[Psikologu]

A u pushtua Prizreni më 1455 ?

Pas betejës së II të Kosovës, Dukagjinasit u shkëputën nga Lidhja e Lezhës duke anuar nga venedikasit për tu lidhur përfundimisht me osmanët. Venedikasit bënin ç’mos që ti shkëputnin Pal dhe Lekë Dukagjinin nga Skënderbeu, pasiqë e dinin se pa këta princa, ai do të ishte i pafuqishëm duke pasë paraysh formacionin e tyre ushtarak prej 5000 vetash.
Kështu, sipas Kristo Frashërit, Skënderbeu u mundua me të gjitha mjetet ti shkëpuste ata nga osmanët duke ndërmjetësuar deri tek papa Nikolla V i cili reagoi menjëherë duke dërguar, në vitin 1452 sipas Millan Shuflljat Pal Dushmanin (Engjëllin), peshkopin e Drishtit i cili ishte në farefisne me Dukagjinët. Ndërmjetësimi i tij pati sukses sepse Dukagjinasit u shkëputën nga miqësia me osmanët dhe lidhën paqë me Skënderbeun.
Kjo, edhe ishte arsyeja që Sulltan Mehmeti i II pas pushtimit të Konstantinopojës 1453 u vërsul për ti pushtuar viset e Kosovës. Ai urdhëroi Isa beun që ta rrethoj kështjellën e Novobërdës. Pas një rrethimi njëvjeqar dhe pas bombardimit 40 ditësh, qyteti pushtohet më 1 qershor 1455. Së bashku me të pushtohen edhe dy kështjella në afërsi: Prilepci dhe Prizrenci. Në veri u pushtuan kështjella e Zveçanit, dhe Trepça me përjashtim të Prizrenit dhe të Pejës.
Se kur u pushtua qyteti i Prizrenit, në historiografinë e huaj dhe atë shqiptare ka mendime të ndryshme. Jireçeku mendon se Prizreni është pushtuar më 21 qershor 1455. Këtë e ndjek edhe Franc Babingeri në biografin e Mehmetit II, por asnjëri e as tjetri nuk na jep proviniencën e kronikës apo burimit arkivor.
Sipas Kasem Biçokut, sulltan Mehmeti i II ishte angazhuar vet në këtë rrethim ku vendos kampin në fshatin Reçan të Prizrenit në mesin e muajit qershor 1455. Njëri fshat gjendet në rrethin e Prizrenit, përkatësisht në Zhupën e Bistricës kurse tjetri Reçan gjendet në rrethin e Suharekës, për të cilin mendoj se ky duhet të ketë qenë vendi ku është stacionuar ushtria osmane në krye me Mehmetin II. Megjithat, Prizreni nuk ra të duar të osmanëve, pasiqë atë e mbrojti Nikollë Dukagjini me ushtrin e tij dhe “me banorët-burrat fort trima të Mysisë së sipërme”. Barleti për këtë princ thot: “ Nikolla, biri i Palit, për nga lavdia luftarake i ka kaluar shumë nderet e t’et dhe të të parëvet të vet. Një përmednore e këtij trimi, të pathyeshëm me atë të djathën e tij, si t’i themi, të pavdekëshme ndodhet akoma gjer më sot në Peneropolis, qytet i Thrakës ( Kosovës së sotme A.RR), të cilin sot vendasit e quajnë Prizren; mbi të janë varur mbeturinat e një mburoje armike, të cilën, në një betejë që është ende e freskët në kujtesën e njerëzvet, Nikolla e çau aqë keq me goditjen e shpatës së vet, sa që edhe dorën e armikut luftëtar e bëri të pavlefshme për luftë “. E dhëna e Barletit e përmendur më lart për ushtirnë prej 5000 vetash, dhe ndihma që duhet ta kenë pasur nga arbëroret e Rrafshit të Dukagjinit flet për një rezistenc të fuqishme dhe për pamundësin e pushtimit të qytetit nga osmanët.

