[valiii]

Komentimi i kaptinës – “El-Maun”



أَرَأَيْتَ الَّذِي يُكَذِّبُ بِالدِّين ِ(1) فَذَلِكَ الَّذِي يَدُعُّ الْيَتِيم َ(2) وَلَا يَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِين ِ(3) فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّين َ(4) الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ (5) الَّذِينَ هُمْ يُرَاءُونَ (6) وَيَمْنَعُونَ الْمَاعُون َ(7)



1. A e njeh atë që përgënjeshtron (mohon) Llogarinë (e Ditës së Gjykimit)?

2. E pra (dije se) ai është, që (me vrazhdësi) e dëbon jetimin

3. dhe nuk nxit (të tjerët) për ta ushqyer të varfrin.

4. Pra, mjerë për ata falës,

5. të cilët janë të shkujdesur (të harrueshëm), për namazin e tyre,

6. e që shtiren (sa për sy e faqe para botës),

7. dhe nuk japin ndihmë rasti (apo hua as gjërat më të nevojshme jetësore)!”

(El-Maun, 1-7)



Kaptina “El-Maun” është kaptinë mekase-medinase, ka gjithsej 7 ajete dhe ka zbritur pas kaptinës “Et-Tekathur”.

Kjo kaptinë konsiderohet mekase sipas mendimit të Ataut, Xhabirit, dhe të Ibn Abbasit, nga i cili transmeton Ibn Merdevije të ketë thënë se kaptina “E re-ejte ledhi jukedh-dhibu bi-d-din” , ka zbritur në Mekë. Të njëjtin transmetim Ibn Merdevije e transmeton edhe nga Ibn Zubejri[1], kurse Katadeja dhe të tjerët janë të mendimit se kjo kaptinë ka zbritur në Medinë[2].

Mirëpo, sa i përket faktit nëse kjo sure është mekase a medinase, Hibetullahu[3] dhe Sejjid Kutbi[4] konsiderojnë se tri ajetet e para të kësaj kaptine kanë zbritur në Mekë, kurse katër të fundit në Medinë, dhe ky është mendimi më i saktë, do të thotë kaptina si tërësi konsiderohet kaptinë mekaso-medinase. Të njëjtin mendim e shpreh edhe mufessiri bashkëkohor, Ebu Bekr el Xhezairij.[5], mendimin e të cilëve e përkrahim edhe ne.



Emërtimi i kësaj kaptine
Kjo kaptinë në mesin e komentatorëve të Kur’anit njihet me disa emra: “El Maun”, “Ed-Din” dhe “El-Jetim”.

Është quajtur “El-Maun”, sepse në fund të kësaj kaptine, Allahu xh.sh. kërcënon ata që nuk japin madje as si hua gjësendin më të vogël për fqinjin e vet nevojtar. Kjo nga dijetarët konsiderohet si huazim i disa gjërave elementare, si kripa, mielli, pastaj kova për nxjerrjen e ujit, mjetet për mbjelljen dhe lëvrimin e tokës, huazimi i sopatës, i gjilpërës, i penjve etj.

Ndërsa është quajtur me emrin “Ed-Din”, për arsye se qysh në ajetin e parë flitet për atë që mohon dhe përgënjeshtron llogarinë në Ahiret-shpërblimin ose ndëshkimin.[6]

Kurse me emrin “El-Jetim” është quajtur, sepse në ajetin e dytë flitet për sjelljen e vrazhdtë dhe plot arrogancë të mekasve ndaj jetimëve në përgjithësi.



Shkaku i zbritjes së kësaj kaptine
Sipas Ibn Abbasit, ajeti i parë i kësaj kaptine ka zbritur për As bin Vail es-Sehmiun. Es-Suddiu mendon se ky ajet ka zbritur për Velid bin Mugiren, kurse Ibn Xhurejxhi pohon se kjo kaptinë ka zbritur për Ebu Sufjan bin Harbiun[7].

