[Zero Cool]

vijimi

Fragment nga novela “E madhe është gjëma e mëkatit”




Sytë e tij ishin të njomur. Dhe as ay vetë nuk dinte përse.

Ajo i tha:

-Vështro lart, Tan, ç'janë ato?

-Lajmëtarët e parverës: lelekët.

-Që ku vinë, Tan?

-Nga detet e Lindjes, Kali.

Një re udhëtare i erri ballën Kalisë. Po atëhere buzët e tyre u takuan dhe reja u tret. Dhe kurmi i saj kish mbledhur gjithë erërat e dheut, të barit e drurëve të Judhesë. Dhe buza e tij kish zjarrin e gjakut të Ilirisë.

Tjatër herë.

Rrinin ne pragu i shtëpisë. Ay i tha:

-Kali, qysh munt të të pëlqe, unë me mjekër?...

-Edhe ati im kish mjekër, edhe gjyshi mjekër. Edhe nëna e ka dashur atin dhe gjyshja gjyshin. Qysh munt të jetë i bukur një burrë, pa mjekër?

Dhe pas pak, si mendohej:

-Po mjekra jote është më e bukur Tan. I afrohet ngjyrës së gështenjës. Si do jesh ti në pleqëri? I gjatë e mjekër bardhë, si një profit.

Ay s'fliste: e vështronte dhe mbyllte sytë ngadal.

-Tan!

Dora e saj e ftohtë i preku ballën, u përpoq t'i hapë sytë.

-Tan, përse i mbyll sytë? Nuk do të më shëkosh.. Jam e shëmtuar, Tan?

Ay:

E bukurje, miqesha ime,

e bukur je.

Sytë e tu si të pëllumbit...

-Dhe përse i mbyll sytë?

- Që të të shoh më mirë, zemra ime.

-Këtu jam, Tan! Hapi sytë! Kam frikë kur jam vetëm!

Ay e pushtoj në krahë edhe ashtu si ish me sy të pulitur, pëshpëriti në elenishte Këngën e këngëve të Sollomonit:

Sa të ëmbëla janë përkëdheljet

e tua, o shoqeza motra ime;

Më të këndëshme se vera janë

përkëdheljet e tua,

Dhe era e shtatit tënt i kalon

të gjitha aromat.

Si hoji i mjaltës janë buzët

e tua, o shoqeza motra ime

Ti mjaltë ke ndënë gjuhën

tënde

Dhe era e veshjes tënde

si era e Libanit.

Një krua kopshtije ti,

Një krua me ujë të gjallë

Që derdhet nga Libani.

Zgjohu ti erë e veriut, ngrehu

ti erë e jugës

Dhe fryni në kopshtin tim

që të më vijnë aromat.

Dhe si mbaroj ay, vazhdoj ajo në gjuhën e Galilesë:

Le të vijë i dashuri im

 në kopshtin e tij.

Dhe le të hajë nga pemët

e drurëve të tij.

Tanushi qeshi edhe e ngriti më krahë:

Hyra në kopshtin tim,

o shoqeza motra ime,

Dhe vola zmir e barëra

me erë,

Dhe hëngra hojin dhe mjaltin

tim

Dhe piva verën dhe qumështin

tim

Dhe me Kalijen në krah, kur hëna kish filluar të ngrihet mi kodra, Tanushi hyri brenda në shtëpinë e tij, dyke i pëshpëritur në vesh:

Të dy sisët e tua si

dy zogj binjak të gazelës.

Një natë Tat Tanushi e pa ëndër Kalijen të vdekur. Trupi i saj ish në mes të kishës dhe ay rrinte më gjunjë dhe e vështronte. Çdo korë kish nga një kandil përpara dhe çdo kandil ish i ndezur.

Ish qetësi.

Nga alltari vinte një zë i ëmbël që këndonte të kënduarat e vdekjes: "Cili gëzim i jeies mbetet i pa përzier me hidhërim? Cila lavdi qëndron mbi dhe e paçvendosur? Të gjitha janë më të dobëta se hieja. Të gjitha janë më të reme se ëndërat; një çast e të gjitha keto i më këmbëson vdekja". Ay qe këndonte nuk ish prift po vetë Krishti i veshur me të shenjtat e meshës dhe me kurorë drite reth kryes. Përveç Krishtit, përveç Uratës edhe përveç Kalijes së vdekur nuk kish tjatër njeri në kishë. Dhe zëri i Krishtit vazhdonte të kënduarat e vdekjes: "Si lule fishket dhe si ëndër shkon e përndahet njeriu."

Tat Tanushi ndjente helm e gas bashkë: helm për vdekjen e së shoqes, gas se vetë Krishti i këndonte asaj. Dhe i pëshpëriti ngadal: "Dëgjon, zemra ime, zbriti vetë Ynëzot të të këndojë - Gëzoju, Kali!"

