[Zero Cool]

Fundamentalizmi i demaskuar

Kosova si shtet laik, demokratik dhe shoqëri moderne nuk i kufizon të drejtat e besimtarëve. Por, nuk mund të lejojë që të sfidohet nga fundamentalizmi i maskuar në petkun e respektimit të të drejtave të njeriut.


Nga Shkelzen Maliqi më 12 shtator 2011

Kërkesat që i shtrojnë disa parti dhe grupe islamiste, për bartjen e shamisë dhe futjen e lëndës së fesë në shkollat publike, prezantohen si të drejta demokratike dhe, për më shumë, vullnet i shumicës. Në shikim të parë edhe shamia edhe mësimi i fesë, mund të cilësohen si pjesë e të drejtave që i ka çdo individ, të mbulojë kokën dhe të edukohet në frymën e besimit që i takon dhe është edhe si individ i bindur në këtë.

Megjithatë, në këtë çështje duhet të dallohet sfera publike nga sfera private. Në sferën publike, që e kontrollon shteti demokratik, nuk mund të lejohet promovimi i besimeve dhe praktikave fetare që kanë tendencën e uzurpimit të sferës publike. Konkretisht, e drejta e mbulimit të kokës me shami nuk mund t’i mohohet individit që beson se me këtë përmbush një normë dhe urdhër fetar, por kur kërkohet që shamia, ose më radikalisht mbulimi i fytyrës, të legalizohet edhe në jetën publike, në shkollat dhe institucionet publike, kjo e drejtë bie ndesh me parimin e emancipimit të gruas nga format tradicionale të nënshtrimit të saj.

Në diskursin fetar të myslimanizmit radikal mbulimi i kokës ose edhe fytyrës me ferexhe, nuk pasqyrojnë thjesht një botëkuptim relikt për sjelljen e gruas në shoqëri që mund ta konsiderojmë si folklor të padjallëzuar, por zakonisht është një manifestim i qartë i jashtëm i kufizimeve që duhet t’i ketë një grua e që janë krejtësisht të papërputhshme me jetën moderne dhe të drejtat e barabarta të gruas në shoqëri. Privatisht dhe individualisht një grua mund të ketë bindje dhe t’i nënshtrohet regjimit të kufizimeve, por në shtetin demokratik dhe në institucionet publike, nuk mund të lejohet ky lloj i imponimit të kufizimeve të lirisë që gruan e kthen në një skllave paramoderne që duhet t’i bindet për çdo gjë burrit e edhe familjes së tij, dhe i ka tejet të kufizuara mundësitë e zgjedhjes së profesioneve dhe të mënyrës së jetës. Një model të pozitës të këtillë të mbrapsht dhe të trajtimit fundamentalist të rolit të gruas në shoqëri është ai që aplikohet ende në Arabinë Saudite, e në variantet e modifikuara edhe në Iran dhe disa shtete tjera jodemokratike.

Ky imponim i modelit tradicional konservator është sidomos i papranueshëm për femrat në moshën jo madhore. Dhe mu këtë model edhe e kanë sjell në Kosovë disa ideolog dhe praktikues të vehabizmit.

Edhe më fundamentaliste është kërkesa e islamistëve ekstremistë që në shkollat publike të futet lënda e besimit dhe këtë jo si nxënie e diturive mbi fenë ose më saktë mbi fetë (gjë që edhe është prezente në kurikullat aktuale të shkollave publike), por si një lloj introdukte në besim që në instancën e fundit për qëllim e ka indoktrinimin, joshjen e të rinjve që të aderojnë dhe praktikojnë religjionin.

Shteti laik nuk duhet të lejojë futjen e një lënde të tillë indoktrinuese në shkollat publike. Kjo për arsye sepse doktrinat e të gjitha religjioneve kryesore (krishtere dhe islame) janë dogmatike dhe fundamentaliste, në kuptimin se predikojnë se Bibla dhe Ku’rani janë libra të shenjtë dhe burim i të vërtetave fondamentale, sikundër që edhe sigurojnë shpëtimin e besimtarëve të devotshëm në atë jetën tjetër, pas vdekjes dhe largimit nga kjo botë.

Analizat kritike të Biblës që janë bërë prej kohësh, dhe kohëve të fundit edhe ato të Kur’anit, kanë treguar se këta libra gjithsesi janë vepra dhe krijime të rëndësishme dhe me ndikim enormë, në kuptimin e një lloji të letërsie të bukur dhe të frymëzuar, por që nuk janë assesi burim i të vërtetave fondamentale dhe të paprekshme. Të shkruara para shumë shekujsh nga dora e njeriut por të shpallur si fjala e perëndisë, Bibla dhe Kur’ani dhe nuk japin assesi përgjigje për sfidat e jetës në kohën e sotme. Për disa shtresa fetarësh ato janë ngushëllim dhe inspirim, por nuk e kanë më ndikimin universal, ngecin pas kohës.

Librat e shenjtë sidomos bien ndesh me shkencën kritike dhe të avancuar, e cila jep shpjegime për fenomenet e natyrës dhe të jetës shoqërore për të cilat ‘librat e shenjtë’ nuk kanë pas përgjigje. Por për dallim nga zbulesat mitologjike të ‘librave të shenjtë”, nga ku teologët dhe klerikët me shekuj nxirrnin thesarin manipulativ të të “vërtetave të fundit”, shkenca moderne dhe mendimi shoqëror modern, ka ardhur deri te përfundimi se në të vërtetë nuk ka këso të vërteta fondamentale, që dikujt pastaj i japin të drejtën që të përcaktojë se çka është e mirë dhe çka është e keqe, çka është e drejt dhe çka nuk është e drejtë, çka është e lejuar dhe çka nuk është e lejuar.
Vetëdija kritike moderne ua kufizon të drejtën kastës së interpretuesve të ‘librave të shenjtë’, që i kanë sunduar me shekuj njerëzit në sistemet e ndryshme, qoftë kur kanë thënë se perandorët dhe mbretërit janë sundues “në emër të zotit”, qoftë kur vetë klerikët, në shtetet teokratike, e mbanin pushtetin për vete, siç po ndodh tani në Iran.

Kosova si shtet laik demokratik dhe shoqëri moderne nuk i kufizon të drejtat e besimtarëve. Por, nuk mund të lejojë që të sfidohet nga fundamentalizmi i maskuar në petkun e respektimit të të drejtave të njeriut.