[Psikologu]

Historia e kufirit veri-perendimor me Malin e Zi

Dr. Romeo Gurakuqi

Rreth qëndrimit të Mbretërisë së Malit të Zi ndaj çështjes së përcaktimit të kufirit veriperëndimor të Shqipërisë në Konferencen e Ambasadorëve në Londër (Dhjetor 1912-Maj 1913)

Materiali i mëposhtëm pretendon të japë një pasqyrë përgjithsisht të detajuar të qëndrimit të shtetit malazez ndaj çështjes shqiptare në muajt e zhvillimit të një prej konferencave ndërkombëtare më të rëndësishme për përcaktimin e tërësisë së shtetit shqiptar, gjegjësisht gjatë Konferencës së Ambasadorëve në Londër. Ky moment historik përkon me fazën e dytë të copëtimit të kufirit veriperendimor shqiptar në veçanti (dhe të trojeve shqiptare në përgjithësi), ose e thënë ndryshe me fazën e dytë të krijimit të bashkësisë së sotme shqiptare në Mal të Zi, e cila megjithatë ka vazhduar të ruajë lidhjet e gjithanshme historike me truallin mëmë nga është shkëputur. Trajtesa jonë ka veçorinë se mbështetet vetëm në burimet arkivore britanike, gjegjësisht të Arkivit Shtetëror të Anglisë Uellsit dhe Mbretërisë së Bashkuar (Public Record Office), dhe ka mangësinë e mosnjohjes së burimeve arkivore malazeze. Duhet të theksohet se shtjellimi im nuk synon të japë të gjitha zhvillimet e planit diplomatik në Konferencen e Ambasadorëve, por vetëm do të përqendrohet në shqyrtimin dhe evidentimin e qëndrimit malazez.

Për të penguar që zhvillimet anësore të Luftës Ballkanike të mos çonin në prishjen e paqes dhe ekuilibrave të paracaktuara në Europë, Fuqitë e Mëdha nxituan dhe mblodhën më 17 dhjetor 1912 në kryeqytetin e Anglisë, Londër, Konferencën e Ambasadorëve. Në fakt, që nga nëntori 1912, Fuqitë kishin pranuar propozimin austro-italian për krijimin e Shqipërisë si principatë autonome. Problemi qëndronte se brenda cilëve kufij do të krijohej kjo njësi e re shtetërore ballkanike. Problemi u shqyrtua që në mbledhjet e para të Konferencës. Diskutimi i kufijve të brëndshëm, veçanërisht atyre veriorë dhe verilindorë, u shoqërua me një kontrast të thellë pikpamjesh dhe interesash në mes Austro-Hungarisë nga njëra anë dhe Serbisë dhe Malit të Zi nga ana tjetër, të përkrahura në një masë pothuajse të plotë nga ana e Rusisë dhe Francës. Kufiri i propozuar nga Austro-Hungaria, ndonëse nuk përfshinte të gjitha trevat e banuara nga shqiptarët, mund t'i jepte shtetit të ri shqiptar një shans të arsyeshëm për arritjen e qëndrueshmërisë dhe përparimit. Përndryshe, kufiri që u vendos nga kjo konferencë, nën presionin e vazhdueshëm të rusëve, francezëve dhe aleatëve ballkanikë dhe para nevojës së mbrojtjes me çdo çmim të "koncertit europian", ishte një shfaqje e qartë e dhunimit të çdo konsiderate etnike, historike, ekonomike dhe gjeografike.