Mitologjia shqiptare

[Zero Cool]

Shqiptarët kanë një pasuri të madhe mitologjike por ende të pa studiuar mirë. Tashmë dihet që figura si Zanat, Orat po dhe figura të tjera si Katallani me një Sy janë pjesë e rrëfimeve dhe mitologjive të hershme shqiptare.

Por shpesh ato kane edhe ndryshimet qofte fonetike ne emertim por edhe vlera sipas rajonit.


Të bardhat janë një lloj shtojzovallesh, vajza të bukura, pra, diçka si zanat. E Bukura e Dheut, edhe kjo është njëfarë zane.

Kjo figurë mitologjike është e njohur jo vetëm në Ballkan, por edhe në botën arabe, nga duhet të ketë ardhur ndër ne. Dragoi, kuçedra, syri i keq, lugati, shtriga, etj.

Për të dhënë një pasqyrë më të gjerë, më të plotë të mitologjisë së një populli, nevojitet kohë më e gjatë dhe punë sistematike hulumtuese në terren në vise të ndryshme, përveç studimit të literaturës ekzistuese për këtë temë shumë të gjerë dhe shumë të lashtë.

Ndër ne, mjerisht, nuk ekziston ende të paktën një sprovë konkrete, për të përmbledhur në një botim botën mitologjike shqiptare, e cila është shumë e pasur dhe, në disa vise, e ruajtur dhe e gjallë deri më sot.

Por, megjithatë, materiale të mbledhura, vështrime dhe studime fragmentare kemi, qoftë nga autorë të huaj, qoftë nga njerëzit tanë të aftë për këtë punë.

Të dhëna dhe analiza më të plota gjenden në veprat e albanologëve të njohur, siç ka qenë, p.sh., Hani, Nopça, Durham, Lamberci, dhe shumë të tjerë. Autorë shqiptarë dhe mbledhës të materialeve të mitologjisë sonë popullore ka shumë, të cilët në revista të ndryshme (p.sh., "Leka", "Hylli i Dritës", "Drita" etj...), ose në botime të tjera kanë dhënë kontribut të vlefshëm për njohjen dhe ruajtjen e kësaj pjese të rëndësishme të kulturës shpirtërore të popullit tonë.

Punën më të madhe për këtë e kanë bërë etnografët tanë pas Luftës së Dytë Botërore, qoftë me kontributet e tyre të vlefshme shkencore të botuara në revistën "Etnografia shqiptare", "Kultura Popullore", e materialeve në Institutin e Kulturës Popullore.
Gjithsesi, shtrohet nevoja e botimit të një vepre më të gjerë, në të cilën do të paraqitej, të paktën në vija kryesore, mitologjia e popullit shqiptar, e cila, në kushte të reja ekonomike, kulturore dhe përgjithësisht shoqërore, ka humbur fare rolin e dikurshëm të saj dhe së shpejti mund të qitet në harresë përgjithmonë. Kështu do të varfërohej historia e kulturës së popullit tonë.

Nga shumë punime të autorëve tanë e të huaj, këtu po përmendim vetëm dijetarin tonë të shquar prof. Eqrem Çabejn (1908-1980), i cili qysh në vitin 1939, ka dhënë një pasqyrë të shkurtër, por të qartë, të mitologjisë sonë popullore, botuar frëngjisht në revistën "Revue international des etudes balcaniques", nga e cila po paraqesim vetëm disa të dhëna dhe mendime të tij, të cilat ai i ka zgjeruar dhe shqyrtuar më vonë edhe në botime të tjera të ndryshme.

Në besimet popullore, thotë Çabej, ruhen shumë figura të moçme, të cilat në mitologjinë tonë paraqiten me emër të ri dhe me disa ndryshime kuptimore. Në mitologjinë tonë shpesh përmenden "hijet", si figura mjaft të papërcaktuara, por gjithsesi me kuptimin e një demoni, të një fantazme.

Në Kosovë me fjalën "hije", në kuptimin mitologjik, mund të përfshihen demonë të ndryshëm, por para së gjithash - bota "andej varrit", të vdekurit, zakonisht shpirtra të ligj. Balozi i detit përmendet në folklorin tonë mjaft shpesh.

Në Kosovë ka kuptimin e një përbindshi. Të bardhat janë një lloj shtojzovallesh, vajza të bukura, pra, diçka si zanat. E Bukura e Dheut, edhe kjo është njëfarë zane. Kjo figurë mitologjike është e njohur jo vetëm në Ballkan, por edhe në botën arabe, nga duhet të ketë ardhur ndër ne.

