[Festa_tani]

9. Disa fjalë edhe për çështjen e kulturës. Shpesh është zënë në gojë se Tirana e përçmon Prishtinën në aspektin kulturor dhe se ka filluar të ndjehet një lloj inferioriteti kulturor i Prishtinës ndaj Tiranës [27]. Nuk ka dyshim se niveli i komunikimit megjithëse kohëve të fundit është rritur ndjeshëm, lë shumë për të dëshiruar. Në relacionet kulturore nuk ka vend për krijimin e inferioritetit të Prishtinës ndaj Tiranës. Pa lënë anash problemet e shumta në komunikim normal, realisht vetëm ata që vetë nuk përfaqësojnë ndonjë vlerë të mirëfilltë mund të ndjehen inferior karshi Tiranës. Mirëpo nuk duhet të harrojmë se shumë nga vlerat që Tirana promovon kanë edhe pjesën kosovare në to. Shumë nga personalitetet e shquara të kulturës shqiptare sot që janë produkt i Tiranës kanë prejardhje nga Kosova. Inva Mula është në këtë drejtim është shembulli më i mirë. Sa të varfër janë në aspektin kulturor të gjithë ata që duan të krijojnë një komb të ri, e që nuk do të mund të ishin krenar me Inva Mulën, sepse nuk e konsiderojnë si pjesë të kulturës së tyre ”kosovare”.
E keqja më e madhe qëndron në faktin se që një kohë të gjatë në Prishtinë dhe në përgjithësi në Kosovë mbretëron një atmosferë mbytëse kulturore dhe intelektuale. Madje Tirana ka bërë shumë më shumë sesa ne këto vitet e fundit për promovimin e disa vlerave tona, që i bëjnë nder kulturës shqiptare, të cilat i kishim harruar. Mos të harrojmë Tirana e ngjalli Nexhmije Pagarushën duke e kthyer në skenën e jetës kulturore me tërë fuqinë e vlerave që ajo përfaqëson; mos të harrojmë se aktorin më të madh shqiptar Bekim Fehmiun, të harruar në Kosovë, Tirana e ngjalli si sfinksin dhe e ngriti më 2002 gati se në mit në spektaklin “Ta duam më shumë Shqipërinë”. Ishte dhe është edhe spektakli i madh “Ethet e së Premtes Mbrëma” që tregoi se këngët e këndej kufirit nuk janë fare inferiore dhe dëgjohen e këndohen nga rinia e Shqipërisë londineze. Grupet muzikore të të gjitha zhanreve janë mjaft të dëgjuara edhe atje. Madje kohët e fundit repi kosovar është shumë i dëgjuar dhe kërkuar nga rinia e Republikës së Shqipërisë. Në edicionin e sivjetmë të Këngës Magjike, këngëtarët nga Kosova zunë dy vendet e para, ndonëse personalisht nuk kam ndonjë simpati ndaj vlerave muzikore që prezanton fituesja e vendit të parë në këtë festival. Në konkurset e bukurisë në të cilat janë specializuar një pjesë e shoumenëve nga Tirana, kosovaret deri më tani kanë zënë dy herë vendet e para dhe me dhjetëra herë kanë hyrë në treshen e artë. Të mos injorojmë realitetin. Sivjet në bienalen e Venedikut Republika e Shqipërisë është përfaqësuar nga Sislej Xhafa një artist pejan me renome ndërkombëtare.
Të gjitha këto nuk do të thotë se janë të kënaqshme, përkundrazi, por janë fakte që mohojnë se në Tiranë ka ndonjë rezistencë të organizuar karshi Prishtinës, nëse eliminojmë nga ky trajtim ndonjë xhelozi dhe kapric artistësh. Kritika çka është e vërteta duhet t’u drejtohet institucioneve kulturore të shtetit shqiptar dhe atyre të Kosovës në mënyrë që më mirë dhe më me produktivitet t’i shfrytëzojnë rrethanat e krijuara në mënyrë që ta optimalizojnë bashkëpunimin dhe integrimin kulturor [28]. Është e pahijshme që ne shqiptarë nga frika e të huajve, që është një frikë nga inferioriteti i bëjmë një autocensurë të pakuptimtë bashkëpunimit të thelluar kulturor dhe arsimor të kanalizuar përmes institucioneve. Autocensura institucionale në komunikimet ndërshqiptare është bërë një pengesë që vërtet duhet hequr shpejt qafe. Në veçanti një barrë e madhe u bie institucioneve të shtetit shqiptar që të jenë më aktive në mënyrë që kultura e shqiptarëve jashtë Shqipërisë londineze të jetë më e pranishme në Shqipëri (të jetë një konkurente që avanason kulturën kombëtare) dhe kështu kjo kulturë të ndjehet sa më e integruar brenda kulturës kombëtare. Mirëpo sipas të gjitha gjasave për momentin punën e vet është duke e bërë ekonomia e tregut, e cila duan apo nuk duan politikanët tanë do t’i detyrojë në një të ardhme jo të largët të shpejtojnë projektet e integrimeve më të thelluara në fushat përkatëse. Në fund të fundit nevoja ekonomike do të jetë përcaktuese edhe për realizimin e projektit të bashkimit kombëtar, jo vetëm si koncept kulturor, por mbi të gjitha ekonomik dhe së fundi politik. Dhe në situatën e ardhshme e cila veç sot po konturohet gradualisht por me shumë probleme siç u theksua më lartë, Tirana dhe Prishtina do të jenë dy qendrat më të mëdha kulturore, politike dhe ekonomike shqiptare, që në konkurrencë do të zhvillohen, por edhe do të ndikojnë në ngjalljen e qendrave të tjera, si Shkodra, Prizereni, Gjakova, Gjirokatstra, Korça, Vlora e Tetova, e që sot janë në margjina të jetës kulturore, politike dhe ekonomike shqiptare.