[~AnnA~]

Te sqaruara nga Erling Poulsen

Aberacion
Shtytja e vendit te vertete te nje ylli ne trupin qiellor, qe rezulton nga levizjet e Tokes dhe shpejtesise perfundimtare te drites.

Akse
Nje vije e imagjinuar rreth te ciles nje trup rrotullohet.

Albedo
Nje mase per sa sa drite reflekton nje trup jo ndricues.

Antoniadi-skala
Numer Romak qe jep kvalitetin observativ (veshtrues).
I. Perfekt, pa dridhje.
II. Veshtrime te qeta per disa sekonda, por me dridhje te dobeta here pas here.
III. Veshtrime mesatare, dridhje tejet te medha ne ajer.
IV. Veshtrime te motit te keq, dridhje te medha.
V. Veshtrime te motit shume te keq.
Apertur
Diametri i hapjes se nje instrumenti optik.

Apeks
Pika e gjithesise drejt se ciles leviz sistemi diellor. Gjendet ne foton qiellore te quajtur Herkules.

Aphelium
Pika ne rrugen e nje planete ku ajo eshte me larg Diellit.

Aurora (drita polare)
Shtresa ajrore afer poleve magnetike te nje planete, te jonizuara-prandaj ndricuese. Jonizimi behet nga qe mbushja e copezave elektrike prej Diellit shtangon ne atmosferen tutje.

Azimuth
Ana horizontale prej veriu i nje projektimi horizontal te nje trupi qiellor poshte horizontit.

Ångstrøm
Njesi matjeje rralle e perdorur per gjatesi valore te drites, 1Å=10-10m.


Bueminut
1° ndahet ne 60 bueminuta('), qe serish ndahen ne 60 buesekonda(").


Caldera
Krater vullkanik

Cephide
Yll ndryshues me nje periudhe shume te shkurter. Ka nje mvarshmeri ndermjet periudhes dhe dergimit te drites se yllit.


Deklinacion
Largesia e cepeve te nje ylli prej ekuatorit qiellor.

Drite Zodiaku
Drite ovale qe mund te shihet mbi horizont pak para lindjes dhe perendimit te diellit. Kjo vjen nga reflektimi i drites se Diellit ne pluhur qe ndodhet rreth Ekliptika-s.


Efekti Doppla
Ndryshimi i gjatesise valore qe veshtrohet kur valederguesi dhe valepritesi ndryshojne largesine prej njeri tjetrit. Kur nje burim drite afrohet, drita shihet ne te kaltert dhe kur ajo largohet shihet ne te kuqe.

Efemeride
Nje tabele qe tregon se ku ndodhet nje trup qiellor i levizshem ne nje pike kohore te dhene.

Ekliptika
Rruga ndermjet yjeve ndermjet te cileve Dielli leviz gjate vitit.

Ekstinkcion
Dobesimi i drites se trupit qiellor qe ndodh kur ai kalon neper atmosfere; Me dukshem kur trupi qiellor ndodhet poshte horizontit.

Elongacion
Largesia e nje planete nga Dielli.

Ekscentricitet
Nje mase se sa rruga e nje planete ndryshon prej nje rrethi.

Ere Dielli
Copeza te elktrizuara qe dalin jashte prej Diellit.

Erresire tejet e madhe
Ka tre lloje te kesaj erresire qe zgjasin ndryshe:
Qytetare - kur Dielli eshte ndermjet 0° dhe 6° nder horizontin.
Nautike - kur Dielli eshte ndermjet 6° dhe 12° nder horizontin.
Astronomike – kur Dielli eshte ndermjet 12° dhe 18° nder horizontin.


Ekuator
Projektimi i ekvatorit te Tokes ne topin qiellor.

Faklat (Faculae)
Planeta teper ndricuese ne siperfaqen diellore.

Fortesia e Drites
Masa e drites qe shendrit prej nje ylli.

