[rilinda]

Lidhja mbron tokat shqiptare të Veriut

Lidhja e Prizrenit, përveç autonomisë, kishte marrë përsipër si detyre edhe mbrojtjen e unitetit tokësor të Shqipërisë nga lakmitë e qeverive borgjeze të fqinjëve ballkanikë.
Shtypi arab i kishte ndjekur me interesim të plotë trimëritë e popullit shqiptar: „Ata lidhin besën sipas zakonit të tyre që ta luftojnë kushdo që sulmon dhe kërkon vendin e tyre".14
Lord Bikënsfild (kryetar i Qeverisë Angleze) flet për një „sukses" të politikës së tij duke bërë fjalë për çështjen e Orientit në kuvendin e princëve, ku përveç tjerash cek: „Pjesa me e vështirë e traktatit të Berlinit ishte rregullimi i kufijve të Malit të Zi, të cilit tash i janë dorëzuar Podgorica dhe Shpuzi pa derdhur gjak".15
Dorëzimi i qyteteve të përmendura pa gjakderdhje i kishte dhënë kurajë Qeverisë Malazeze të ndërmerrte një aksion tjetër për pushtimin e Plavës dhe të Gucisë, duke u dërguar memorandume Portës së Lartë dhe shfeteve të mëdha, por qëndresa e Lidhjes së Prizrenit kishte bërë që kjo pikë e traktatit të mos zbatohej.
Çështja e Plavës dhe e Gucisë ishte bërë objekt shqyrtimi në shtypin e mbarë botës, e gazeta „El Ahram"16 e çmonte si „çështje politike të dorës së parë".
Plava dhe Gucia, sipas gazetes „El Vakaie",17 ishin bërë objekt diskutimi në parlamentet e Evropës, e dëshmi për këto kemi për shembull diskutimin në parlamentin hungarez ku kishte folur lidhur me këtë Baroni Haymerli, i cili kishte mbajtur anën e Portës.

Shtetet e mëdha pas dështimit të përpjekjeve të tyre që t'ia dorëzonin Plavën dhe Gucinë Malit të Zi, kishin vendosur t'i këmbenin këto me Hotin dhe Grudën, sipas propozimit të kontit Korti (ministër i jashtëm italian) me pretekst se banorët e këtyre krahinave ishin katolikë dhe nuk do te bënin rezistencë. Por, në të njëjtën kohe këtu fshefej edhe dëshira e Italisë që të zvogëlohej ndikimi i Austrisë ndër shqiptarët katolikë në bregun lindor të Adriatikut.18 Lidhja Shqiptare kishte karakter kombëtar, mbronte tërësinë e të gjitha tokave shqiptare e nuk kishte të bënte me ndarjet fetare, prandaj të gjithë shqiptarët u bashkuan dhe e penguan zbatimin e këtij plani të shteteve të mëdha.

Prijësit e Lidhjes Shqiptare kishin fituar një simpati të madhe në shtypin arab, vendosmëria e tyre per mbrojtjen e tokave shqiptare i kishte bërë objekt shqyrtimi në botën arabe. Kështu gazeta „El Vakaie"19 përshkruan një dialog në mes Ali pashë Gucisë dhe princ Nikollës, ku princi malazez e quan Ali pashën si kryengritës dhe njeri qe s'u bindet urdhërave te sulltanit, pasi që ai nuk iu lëshonte Plavën dhe Gucinë Malit të Zi sipas Traktatit të Berlinit. Por, Ali pasha i përgjigjet duke ia kujtuar se edhe malazeztë e kishin çuar jetën ne kryengritje kundër sulltanit e në këte menyrë e kishin arritur pavaresinë. Për këtë „shqiptarët sot i binden vetëm Qeverisë së re (LidhjesShqiptare), e çohennë kryengritje deri sa të arrijne pavarësinë".

Shqiptarët me rezistencën e tyre heroike kishin bindur botën se nuk ishin një grup fisesh që mund të shpartalloheshin lehtë, siç pretendonin armiqtë e tyre.20 Shtypi i huaj i përcillte me kujdes ngjarjet në Shqipëri. Dëshmi për këtë gjejmë edhe në „El Va-kaie",21 sipas gazetës „Nol Pres Liber", e cila shihte se interesi i Orientit kërkonte që t'u lihej shqiptarëve dhe malazezëve çështja e tyre, duke mos ndërhyrë asnjë nga shtetet e mëdha. Gazeta arabe e konsideronte plotësisht të arsyeshëm këtë mendim.22

