[Psikologu]

Shkodra u dorëzua me kusht me i lanë me dalë të lirë luftëtarët me armë, e qytetarët me materialet që mund të merrnin me vete. Kështu Antoni i Lezzes (Anton Loredani), Kryepari i luftëtarëve të rrebtë dhe heroi i qëndresës mbinjerëzore, doli prej Shkodrës me 450 burra që kishin tepruar prej asaj lufte të përgjakshme e me 150 gra të ngarkuara me armë e me tesha e takame kishe, e jo vetëm nuk patën trazime, por qenë të nderuar prej armiqve që kishin mbetur të habitur duke parë se një grusht burra kishin bërë për aq kohë gjithë atë qëndresë para një ushtrie aq të madhe. Fitimi i Shkodrës dhe i Drishtit nga ushtritë otomane qe bërë me shumë gjak të turqve, të cilët humbën gjatë kësaj fushate në rrethimin e këtyre kështjellave, mbi 45.000 luftëtarë. Masi ra Kruja, Lezha, Drishti e Shkodra, otomanët mësynë Myzeqenë ku Gjon Muzaka i ngelur vetëm përballë tyre, qëndroi me burrëri, por më në fund, i lodhur prej shumicës së armikut, qe nënshtruar e vdiq në vitin 1510, e kështu Shqipëria nuk mundi të ketë më asnjë shpresë qëndrese. Shumë shqiptarë nuk mundën ta shohin me sytë e vet pushtimin e vendit të rënë në duar të mërishme të atij armiku me të cilin patën luftuar disa vite dhe dolën ndër vende të sundimit të Venedikut, në krahun e Mirditës, Italisë e në Siçili, ku përbënë katunde më vete. Shkodranëve të ikur, Venediku u siguroi mjete jetese e u siguroi dhe punë të ndershme, e u lëshoi toka për t’i punuar. Krahu i Malësisë, Mirditës e Dukagjinit, bashkë me disa zona të tjera nuk iu nënshtruan otomanëve edhe për disa kohë deri sa Sulltani u lidh me jua lanë liritë e lypuna prej tyre. Kushtet e kërkuara ishin këto: me jua lanë armët; mos me i prekë në gja e në doke (zakone); mos me i ngucë në besim. Me këto kushte e njoftën kryesundimin e Sulltanit të Stambollës, por asnjëherë nuk u shua ëndja e lirisë së plotë. (Ref. “Historia e Shqypnies”. Ç’m’kohë të vjetra deri m’tashmet. Shkodër, Shtypshkronja “Nikaj”, viti 1917, fq.89, 90, 91, 92).
Duke shfletuar librat e historisë dhe burime të ndryshme të shkruara nga historianë prestigjiozë vendas dhe të huaj, zemra e çdo atdhetari të vërtetë mbushet me krenari. Po vallë, vetëm me të shkuarën do të mburremi para botës?! Po sot, cilët jemi ne, që përmbysim në mënyrën më të paskrupullt tradicionalizmin dhe krenarinë iliro-arbëre duke ngritur në “piedestale” figurat më të përbuzura të renegatëve dhe duke ngurruar para krenarisë tonë nacionale? A ka turp më të madh se sa të ngresh monument Ali Pashë Tepelenës dhe të projektosh monument për ndonjë të ngjashëm të tij, kur në Shkodër nuk ka përmendore Hodo Sokoli, Dasho Shkreli, Dedë Gjon Luli?! Kur në Tiranë kanë vënë një çallmaxhi turk në vend që të rrezatonte monumenti i Pjetër Bogdanit.
Në Shkodër, Këshilli i Bashkisë heziton për monumentin e Shenjtëreshës famëmadhe, Nënë Terezës!..., dhe së fundi të “zgjuarit” vendosin ta vënë përballë Guakuqit! Mos vallë duan të vënë në “garë” martirin me shenjtëreshën?! “Të vendosësh në drejtim të paaftin ose të pandershmin, është njësoj sikur të vësh mbathjet në vend të kapeles” (Autori - Mark Bregu).
Së fundi: A kanë dijeni për mbretin ilir Agronin, Gentin apo Teutën? Pse i humbën 30.000 dollarë, apo i përvetësuan?!
Mark Bregu