[Zero Cool]

Pashës dhe Sulltanit ndodhi më 1820.
Sikundër e pamë ma nalt, Sulltani Mahmut
i II kishte shkatërrue oxhakun e Jeniçëerve
dhe po sajonte plane për nji ushtëri
moderne simbas modelit perëndimor. Ali
Pasha ishte munduar me sa i vinte prej
dore me mbajtë Jeniçerët në kambë, mbasi i
ndihmonin me dobësue pushtetin e
Sulltanit. Por Sulltani duel fitues ma në
fund kundër kësaj force shkatërrimtare të
mbrendshme, ndërsa mundja e Napoleonit
në Waterloo kishte shpëtue Perandorin
Otomane nga anmiqt e jashtëm.
Pikërisht kët kohë zgjodhi Sulltan
Mahmuti për të kthye Shqipnin ndën
sundimin e qeveris së tij. Kupa e zemrimit
kundër Vezirit të Janinës u mbush kur ai
dërgoi në Stamboll dy njerëz me porosi që
të vrisnin anmikun e tij, Ismail Pasho Benë,
i cili po bante intriga në Pallat për të
shtypë Ali Pashën. Pasho beu ishte nji nga
pronarët e Shqipnis së Jugut, të cilit Ali
Pasha i kishte rrëmbye tokat për nji shkak
ose nji tjetër. Mbasi kaloi vjete tue u
dergjun posht e nalt, ai shkoi ma në fund
në Stamboll dhe muejti të siguronte nji
audjencë me Sulltanin, të cilit i mbushi
mendjen se Ali Tepelena kishte qëllim me
u ba krejt i pamvarun dhe me i kthye armët
kundër Perandoris otomane. Nji dekret që
u shpall menjiherë pushoi Ali Pashën dhe
dy të bijt nga ofiqet që kishin në
administratën otomane. Po në at kohë,
Veziri i Janinës muer urdhën me u paraqit
personalisht në Stamboll. Ai nuk donte
n'asnji mënyrë me iu bindë këtij urdhni
por, nga ana tjetër, nuk donte me e refuzue
haptazi. Për të fitue kohë, ai filloi nga
manevrat e zakonshme, tue shpresue se do
ta kalonte edhe kët furtunë. Por këtë herë
rryshfetet nuk banë dobi, mbasi Sulltani
vet kishte vendosë me transformue
Perandorin otomane në nji shtet të
centralizuem, tue shtypë rebelizmin e
tepër vonë.
Sulltani tregoi sesa politikan i rafinuem
ishte kur emnoi Ismail Pasho Benë në krye
të ushtëris turke që dërgoi për të shtypë
rebelizmin e satrapit të Janinës. Nga ana
tjetër, gjenerali prej origjine bullgare,
Pehlivan Baba, u emnue guvernator i
Lepantit në vënd të djalit të Ali pashës,
Veli beut.
Të dy armatat turke marshuen kundër
Janinës përmes Shqipnis së Jugut dhe
Thesalis, tue u dhanë grusht mbas grushti
bandave bashibozuke të Ali Pashës, që
ishin pa disiplinë, pa ideal dhe pa
stërvitje. Nji ushtëri 15.000 vetësh prej
trupave ma të zgjedhuna ndën komandën
e Ymer Bej Vrionit, dezertoi Ali Pashën në
favor të Sulltanit. Janjotët i zuni lemerija
dhe Veziri që i kishin frikën aq shum,
mbeti vetëm me disa mijë trima nga ma
besnikët, 200 pjesë artilerije dhe nji flotë të
vogël mbi liqenin e Janinës.
Pasho Beu dhe Pehlivani me 50.000
ushtarë, por pa artileri dhe fort pak
municjone, kishin ngrefë tendat në skajin
juguer të liqenit të Janinës. Ali Tepelena me
gjith trimat e besës kishin gjetë strehë në
fortesën e ngrefun buzë liqenit. Artilerija e
Vezirit bombardonte Janinën, ndërsa
ushtërija turke hyni në qytetin e mbuluem
nga tymi i ndërtesave të djeguna dhe të
rrënueme. Kur Ali Pasha bante pregatitjet
për ndeshjen supreme* me fuqit e Sulltanit,
dy të bijt, Muhtar dhe Veli, i dorzuen
komandantit të ushtëris turke, anmikut për
vdekje të babës së tyne, Prevezën,
Gjinokastrën dhe vehten e tyne. Aliu e priti
me shum dinjitet lajmin e kësaj tradhtije të
fundit që iu vinte kapakun gjith të tjerave,
dhe vërejti vetëm se ata nuk meritonin të
ishin prej gjakut të tij.
