[Naki]

Fusnota dhe çamçakëzi si perspektiva europiane

Shkruan: Milazim Krasniqi , 26 Shkurt 2012

Perspektiva jonë europiane nuk është si çamçakëzi, por të gjithë ne si shoqëri, jemi duke e përtypur perspektivën tonë europiane si çamçakëz.

Arritja e pajtimit për përfaqësimin e Kosovës në nismat rajonale, me anën e një fusnote tek emri i saj, e cila përmban edhe rezolutën 1244, ndër të tjera solli edhe një të mirë: ajo ndihmon që shumë njerëz të kuptojnë disa gjëra që nuk i kanë kuptuar me kohë lidhur me statusin sui generis të këtij vendi. Fjala vjen, tash disa kanë rast të kuptojnë se Marrëveshja e Rambujesë-Parisit, po të nënshkruhej nga Serbia, do ta linte Kosovën me një autonomi substanciale brenda Jugosllavisë së Zhablakut. E drejta, edhe me një perspektivë fluide të deklarimit për fatin e saj, falë këmbëngultësisë personale të shefit të atëhershëm të delegacionit të Kosovës në atë konference. Lëshimet pe që u bënë në atë në atë kohë, për shkak se ngjarjet morën tjetër drejtim, janë paketuar si interes i vendit, por të gjitha kompromiset e mëvonshme kanë qenë variacione të atij kompromisi.
Jo rastësisht është e mbikëqyrur pavarësia e Kosovës
Sot nuk ka pse të hamendësohet se si do të dukej ai “deklarim i popullit”, siaps dokumentit të Rambujesë/Parisit, pas një periudhe kalimtare brenda shtetit jugosllav, por nëse e ndjekim logjikën e kritikuesve të pajtimit më të ri, mund të thuhet që presioni i Fuqive të Mëdha do të mund ta shfytyronte edhe vullnetin e popullit, në emër të ruajtjes së stabilitetit të rajonit dhe të integrimit europian të tij. Sidoqofë, askush nuk duhet të gënjejë se në Kosovë ka elita politike që janë aq të forta e refuzuese ndaj ofertave të komunitetit ndërkombëtar e veçmas të propozimeve të aleatëve të Kosovës, SHBA-ve dhe BE-së. Në fund të fundit, duhet të thuhet haptas se këto elita dhe shoqëria jonë ende nuk janë të afta as që të qeverisin plotësisht të pavarura. Jo rastësisht pavarësia e Kosovës është e mbikëqyrur dhe sipas gjasave, në një formë a në një tjetër, do të mbetet e këtillë edhe për shumë kohë.
Kjo nuk është atraktive për ta thënë, por kjo e vërtetë është si tableta e idhët, që është më mirë të pihet, për të filluar një proces eventual shërimi. Përndryshe, nga sa po shihet edhe kësaj radhe, shumë politikanë e opinionistë, nuk kanë vullnet që gjërat të shihen realisht. Madje as nga ish të moderuarit, të cilët në opozitë janë shndërruar në patriotë radikalë, as nga kompomisaxhinjtë tradicionalë, të cilët betejat e humbura politike duan t’i kompensojnë me hakmarrje duke nxitur radikalizëm, po as nga stalinistët e ndryshkur, që edhe kur janë afër sahanave të pushtetit, më shumë kanë urrejtje ndaj bashkëkombasve të vet se sa ndaj ish pushtuesit e poshtëruesit të tyre. Me këso elita hileçare e hipokrite dhe në ndonjë rast edhe sadiste, zor se mund të mbrohet diçka më shumë se sa ajo që definohet si interes i Kosovës nga sponsorët e pavarësisë së saj, SHBA-të, NATO dhe BE. Reduktimi i interesave shtetërore në interesa partiake, klanore e në shumë raste mafioze, që ka ndodhur që nga çlirimi i vendit në vitin 1999, nuk ka si të prodhojë koncensus e aq më pak fuqizim të shtetit. Askush nuk duhet të luajë rolin e moralistit në këtë mes (absolutisht nuk jam duke e luajtur as unë në këtë tekst), sepse të gjithë jemi përgjegjës për krijimin e kësaj elite politike hipokrite e kleptomane dhe të një shoqërie, e cila nuk ndjen nevojë të brendshme për reforma të thella. Përgjegjësi kanë qeveritë gjithsesi, por për këtë shoqëri të paralizuar e të çmoralizuar, kanë përgjegjësi edhe gjyqësori, edhe mediet, edhe shoqëria civile, edhe arsimi publik.
Rezoluta 1244 dhe lufta e demave
Poashtu, disa njerëz kanë rast të rikuptojnë tash se rezoluta 1244 e Këshillit të Sigurimit, e miratuar në ditët kur Kosova ishte tërësisht e shërbërë, jo vetëm politikisht e ushtarakisht, po edhe demografikisht, është një realitet me të cilin ka rrezik se do të jetojmë edhe për shumë kohë, jo vetëm në fusnotë, por në jetën e përditshme. Ata që e kanë lexuar librin “Misioni të Beograd” të Marti Ahtisarit, e kanë të qartë që tratativat për mbylljen e konfliktit mes NATO-s e Serbisë dhe për rezolutën 1244, kanë qenë si një luftë demash ndërmjet SHBA-ve dhe Rusisë. Ajo rezolutë edhe sot është pjesë e asaj beteje. Prandaj, nuk është e ndershme që ekzistimi i saj dhe kontekstualizimi i saj të përdoret rishmi në betejat e brendshme politike në vendin që është peng i saj. Fatkeqësisht, edhe këtu del sheshit prirja sadiste e një pjese të politikanëve dhe të kuazianalistëve, të cilët duan me çdo kusht që edhe ekzistimin e rezolutës 1244 ta paraqesin si dështim të qeverisë aktuale, e jo si dobësi historike të krijimit të shtetit.
