[Peja-Boy]

Vazhdon.....


Europa, nëqoftëse ndonjëherë unifikohet në një fuqi të bashkuar ekonomike dhe ushtarake, sigurisht që mund t’i sfidonte Shtetet e Bashkuara. Megjithatë, siç e kemi parë gjatë krizës së fundit financiare, nacionalizmi vazhdon që ta përçajë kontinentin, edhe pse lodhja e ka bërë këtë nacionalizëm më pak të ashpër. Ideja e Europës që bëhet një shtet multikombëtar me një sistem vendimmarrës ekonomik vërtet të integruar dhe me një forcë ushtarake globale nën komandë të përbashkët është po aq e largët si ëndërr sa ajo e Kinës që bëhet fuqi globale.
Kjo nuk është një pikëpamje amerikocentrike e botës. Bota është amerikocentrike. Shtetet e Bashkuara drejtojnë resurset ekonomike të Amerikës Veriore, kontrollojnë oqeanet dhe hapësirën e votës, projektojnë fuqi ku të duan, në mënyrë të zgjuar ose jo. Shtetet e Bashkuara janë për botën ajo çka Britania qe dikur për Europën. Të dy vendet varen nga kontrolli i deteve për të siguruar interesat e tyre. Të dy vendet e kuptuan se mënyra më e mirë për të fituar kontrollin e deteve qe që t’i ndalonte vendet e tjera nga ndërtimi i flotave. Të dy e kuptuan se mënyra më e mirë për ta bërë këtë gjë qe të ruhet një balancë force në të cilën sfidues potencialë t’i harxhonin resurset e tyre duke luftuar njëri tjetrin në tokë në vend, që të ndërtonin flota që mund ta sfidonin kontrollin e tyre të deteve.
Shtetet e Bashkuara po e bëjnë këtë gjë globalisht. Objektivi parësor i tyre është që gjithmonë të parandalojnë shfaqjen e një fuqie të vetme që mund të dominojë Eurazinë dhe gadishullin evropian. Me rënien e Bashkimit Sovjetik, limitet e Kinës dhe përçarjet e Bashkimit Europian, aktualisht nuk ka asnjë kërcënim të kësaj natyre. Kështu që Shtetet e Bashkuara kanë lëvizur drejt një objektivi dytësor, që është bllokimi i shfaqjes së çdo hegjemonisti rajonal që në perspektivë të mund të rritet në diçka më të rrezikshme. Shtetet e Bashkuara bëjnë çka munden për të ndërprerë rishfaqjen e fuqisë kombëtare ruse, ndërsa ndërton marrëdhënie me vende kufitare të tilla si Polona dhe Turqia. Ato inkurajojnë trazira në rajonet kufitare të Kinës, duke përdorur si justifikim ideologjinë e të drejtave të njeriut. Ato kryejnë luftëra të drejtpërdrejta apo jo të drejtpërdrejta me një bazë dukshëm të rastësishme, nga Somalia në Serbi, nga Iraku në Afganistan.
Shumë prej këtyre luftërave duket se ecin shumë keq. Megjithatë, suksesi nuk matet nga paqëtimi i një vendi, por nga shkatërrimi i tij. Në masën në të cilën kontinenti euraziatik shkatërrohet, në masën që ka trazira dhe ndarje nga Atlantiku në Paqësor, Shtetet e Bashkuara e kanë realizuar misionin e tyre. Iraku është shembullor. Ndërhyrja amerikane rezultoi në një luftë civile. Në fakt, ajo çka u duk se qe dështim, në fakt qe një rezultat i kënaqshëm. Në mënyrë subjektive, ne do të mendonim se George W. Bush dhe kritikët e tij qenë të paditur në këtë, por kjo është tamam gjeopolitikë. Imperativët gjenerojnë ideologji (një Irak demokratik) dhe pikëpamje të gabuara (armë të shkatërrimit në masë). Megjithatë, këto janë hije në mur. Janë imperativët gjeopolitikë, jo retorika, që duhet kuptuar me qëllim që të kuptohet ajo çfarë po ndodh.
Për pasojë, problemi është se si këto realitete gjeopolitike dhe strategjike modelojnë pjesën tjetër të shekullit. Eurazia, e kuptuar gjerësisht, po rrënohet nga brenda. Kina është shumë më e dobët nga sa duket dhe është e kërcënuar me paqëndrueshmëri të brendshme. Europianët janë të përçarë nga modelet e vjetra kombëtare që i pengojnë nga të lëvizurit në një drejtim uniform. Rusia po e përdor dritaren e mundësisë të paraqitur nga preokupimi amerikan në çarjen e votës islamike për të reklamuar sferën e saj të influencës në ish-Bashkimin Sovjetik, por dobësia e brendshme e saj do të rideklarohet gjatë brezit të ardhshëm.
Fuqi të reja do të shfaqen. Në shekullin XIX, Gjermania, Italia dhe Japonia filluan të shfaqen si fuqi të mëdha, ndërsa në shekullin XX fuqi të mëdha të tilla si Britania dhe Franca ranë në status të dorës së dytë. Çdo shekull, një konstelacion i ri fuqish formojnë atë që mund t’i godasë vëzhguesit e fillimit të shekullit si të paimagjinueshëm. Kështu që le të mendojmë rreth së paimagjinueshmes.
Shtetet e Bashkuara ndjekin një politikë të jashtme të shkujdesur. Fuqia relative e Shteteve të Bashkuara është e tillë që ato kanë një marzh gabimi shumë më të madh se ai i vendeve me të cilat konfrontohet. Gjithashtu kanë një imperativ strategjik trazues, të bazuar në interesat gjeopolitike. Kjo do ta bënte planetin një vend të pakëndshëm, veçanërisht për fuqitë në ngritje.
