[Zero Cool]

Lufta e grave

- Nga ROBERTO SAVIANO

Fill pasi ke lexuar keto faqe, mëson se nuk ekziston një luftë përnjëmend e rrëfyer, po të mos kesh dëgjuar rrëfimin e grave që e kanë përjetuar atë.

“Luftë e vogël e përkorë”, roman i shkëlqyer i shkrimtares Elvira Dones, shqiptare që jeton ne Shtetet e Bashkuara e shkruar në italisht, në gjuhën e saj të dytë, është një libër i vogël që përmban gjithë tmerrin që mund të shpërthejë nga Kutia e Pandorës në një komunitet që shpërbëhet nga themelet. Një komunitet ku tjetri, fqinji, në fillim i afërt, për shkak të ndërhyrjes së një politike të marrë kthehet tashmë në Armik, në Të Keqen. Ky roman i shkurtër ndërthur me origjinalitet e mjeshtëri dy fije narrative – rrethimin dhe kthimin- tema që ushqejnë letërsinë që nga kohët e Homerit. “Luftë e vogël e përkorë” rrëfen rrethimin e çuditshëm të tri grave të ngujuara në shtëpi pa ushqim e pa ndihma, në një qytet tashmë pre e një armiku të egër. Dhe rrëfen, njëkohësisht, përpjekjen e pamundur të dy vëllezërve adoleshentë për t’i shpëtuar dhunës së skajshme e vdekjes, drejt një shtëpie të re, një atdheu të ri të mundshëm. “Luftë e vogël e përkorë’ është një libër që kam mbajtur me vete për një kohë të gjatë: në çantën e shpinës, në xhepin e xhakaventos, në trastën e ndenjëses cip me letra të makinës së shpurës sime. Ky libër rrëfen për herë të parë se sot, në këtë të sotmen tonë të mallkuar, në Perëndimin demokratik e me të drejta universale njerëzore të përmbushura, morti, arratia, kthimi ndoshta i pamundur në komunitetin tënd të humbur, nuk janë përvoja aliene e fantastike, por ngjasi reale. Sepse kanë ndodhur, në zemër të Europës, pas një paqeje të gjatë.

Elvira Dones na thotë se lufta nuk është diku tjetër; në të kundërt, ajo mund të jetë këtu, një fije larg gjërave që na janë të shtrenjta e që pandehnim të sigurta deri dje. Dhe kjo mund të ndodhë sa herë që një komunitet sakatoset në elementët e vet përbërës, elementë këta që më parë ishin pjesë e një të tëre. Natyrisht, një roman nuk është një profeci. Na takon neve, i takon lexuesit, të kapë e të krijojë të vërtetën e vet. Qyteti i romanit të Elvira Donesit është Prishtina, një hije në hartën gjeografike, kryeqytet i Kosovës, ku dikur jetonin sëtoku kosovarë shqiptarë, në shumicën myslimanë, dhe serbe. Në vitin 1999, Prishtina u bë teatër i një lufte që, ndonëse kaq pranë në kohë e gjeografi, nuk zë më vend në bisedat tona prej kohësh.Qe teatër i një lufte të frikshme, po cila luftë nuk është e tillë?

Dhe sa prej nesh dinin, sa për të marrë një shembull, për Benghazin, para se gazetat të shkruanin për gratë e vrara nga snajperët, teksa nga ballkonet përpiqeshin t’u jepnin ujë opozitarëve të regjimit libian? Le ta themi që në krye: “Luftë e vogël e përkorë” nuk ka kurrfarë simpatie për luftëtarët filoshqiptarë që iu kundërvunë epërsisë derrrnuese ushtarake serbe dhe pastrimit etnik te Millosheviçit. Në roman dhuna vërshon mbi viktimat si kamzhik, e toni mbizotërues është ai i “pietas” kundrejt viktimës, jo indinjatë.

Por, kushdo që do ta lexojë, do të gjejë-me të gjitha elementët tipikë të një romani e në thurjen e personazheve – paragrafë që hedhin dritë mbi arsyet sesi edhe një qytetar çfarëdo, një përkrahës i bindur i liderit Ibrahim Rugova, u shtërngua, për shkak të realitetit historik, t’u qaset formacionet të armatosura (nganjëherë të udhëhequra nga veteranë të luftës boshnjake) të separatistëve shqiptarë të UÇK-së, pa ia bërë pyetje vetes në kishte qenë UÇK-ja që i kishte nisur veprimet luftarake nëpërmjet terrorizmit antiserb….