Në këët mes edhe Konferenca e Vjenës e bashkë me të edhe Plani Gjithëpërfshirës i Ahtisarit janë produkt i rezolutës 1244. Tjetër punë është pse institucionet e Kosovës e kanë pranuar Planin, ashtu si është, dezintegrues e paralizues. Por, disa nga ata që kanë qenë ithtarë të flakët të Planit, tash po shtiren se e kanë harruar dhe e dredhin muhabetin e po e paraqesin dialogun teknik dhe pajtimin më të ri si diçka e papritur, e padëgjuar dhe jashtë realitetit. E vërteta është se Plani i Ahtisarit e ka bërë Kosovën shtet jofunksional dhe shtet i tillë do të mbetet deri sa të mbetet i dizajnuar sipas atij plani. Plani i Ahtisarit e ka shndërruar Kosovën në një organizëm (në kuptimin funksionalist) që mbahet në këmbë me dializë. Edhe për këtë faj është i elitave e jo vetëm i qeverive, sepse në instancë të fundit, qeveritë janë produkt i tyre. Pra, në këtë kontekst të kësaj kujtese, duhet të kundrohet edhe pajtimi më i ri i qeverisë për përfaqësimin rajonal të Kosovës, me një fusnotë që nuk paragjykon statusin e saj në raport me Serbinë. Por, kjo funsotë në fakt shpreh një realitet të prekshëm. Statusi i Kosovës në raport me Serbinë, si me funsotë si pa të, është i pazgjidhur dhe rrjedhimisht i padefinuar. Serbia nuk e njeh Kosovën dhe për më tepër e konsideron pjesë të shtetit serb. Megjithatë, edhe Serbia detyrohet të zhvillojë dialog e negociata me Kosovën, bile të sponsorizuara nga komuniteti ndërkombëtar. Serbia thirret në rezolutën 1244 por në të njëjtën kohë, ajo bashkë me Bashkimin Europian, ka bashkësponsorizuar në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së rezolutën ku opinioni i Gjykatës Ndërkombëtare sipas të cilit pavarësia e Kosovës është në pajtim me rezolutën 1244 dhe nuk është në kundërshtim me të drejtën ndërkombëtare, mirren në dijeni me kënaqësi. Pra, edhe Serbia, si rezultat i epilogut të sanksionuar me Marrëveshjen e Kumanovës, ka politikë të dyzuar në raport me Kosovën e jo vetëm Kosova në raport me Serbinë. Ajo marrëveshje është larg përfshirjes në negociata dhe në fakt paraqet themelin e sigurisë dhe pavarësisë faktike të Kosovës.
Edhe Serbia po detyrohet të bëjë lëshime
Rrjedhimisht, edhe Serbia po detyrohet të bëjë lëshime, për të paguar tagrin e Marrëveshjes së Kumanovës, tagrin e dobësive të veta të tashme shtetërore, po edhe të aspiratës së saj për t’u integruar në Bashkimin Europian. Prandaj, “cilësia e marrëdhënieve”(një sintagmë e përdorur këto ditë me pasion nga Veton Surroi), ndërmjet Kosovës e Serbisë nuk do të ndryshojë me këtë pajtimin e fusnotës e nuk do të ndryshojë esencialisht as në të ardhmen e afërt. Në dokumentet ku ka filluar të ngjizet liria dhe pavarësia e Kosovës, Serbia dhe Kosova nuk kanë qenë palë në proces, po kanë qenë palë në luftë. Ato faktikisht as sot nuk janë palë të proces, por palë të varura nga procesi të cilin e dizajnojnë Fuqitë e Mëdha. Prandaj, insistimi i disa politikanëve dhe opinionistëve tanë që agjenda e integrimit të Serbisë të mbahet pas qerres së Kosovës, është jorealiste. Mund të jetë moralisht e drejtë, por është politikisht jorealiste, sepse Bashkimi Europian e ka agjendën e vet për integrimin e Serbisë, qoftë dhe të përshpejtuar e deri dikund edhe të imponuar.
Sa i përket “perspektivës europiane të Kosovës”, pas pajtimit për përfaqësimin rajonal, është cinike të thuhet se kjo perspektivë është si çamçakëzi. E vërteta, ajo persektivë tashmë është prezente dhe në dispozicion. Por, se a do të shfrytëzohet në mënyrë adekuate, kjo mbetet që të shihet. Perspektiva jonë europiane nuk është si çamçakëzi, por të gjithë ne si shoqëri, jemi duke e përtypur perspektivën tonë europiane si çamçakëz. Edhe deklarimi radikal kundër pajtimit më të ri për për përfaqësimin rajonal të Kosovës, i cili është një kompromis i sponsorizuar nga Fuqitë e Mëdha, (që të hapet disi një shteg drejt integrimit europian), është përtypje e padobishme e perspektivës europiane.