[Psikologu]

Kastriotët dhe Dukagjinasit zotërues të Prizrenit

Ngjarjet që rodhën pas invadimit osman në trojet shqiptare në fillimet e viteve 80-ta të shek. XIV bënë që një pjesë e bujarisë arbërore të përkulen para osmanëve.
Në skenën politike tani dualën në krye Dukagjinasit të cilët kishin hyrë në vasalitet të osmanëve. Vasaliteti i tyre daton qysh nga viti 1387 atëhere kur qeveria raguzane mirret vesh me dukagjinasit që të tregtojnë lirisht nëpër tokat e tyre të cilët shtriheshin që nga Lezha dhe Zadrima e deri në Prizren. Por, përderisa ishin Balshajt ende në pushtet në veri të Shqipërisë me qendër në Shkodër ata nuk mundën të konsolidoheshin për aq sa kishin mundësi gjeostrategjike. Këtë rast do ta shfrytëzojnë pas pushtmit osman të principatës së Gjon Kastriotit nga Sulltan Murati II në vitin 1430.
Në fundin e shek. XIV dhe fillimin e shek. XV Kastriotasit u fuqizuan në pjesën verilindore të Shqipërsië duke zotëruar rrugët më të rëndësishmë që kalonin në këtë pjesë.
Vëmendje dhe studim të posaçëm kësaj çështje i ka kushtuar Dr. Jahja Drançolli në punimin “Gjergj Kastrioti - Skënderbeu dhe Kosova”, botuar në “Studime Historike” të Institutit të Historisë-Tiranë në vitin 1992.
Sipas tij kronisti raguzan i shek. XVII, Jak Pjeter Llukari në kronikën të Raguzës flet edhe për Arbërin ku thot se: “Gjon Kastrioti, ishte zotërues i Krujës, familja e të cilit rrjedh nga fshati Kastrat apo Kastriot, nën juridiksionin e Hasit të Arbëris, jo fort larg lumit Dri”
Lidhur me këtë edhe Frang Bardhi në Apologjinë e vet kushtuar Skenderbeut, polemizon me burimet e kohës si dhe me traditën e historisë gojore duke u pajtuarë me origjinën hasiane të Kastriotasve, dhe konkludon se “ kështu është në pajtim të plotë mendimi i përgjithshëm i kombit tonë ”.
Gjatë dy dhjetëvjeqarëve të fundit të shek. XIV, zotërimet e Kastriotasve zgjerohen sidomos në drejtim të veri-lindjes, në rajonin e Prizrenit, të Gostivarit e të Tetovës. Gjoni pra siq dihet kishte katër djem më I vogli prej të cilëve ishte Gjergj Kastrioti-Skenderbeu i cili do të shquhet në mbrojtjen e tokave arbërore nga osmanët e sidomos të atyre verilindore.
Shteti i Kastriotasve përshkohej nga rrugë tregtare shumë të rëndësishme, veqanërisht rruga mesjetare Via de Zenta që e lidhte qytetin e Prizrenit me viset bregdetare të Shkodrës e të Lezhës. Sipas burimieve osmane gjyshi i Skënderbeut, Gjergj Kastrioti kishte marr pjesë në betejën e parë të Kosovës më 1389.
Në një dokument të vitit 1420, Gjon Kastrioti si vasal i osmanëve i’u lejon tregtarëve raguzan që të tregtojnë në tokat e tij prej Shufadas e deri në Prizren. Kjo tregon njëherit se Prizreni ishte urë-lidhëse në mes Lindjes dhe Perëndimit ku mallrat raguzane hynin në grykën e Shufadas e pastaj kalonin nëpër vaun e Dejës dhe mbërrinin në Prizren për të marr rrugën për në Novobërdë e gjetiu.
Pas pushtimit të Selanikut i cili ishte koloni e rëndësishme e venedikasve në detin Egje, osmanët nën udhëheqjen e vet sulltan Muratit II dhe të komandantit Ishak beut pushtuan tokat e Gjonit duke e suprimuar prej privilegjeve te mëparshme me ç’rast i shkretohen një sërë kështjellash duke përjashtuar vetem kështjellën e Krujës e cila kishte një pozitë të veçant gjeostrategjike ku u vendos administruesi osman. Dobësimi I tyre solli në krye familjen e njohur të Dukagjinasve.
Kjo më së miri shpjegohet nga dokumenti i vitit 1438 ku, osmanët për ta pasur mbrapashpinën e sigurt iu dhanë privilegje dukagjinasve që ti lejojn raguzanët të qarkullojn nëpër tokat e tyre dhe të paguajn doganën në afërsi të Prishtinës njësoj si në kohën Gjonit. Sipas studiuesit Tonin Çobanit, Lekë Dukagjini i biri i Palit ka lindur në Ulpianë, në vitin 1410, gjë që dëshmon, se ata u forcuan dhe u konsoliduan në këtë trevë, kurse Prizreni ishte kryeqendra e principatës së tyre.
Lidhur me këtë humanisti shkodran Marin Barleti, në “Historin e jetës dhe vepravet të Skenderbeut” e cila u shkrua në frymën humaniste të kohës në fjalë, shton se Pali dhe djali i tij Nikoll Dukagjini ishin zotërues të Zadrimës së Sipërme si dhe të Misisë së Sipërme (Kosovës-A.RR), “krahinë e gjerë e pjellore për prodhime, e vaditur nga burime e përrenj tërë shëndet dhe e banuar “nga burra fortë trima”!