[Murgesha]

Kush e ndihmoi daljen në dritë të përmasave të angazhimit dhe të sakrificës shqiptare?
Por, mbase ne kurrë nuk do të arrinim t’i mësonim përmasat e angazhimit shqiptar për shpëtimin e hebrenjve gjatë Holokaustit, po të mos ishte udhëtimi që në vitin 1990 e bënë në Shqipëri, kongresisti Tom Lantos, edhe vetë i mbijetuar i Holokaustit në Hungari dhe ish-kongresisti Joe DioGuardi. Ata qenë zyrtarët e parë amerikanë që po shkelnin tokën e Shqipërisë brenda pesëdhjetë viteve të fundit. Në përpjekje për t’i hyrë në zemër kongresistit Tom Lantos, diktatori Ramiz Alia, ia prezantoi atij një arkiv të paparë më parë me letra, fotografi dhe pjesë të këputura gazetash që flisnin për shqiptarët që ndihmuan e shpëtuan hebrenj gjatë Luftës së Dytë Botërore. Më pas, DioGuardi i dërgoi këto dosje në Izrael, ku ato u vërtetuan nga Jad Vashemi (Yad Vashem). Në vitin 1995, me ndihmën e kongresistit Lantos dhe të ish-kongresistit Ben Gilman, Fondacioni Shqiptaro-Amerikan punoi me Muzeun Memorial Amerikan të Holokaustit në Uashington DC, për ta bashkëngjitur Shqipërinë, më parë e pa vënë re në sektorin e Muzeut, “Në mesin e Kombeve të Nderuara– Righteous among Nations”. Sot, në shtetin shqiptar jetojnë rreth 3.5 milionë shqiptarë dhe rreth tre milionë të tjerë jetojnë përkrah kufijve të tij në Kosovë, në Maqedoni, në Mal të Zi, në Luginën e Preshevës (Serbi jugore) dhe në Çamëri (Greqia veriore), ndërkohë që rreth tetë milionë të tjerë jetojnë në diasporë, kryesisht në Shtetet e Bashkuara, në Evropën Perëndimore, në Turqi dhe Australi, pasi që më parë ishin detyruar t’i iknin terrorizmit sllav të sponsorizuar nga shteti dhe më pas po këtij terrorizmi veç kësaj radhe me ngjyrën e komunizmit, që pllakosi tokat shqiptare, brenda dhe jashtë Shqipërisë.
Shqiptarët i mbijetuan shekujt e gjatë të shtypjes dhe sundimit të të huajve falërespektit që kishin për vlerat dhe etikën e fuqishme të Kanunit
Megjithëse në epokën e pasluftës u burgosën, u torturuan dhe u vranë miliona shqiptarë, përpjekjet komuniste dhe sllave për t’ia ndrydhur dhe shkatërruar qenien shqiptare traditat, zakonet dhe normat thelbësore të Kanunit, dështuan. Ajo që u ka mundësuar shqiptarëve që në vazhdimësi ta mbronin veten pas një fati të dhembshëm të përcaktuar nga pushtuesit dhe sundimtarët e tyre, është vlera dhe respektimi i etikës së fuqishme të Kanunit. Këto vlera dhe kjo etikë janë pikërisht ajo që i bëri shqiptarët të merrnin një rol të paparë për shpëtimin e hebrenjve nga Holokausti. Kjo ilustron fuqishëm ndërlidhjen intime midis besës dhe tolerancës fetare që e kanë karakterizuar Shqipërinë e shqiptarët ndër shekuj. Në shekullin 21, shqiptarët duhet të fillojnë t’i shërojnë dhe tejkalojnë pasojat destruktive psiko-shoqërore të shkaktuara nga okupimi qindvjeçar dhe nga racizmi dhe gjenocidi. Njëkohësisht, historia e tyre nuk është vetëm histori e shtypjes, por ashtu siç na dëshmon sjellja e tyre e guximshme gjatë Holokaustit, ajo është edhe histori e rezistencës ndaj shtypjes, histori e tolerancës fetare dhe histori e përkushtimit për drejtësinë./

(Përktheu: Musli Bazhdaraj Përg.për botim Elida Buçpapaj)