[Dilaver]

Bijtë e Vocërr Balës, përgjakja me sllavët

Në sheshbetejën e imagjinuar të Lahutës, në këtë truall trimërie, lindi Nikoll Shala, i cili deri në moshën 16 vjeçare do të merrte mësimet e urtitë e gjyshit Vocërr Bala, por Kuçedra nuk do t’i harronte luftrat dhe kundërshtitë e Vocërr Balës dhe pasuesve të tij dhe ia vrau pas shpine bijtë.
Nikolla tek rrëfen historinë e tij, përcjell një dhimbje drithëruese për jetën e të parëve të vet, një pjesë prej të cilëve patën fat tragik.Vetëm pse ishin shqiptar ata u shkuan në plumb.Trualli i Vocërr Balës ishte përgjakur duke çuar në jetën e përtejme trimat që nuk tuteshin ta thërrisnin veten shqiptarë dhe nuk i lëshonin rrugë serbëve të ardhur nga Karapatet të cilët silleshin si zotë shtëpie në trojet shqiptare. Ndërsa rritej në truallin e trimave të Lahutës, Nikollë Shala pyeste veten dhe nënën e tij të mirë se çfarë faji kishin bërë pasuesit e Vocërr Balës që i kishin vrarë?
Trualli ku kishte lindur ishte larë me gjak; Nikolla ndjehej i pasigurtë dhe i ankthshëm në tokën e të parëve. Aty i kishin vrarë babanë, Mark Vocërr Balën,(Shala), pa asnjë faj të kryer, pa gjyq; vetëm pse mbronte identitetin shqiptar. Për të njëjtin faj të pa kryer kishin vrarë edhe xhaxhanë, Shpend Vocërr Balën( Shpend Vocërr Shala), i kishin vrarë edhe tre vëllezërit e nënës, Dedë Gjon Vuklin, Gjergj Gjon Vuklin dhe Nik Gjon Vuklin.Po t’u shtosh këtyre dhe të afërm të tjerë, komshijtë e vrarë, numri i të vdekurëve konkuronte atë të gjallëve.Të gjithë të vrarë pa gjyqe, jo në luftra, ishin vrarë vetëm se ishin shqiptarë dhe kërkonin të ruanin identitetin shqiptar.
Këtë fat e patën mijëra shqiptarë që u ndëshkuan për qëndresën në trojet e veta. I riu Nikoll Shala, i çonte të gjitha këto ngjarje tragjike ndër mendje, dhe ndjente habi, që edhe pse i ishin bërë gjithë ato vrasje, sllavët bënin përpjekje që ta bindnin të punonte për ta, në mënyrë që ta kishin më të lehtë për ta asgjësuar kur t’i vinte koha e kur ta lypnin rrethanat, siç kishin bërë me babën, xhajën dhe tre dajat. Në emër të bashkim vllazërimit i kërkonin të bëhej kryetar rinie, por ai refuzoi. Qëllimi ishte i qartë; duke vënë në krye të rinisë një përfaqësues të një familje me tradita, sunduesit do ta kishin shumë të lehtë për t’i sunduar shqiptarët e tjerë, por për disa vjet radhazi Nikolla i kundërshtoi me kurajo.Pas tre vjetësh filloi presioni që të anëtarësohej në Partinë Komuniste, por ai prapë i kundërshtoi duke u thënë se ende nuk ishte i përgatitur për të
marrë detyra e përgjegjësi kaq të mëdha mbi vete. Të dërguarit e “Kuçedrës” bënin lajka duke i thënë se ia njihnin aftësitë dhe ai mund t’i përballonte detyra të tilla, por ai sërish rezistoi.
Ndërsa atij, para syve i kalonin të vrarët e pafajshëm, dëgjonte thellë në ndërgjegje rënkimet e shpirtrave të pafajshëm dhe betohej se nuk do ta ndalte luftën për shqiptarizëm.


