[~AnnA~]

Në këtë njësi Ju do te mesoni:
Rrugët e ndryshme të fitimit të imunitetit
Mënyrat dhe situatat e ndryshme të imunizimit
Përparësitë dhe mangësitë e rrugëve të ndryshme të imunizimit
Arsyeshmërinë për dizajnimin e vaksinimit
Rrezikun dhe dobitë e vaksinimit



Imunizimi është formë e mbrojtjes specifike ndaj mikroorganizmave më të shpeshtë patogjen. Imuniteti specifik mund të arrihet përmes dy rrugëve: me imunizim pasiv dhe aktiv. Këto rrugë të imunizimit mund të realizohen në mënyrë natyrore dhe artificiale .

Imuniteti pasiv
Është formë me të cilën fitohet imuniteti, pa ndikuar fare antigjeni nga jashtë në sistemin imun. Ky lloj I imunitetit realizohet përmes bartjes së gamaglobulineve ose të serumit nga një dhurues imun në një pranues të paimunizuar më parë. Si alternativë, për bartjen e imunitetit nga një person në një tjetër mund të përdoren edhe limfocitet e një individi të imunizuar. Imuniteti pasiv mund të arrihet në mënyrë artificiale apo natyrore

Imuniteti pasiv natyror
Imuniteti bartet prej nënës tek foshnja përmes transferit placentar të IgG ose transferit kollostral të IgA.

Imuniteti pasiv artificial
Ky lloj imuniteti shpesh bartet në mënyrë artificiale përmes injektimit të gamaglobulineve nga individët tjerë që janë imunë ose nga kafshët e imunizuara. Kjo metodë e imunitetit zbatohet te disa raste dhe infeksione akute (difteria, tetanusi, fruthi, rabiesi etj.); te helmimet nga insektet, reptilët, botilizmi, etj. dhe si masë profilaktike (hipogamglobulinemia). Te këto raste, preferohet të jepen gamaglobulinat me origjinë humane, edhepse në disa raste edhe ato më origjinë shtazore mund të jenë efikase (helmimet, difteria, tetanusi, gangrene gazore, botulizmi). Përparësi e kësaj metode është sigurimi i imunitetit të menjëhershëm, kurse mangësitë kryesore janë se gamaglobulinet heterologe janë efikase vetëm për një kohë të shkurtër dhe shpesh mund të japin ndërlikime patologjike (sëmundja e serumit) dhe anafilaksë. Në anën tjetër, serumet homologe e bartin rrezikun e përhapjes së hepatitit dhe HIV-it.

Në disa raste mund të arrihet edhe transferi pasiv i imunitetit qelizor (neoplazitë, imunodeficiencat). Megjithëkëtë, është vështirë të gjinden dhurues histokompatibilë dhe ekziston rreziku i sëmundjes grafti kundër strehuesit.

Imuniteti aktiv
Ky është imunitet i prodhuar nga vetë organizmi dhe realizohet pas ekspozimit ndaj antigjenëve që kanë shkaktuara sëmundje.
Imuniteti aktiv natyror
Ekspozimi ndaj mikrobeve të ndryshme patogjene qon në infeksione subklinike apo klinike që rezultojnë në përgjigjen imunitare mbrojtëse të strehuesit kundër këtyre patogjenëve.
Imuniteti aktiv artificial
Ky lloj imunizimi arrihet përmes inokulimit të mikroorganizmave patogjenë të gjallë apo të vdekur ose të ndonjë pjese përbërëse të tyre. Vaksinat që përdoren për imunizimin aktiv përbëhen nga mikrobet e gjalla të dobësuara, nga mikroorganizmat e vdekur, pjesët përbërëse të tyre ose toksinave të sekretuara të detoksikuara.
Vaksina e parë e gjallë u përdor nga Eduard Xheneri kundër lisë ( shiko seksionin e vaksinimit); edhepse teknika e variolizimit apo inokulimit të qelbit nga pacientët me raste të moderuara të lisë tek individët e tjerë është zbatuar mijëra vite më parë

Vaksinat e gjalla përdoren kundër një numri të madh të infeksioneve virale (polio, fruthi, rubella, variçella, hepatiti A, ethet e verdha, etj. figura 3). Shembulli i vetëm i vaksinave të gjalla te bakteret është vaksina kundër tuberkulozit (Mycobacterium bovis:BCG). Vaksinat e gjalla japin një numër shumë të kufizuar të manifestimeve klinike dhe imunitet pauses. Mirëpo, te personat me imunitet të komprometuar ato mund të bartin rrezikun e sëmundjeve të rënda. Vaksinat e vdekura virale përfitohen me aplikimin e nxehtësisë, substancave të ndryshme kimike apo rrezatimin UV (vaksinat kundër polios-Sallku, gripit, tërbimit, etj.). Ndërkaq, shumica e vaksinave bakterore janë të vdekura (vaksinat kundër tifos, kolerës, murtajës, pertusis etj.)(figura 4). Vaksinat tjera bakterore mbështeten në komponentat e murit qelizor të baktereve (hemofilus, pertusis, meningokoku, pneumonkoku, etj).Disa vaksina tjera virale (hepatiti B, tërbimi) përbëhen nga antigjenet proteinike të klonuara në vektorë të përshtatshëm (p.sh. në mykrra). Nëse në patogjenezën e sëmundjeve element kryesor ësht prodhimi i toksinave, atëherë për përfitimin e vaksinës përdoret forma e modifikuar e toksinës (toksoidi), si p.sh. vaksinat kundër difterisë, tetanusit, kolerës etj.- figura 6). Këto nënnjësi vaksinore janë të dizajnuara për redukimin e problemeve të toksiiteteit. Secila vaksinë posedon përparësitë dhe mangësitë e veta .

Në hulumtim e sipër janë edhe antitrupat anti-idiopatikë. Po ashtu, po hulumtohet edhe në vaksinat me origjinë nga ADN-ja dhe peptidet imunodominante që njihen nga molekulat e kompleksit MHC, veçanësisht në mbrojtjen nga infeksionet virale.
Imuniteti mbrojtës që sigurohet nga vaksinat mund të jetë i përjetshëm (fruthi, shytat, rubella, lia, tuberkulozi, ethet e verdha etj.) ose mund të zgjasë shumë pak (p.sh. te kolera vetëm 6 muaj).

Imunizimi parësor mund të jepet në moshën 2-3 muajshe (difteria, pertusis, tetanus, polio) ose 13-15 mujshe (shytat, fruthi, rubella). Skemat e rekomanduara janë dhënë në tabelën 1. Një numër i vaksinave të tjera janë licencuar dhe janë në përdorim në SHBA për individët apo grupete e caktuara të rrezikuara.

Imunizmi aktiv mund të shkaktojë ethe, rraskapitje dhe shqetësim. Disa vaksina, poashtu, mund të shkaktojnë dhembje nyjesh ose artrit (rubella), konvulzione, nganjëherë fatale (pertusis) ose çregullime neurologjike (gripi). Alergjia ndaj vezëve mund të zhvillohet si pasojë e vaksinave virale që janë prodhura në vezë ( fruthi, shytat, gripi, ethet e verdha).