Dragoi, kuçedra, syri i keq, lugati, shtriga, etj., personazhe këto mitologjike, të njohura ndër shumë popuj.

Këtu po përmendim vetëm disa qenie të tjera të kësaj sfere si i paraqet Çabej, të cilat në Kosovë njihen pak ose aspak, të paktën me emrin përkatës. Kështu, p.sh., në Kosovë nuk dëgjohet për Erretat e Sheut, të cilat Çabej i përmend sipas të dhënave të albanologut gjerman Lamberc. Gjithashtu Dhamsuta është ndër ne e panjohur.

Kështu u quajka në viset tona veriore "një pelë përrallore, me në shpinë kalorësin të quajtur Dhevështruesi".

Tek arbëreshët e Italisë ekziston Fata, e cila duhet t'i përgjigjet zanës ndër ne. Në gojëdhënat e zonës së Përmetit përmenden Floçkat, vasha të bukura me flokë të gjata, që mendohej se rrinin në ujëra e në puse.

Edhe Kshetrrat ose Kshetzat, ishin të ngjashme me Floçkat. Hyjrija e Detit është një lloj sirene, pastaj Xhullitë e Judi, janë figura të njohura në zonat tona të veriut, por edhe ndër bullgarë e rumunë. Karakonxholli është figurë mitologjike ndër ne, e ardhur nga mitologjia turke.

Në Kosovë njihet me emrin "Kallakonxhë", e cila udhëtarin e huton, ia mjegullon mendjen dhe nuk di të orientohet në hapësirë. Gogu, Sanagogu ose Herri është njëlloj xhuxhmaxhuxhi, shkurtabiqi ose kokërrmeli.

Figura mitologjike më pak të njohura janë gjithashtu Mëmëdreqja, lloj përbindshi në bestytnitë e hershme ndër shqiptarët (arbëreshët) e sicilisë në Itali, kurse në besimet e tyre në Kalabri Manaqeli ka qenë njëlloj hijeje.

Nuset e Malit dhe Orët e Malit kanë qenë lloj zanash, emri i të cilave rrallëherë zihej në gojë. Emri i tyre ishte tabu (i ndaluar), prandaj zëvendësohej me emërime, si p.sh., "Qofshin të bardha", "Ato të lumturat", "Ato të mirat" etj., siç thuhet në Kosovë. Në viset e veriut Shurdhi ka qenë demon i rëndësishëm.

Në mitologjinë e trakëve të vjetër ky ishte hyjni e motit të keq. Figurë e ngjashme me Shurdhin, në veri ka qenë Verbti. Gjarpri i shtëpisë në disa vise quhet Vitore. Në mitologjinë e shqiptarëve të Çamërisë Vitoret ishin tri Fatitë që mendohej se i vinin foshnjës te djepi natën e tretë të lindjes dhe ia caktonin fatin që do të kishte në jetë.

Emri i vitores në thelb është vejtore, "ajo që end pëlhurë, endëse, emër që del edhe me trajtën vektore", - pra, ato ishin endëse të pëlhurës së jetës. Zana - në mitologji është simbol i një vashe me bukuri të pashoqe.

Ky emër rrjedh prej hyjnisë romake Diana - hyjnia e pyjeve dhe e gjuetisë.

Huazimi i figurave mitologjike në popujt e Ballkanit dhe më gjerë ka qenë i ndërsjelltë, duke bërë edhe përshtatje të ndryshme në emër, e disa raste edhe në kuptim.

Kjo dukuri është që nga koha antike. Kështu, p.sh., Zeusi, hyjnia kryesore helene (greke), ndër shqiptarët gjithashtu merrej si hyjni, ndoshta me më pak rëndësi se siç e kishte në Greqinë antike, dhe me emër të vendit Zojz.

Edhe hyjnesha romake Diana ka qenë e njohur në mitologjisë ilire dhe trakase, ndoshta më me pak autoritet se te romakët, por prapë me kurorë hyjnie.

Mitologjia jonë është tepër e ngarkuar me figura e besime të ndryshme.

Përkundrazi, ilirët - të parët e shqiptarëve, duket se kanë qenë më realë ose të paktën më racionalë në këtë pikëpamje. Ata besonin në fenomenet e natyrës. Për ta zot ka qenë, para së gjithash, dielli, pastaj hëna, ujët, rrufeja, bubullima, shiu, zjarri etj.

Pra, ilirët besonin në trupat qiellorë dhe në fuqitë natyrore, të cilat ndikonin për të mirë ose për të keq mbi jetën e veprimet e tyre të përditshme.

