[Psikologu]

Ardhurë në vënt pa no një paragjykim politik, pa no një ide të formuarë, pa diturë se qysh ishte vendi dhe populli që po vizitonte, veç se ato të paka që kishte kënduarë ose dëgjuarë prej shkrimevet për p r o p a g a n d ë, autoresha kishte mëndjenë të lirë të formojë një gjykim të themeluarë mi observatat e sajë. Dhe këto që observon i japin një ide të favorëshme për banorët e truallit t'Arbërisë: i gjen të mençim, seriozë, huaj-pritësë, simpatikë, që mentojnë të duhenë. U njeh vuajtjet e tyre, pa drejtsinë që u-bë per ta në caktimin e kufivet prej Fuqivet të mëdha, dhe vëren se ky komb i mbeturë pas prej qytetërimit, ka një vullnet që të përparojë, që të punojë për të mos mbeturë prapa të tjerëvet, dhe shënjon me një mënyrë të hollë dëshirën e malsorëvet për shkolla shqipe dhe nxitimin e djemvet për të frekuentuarë këto shkolla.

Zonja Lane - që pa dyshim ka një ndjenjë artistike të zhvilluarë - flet edhe shpesh për bukurinë fizike të racësë, vëren me kënaqsi hollsirat e tipit, një hollsi që shumë shkrimtarë të huaj, para saj, e kanë zënë në gojë në veprat e tyre.

Mi bregoren e voglë - janë fjalët e saja - të shtruarë me bar të njomë, mi të cilin kishin rënë petalet e një molle të lulëzuarë, Shqipëtarët rrinin dhe preheshin, kafshë të bukura dhe të kandshme (beantiful, graceful animals)" (fq.31). Ca më poshtë takon një grua nga Shala, martuarë në Shosh: "Fytyra e saj pakë si e djegurë nga dielli, me sy të mbëdhaj, me formë delikate, qe më e bukura që kam parë gjer më sot… Zëri i saj qe i ëmblë, dhe duart dhe këmbët e saj sikur t'i kishte një skultor do të marrosesh. Në çdo restaurant të Parisit gishtat e hollë të saj, thonjtë delikatë dhe me bajame, bilekët e hollë, aristokratikë, do të tërheqnin vërejtjen e gjithë botës" (fq.32-33).

Edhe kështu me çdo rasje, tekdo që sheh Shqipëtarë e Shqipëtarka, kudo që i observon me ato sy të sajë, që kanë parë shum kombe të ndryshme, me atë kritikë që e ka shetiturë nga Oqeani i qetë (Zonja Lane është nga Kalifornija) gjer në zallet e Detit të Zi, me lëndën e bëgaçme që ka diturë të mbledhë për të barabiturë çdo popull, në cillësitë e tij fizike, morale dhe psikollogjike. Se zonja Lane di të kuvendojë bukurë, dhe - e asht më e vështirë - di të bëjë tjatrin të kuvëndojë. Kshtu na rrëfen çë i thonë malësorët për orën, për këto krijesa të padukura, keq ose mirëbërse, ora që e ndien nierinë, që e mpron, nga çdo e keqe, ose që e shfryn në vdekje.
Një herë tjatrë na rrëfen çë mejton Shqipëtari për gruanë, për martesën, për lumtërinë. Flet Lulashi, një kryetar "pa dyshim më i bukuri burrë që kemi parë gjer më sot." Bisedohet për vlesën që në djep, vlesë dhe martesë ku çupa s'ka asnjë vullnet, asnjë zgjedhje, po prindët e saj, ose vëllezërit, kanë të drejtë t'ja japin kujt të duanë, për qejf ose interesë të tyre, pa u-kujdesurë për lumtërinë e gocësë; zonja Rosë mejton se kjo është një shpërdorim i këq i fuqisë mashkullore, i auktoritetit të burravet kundrë dobësisë, për dëm të atyre krijesave që s'kanë forcën e një mashkulli. Dhe kërkon të kupëtonjë çë mejtojnë vetë Shqipëtarët e Shalës; pyet a munt të jetë i lumturë njeriu në këtë konditë të martesës. Po Lulashi, njeriu i malevet që përfytyron psikollogjinë e kombit të tij, çuditetë me këtë pyetje dhe thotë se lumtërija e njeriut s'ka të bëjë me martesën.