"Në këtë fazë të fundit dhe dramatike të
karrjerës së tij, - shkruen William Plomer, -
tiparet e shëmtueta të karakterit të Ali
pashës harrohen dhe del në shesh
madhështija që i jep të drejtë me u quejtë
Luani i Janinës. Tue qenë gadi tetdhjet vjeç,
i tradhëtuem nga dy të bijt, i abandonuem
nga komandantët e nji ushtërije që ishte
hedhë e tana në anën e anmikut, i
sulmuem nga fuqija kolosale e Sulltanit që
ishte betue me e shtie në dorë, të gjallë ose
të vdekun, i mbyllun në fortesën e tij të
fundit me nji grusht trimash, dhe ndoshta i
bindun në thellësin e shpirtit se nuk kishte
ma shpëtim, Ali Tepelena nuk tregoi as ma
të voglën shenjë friksimi, nuk e humbi
dinjitetin, por vazhdoi të jet fare i ambël
dhe i kandshëm në bisedim".1
Rrethimi i Ali Pashës në kështjellën e
Janinës u zgjat tepër dhe ushtërija e të dy
palve filloi me tregue shenja mërzije, tue
vue disiplinën dhe veprimin e organizuem
në rrezik. Në kët fazë të fundit të luftës,
Sulltani kishte emnue Hurshid Pashën e
Morës, nji ish-kryevezir dhe anmik per-
sonal i Ali Pashës, si komandant të
ushtëris turke. Kto po ngjanin në vitin
1821, kur në Greqi plasi kryengritja. Aliu u
trimnue nga ky lajm dhe u ba fodull
përsëri. Filloi me vue kondita për me i
dhanë fund rezistencës së tij. Ai donte me
u ba guvernatori i Epirit përjetë, kurse
Turqët nuk pranonin veçse dorzim pa
kushte. Kësaj Aliu iu përgjegj me nji
breshër gjylesh kundër ushtëris rrethuese.
Megjithqë e kishte zanë nji krizë
reumatizmi të kyçeve, Aliu drejtonte vet
operacjonet nga shtrati. N'at kohë Marko
Boçari, si prijës i kryengritësve Grek, ishte
afrue deri 20 kilometra nga Janina, mbasi
kishte dërrmue nji armatë turke. Kështu që
rrota e historis kishte ba nji xhiro të plotë.
Marko Boçari, kryetari trim i Suliotëve
kryenaltë, të dlët Ali Pasha u mundue t'i
shfaroste pa mëshirë dhe me të pabesë,

1. Ali the Lion, f. 262
ishte tue luftue ndën flamurin e nji kombi
tjetër. Në vënd që të bahej vet mbret i nji
Shqipnije të pamvarun me Janinën si
kryeqytet, Ali Pasha po i ndihmonte me
rezistencën e tij kundër ushtëris së
Sulltanit, triumfit të kauzës së pamvarësis
greke. Nuk kishte ma as kohë, as mundësi
me koordinue luftën e Shqiptarve dhe të
Grekve kundër anmikut të përbashkët dhe
Aliu ishte dënue të çdukej pa lanë mrapa
nji vepër të qindrueshme. Garnizoni i
Pallatit të Litharicës ishte dorzue dhe
Veziri i Janinës ishte mbyllë me 200 vetë në
kalan anës liqenit. Hurshidi i premtoi
faljen në emën të Sulltanit dhe nji pozitë
për Ali Pashën në nji krahinë të Turqis
Azjatike. U caktue nji pjekje mbi ishullin
në mes të liqenit. Aliu u nis për në vendin e
takimit tue i dhanë urdhën shërbestarit
besnik Selim Çamit me hudhë në ajër të
200 varelat me barut në bodrumin e
kështjellës kur t'i tregonin unazën e tij.
Mbasi kaloi disa dit tue pritë në fillim të
Kallnorit 1822, Ali Pasha u lajmërue se
fermani i faljes kishte ardhë ma në fund
dhe ai i dërgoi shenjën Selim Çamit që
barutin të mos e ndizte. U kuptue shum
shpejt se Hurshid Pasha e kishte prë në
besë tue çpifë lajmin e dekretit të taljes dhe
Luani i Janinës vendosi të vdiste si burrë.
Ai ndodhej në nji dhomë në katin e sipërm
të Manastirit të ishullit në mes të liqenit.
Nji togë ushtarësh turq shkoi me e kapë.
Ata hynë në dhomën e katit të poshtëm
ndën atë ku ishte Ali Pasha dhe filluen me
shtie përmes tavanit. Nji plumb e goditi në
grykë dhe, tue dhanë shpirtin, Aliu bërtiti:
"Qëndroni deri në fund". Turqët i prenë
kokën dhe e dërguen në Stamboll si provë
se rebeli i fundit kundër pushtetit otoman
kishte mbarue. Kufoma e Ali Pashës u
varrosë me ceremoni të madhe në Kështjellën
anës liqenit me 25 Kallnuer 1822.
Vlen të bahet nji krahasim ne mes të