Titulli: Raca Shqiptare
Duhet shtuar, mė nė funt, se nuk do t'ishte n'asnjė mėnyrė e mundur qė njė popull me gjak tė pėrzier e gati tyrk tė ruajė pėr pesė shekuj ndjenjėn e individualitetit kombėtar dhe tė mos trėmbet as nga mallkimet e Babi Alis, por tė kėrkojė e tė fitojė mvehtėsin politike.
Por prap — munt tė thotė ndokush — edhe nė mos qoftė e ardhur prej s'di se ku pjesa m'e madhe e myslimanvet, lihet pėr tė dyshuar shumė nė karakterin e, pikėrisht, nė racėn (pse karakteri ėsht funksjon i racės) e njė populli qė si pa tė keq shqelmon fén e vetė pėr tė pranuar njė fé qė s'ka asnjė lidhje me tė parėn. Kėtu, mendon njė studjonjės i problemeve shqiptare qė mbahet si m'i thelli njohės i shpirtit t'onė, ka tė bėjė njė farė «forma mentis etiko-psikologjike paqėndrese qė ėsht diktuar kurdoherė nė tokėn ilirike dhe qė ka ngjasje tė rrjedhė nga coptimi politik nėn tė cilin qenė shtruar thuaj se pa prerė popullsit q'e banuan 41).»
Tė njėjtin mendim e ka pas ēfaqur me kohė Dr. Vladan Gjorgjeviēi. Ai e tha mė rrumbullakėt : Shqiptarėt ndjekin njė parim filozofik tė ēuditėshėm si pas tė cilit « e kuj tė jetė shpata e atij do tė jetė edhe besa 42).»
A ėsht e vėrtetė kjo akuzė? Aspak.
Ėsht e vėrtetė vetėm se Shqiptari nuk ėsht i lidhur shumė ngushtė me fé. Se Shqiptari, me tė gjitha valėt e qytetrimit tė huaj qė ka kaluar, ka mbetur prap se prap, nė funt tė shpirtit, pagan e se beson mė me qejf nė ēukėn e shkėmbėnjtė tė Tomorrit ose nė guvėn e thellė tė Sarisalltėkut mbi Krujė, se sa nė shėnjtin mė ēudibėrės, qoftė ky i myslimanvet, qoftė i kristjanvet; se trėmbet mė shumė nga shitimi i Orėvet e i Zanavet se sa nga shpata e mprehtė e
Kryeengjėllit Mėhill q'i u merr jetėn njerzve. Kur paganizmi ėsht rrėnjosur kaq shumė nė shpirtin e njė populli, qė s'ėsht zhytur akoma kok' e kėmbė nė pellgun e qytetrimit evropjan, atij i duket se fét e tjera mundet t'i ndryshojė mė me lehtėsi, pse kėto nuk i a ērrėnjosin bestytnit me tė cilat ai ka lidhur ngushtė botėkuptimin e tij, jetėn e tij familjare e shoqėrore.
Por, as kjo nuk ėsht arsyja kryesore e pėrhapjes sė myslimanizmit nė Shqipėri. Arsyja e vėrtetė duhet kėrkuar nė faktorėt historikė e shoqėrorė. Le t'i gėrmojmė pak kėta faktorė — veē sipėrfaqėsisht, pse mbi shkaqet dhe mėnyrėn e pėrhapjes sė myslimanizmit nė vėndin t'onė ėsht shkruar shumė pak dhe gjysmakėrisht.
Pas vdekjes sė herojit t'onė kombėtar, Skėnderbeut, ushtrit e mėdha tė Sulltanit pushtuan me radhė te gjithė kėshtjellat qė pėrfaqsonin fuqin e zogjvet tė shqipes: Beratin, Krujėn, Drishtin, Leshin, Shkodrėn e mė nė funt Durrsin e Vlorėn. Princat e priesat shqiptarė e kuptuan se i u kėrcėnohej jeta, nderi e besimi e prandaj u shpėrngulėn duke marrė me vehte tė gjithė klasėn qė pėrfaqsonte bujarin e vėndit e, sidomos, klerin kristjan, pse pikėrisht ky e ndjente vehten mė fort nė rrezik nėn sundimin e Gjysėmhėnės. Nė tokėn e Kastriotit mbetet atėherė populli m'i ulėt (bujqit e barijt) e m'i pakulturė. Krye pėr t'a drejtuar, pėr t'a mbajtur tė bashkuar e pėr t'i treguar rrugėn e detyrės nuk ka. Ēa do tė thotė shumė, pse porsa ėsht kaluar kufiri i Mesjetės sė mbushur me feudalizmin karakteristik e me frymėn kristjane fanatike tė krijuar nga njė numėr tepėr i ngjeshur priftrinjsh.
Pėr t'i u pėrshtatur rymės sė re qė po i a ndryshon dukien lėndore e shpirtrore tė gjithė Evropės dhe, pastaj, pėr tė gjetur rrugėn mė tė drejtė qė duhet ndjekur nė vėndin e tij tė pushtuar nga njė popull krejt i huaj jo vetėm pėr gjak e gjuhė, por edhe pėr konceptin qė ka pėr kėtė e pėr atė jetė, Shqiptarit i duhen udhėheqės shpirtėrorė shumė tė zotė. Kėta i mungojnė kryekėput e prandaj ky mbetet i hutuar nė mes tė katėr rrugėve. Gati tė gjithė krerėt e Shqipėris qė luftuan krah pėr krah me Skėnderbén nuk qėndruan nė mes tė tij pėr t'i treguar udhėn. Shumė tė pakėt qenė ata priftrinj qė pranuan rreziqet e rėnda q'i u kėrcėnoheshin pėr tė shpėtuar shpirtrat e vllezėrvet qė s'munt tė kapėrcenin detin. Miqsija e Gjergj Kastriotit me Mbretin e Napolit dhe politika venecjane e muarėn mė qafė krishterimin shqiptar.
|