Mitologjia e të parëve tanë të lashtë, pra, nuk ka qenë e ngarkuar me shtriga, lugetër, magji, etj., të cilat u shfaqën ndër ne shumë më vonë.

Profesor Çabej ka botuar në revistën "Yllyria" një studim tjetër mbi zakonet dhe doket e shqiptarëve, ku, përveç të tjerash, shpjegon edhe disa të dhëna mitologjike, sidomos prejardhjen e figurave dhe dukurive të ndryshme të saj.

Më vonë (më 1942) ka botuar një studim të posaçëm me titull "Diana dhe Zana", dhe më 1972 artikullin "Disa figura të besimeve popullore shqiptare".

Ai, ndër të tjera, thoshte se qysh te Gjon Buzuku (shekulli XVI) përmenden në "Mesharin" e tij "gjigantët" - fantazma me shtat të gjatë e natyrë luftarake.

Ai gjithashtu përmend fjalën "hije" me kuptimin e një fantazme tjetër. Edhe në veprat e Pjetër Budit (1566-1622) ka elemente të besimeve tona popullore. Në veprën e Pjetër Bogdanit "Cuneus prophetarum" më 1685, shfaqen zanat si figura mitologjike.

Nga fjala "gjigant", të cilën e përmend Buzuku, vjen fjala "vigan" që është sot e përhapur në gjuhën tonë, me kuptim të njeriut me shtat të rritur, të lartë, të zhvilluar.

Në Mirëditë, shkruan Çabej, ekziston një figurë mitologjike me emrin kuptimor "Dheveshtruesi", i cili "në net pranvere vë veshin tek dheu, për të dëgjuar a vjen njeri për së largu dhe a gjëmon ujët e nëndheshëm.

Ai gjithmonë shkon kaluar në vithe të "Dhamsutës", një pelë e pagojë që kalon nëpër male e dete dhe shpie larg e larg atë që do të shpëtojë me anë të saj".

Në Dukat të Vlorës, në malësitë e Labërisë, besohej në një lloj zane shtatgjatë, të cilën e quanin Suta "drenusha" dhe përfytyrohej në trajtën e një lope.

Ndër shqiptarët e jugut, në Toskëri, mali i Tomorrit (2418 m) ka kuptim mitologjik dhe mbahej mal i shenjtë. Në majë të tij jetojnë gjallesa mitologjike, një zog i shenjtë, hyjni të ndryshme.

Njerëzit bënin be mbi këtë mal si në një gjë më të shenjtë e më të shtrenjtë "për Baba Tomorrin", "për të mirin Tomorr". shumëkush, nga frika e respekti, as emrin nuk ia përmend, por thonë "ai" dhe bëjnë be "për atë çukë".

Figura, personazhe mitologjike ndër ne ka shumë, siç shihet edhe nga kjo që u tha më sipër, por besimet dhe ritet magjike në kuadër të mitologjisë, gati që as nuk mund të numërohen, sepse çdo krahinë, çdo zonë, bashkësi etnike, fisnore, fshatare, familjare, etj., mund të kenë disa veçori, disa besime e bestytni, disa "bidate" ose zakone, të cilat nuk i ka tjetërkush.

Madje, edhe njeriu si individ mund ta ketë botën e tij vetjake nga sfera e magjisë dhe e mitologjisë në përgjithësi. "Tim për shpi, adet për njeri", thotë populli.

Mitologjia është pus pa fund, të cilit nuk i shteret kurrë ujët. Prandaj, si u tha më parë, edhe me këtë rast mund të japim vetëm fragmente nga kjo fushë e gjerë e kulurës shumë të lashtë, më të lashtë se çdo religjion dhe çdo normë tjetër morale të kodifikuar, në çfarëdo mënyre, qoftë nga çfarëdo bashkësie të shkallës primitive ose të përparuar kudo në botë.

Zakonet e ndryshme me ceremonial të caktuar, veprimet magjike, në shumicën e rasteve lidhen me stinë të motit, me festa, me ditë të shënuara, me pjesën e caktuar të ditës, pastaj me vend ose me objekt të caktuar.

Disa "adete" bëhen në pranverë, disa të tjera në vjeshtë, disa ditën e ndonjë feste, të tjerat ditën e martë, të premte, etj., kurse disa paradite ose në mbrëmje, sepse "ashtu duhet", disa zakone lidhen me një kodër, me një lis, me varre, me vende të shenjta ose të nderuara, dhe kështu me radhë.

Disa lidhen me fillimin ose me mbarimin e shumë punëve.

