[LABI]

Ndërrimi i subjekteve në mardhëniet e detyrimeve
E drejta romake ishte nganjëherë e pa tjetërsuar që në vend të kreditorit të vi një person i tret edhe atë për shkaqe subjektive ose objektive të kreditorit , psh : subjektive- është i sëmur, atëditë që duhet të jet fizikisht prezent në romë që të nëshkruaj në kontratën e shitblerjes....Atëherë e dërgon të autorizuarin e tij mirëpo nëse kontrata duhet efektuar ose përmbushur nga debitori, e kreditori përshkak të punëve tjera më të rëndësishme nuk mund të jet në ditën e caktuar , vendin e caktuar që të pranoi shumën e parave prej 50mij ass në emër të borxhit .
Prandaj për tëa zgjedhur këtë qëshjte lind INSTITUTI I CEDIMIT – CESIO (lëshimi borxhit), ndërrimi i subjekteve në mardhëniet e detyrimeve .Ndërrimi i subjekteve nuk lejohet në mardhëniet e detyrimeve .- k ontratat e l idhura INTUITU PERSONA – në bazë të cilësive të veqnata të bashkëkontratkuesit psh: kontrata mbi vepren lidhet me skulptorin sepse ai ka aftësit profesionale të veqant (ex)... të gjitha mardhënieve tjera obligative i lejohet nderrimi i subjekteve . Hasim në cedim : AKTIV dhe PASI .
Cedimi Aktiv – ndrron kreditorin sepse është i legjitimuar aktiv në bazë të marveshjes së cedentit (kreditorit) dhe cesionarit (palës së tretë) – shumë i afërt i kreditorit , që cesionari të zë vendin e kreditorit me autorizimet e njëjta obligativo-juridike.
Është e preferueshme që në rastin e realizimit,cedimit-aktiv kreditori të lajmroi debitorin se kush është cesionari –kreditori ri , juristët romak thojnë: të di debitori se kujt t’ja plotësoj detyrimin .
Cedimi Pasiv – ndërrimi debitorit me person të tret , realziohet në bazë të lejes paraprake të kreditorit dhe në bazë të marveshjes midis cedentit (debitorit) dhe cesionarit (personit të tretë) i cili pranon që të zë vendin e debitorit me të gjitha detyrimet konkrete ... Duhet leja e kreditorit sepse për kreditorin nuk është njësoj kush do të jet debitori i tij .
Zakonisht kontratat të njëanshme lidheshin në bazë të mirëbesimit- BONAFIDES, edhe të rasti i cedmit pasiv duhet të qëndroj bonafides midis kreditorit dhe debitorit të ri.
Zhdëmtimi (RREPARACIO-DOM)
Dëmi mund të shkaktohet në mardhënien detyrimore përshkak të vonesës së debitorit në kohë nuk e përmbush detyrimin dhe kreditori i shkaktohet dëm ose përshkak të veprimit antiligjor – DELIKTA PRIVATE- edhe në këtë rast , një personi subject i drejtësisë i shkaktohet dëm i cili mund të jet Dominum Emergence – (dëmi real dhe fitimi humbur) , Alukum Cesans –(fitmi humbur). Qështja e shkaktimit të dëmit shkakton mosmarveshje midis palëve .
Palët këtë mosmarveshje mund ta zgjedhin vullnetarisht me marveshje , nëse nuk arrinë marrëveshje atëherë aktivizojnë procedurën civile kontekstiovre – me anë të padisë Akcio – Inpersona…dhe kërkojnë nga gjykata që të sjell akt-gjykim konstatues, ta zbuloj të vërtetën , mirëpo veprimi primar i gjykatësit në procedurën provuese do të jet vërtetimi fajësis –i të paditurit (debitorit ).
Dhe në dispozitiv të aktgjykimit s’pari shënohet se cila është shkalla e fajësisë ose ka ose s’ka fajësi i pandehuri … Cilat janë shkallët e fajësisë : po ka përgjegjësi në bazë të fajësis edhe atë në shkallën :
Shkallën DOLUS (Dashje ) – ka kry një veprër anti ligjore dhe thotë: përgjegjësia është e plotë , duhet menjëherë të paguaj dëmin e shkaktuar me kërcënim të sanksionit . (shëndrrohet në skllav).
Shkallën KULPA ( pa kujdesi ) – e cila kualifikohet si kulpa-lata (pakujdesia e rëndë) dhe gjykatësi thotë : KULPA LATA DOLUS EST (pakujdesia e rëndë është dashja) dhe konstaton : përgjegjësia e plotë ekziston , duhet që të bëjë zhdëmtimin i padituri me kërcënim sanksio .
KULPA LEVIS – (pakujdesia e leht ) – e cila i ka dy shkallë : inkorrekte , inapstrakto.
Nuk je kujdesur si për sendin (qëshjten) tënde thotë juristi romak INAPSTRAKTO , nuk je kujdesur si BONUS-PATRES-FAMILJAS – nuk je treguar i kujdesëshëm .