Në anën tjetër, është cekur se tri ajetet e para të kaptinës që konsiderohen ajete mekase, kanë zbritur për As bin Vail es-Sehmiun, kurse katër ajetet e fundit, që konsiderohen ajete medinase , kanë zbritur për hipokritin Abdullah ibn Ebi Selul.[8]



Lidhmëria e kësaj kaptine me atë paraprake “Kurejsh”
Në mes kaptinës “El-Maun” dhe asaj paraprake “Kurejsh”, ekziston një lidhmëri e fortë në mes ajeteve.

Ndër të tjera, Imam Sujutiu përmend lidhmërinë kuptimore në mes ajetit të 4-t të kaptinës “Kurejsh”: “El-Ledhi at’amehum min xhu’in…”-“i Cili i ushqeu kur ishin në skamje-uri…”, me ajetin e 3-të të kaptinës “El-Maun”: “Ve la jehuddu ala ta-amil miskin”-“ dhe nuk nxit (të tjerët) për ta ushqyer të varfrin”, kurse një lidhmëri po ashtu shumë e logjikshme, sipas tij, është ndërmjet ajetit të 3-të të kaptinës “Kurejsh”: “Fel-ja’buduu rabbe hadhel bejt”-“ atëherë pra, le ta adhurojnë (vetëm) Zotin e kësaj Shtëpie (Qabesë),” me ajetin e 5-të të kaptinës “El-Maun” :“El ledhine hum an salatihim sahun”-“ të cilët janë të shkujdesur (të harrueshëm), për namazin e tyre”, në të cilin ajet u tërhiqet vërejtja atyre që nuk e falin namazin në kohën e vet të caktuar[9], dhe e vonojnë atë pa ndonjë arsye, po edhe që, kur e falin namazin, nuk e falin për Zotin, por vetëm shtiren sa për sy e faqe. Ky grup njerëzish janë vetë hipokritët, vendi i të cilëve do të jetë shkalla më e ulët në Xhehennem.



Koment:

أَرَأَيْتَ الَّذِي يُكَذِّبُ بِالدِّين ِ
1. A e njeh atë që përgënjeshtron (mohon) Llogarinë (e Ditës së Gjykimit)?

Kjo kaptinë përmban disa elemente edukuese, lidhur me sjelljet ndërnjerëzore.

Nuk është aspak e rastit që Allahu xh.sh. në fillim të kësaj kaptine i drejtohet Muhamedit a.s. me këto fjalë: “A e njeh atë që përgënjeshtron (mohon) Llogarinë (e Ditës së Gjykimit)?”, sepse i Plotfuqishmi dëshiron të vërë në dijeni të dërguarin e Tij për cilësitë e pabesimtarëve po edhe të hipokritëve-dyfytyrëshve, të atyre që nuk besojnë në Ditën e Llogarisë (të shpërblimit a të ndëshkimit), të cilët nuk besojnë fare as në ringjalljen dhe ballafaqimin me veprat e tyre të shëmtuara.

Fjala “E re-ejte” ka kuptimin: a e dite, a e njohte, a e vërejte ose a u informove për realitetin e shëmtuar të atij që përgënjeshtron çështjen e Llogarisë?

Kurse fjala ”Din” në Kur’an ka ardhur me disa kuptime. P.sh. ka ardhur me kuptimin për fenë si p.sh. “La ikrahe fi-d-din”-“Në fe nuk ka dhunë”, (El-Bekare, 256), kurse me kuptim të drejtpërdrejtë për Islamin ka ardhur në ajetin 33 të kaptinës “Et-Tevbe”: “huve ledhi ersele resulehu bil huda ve dinil hakki…”-“Ai (Allahu) është që dërgoi të dërguarin e Tij me udhëzim të drejtë dhe fe të vërtetë…”, ose në kaptinën “Er-Rrum”, 30: “dhalike-d-dinul kajjimu”-“Kjo është feja e drejtë.”

Ndërsa fjala “Din” në ajetin e parë të kësaj kaptine nënkupton shpërblimin apo ndëshkimin në Ahiret për veprat e bëra në këtë botë. Shembull të tillë kur fjala “din” përmban kuptimin e shpërblimit apo të ndëshkimit, kemi në suren “Edh-Dharijat”, 5-6: Inne ma tuadune lesadik ve inne-d-diine levaki’w”-“S’ka dyshim se ajo që u premtohet, është e vërtetë e sigurt, dhe se ndëshkimi (gjykimi për vepra) do të ndodhë patjetër”. Në këtë ajet shohim kërcënimin e hapur të Allahut xh.sh. ndaj idhujtarëve duke thënë se ajo që po mohoni në lidhje me shpërblimin apo ndëshkimin në Ahiret, është realitet që gjithsesi do të ndodhë.