[Zero Cool]

Ora e maleve


Ora e maleve: eshte figure e mitologjise popullore shqiptare , e cila perfytyrohej si nje grua apo si nje gjarper.

Ajo besohej se jetonte ne male, fusha,ne pyje , ne kroje ose prane njerezve,dhe i ndihmonte a u sillte fat zemermireve dhe ndeshkonte te keqinjte.

Oret mund te kene qene nje lloj zanash qe thirreshin me emra perkedheles si " qofshin te bardha", "ato te mirat", ato te lumturat" pa ua permendur emrin.

Ora ishte ndoshta krijesa mitologjike me e perhapur tek shqiptaret.Nje shtepi nje fis apo nje njeri mund te ket pasur oren e vet.Madje besohej se edhe nje zane e maleve kishte oren e saj.

Oret jane te mira apo te liga.

Bekimi dhe mallkimi shpesh behej nepermjet ores.

Braktisja nga ora do te thoshte fatkeqesi per personin apo grupin.

[Zero Cool]

Shtoi-Zo-Vallet - Shtojzovallet


(Të lumet ose Të Bekuemet) e kalojne jeten ne orgji sensuale, perrreth tryezave e burimeve, tue pi, kendue e vallezue.

Ato i gjymyrojne njerezit, i cmendin ata, i kthejne ne gure, i truejne, i vrasin -- me fjale te tjera i shitojne. Ushqimi i tyne âsht i perafert me ate te zotave greke, esence lulesh, mjalte, vene, etj.

Fjala Shtoi-zo-vallet conoton dy gjana, 1) natyren e tyne orgjiake, dhe 2) friken se mos te shitojne.

Thërriten shtoi-zo-vallet, te lumet, dhe te bekuemet, nga frika se mos te ndigjojne sepse ato janë kudo, dmth. me ju bâ qefin sepse ato janë të padukëshme dhe mund te jenë duke përgjue.

Me i sha Shtoi-zo-Vallet âsht njilloj sikur me përmendë emnin e disa përsonazheve në filmat horror, ngase, edhe ato rrinë të mshefuna dhe ndigjojnë e vrejnë se çka bajnë njerzit.

Shtoi-zo-vallet nuk janë vetem femna. Ato mund të jenë edhe djem të ri, ose edhe krijesa te ndryshme nga njerzit. Njerzit nuk e dinë sesi janë shtoi-zo-vallet me u pa, spese ata që i shohin ato, i shohin vetëm njiherë--at'herë kur kanë shkelë në territorin e tyne dhe marrin dënimin.

Nuk duhen ngatërrue me Zanat dhe Orët. P.sh. âsht e pakonceptueshme që nji shtoi-zo-valle t'a ketë ndihmue Gjeto Basho Mujin me marrë fuqi. Mirësia dhe frymzimi nuk janë në natyrën e shtoi-zo-valleve.

Gjithashtu, të-lumet, nuk kanë nevojë për dhitë e egra me brina ari me u dhanë fuqi sepse fuqia e tyne âsht e pashterrëshme.

[Zero Cool]

Mitologjia dhe demonologjia shqiptare.

[Zero Cool]

Hyu i jetës - Poseidoni ( Dodoni , I Miri)



Poseidoni(Pujisësi i Dodonit,bujisësi i Dodonit,bujitje ose pujitje është dukuria që i shfaqet syrit në buzët e burimit të ujit , që vjen nga thellësia e tokës ) i biri i Kronit dhe Reas , vëllai i Zeusit dhe Hadit dhe hyjnia kryesore ne panteonin pellazg Olimp -Dodone .Pasi rëzuan nga froni të atin Kronin ,tre vëllezërit Zeusi ,Poseidoni dhe Hadhesi ndan pushtetin.

Poseidoni qe i dyti, me i rendësishmi , pas Zeusit e midis hyjnive. I takoi të qe i gjithëpushtetshmi i deteve dhe ujrave , në të shkuarën ky qe atributi më i qënësishëm i Kronit .

Ai shfaqet nga thellësia e tokës si burim i ujit jetëdhënës ,por që njëherazi është lënda kryesose e trupëzimit të gjithëçkaje që ekziston në planetin tone.

Poseidoni është kuptuar si Hyjnia përgjegjës i lëngut të jetës ,ujit, në planet.Ai identifikohet Hyjnia e rrjedhjes dhe e qarkullimit te vazhdueshëm ,i qetesise dhe i furisë maramendëse ,i paparashikueshmërisë dhe i mistershmërisë.

