[valiii]

فَإِذَا جَاءَتْ الطَّامَّةُ الْكُبْرَى. يَوْمَ يَتَذَكَّرُ الْإِنسَانُ مَا سَعَى. وَبُرِّزَتْ الْجَحِيمُ لِمَنْ يَرَى. فَأَمَّا مَنْ طَغَى. وَآثَرَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا. فَإِنَّ الْجَحِيمَ هِيَ الْمَأْوَى. وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنَهَى النَّفْسَ عَنْ الْهَوَى. فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوَى. يَسْأَلُونَكَ عَنْ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا. فِيمَ أَنْتَ مِنْ ذِكْرَاهَا. إِلَى رَبِّكَ مُنتَهَاهَا. إِنَّمَا أَنْتَ مُنذِرُ مَنْ يَخْشَاهَا. كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَهَا لَمْ يَلْبَثُوا إِلا عَشِيَّةً أَوْ ضُحَاهَا.



34. “ E kur të vijë katastrofa e madhe (Dita e Kiametit),

35. Dita kur njeriu rikujton se ç’ka punuar.

36. E Xhehennemi do t’i shfaqet haptazi çdokujt që sheh.

37. Atëherë, për atë që kaloi kufijt (me kufër e ligësi),

38. Duke i dhënë përparësi jetës së kësaj bote,

39. Xhehennemi do të jetë vendbanim i tij.

40. E kush iu frikësua paraqitjes para Zotit të vet dhe e frenoi veten prej epsheve,

41. Xhenneti është vendbanim i tij.



(En-Naziat, 34-41)



فَإِذَا جَاءَتْ الطَّامَّةُ الْكُبْرَى
34. “ E kur të vijë katastrofa e madhe (Dita e Kiametit),

Dita e Fundit-Kataklizma, është përmendur në Kur’an me shumë emra, një prej të cilëve është edhe “Et-Tammetul kubra” – Katastrofa e madhe”. Është quajtur me këtë emër sepse nuk ka katastrofë më të tmerrshme që shkatërron çdo gjë si kjo. Kiameti është momenti më i vështirë që asnjë prej krijesave nuk mund ta përballojë, moment që vjen befas, dhe shkatërron çdo gjë para vetes. Dhe kjo “Valë” shkatërrimtare, sipas komentatorëve të Kur’anit, ndodh me rastin e ringjalljes ose fryrjes së dytë në Sur - Er-Rradifetu”. Ky është mendim i Hasen el Basriut dhe i disa të tjerëve, kurse Sufjani mendon se “Et-Tammetu” është momenti kur në duar të kujdestarëve të Xhehennemit (zebaninjve), dorëzohen banorët e zjarrit.[1]

Disa të tjerë janë të mendimit se fjala “Et-Tammetu” nënkupton momentin kur banorët e Xhennetit nisen për në Xhennet, kurse banorët e zjarrit për në Xhehennem.

Sidoqoftë besimtarët e vërtetë janë të vetëdijshëm se ky moment i vështirë do të vijë patjetër, sepse për ardhjen dhe ndodhinë e tij i ka paralajmëruar Allahu xh. sh. në Kur’an, po edhe i Dërguari i Allahut në shumë hadithe të tij. Kjo ditë e fundit e kësaj gjithësie, do të jetë e papritur dhe e befasishme vetëm për pabesimtarët, të cilët jo vetëm që nuk besonin ndodhinë e saj, por madje talleshin vazhdimisht me ata që thonin se ka moment të fundit dhe ka ringjallje. Por ja që për zhgënjimin e tyre të madh, ky moment vjen, dhe vetëm atëherë ata do të përmenden e do të vijnë në vete nga ajo ëndërr-iluzion që ishin. Vetëm atëherë njeriu do ta kuptojë seriozitetin e atij momenti, por tash për çdo gjë do të jetë vonë…



يَوْمَ يَتَذَكَّرُ الْإِنسَانُ مَا سَعَى
35. Dita kur njeriu rikujton se ç’ka punuar.

Vetëm në këtë ditë njeriut do t’i bien ndërmend veprat e bëra në këtë botë, qofshin të mira ose të liga, dhe secili do ta përjetojë këtë ditë në mënyrën e vet. Besimtari i vërtetë e përjeton si një ankth të shkurtër, nga i cili shpreson se do të shpëtojë me mëshirën e Allahut, kurse pabesimtari si një zhgënjim për mosbesim dhe për veprat e këqija të bëra, të cilat më nuk mund t’i përmirësojë.