U ngrit më këmbë me Kalijen më krahë. Ajo ish e lehtë si penda dhe buzëqeshte me buzëqeshjen e të lumturit. Tata ngriti kryet lart, ndaj kupa e kishës, dhe ja se ku ajo ish plot dritë dhe ngrihej ngrihej gjer sa u bë qjell. "Pa fjalë - tha ay - kështu duhet të bëhet, mbasi Ynëzoti zbriti t'i këndojë asaj. E drejtë ka qënë në jetë, në tendat e të drejtëve do prehet".

Zgjati ndaj alltari krahët me trupin e Kalijes edhe u pregatit të thotë: "Të tuat nga të tuat, o Zot..."

Po, befasisht, iu kujtua gjithë ëmbëlsija e jetës tokësore me të shoqen, errësira e varrit ku do zbriste ajo, vetëmija e rëndë e së arthmes edhe një dhembje e madhe i çau shpirtin. Qau me zhurmë sa kumbojti gjithë kisha.. Atëhere zëri i alltarit pushoj, kandilet e ulë dritën dhe Kalija nuk ish më në krahët e tija përveç se një skelet. Sytë e saj të bukur u bënë dy vrima të errëta, buzët e holla gropë e ngrysur dhe sisët e forta: rebra të verdha. Binte erë dhë e vdekje si bjenë erë varret e vjetër kur hapen. Tat Tanushi thirri me zë të math: "Përse, o Zot, përse? Ç'të bëra vallë që më ndjek me urrejtjen tënde?" Zëri i tij i egër u përpoq mur më mur dhe shojti gjithë kandilet. Errësirë katrani. Befas kisha u ça më dysh, u hapnë të thellat e tokës dhe Tat Tanushi u shemb tatëpjetë. Zhurmë e madhe si zhurmë shumë ujrash kur bjenë nga malet. Ferra e gurë të mprehtë i gjakosnin trupin, po dhembje mishi nuk ndjente. I dukej sikur ay, Tat Tanushi i Bubutimës ish ëngjëlli i zi i hedhur nga qjelli në hadh. Kjo ish dhembja. Shpata e zjarrtë e Kryeëngjëjve e ndiqte prapa. Era e varrit i helmonte frymën. "Gabova, - thesh, -gabova para Zotit". Një ankth i math i shtrëngonte zemrën.

Dyke u shembur greminë pas gremine, nëpër natë, ja se ku sytë e tij çquan përtej - sa lark, sa lark... - një dritë të zbehtë që ngjiste me dritë kandile. U përpoq të shkojë ndaj drita dhe nuk ecte dot. Çdo gjë - drita, koha dhe ay vetë - kishin ngrirë si shtylla guri e nuk lëvisnin nga vëndi. Po zemra e tij kish jetë. Dhe jeta ish vuajtje. Dëgjoj, befas, prej së thellash, një zë që fliste në një gjuhë të lashtë: "Qetësi, qetësi.. Sepse të fshehta e të çuditëshme fort janë rrugët e Zotit. Si lumë i rreptë zemërimi i tij, si det i thellë mëshira".

Dëgjoj pastaj një zhurmë të madhe si zhurmë deti edhe u zgjua.

Dirsë të ftohta në ballë.

Kalija flinte pranë tij; e qetë, e ëmbël. (O lëçitës! Kam parë njerës që shëmtohen kur flenë, po Kalija e bukur bëhej edhe më e bukur..) Drita e kandilit i ndriçonte fytyrën. Tata u ngrit, u fal përpara korës, u ul e puthi dorën e së shoqes dhe doli në natë.

Errët. Nata binte erë parverë: erë dheu të ri, erë bari të ri. Ndjehej rëgëtima e kronjve. Tata ra më gjunjë edhe balli i tij preku tokën e lagur nga vesa. U fal pa zë, pa fjalë, pa mendim.. Kur u ngrit, çqoj yj në qjell. Një qetësi e madhe i kish zbritur në zernër. Hyri në kishë, ndezi një qiri, hapi librat dhe nisi të këndojë troparet e shenjta. Dhe tropar pas tropari zëri I tij u ngroh, këndimi u ëmbëlsua. Dyke kënduar, në ishullin e dritës që bënte qiriri, zemra e Tatit bashkohej me Zotin edhe i thesh: “Merr vite nga vitet që me ke dhënë dhe jepja shërbëtores tënde Kali- që të lavdërohet emri yt përjetë”…

Vazhdoj të kënduarat gjer u gëdhi edhe kisha u mbush me dritë. Vuri atëhere qirinë në shëndan edhe ra në gjunjë në mes të kishës atje ku iu pat ëndërsuar Kalija e vdekur. E zgjuan shpeshët që cicërinin në dritoret. U ngrit atëhere më këmbë dhe hyri në altar.Krishti që pat kënduar natën, në ëndër, nuk ish aty.