Drejt ëndrrës amerikane, UDBA pengon

Nikollë Shala po kërkonte një shteg për të dalë nga skëterra që mund t’i merrte jetën si shumë prej meshkujve të tjerë të asaj familjeje.Po si? Në ç’mënyrë të ikte pa rënë në sy? Ëndërronte që të vendosej në Amerikë, ku kishte dëgjuar se ishte vend i lirive, po si?
Nuk thonë kot se rastësia është mbret i zgjidhjeve të vështira. Xhaxhai i tij, i thotë një ditë se qëndrimi i mëtejshëm aty në Guci ishte i rrezikshëm. Ai për vete kishte vendosur që të merrte rrugën e largët për në Amerikë: ”Po të duash eja me mua në Amerikë, ku do të keshë më shumë shanse për jetën. Nëse nuk do të mërgosh aq larg, shko në Slloveni, ku jeton Gjeloshi, xhaxhai tjetër”. I kishte paraqitur kështu dy alternativa për të shpëtuar nga jeta e pasigurtë.
Nikoll Shala nuk u mendua gjatë. E mori vendimin aty për aty. Zgjodhi Amerikën. Ishte viti 1967. E rëndë ishte braktisja e trojeve, lënia pas e varreve të të parëve, por duhej siguruar jeta, pa e ndërprerë betejën për identitet kombëtar. U bënë kështu disa familje bashkë nga fshati Doli i Gucisë dhe vendosën të mërgonin. Ishte grupi i parë që po linte vendlindjen.. Familjet i bashkonte e zhvendosura “armiqësia” në heshtje me shtetin sllav, që u kishte grabitë lirinë dhe u kishte vrarë të afërmit.Nuk kishte asnjë nga familjet që po lëshonin vendin që të mos ishte në gjak me pushtetin, që të mos kishte një të vrarë nga shteti sllav.
Organet e shtetit u bënë kurreshtarë kur mësuan për vendimin që kishin marrë të nëntë familjet shqiptare. UDB-ja filloi të hetonte, të pyeste, të investigonte se çfarë kishin ndër mend të bënim. Ata shqetësoheshin se mund të flisnin e të tregonin se ç’ndodhte në trevat shqiptare të pushtuara nga sllavët, si vriteshin shqiptarët pas shpine, pa gjyqe e pa kryer kurrë një faj. Sigurimi Jugosllav interesohej që të mësonte se kush e kishte ftuar në Amerikë nipin e Vocërr Balës, kush fshihej pas ftesës. Filluan të pyesnin secilin prej atyre që kishin paraqitur kërkesën:Kush po ju thërret në Amerikë? Ku do të shkoni? Ku do të qëndroni? Pse…?
Nikolla tash që kanë kaluar aq shumë vite nga ajo kohë, arsyeton se “Dyshimi UDB-së ishte se mos kishte një skenar pas kësaj ikjeje; se mos ne vinim në Amerikë për të denoncuar krimet sllave ndaj shqiptarëve. Sllavët e parandjenë se ne do të vinim në Amerikë që të sensibilizonim politikën dhe shtetin Amerikan ndaj genocidit që ushtrohej sistematikisht ndaj shqiptarëve, do të merrnim pjesë nëpër demonstrata e do të flisnim e shkruanim nëpër gazeta.Për ata ne ishim më të sigurtë aty ku kishim lindur se mund të na zhduknin kur të donin siç kishin vepruar me njerëzit tanë.”
Nikolla kujton se edhe në Itali nuk iu ndanë spiunët e UDB-së, që ua kishin ndjekur gjurmët. Pasi siguruan kalimin nga vendlindja në Itali, kërkuan që të mbarteshin drejt Amerikës. Por ditët kalonin dhe kërkesa nuk po miratohej. Spiunët depërtonin deri në zyrat e emigracionit në Romë dhe nxirrnin pengesa të shumta që familja e Nikollë Shalës dhe të tjerat të mos niseshin drejt Amerikës. Nikolla kujton se për të siguruar kapërcimin e Atlantikut dhe për t’u vendosur në supershtetin e ëndërrave u përpoqën që t’i shfrytëzonin të gjitha rrugët e njohjes. U shkruan letra edhe meshtarëve që ishin në Guci dhe që i njihnin mirë si Dom Marjan Gllasnovic, Dom Rrok Matej dhe Dom Millorad Defor, të cilët nga ana e tyre i shkruan ambasadës amerikane në Itali që t’u njihej e drejta e emigrimit në Amerikë. Ndërhyrja energjike e Dom Daniel Gjecaj dhe Patër Ambroz Martinit në favor të familjes Shala e
shkallmuan murin e pengesave që ngritën agjentët serbë. Madje, Patër Daniel Gjecaj shkoi vetë në ambasadën amerikane në Romë dhe sqaroi pozicionin e familjes Shala, duke u thënë punonjësve të ambasadës se kushdo që të vijë e të flasë e të shpifë kundër kësaj familje mos i dëgjoni, por nxirrni jashtë sepse familjet e shpërngulura janë të ndershme dhe të vuajtura. Kështu që pas kësaj ndërhyrjeje u hap rruga për në Amerikë. Gjithësesi këmbëngulja e spiunëve dhe shërbëtorëve të Beogradit i lanë më shumë se 6 muaj refugjatë rrugëve të Italisë..