Atë ditë madje njeriu nuk do të mund të flasë e as të arsyetohet, por vetë veprat e edhe gjymtyrët e tij do të dëshmojnë, siç thotë Allahu xh.sh: “Këtë ditë Ne ua mbyllim (vulosim) gojët e atyre, e do të flasin duart e tyre, kurse këmbët e tyre do të dëshmojnë për atë që punuan”- (Jasin, 65).

Dhe atë ditë askujt nuk do t’i bëhet e padrejtë, sepse ekzistojnë regjistra shumë të saktë për çdonjërin, të shkruar e të ruajtur nga shkrues fisnikë- kiramen katibin, dy melaiket që e përcjellin njeriun gjatë gjithë jetës, të cilët shënojnë çdo vepër të tij, qoftë të mirë qoftë të keqe.



وَبُرِّزَتْ الْجَحِيمُ لِمَنْ يَرَى

36. E Xhehennemi do t’i shfaqet haptazi çdokujt që sheh.

Ky do të jetë momenti më kritik për njerëzit në ditën e Gjykimit, sepse secili do t’i ekspozohet Xhehennemit qoftë besmitar ose jo, se vetë Allahu xh.sh. thotë:

“Dhe nuk ka asnjë prej jush që nuk do t'i afrohet atij (Xhehennemit). Ky (ekspozim i Xhehennemit) është vendim i kryer i Zotit tënd. Pastaj, (pas kalimit pranë tij) do t'i shpëtojmë ata që ishin ruajtur (prej mëkateve), e zullumqarët do t'i lëmë aty të gjunjëzuar”. (Merjem, 71)

Dhe që të gjithë në mënyrën e vet, do të tmerrohen nga pamjet trishtuese të Xhehennemit, duke shpresuar se do t’i shmangen kontaktit me të, por në këtë rast do të shpëtojnë nga ndëshkimi në të vetëm atë që ishin ruajtur prej mëkateve dhe ata që ishin në rrugën e Zotit. Ky është momenti kur besimtarët do ta kuptojnë dhuntinë e madhe të Allahut ndaj tyre, sepse i kishte udhëzuar në këtë botë dhe nuk i kishte lënë të humbnin nga rruga e drejtë, kështu që ata sot i shmangen zjarrit të Xhehennemit, dhe atyre u mjafton vetëm ta shohin, për ta kuptuar më mirë mirësinë dhe kënaqësinë e të mirave të Xhennetit, kurse mizorët dhe pabesimtarët, do të mbesin aty të pashpresë, të gjunjëzuar dhe do t’i përfshijë dënimi i tmerrshëm.

Një gjë të tillë e vërtetojnë edhe ajetet në vazhdim të kësaj kaptine:



فَأَمَّا مَنْ طَغَى. وَآثَرَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا. فَإِنَّ الْجَحِيمَ هِيَ الْمَأْوَى

37. Atëherë, për atë që kaloi kufijtë (me kufër e ligësi),

38. Duke i dhënë përparësi jetës së kësaj bote,

39. Xhehennemi do të jetë vendbanim i tij.

Do të thotë, ai që ka kaluar të gjith kufijtë në mosbesim dhe e ka tepruar në këtë botë me vepra të shëmtuara, në kundërshtim të plotë me Ligjin e Allahut, ai që ka tejkaluar të gjitha normat, duke menduar se vetëm kjo botë është e vërtetë dhe se nuk ka botë tjetër pas vdekjes, do të marrë dënimin e merituar që është Xhehennemi, i cili me flakët e tij do të gllabërojë çdo njeri kriminel e të pafe.

Këto ajete thuhet të kenë zbritur për Nadrin dhe të birin e tij Harithin[2], mirëpo me to synohen të gjithë ata pabesimtarë që i japin përparësi kësaj bote kalimtare ndaj asaj të përjetshmes.



وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنَهَى النَّفْسَ عَنْ الْهَوَى. فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوَى

40. E kush iu frikësua paraqitjes para Zotit të vet dhe e frenoii veten prej epsheve,

41. Xhenneti është vendbanim i tij.

S’ka dyshim që kjo botë kalimtare është një sprovim i madh për njeriun. Jeta në të është mjaft e shkurtër, por megjithatë e mjaftueshme që nesër në Ahiret secili ta marrë shpërblimin e vet meritor, në bazë të veprave të punuara. Allahu xh.sh. thotë: “(Allahu është Ai) I Cili ka krijuar vdekjen dhe jetën që t’ju sprovojë se cili prej jush jeni më vepërmirë (në këtë botë)” (El-Mulk, 2).

