Goodwin: 'Osmanėt: shqiptarėt e vetmja racė nė tė drejtė tė tyre'
SHQIPTARĖT, E VETMJA POPULLSI NĖ PERANDORI, TĖ CILĖN OTOMANĖT E NJIHNIN SI NJĖ RACĖ NĖ TĖ DREJTĖ TĖ TYRE
Otomanėve ju desh tė njihnin rreth tridhjetė qeverisje tė ndryshme fisnore nė malėsitė e Armenisė e tė Kurdistanit. Kryetarėt e lashtė Gegė, tė Veriut tė Shqipėrisė ishin gjysmė tė pavarur.
[
]
Shqipėria u bė pjesė e Perandorisė nė vitin 1468 dhe shqiptarėt pėrparuan shpejt nė ushtri e burokraci; ishin qitės tė shkėlqyer dhe me kalimin e kohės vendosėn njė monopol mbi disa degė tė ndryshme tė ndėrtimit e tė mjekėsisė. Qeleshet e bardha ishin goxha tė njohura nė vendet e ndėrtimit nėpėr Ballkan, nė kėtė shekull, dhe ata ishin tė shquar pėr mjeshtėritė e tyre tė ndėrtimit tė ujėsjellėsve tė pėrsosur. Pa asnjė dije matematike, rregull apo instrumente, ata i ndėrtojnė kėta ujėsjellės, masin lartėsitė e maleve, distancėn e vendeve, mė saktėsisht se sa ēmund tė bėjė njė gjeometėr dhe vlerėsojnė shumė mirė cilėsinė e sasinė e ujit. Kur pyeten pėr themelet e kėtij arti, ata as nuk e kanė idenė se pėr se ju duke folur, e as nuk mund ta shpjegojnė vetė. Mjeshtėria e tyre kirurgjike ishte gjithashtu e mistershme, pasi ata mund tė operonin thyerje dhe ta ngrinin pacientin nė kėmbė e shėndoshė e mirė brenda njė dyjavėshi.
[
]
Prej tė gjitha kombeve tė cilėt i sunduan Otomanėt tridhjetė e gjashtė, sipas njė numėrimi tė kujdesshėm beduinėt ishin mė kokėfortėt, grekėt mė dinakėt, egjiptianėt mė qytetėsit, serbėt mė tė ligjtė, hungarezėt tė gjykuar si mė tė mėrzitshmit dhe shqiptarėt, e vetmja popullsi nė perandori, tė cilėn Otomanėt e njihnin si njė racė nė tė drejtė tė tyre e cila ngjante se pėrfshinte ēdo pirat, horr, vrasės apo mashtrues nėn sundimin Otoman.
[
]
Kreta u bė njė qendėr e fuqishme islamike dhe pothuajse e gjithė popullsia ishte kthyer nė myslimane qė pas njė shekulli nga pushtimi otoman. Qė nga shekulli i XVIII-tė disa shqiptarė ishin hutuar aq shumė sa qė ata thoshin se ishin plotėsisht tė paaftė qė tė gjykonin se ēfarė ishte mė mirė, dhe shkonin nė xhami tė premten dhe nė kishė tė shtunėn (shėnim: autorė tė tjerė e shpjegojnė kėtė shprehje mė gjatė dhe shqiptarėt me kėtė mėnyrė tregonin shpėrfilljen e tyre ndaj religjioneve duke bėrė edhe shaka madje).
Titulli: Lords of the Horizons
Autori: Jason Goodwin