Shembull tjetër ku fjala “din” ka ardhur po ashtu me kuptimin e shpërblimit a ndëshkimit në Ahiret, kemi edhe ajetin e 9-të në kaptinën “El Infitar”: “kel-la bel tukedh-dhibune bi-d-din”-“Jo, nuk është ashtu. Ju përgënjeshtroni ditën e përgjegjësisë”.[10]

Është e pakontestueshme se besimtari i vërtetë që beson me bindje në njëshmërinë e Allahut xh.sh., në melaiket e Allahut, në librat e shenjtë dhe në pejgamberët e Zotit, po ashtu bindshëm beson edhe në shpërblimin a ndëshkimin e Ditës së Gjykimit. Madje, në lidhje me këtë, mund të themi se Allahu xh.sh. në shumë vende në Kur’an ka bashkuar besimin në Allahun dhe besimin në Ditën e Gjykimit (të Llogarisë) do të thotë të shpërblimit a të ndëshkimit, si p.sh. në kaptinën El Bekare, 232: “Me këtë këshillohet ai që prej jush e beson Allahun dhe botën tjetër, kjo është më e dobishme për ju dhe më e pastër…”

S’ka dyshim që besimi në Ditën e Gjykimit luan një rol të madh në edukimin e njeriut, sepse e shtyn të besojë në diçka sekrete, të fshehtë, dhe e afron tek Allahu xh.sh., meqenëse është i bindur se një ditë do të dalë para Tij për ta marrë shpërblimin apo ndëshkimin e merituar. Dhe, meqenëse dalja para Allahut është e pashmangshme, atëherë secili duhet të përpiqet të dalë faqebardhë para Tij, e t’i shmanget ndëshkimit të ashpër të zjarrit të Xhehennemit.

Gjatë shpjegimit të shkakut të zbritjes së tri ajeteve të para, thamë se ato kanë zbritur për As bin Vail es-Sehmiun ose për Velid bin Mugiren, dhe sipas një versioni tjetër, për Ebu Sufjan el Harbiun, të cilët që të tre ishin prej mushrikëve më të ashpër dhe më të vrazhdtë në sjelljet e tyre ndaj jetimëve dhe shtresës së varfër. Po a thua cilat janë veprat e shëmtuara të atij që përgënjeshtron Ditën e Gjykimit?!

Allahu xh.sh. na e jep përgjigjen më të mirë kur në ajetin e dytë të kësaj sureje thotë:



فَذَلِكَ الَّذِي يَدُعُّ الْيَتِيم َ

2. E pra (dije se) ai është, që (me vrazhdësi) e dëbon jetimin,

Do të thotë, nëse o Muhammed, dëshiron vërtet, të dish se cili është ai njeri i lig i cili përgënjeshtron Ditën e Llogarisë e të përgjegjësisë, pra dije se ai njeri është ai që e dëbon ashpër jetimin. Është një faqezi, siç shprehet dijetari i madh shqiptar Hfz. Ali Korça, i cili, kur e përkthen dhe komenton këtë ajet, thotë: “Asht ajy faqezi qi jetimin e ngratë e çpor, i çfryn dhe e dëbon?!”[11]

Islami i kushtoi kujdes të veçantë një shtrese të përbuzur e të nënçmuar nga shumica e njerëzve në kohën e zbritjes së Kur’anit. Sidomos, me theksim të veçantë, dalloi dy kategori: jetimin dhe të varfrin. Çrrënjosja e këtyre dukurive negative nga popullata mekase, ishte një ndër prioritetet e para, natyrisht, pas besimit në Allahun xh.sh..