Gazeta në f jalë përfundonte artikullin e saj sikur të dinte planet e shteteve të mëdha kundër popullit shqiptar, me këto fjalë: „Nëse ato kanë ndërmend të dërgojnë ushtarë, ose e detyrojnë Turqinë të dërgojë ushtrine për të marrë tokat shqiptare nga te zotët e tyre... atëherë parimi i kombësisë për të cilën shtetet e mëdha krenohen se luftojnë t'ia arrijnë qëllimit të tij, nuk ka dyshim se Evropa e ka lëshuar rrugën e drejtë. Nëse ajo nuk do t'ju ndihmojë shqiptarëve është më e arsyeshme tek e fundit t'i lërë të lirë në zgjidhjen e çështjes së tyre".
Lidhja Shqiptare vendosi si më parë të mos dorëzojë Ulqinin, por shtetet e mëdha iu përgjegjën duke dërguar flotën e tyre të përbashkët në ujërat e Ulqinit më 20 shtator 1880, kurse në anën tjetër ushtronin presion mbi Portën e Lartë që t'i bindte shqiptarët me forcë ta lëshonin Ulqinin.23
Shtypi arab i kishte kushtuar kujdes të posaçëm çështjes së Ulqinit. Gazeta „El vakaie"24 përshkruan një artikull nga gazeta austriake „Korenspondans" ku përveç të tjerash thuhet: „Lidhja Shqiptare fare nuk është trembur nga lajmi i bashkimit të flotës dhe arritjes së saj të shpejtë në ujërat e Ulqinit. Ajo s'donte të dinte fare per këtë lajm, por i dërgonte ushtarët e vet në Shkodër".
E njëjta gazete, më 18 tetor e përshkruante gjendjen në këtë mënyrë: „Të gjitha gazetat pa dallim ideologjie dhe kombësie pajtohen se shqiptarët janë të revoltuar.. ,".25

Popujt e shikonin me admirim të madh luftën e popullit shqiptar. Gazeta „El vakaie"26 përshkruan një artikull nga gazeta franceze „Korie Dorian" në te cilin thuhet: „Është gjë e pamundur që një popull luftëtar, i vjetër e fisnik, sikurse është populli shqiptar, të lëshojë një pjesë të vogël të Atdheut të tij..."Gazeta franceze i krahasonte shqiptarët me borganesët, të cilët refuzuan t'i nënshtroheshin sundimit të mbretit spanjoll. „El ahrami" nuk besonte se ushtria turke mund t'i sulmonte forcat e Lidhjes, pasi që „ato mbrojnë të drejtat e perandorisë, e në anën tjetër nuk është sekret se udhëheqësit dhe komandantët më të mirë janë shqiptarë".27

Gazeta në f jale transmetonte thëniet e disave të cilët thoshin se Dervish pasha ishte ai i cili ua kishte dorëzuar Batomin rusëve pa gjakderdhje, e është në gjendje të bëjë një gjë të tillë edhe me Ulqinin.Me gjithë rezistencën e popullit shqiptar, Dervish pasha hyri në Ulqin më 24 nëntor pas një lufte të rreptë me shqiptarët dhe më 26 nëntor ia dorëzoi Ulqinin Malit të Zi.


Lidhja mbron kufijt e Jugut

Kongresi i Berlinit nuk kishte cënuar vetëm kufijt në Veri të Shqipërisë, ai e kishte bërë këtë edhe në Jug, ku Greqia merrte Thesalinë dhe Epirin, sipas nenit 24 të Protokollit të Trembëdhjetë. Protestat shqiptare nuk kishin sjellë kurrfarë rezultati. Greqia gëzonte përkrahjen e plotë të Francës, gjoja për t'i bërë ballë dominimit sllav në Ballkan. Çështja e kufijve të jugut kishte zgjuar interesim të madh në shtypin arab, ishin botuar artikuj të gjatë rreth kësaj çështjeje. Gazeta „El ahram"28 botonte një artikull të marrë nga gazeta „Tajm" ku thoshte: „Evropa duhet ta bindë Greqinë të heqë dorë" nga Janina, sepse hyrja e saj nën Greqinë i përngjan hyrjes së një therre në sy, pasi që shqiptarët do ta mbrojnë atë".

Lidhja Shqiptare e Jugut ishte shkaktare që të mbaheshin tri konferenca ndërkombëtare lidhur me kufijt. E fundit ishte ajo e 7 marsit 1881 ku mori fund çështja e këtyre kufijve që konsiderohej ndër problemet më të vështira të Orientit. Ambasadori gjerman insistoi te përfaqësuesi turk që Greqisë t'i jepej edhe Epiri, por ai iu pergjegj se shqiptarët ishin armatosur dhe Porta nuk ishte në gjendje të hynte në luftë me ta.

Lidhja Shqiptare pati sukses të mbronte Janinën dhe Çamërinë nga synimet greke.
Porta e Lartë tash ishte liruar nga problemet e kufijve dhe shtypte me sa fuqi kishte Lidhjen Shqiptare, por shpirti revolucionar i saj mbeti në zemrat shqiptare dhe u trashëgua brez pas brezi deri kur u ngrit flamuri kuq e zi më 28 nëntor 1912, për të kumtuar lindjen e Shqipërisë.