në stomak rrit përqindjen e ulcerës dhe kështu përfundimisht shkakton kancer në stomak.
Sot bota aplikon lloj-lloj strategjish për të luftuar përdorimin e duhanit. Shumë shtete në botë shpenzojnë miliona para për reklama, nxjerrin ligje për ndalimin e duhanit në vende publike dhe çdo vit 31 maji shënon Ditën Botërore Kundër Duhanit. Dhe, sot nuk thuhet kot se duhani është një mik i keq dhe një vrasës i ngadalshëm, por i sigurtë.


(marrë nga një gazetë)