Faza
Ndryshimi i formes se nje trupi qiellor si rezultat se ai nuk e kthen te gjithe anen ndricuese kah ne.

Flares
Shperthim ne Diell apo ne je yll tjeter.

Fotosfera
Siperfaqja ndricuese e dukshme e Diellit


Galakse
Nje permbledhje e miliarda yjesh ne gjithesi. Rruga e Qumeshtit eshte nje galakse.

Grupi Lokal
Nje grup prej rreth 30 galksash, ku Rruga e Qumeshtit gjithashtu eshte anetare e saj.

Galaksa Seyfert
Nje galakse me berthame me drite te forte. Shpesh me nje radio burim te forte.

Gjiganti i Kuq
Nje stadium i zhvillimit te nje ylli.

Halo
Nje rreth (unaze) ndricues qe here pas here mund te shihet rreth trupave qiellor te ndritshem dhe qe rezulton si nje lufte drite ne kristalet e akullta te atmosferes.

Konjunkcion
Kur nje planete shihet afer nje ylli thuhet qe ndodhet ne (k). Kur planetet e brendshme ndodhen ndermjet Diellit dhe Tokes thuhet qe ndodhen ne (k) te poshtme, kur jane ne anen tjeter te Diellit thuhet qe ndodhen ne (k) te siperme.

Konstellacion
Nje grup yjesh ne qiell, shpesh te nje kuptimi me foto yjesh.

Korona
Pjesa e jashtme e atmosferes se Diellit. Mund te shihet vetem gjate nje Eklipsi total.

Kozmologji
Mesimi mbi strukturn e madhe te Univerzit.

Kromosfera
Ajo pjese e atmosferes se Diellit qe ndodhet permbi siperfaqen e dukshme te tij.

Kulminacion
Kur nje trup qiellor e tejkalon meridianin. Kur kjo ndodh me afer zenitit thiret (k) e siperme dhe me larg zenitit thiret (k) e poshtme.

Levizja direkte
Levizja e nje trupi qiellor prej perendimi kah lindja ne qiell. E kunderta eshte Levizje Retro.

Levizje Retro
Levizja e nje trupi qiellor lindje – perendim.

Liberacion
Nje ndricim i Henes qe eshte rezultat i formes elipse te saj. Kjo ben qe nga Toka mund te shihet 59% e siperfaqes se saj, por vetem 1x 50%

Lunacion
Muaj sinodik, koha ndermjet dy Henave te reja, mesatarisht 29 dite, 12 ore, 44 minuta dhe 2,9 sekonda.

Montimi-Altazimuth
Nje montim teleskopik qe ben te mundshem levizjen e teleskopi ne nje akse horizontale dhe vertikale.

Magnetosfera
Pjesa rreth nje planete ku fusha magnetike e saj mbisundon.

Magnitude
Masa per fortesine e drites se nje planete. Kemi (m) absolute dhe te perafert. E para eshte e matur direkt, a dyta e perafert, nese ylli ishte ne largesi prej 10 pc ose 32,26 vite drite, keshtu qe (m) absolute behet nje mase per dergimin e drites se yllit. Klasa e madhesise se perafert eshte e definuar me m=k-2,5*log(fluksi i drites se matur), ku (k) eshte zgjedhur ne ate menyre qe ylli qe shihet me sy ka m=6, keshtu qe fitohet klase madhesie e njete me kataloget e kohes se vjeter. Dallimi i nje klase madhesie prej 1 eshte i barabarte me nje dallim fluksi prej 2,512.

Meridian
Rreth i madh ne topin qiellor permes zenitit, nadir dhe poleve qiellore.

Meteor
Nje copez qe gjate dergimit te drites shtangon ne atmosferen e Tokes.

Meteorit
Nje trup qe deperton neper atmosferen e Tokes, prandaj i bie siperfaqes.

Mjegull Planetare
Nje levozhge prej nje gazi te harxhuar si nje shkurtabiq i bardhe. Ylli e ben mjegullen te shendrise.