Besimtari i vërtetë sprovohet në besim dhe në përkushtimin e tij ndaj Allahut fuqiplotë. Sprovohet nëse të mirat e kësaj bote do ta habitin-hutojnë, që ai ta pasojë epshin për të cilin e nxit shejtani i mallkuar për ta harruar Zotin dhe përgjegjësinë para Tij nesër në Ahiret.

Ka shumë njerëz që keqkuptojnë parimet e Islamit lidhur me këtë botë, duke thënë se vërtet kjo botë nuk është për muslimanët. Jo, jo, por të mirat e kësaj bote duhen shfrytëzuar për qëllime të larta e fisnike, gjithnjë në kuadër të parimeve të Sheriatit islam. Pasuria në këtë botë është sprovë e rëndë për besimtarin, sepse duhet ditur si të shftrytëzohet ajo. Dhe, nëse pasuria dhe të mirat e kësaj bote arrijnë që në zemrën e tij të mbjellin egoizëm e mendjemadhësi, atëherë ai njeri padyshim që ka dështuar, po nëse pasurinë që i ka lënë në disponim Allahu xh.sh., e shfrytëzon për të ndihmuar të varfrit, të mjerët, skamnorët dhe përgjithësisht në rrugën e Allahut, atëherë ai do të jetë i respektuar në këtë botë, kurse në Ahiret do të ringjallet në shoqërinë e pejgamberëve, dëshmorëve dhe njerëzve të tjerë të mirë.

Sa u përket ajeteve në fjalë, tash na ofrojnë një pamje krejtësisht tjetër nga ajo e ajeteve më parë. Tash kemi të bëjmë me njerëzit e mirë e të devotshëm, të cilët gjatë jetës në këtë botë kufizuan dhe frenuan veten nga dëshirat e epsheve të tyre dhe nga shume kënaqësi të kësaj bote, duke ndjekur me përkushtim rrugën e Allahut, andaj shpërblim i tyre meritor është vetëm Xhenneti me kënaqësitë e tij.

Abdullah ibn Mes’udi theksohet t’u ketë thënë shokëve të tij: “Ju jetoni në një kohë kur e vërteta dhe drejtësia drejton (udhëheq) epshin-pasionin, kurse do të vijë një kohë kur epshi do ta drejtojë (udhëheq) të vërtetën dhe drejtësinë”.

Në këto ajete dhe në ato më sipër, kemi të bëjmë edhe me një shembëllim metaforik kuranor, i cili na sjell dy anët e medaljes të sjelljeve njerëzore: Për atë që tejkaloi në kufër dhe në vepra të këqija, ndëshkim është Xhehennemi, kusre për atë që iu frikësua Allahut dhe e ndaloi vetveten nga të këqijat, shpërblim do të jetë Xhenneti.

Nëpër disa libra të tefsirit është shënuar se këto dy ajete kanë zbritur për besimtarin e devotshëm Mus’ab bin Umejrin, edhepse këto ajete në të njëjtën kohë kanë për qëllim të gjithë besimtarët e mirë e të devotshëm sikur Mus’ab bin Umejri.[3]

Rrëfimi për Mus’ab bin Umejrin është cekur në shumë libra të tefsirit. El Alusi në tefsirin e tij “Ruhul Meani” ndër të tjera transmeton nga Ibn Abbasi se këto dy ajete kanë zbritur enkas për Mus’abin. Në luftën e Uhudit, në këtë ditë të vështirë për muslimanët, e cila ishte një mësim i madh për muslimanët se si nuk duheshin thyer urdhrat e Komandantit suprem të luftës-Muhammedit a.s., sipas librave të historisë, Mus’ab bin Umejri kishte treguar një heroizëm të pashoq, kur rreth Pejgamberit a.s. kishin mbetur shumë pak njerëz që ta mbronin, ai kishte flijuar veten duke e mbrojtur si mburojë e gjallë trupin e bekuar të Pejgamberit a.s.. Ishte barrikaduar tërësisht para trupit të Pejgamberit a.s., kështu që shigjetat njëra pas tjetrës ia shponin trupin, por ai nuk lëvizte dot. Dhe, s’do mend tërë kjo sakrificë e pashembullt, e kishte prekur thellë në shpirt të Dërguarin a.s., i cili, duke e parë Mus’abin ashtu të larë në gjak i kishte thënë: “Tek Zoti do të kërkoj (shpresoj) shpërblimin tënd për këtë sakrificë”, kurse as’habëve të tjerë duke e zbuluar një fshehtësi nga Israja dhe Mi’raxhi u kishte thënë: “E kam parë Mus’abin në Xhennet, kishte të veshur rroba, vlera dhe bukuria e të cilave nuk mund të përshkruhen, madje kam parë se edhe rripat e nallaneve të tij ishin nga ari”.