Prizreni ndoshta u pushtua përkohësisht në vitin 1459 dhe Peja më 1463. Dr. Skënder Rizaj, kundërshton Jireçekun dhe Franc Babingerin duke u bazuar në historianin turk Ismail Uzunçarlshli. Në veprën e tij Historia Osmane, vol.II, shton se në vitin 1459 veziri Mahmut pasha, pas pushtimit të Smederevës e nënshtroi edhe Prizrenin kryengritës. Kurse, osmanologu i njohur Jozef von Hameri thot se: Mehmeti pasi e pushtoi Prizrenin më 1459 i’u vërsul Smederevës. Kjo mund të forcohet edhe nga e dhëna e kronikës së kronistit osman Oruçit ku tregon “në vitin 863 hixhri (1459), sulltani, mblodhi ushtarë dhe sulmoi Semendren ( Smedereven ) të cilën e pushtoi dhe aty caktoi Mehmet beun si administrues, ndërsa Evrenos beun ( Isa beun A.RR) e urdhëron që të sulmoj “Vilajetin e Shqiptarëve” Mirëpo, Sipas prof. Biçokut, ky pushtim ishte i përkohshëm sepse nuk ishte konsoliduar pushteti osman në këtë qytet. Prezenca e Skënderbeut në këtë trevë dhe idea e tij e shtetit centralist që synonte ta krijonte, gjeti vend gjatë vititeve 60-ta. Në dokumente të viteve 1460-63 ai cilësohej si “Zot i Arbëris”. Për këtë shkak Lekë Dukagjini shprehet se “nuk don të jetë më nën Skënderbeun”. Ndërmetësimi i papa Piut II me ndihmën e Pal Engjëllit peshkopit të Durrësit në vitin 1463 bënë që Leka të shkëputet përfundimisht nga osmanët dhe te pajtohet me kryeheroin duke i shërbyer deri në shtratin e vdekjes. Sikur Lekë Dukagjini poashtu edhe princërit e tjerë e dinin se pa Skënderbeun në krye s’mund ti ndalnin hovin ushtrisë osmane e cila udhëhiqej nga sulltan Mehmeti i II , ndërsa Gjergj Kastrioti-Skënderbeu ishte I vetmi strateg i kalitur e i edukuar në oborrin e Muratit dhe dinte të gjitha strategjitë luftarake osmane, vetem me ate ne krye mund ti mbanin larg osmanët prej Shqipërisë. Kështu për ta siguruar kufirin veri-lindorë dhe me kërkesën e mbretit boshnjak Tomashit, Skënderbeu kreu një fushtë të suksesshme në Sjenicë më 1464. Këtë e pohon edhe kronisti osman Ashik Pasha Zadeja në Historin Osmane ku thot se në vitet 1462-63, “Mehmeti hani I cili pushtoi Bosnjën, në atë kohë vuri si qëllim Hercegovinën dhe Shkodrën e shqiptarëve, ai nguli këmbë edhe për të tjera” ( kështjella A.RR ). Sipas Biçokut i cili bazohet tek medievisti rumun Francisk Pall nga burimet mesjetare të Arkivit të Napolit, konkludon se Skënderbeu në fillim të muajit shtatorë të vitit 1464 u nis me ushtrin e tij nëpër Prizren-Pejë në drejtim të Sjenicës me çrast ndeshet me ushtrinë osmane në Sjenicë të cilën e shpartallon.
Nëqoftëse kjo tezë merret për bazë nga medievistët dhe nga studiuesit e tjerë atëhere do të linte të kuptojmë se Rrafshi I Dukagjinit duke përfshirë edhe një pjesë të Drenicës ishte ende mbrenda kufijve të shtetit centralist të Gjergj Kastriotit-Skënderbeut, deri në kohën kur ai u sëmur në shtratin e vdekjes më 1467, me ç’rast një ushtëri osmane u nis nga Prizreni nëpër Mirditë për ta pushtuar Shkodrën, por ajo u shpartallua nga Lekë Dukagjini diku në afërsi të Shkodrës.