Nëse do t’i vështronim gjërat nga një kënd human, do të pyesnim: A thua ç’faj kishte jetimi i shkretë që të përbuzej e të nënçmohej nga idhujtarët injorantë mekas?! Ç’faj mund të kishte një fëmijë i shkretë që nuk e ndjeu ngrohtësinë e gjirit familjar e që nuk u rrit me përkëdhelje prindërore?! Vallë, si mund të ketë zemra kaq të ashpra që të mos ndiejnë aspak dhembshuri ndaj jetimit, ndaj kësaj krijese të dëlirë e të pafajshme për të cilën Vetë Allahu xh.sh. e urdhëron të Dërguarin e Tij, e nëpwrmjet tij edhe tërë ymetin që të mos sillemi me ashpërsi, kur thotë: “Pra, mos e përçmo (poshtëro) jetimin!” (Ed-Duha;9).

Kur’ani famëlartë në shumë vende thërret për përkujdesje të vazhdueshme ndaj jetimit, për edukimin e tij dhe furnizimin e tij derisa të arrijë moshën e pjekurisë dhe të jetë i gatshëm të ballafaqohet me jetën dhe vështirësitë e saj.

Nëse hyjmë në kopshtin e fjalëve të Resulullahut s.a.v.s., do të gjejmë shumë hadithe të cilat rekomandojnë të sillemi butë e me mëshirë ndaj jetimit, të mos jemi zemërgurë e të vrazhdë ndaj tij. Ja se ç’fjalë të Muhammedit a.s. kanë regjistruar koleksionet e mëdha të Hadithit:

“Kur qan jetimi (nga ndonjë padrejtësi që i është bërë), nga vaji i tij (i përmallshëm) dridhet Arshi i Mëshiruesit, dhe në atë moment Allahu i Gjithëmëshirshëm i pyet melaiket: Kush është ai që e ka bërë të qajë këtë jetim, babanë e të cilit e ka mbuluar dheu? Melaiket thonë: O Zoti ynë, vetëm Ti e di këtë gjë, dhe atëherë Allahu xh.sh. u drejtohet prapë melaikeve: Dëshmoni, o ju engjëjt e Mi, se ai që e ndal dhe qetëson vajin e këtij jetimi dhe e bën të gëzueshëm, Unë atë njeri do ta kënaq në Ditën e Kiametit (Llogarisë)”.

Ka edhe shumë hadithe të tjera që flasin për përkujdesjen ndaj jetimit dhe për shpërblimin tek Allahu për një gjest të tillë human e njerëzor si: -“Shtëpia më e dashur tek Allahu është ajo shtëpi në gjirin e së cilës jetimi është i respektuar e i fisnikëruar…”, pastaj,

-“Ai që afron pranë një jetim dhe përkujdeset për furnizimin e tij, kjo do të jetë perde shpëtimtare nga zjarri në Ditën e Gjykimit, dhe atij që i lëmon flokët jetimit nga dhembshuria për të, për çdo fije flokut të prekur prej tij, do t’i shënohet nga një mirësi”.[12]

Kurse, sa i përket atij që e keqpërdor pasurinë e jetimit, atë Allahu xh.sh. e ka kërcënuar me ndëshkim të rreptë në zjarrin e Xhehennemit, kur në Kur’an thotë: “Ata që e hanë pa të drejtë pasurinë e jetimëve, në të vërtetë ata hanë atë që mbush barkun e tyre zjarr dhe do të futen në skëterrën e Xhehennemit” (En- Nisa’ë, 10)

Ndoshta dikush mund të pyesë, përse Allahu xh.sh.dhe i Dërguari i Tij i dhanë kaq rëndësi çështjes së jetimit? E vetmja përgjigje do të ishte se përkujdesi dhe dhembsuria ndaj jetimit në zemrat e njerëzve do të duhej të zgjonte ndjenjën e mëshirës dhe të butësisë, virtyte këto që duhet ta stolisin çdo besimtar të devotshëm.

Në anën tjetër, ishte urtësia e madhe e Allahut xh.sh., i Cili përcaktoi që revelatën e fundit hyjnore t’ia besonte një jetimi që madje as nuk e takoi fare babanë dhe shumë shkurt e ndjeu ngrohtësinë e kraharorit të nënës- Muhammedit a.s., emrin dhe namin e të cilit e ngriti mbi tërë njerëzimin.