[rilinda]

(Sipas burimeve hungareze)

Lidhja e Prizrenit mund të mobilizonte 120.000 ushtarë, kurse në prapavijë mund të ...

Georgi Daniel

...mbante 80.000 njerëz të armatosur për mbrojtjen e vendbanimeve. Njësitë luftarake kishin 12.000 kalorës, kurse për transportimin e ushqimit dhe të municionit ishin në rezervë 9000 mushka.
Traktati i Shën Stefanit, natyrisht, shkaktoi rezistencë edhe te popujt e Evropës së Mesme. Pastaj Kongresi i Berlinit erdhi në qendër të vëmendjes. Kuptohet, në këtë kohë manifestohen edhe reagimet e opinionit kundër vendimeve të Kongresit të Berlinit, si për shembull atyre që kishin të bënin më shqiptarët dhe Lidhjen e Prizrenit.

Në qoftë se shikojmë me kujdes bibliografitë historike, do të shohim se me vdekjen e Skënderbeut praktikisht në këto nuk ka kurrfarë shenjash për shqiptarët, përpos atyre për Ali pashën. Mu për këtë arsye rishparaqitja e tyre në faqet e historisë evropiane shkaktoi dyshime të mëdha. Prandaj edhe nuk u habita shumë kur as në shtypin hungarez të para njëqind vjetëve nuk gjeta gati asgje për Lidhjen e Prizrenit, me një përjashtim: diçka gje-ta në të përditshmen „Hon" (Atdheu), ku ishte redaktor Mavro Jokai, e shumë më pak gjeta edhe në të përkohshmen gjysmëzyrtare „Fester Lloyd". Gjatë hulumtimeve të mia hasa në veprën e Vaso efendiut, drejtorit të dikurshëm të shtypit në Stamboll. E Vaso efendiu, sipas burimit të shtypit hungarez, ishte shqiptar i krishterë. Kjo vepër tërheq vërejtjen se Lidhja e Prizrenit duhet të studiohet jo vetëm nga dokumentet shqiptare, por edhe nga shënimet e shtypit të atëhershëm, edhe pse ato janë, në rastet më të shpeshta, kontradiktore. Këtu mendoj, në radhë të parë, në shtypin turk, grek, italian, austro-hungarez, gjerman dhe rus.

Vlen të theksohet se qëndrimi i heshtjes për shqiptarët, që ishte karakteristik në shtypin evropian dhe shkrimet historike para veprimtarisë së Lidhjes së Prizrenit, filloi të braktiset dhe artikujt e shkrimet e këtilla u shumuan gjatë veprimtarisë së Lidhjes së Prizrenit.

Në lidhje me forcat ushtarake që dispononte Lidhja e Prizrenit, së paku për sa di unë, ka shumë të dhëna të sakta ose ato nuk janë mjaft të njohura. Natyrisht as unë nuk insistoj të përcaktoj shifrat e sakta, por kisha dashur të publikoj një shënim të shtypit të atëhershëm hungarez në lidhje me këtë çështje. Më 20. V. 1880, gazeta e Budapestit „Hon" (Atdheu) boton një artikull me titull: „Mbi ushtritë e malazezve dhe të shqiptarëve". Gazeta e trajtonte këtë çështje në bazë të raportit të gazetës „Pester Lloyd", gjithashtu të Budapestit. Gazeta pohon se, sipas burimeve shqiptare, Mali i Zi kishte 12. 000 ose më së shumti 13.000 ushtarë, kurse ushtria shqiptare kishte 30.000 ushtarë. Sipas burimeve malazeze mund të flitet më së tepërmi për 12.000 shqiptarë të pajisur keq dhe të ushtruar dobët.
Është shume më interesant dhe sipas mendimit tim shumë më i vlefshëm — raporti i gazetës „Hon" (Atdheu) i datës 24. VII. 1880 mbi „ushtrinë shqiptare", tekstin e të cilit po e citoj fjalë për fjalë:

Ali pasha ka............ 300 ushtarë të armatosur
Angjel beu............... 200 -//-
Sadi aga................... 200 -//-
Pero Gjiko................. 300 -//-
KasimKiaja............... 400 -//-
Hamza aga................ 200 -//-
Agi Ala..................... 100 -150 -//-
Sali Marko................ 400-600 -//-
Seudel beu................ 400 //-
Trifun aga................. 300 -//-
Daimond................... 300 -//-
Tshiani...................... 200 -300 -//-
Velehu...................... 300 //-
Lize.......................... 200 -300 -//-
Manaiba................... 900 -//-

Por nuk përfundon me kaq raporti për shqiptarët e armatosur. Dihet se shqiptarët e Mirditës kishin 700 ushtarë të armatosur, kurse Damian Silani kishte 500 ushtarë të armatosur. Konia Gemma Gele (Kalorësi i zi) kishte 800 ushtarë dhe shërbimin e korrierëve. Përpos kësaj, Ali Makrin aga kishte 300, Gomma Bauku 400 ushtarë të armatosur, Ali Milali kishte 600, Daniel Bado 500-600, kurse Abas aga, Rifat aga, Serafini, Ksaria Andreu, Daniel Kanoli dhe Daniel Garoli kishin trupa më të vogla. Kryekomandantët e këtyre njësive ishin Hodo beu dhe Prenk Bib Doda.

Në artikull thuhet se shqiptarët ishin armatosur me armët e firmës „Henri Martin" ose „Snyder". Sipas pohimeve të përmendura në artikull, Lidhja mund të mobilizonte 120.000 ushtarë, kurse në prapavijë mund të mbante 80.000 njerëz të armatosur për mbrojtjen e vendbanimeve. Njësitë luftarake kishin 12.000 kalorës, kurse për transportimin e ushqimit dhe të municionit ishin në rezervë 9000 mushka.

Sa i përket gjendjes numerike dhe armatimit të trupave të Lidhjes së Prizrenit, deri tash nuk kam gjetur shënime të tjfera në lidhje me këtë.Në fund dëshiroj të përmend se edhe emrat i kam shënuar sipas raportit origjinal të gazetës. Kujtoj se është detyrë e historianëve që t'i identifikojnë saktësisht.