Ka dhe një dimension tjetër të ngulitur në politikën e jashtme amerikane: përdorimi i fuqive rajonale të nënshtruara si bedelë, duke e shkëmbyer vullnetin e tyre për të përballuar rreziqe nga një fuqi e madhe të kundërvënë Shteteve të Bashkuara për benefice substanciale. Ripërtëritja e Gjermanisë Perëndimore dhe e Japonisë gjatë Luftës së Ftohtë janë shembuj klasikë të kësaj. Ka tri vende që tashmë janë fuqi të mëdha apo emergjente, të cilat do të jenë të rëndësishme për Shtetet e Bashkuara në përballjen e tyre me Rusinë gjatë dekadës së ardhshme apo afërsisht: Japonia, Turqia dhe Polonia.
Japonia është tashmë një fuqi e madhe. Ajo është ekonomia e 2-të më e madhe e botës, me një shpërndarje shumë më të qëndrueshme të të ardhurave dhe me strukturë shoqërore. Ajo ka marinën më të madhe të Azisë lindore – një që Kina do të donte ta kishte – dhe një ushtri më të madhe se ajo e Britanisë (qysh nga Lufta e Dytë Botërore, “ushtria” dhe “marina” e Japonisë kanë qenë zyrtarisht “forca vetëmbrojtjeje” joagresive). Ajo nuk ka qenë një vend dinamik, ushtarakisht apo ekonomikisht, por dinamizmi shkon e vjen. Janë themelet e fuqisë kombëtare, relativisht e vendeve të tjera, që kanë rëndësi në perspektivë.
Turqia është tani ekonomia e 17-të më e madhe e botës dhe ekonomia islamike më e madhe. Forcat e armatosura të saj janë më të aftat në rajon dhe janë ndoshta më të fuqishme në Europë, përveç forcave të armatosura britanike. Influenca e saj ndjehet tashmë në Kaukaz, në Ballkan, Azinë Qendrore dhe botën arabe. Më e rëndësishmja, ajo është historikisht lideri i botës myslimane, ura e saj drejt pjesës tjetër të botës. Gjatë shekujve të kaluar, kur bota myslimane ka qenë e bashkuar, kjo ka ndodhur nën fuqinë turke; shekulli i kaluar ka qenë normaliteti. Nëqoftëse Rusia dobësohet, Turqia del si fuqia dominuese në rajon, përfshi Mesdheun lindor; Turqia është një fuqi detare e konsideruar. Gjithashtu, ajo ka qenë historikisht pragmatiste në politikat e jashtme të saj.
Polonia ka ekonominë e 18-të më të madhe të botës, më të madhen midis ish-satelitëve sovjetikë dhe të 8-ën më të madhe në Europë. Ajo është një aset strategjik jetik për Shtetet e Bashkuara. Në konkurrimin emergjent midis Shteteve të Bashkuara dhe Rusisë, Polonia përfaqëson kufirin gjeografik midis Europës e Rusisë dhe themelin gjeografik të çdo përpjekjeje për të mbrojtur vendet balltike. Duke pasur parasysh imperativin amerikan për të bllokuar hegjemonistët euaziatikë dhe pakënaqësinë e Europës me Shtetet e Bashkuara, marrëdhënia amerikano – polake bëhet kritike. Në vitin 2008, Shtetet e Bashkuara nënshkruan një marrëveshje me Poloninë për të instaluar raketa në Detin Balltik si pjesë të mburojës mbrojtëse hapësinore evropiane të Washington, dukshëm për t’u mbrojtur nga “shtetet batakçinj”. Mburoja nuk është për Iranin, por për Poloninë si një aleat amerikan, nga pikëpamja amerikane dhe ruse.
Për të konsideruar se çfarë nënkupton për një që të jetë një aset strategjik i një fuqie globale, merr rastin e Koresë së Jugut. Çdo sugjerim në vitet ‘50 të shekullit të kaluar do të pritej me mosbesim. Megjithatë, kjo është ajo çka Koreja u bë. Ashtu si Izraeli, Koreja e Jugut formoi një marrëdhënie strategjike me Shtetet e Bashkuara që qe transformuese dhe Koreja e Jugut dhe Izraeli e filluan me një bazë shumë më të dobët në vitet ‘50 sesa ka Polonia sot.
Rusia nuk mund t’u mbijetojë pafundësisht problemeve ekonomike dhe demografike të saj. Kina duhet të përballojë problemet sociale endemike të saj. Kështu, imagjino një Eurazi të paqëndrueshme dhe të copëzuar. Në krahun e saj janë tri fuqi – Japonia në lindje, Turqia në jug dhe Polonia në perëndim. Secila do të kish qenë aleate e Shteteve të Bashkuara gjatë intervalit rus, por nga mesi i shekullit tendenca amerikane për të ndryshuar aleatë dhe bërë aleatë ish-armiq do të jetë në zhvillim, jo për kapriço, por për nevojë gjeopolitike.
Dy nga tri fuqitë e mëdha do të jenë fuqi detare. Sipas të gjitha gjasave, më e rëndësishmja do të jetë Japonia, varësia e së cilës ndaj importimit të pothuajse të gjitha lëndëve të para e detyron atë që të sigurojë rrugët detare të saj. Turqia do të ketë një interes më të pakët, por shumë real, në qenien një fuqi detare në Mesdheun lindor dhe, ndërsa fuqia e saj në botën myslimane rritet, ajo do të zhvillojë një marrëdhënie me Egjiptin që do të rrezikojë Kanalin e Suezit dhe, përtej tij, Detin e Arabisë. E ndodhur midis Rusisë e Gjermanisë dhe akoma më shumë nën kontrollin e Shteteve të Bashkuara, Polonia do të jetë një fuqi tokësore.


Vazhdon me Posht !!!