Bujar dhe mirëtor .jetëmbajtes dhe ndëshkues për këdo që se nderoi , dhe për një çast e përbuzi ,ky është i Miri , Poseidoni, për detar ,peshkatar, buzalumas e bregadetas..

Të gjithë të lashtët e pranojnë se Poseidonin e adhuronin më së tepërmi Ilirët dhe Epiriotët pellazg.

Simboli i tij , i qënësishëm,është cfurku tridhëmbësh , skeptri me të cilin ai mbante fortë ujin e detit pas tokës dhe kapej lehtë pas çdo sendi ,një symbol ky që haset dhe si skepter , edhe pse në minjaturë , që mbahej në dorën e djathtë edhe prej Faraonëve.

Nuk do shumë ta kuptosh mendësine e të lashtëve ,që mendonin se Poseidoni e mbante të pashkëputur ujin me tokën me ndihmën e tridhëmbëshit sepse me sa duket ata e kishin provuar se tridhëmbëshi qe mjeti më efikas për të fiksuar diçka pas tokës.

Kështu,edhe ne ,fare thjeshtë duam të besojmë se Poseidonit i është atribuar mveshur, misteri i pashkëpuetshmërisë të ujit nga toka ,pra është një përpjekje pararendese për të spjeguar të vërtetën e tërheqjes së gravitacionit, dhe pse jo , kjo të qe mënyra më e saktë e spjegimit të lidhjes së ujit me tokën prej të lashtëve..

Këtu mendoj se e ka bazën dhe përfytyrimi i pandarë i Poseidonit nga skeptri tridhëmbësh i tij.

Simboli tjetër kuptimplotë për Posejdonin është delfini njeridashës dhe udhërëfyes .

Delfini(që spjegohet me bashkimin e dy foljeve te shqipes del – hin, ashtu si shfaqet delfini vertet ne det) është qënia më e adhuruar e ujrave te Jonit.Kush i ka njohur nga afër këto qënie është mrekulluar prej humanizmit dhe fisnikërise se tyre Si te njerëzit, delfinët e kanë shumë të zhvilluar tiparin e komunikimit tingëllor .

Detajonasit e adhuronin ketë krijesë,dhe jo pak prej tyre kishin provuar mirësine e këtyre krijesave . Detajonasit jo vetëm së lashti , por edhe sot besojnë se Ata janë lajmësit e të Mirit të Jonit.

Të lashtët besonin se Poseidoni kishte seline në Jon të kaltërpraruarin me 145 ditë të bukura me diell ,që përshëndritet edhe në mot të keq nga shkrepëtimat e malit të Çikës(mali I Vetëtimave) . Pse ata zgjodhën pikërisht Jonin .A e dinin vallë ata që thellësia maksimale e deteve të të gjithë Mesdheut prej 5121 m ndodhet pikërisht në jug të detit Jon.

Këtë të vërtetë befasuese e dinin vetëm ata të lashtë që ishin të lidhur ngushtësisht me detin dhe ja dinin mirë çdo të fshehtë a mister të tij.

Detajonatit dhe Adriatikasit ia njohin karakterin hyjnisë së deteve të tyre .Ata e duan atë , si të afërmin e tyre, dhe nuk e ndajnë nga jeta e tyre, sepse e besonin dhe e nderonin Poseidonin si hyjninë e jetës.Ai përkujdesej për ta që nga kroni(Burimi)deri në det ku ai kishte seline .

Poseidonin e falnin ne gjithë siujdhesën e Hemit(Ballkan) nga bjeshkët e thella ku nisin rrjedhën lumenjtë e deri ne detin Jon dhe Adriatik.

Adhurimin për Poseidonin e gjejmë në dëshmi arkeologjke për gjatë vijës bregdetare nga grykëderdhja e lumit Drin në veri deri në grykëderdhjen e lumit të Bardhë(Akelou të lashtë) (Aspropotamo) ne jug.

Nuk ështën rastësi, që në këtë gjatësi kilomertike (Iliro _Epiriote) gjenden :
Tempuj për Poseidonin : (Shkodër, Apoloni, Antigonea, Foinika, Athamania);

Mbishkrime për Poseidonin mbi rasa guri (Salari e e sipërme , Leshnjë, Kamçist, rrethiTepelenë); qytet në Sarandë(Poseidi).

Interes paraqet dhe simboli i sakrificës për Poseidonin , që qe një Dem i badhë që njëherazi ka qënë edhe simbol i Epidamnit mitik, që kish përfunduar së ndërtuari më 627 para krishtit (Durrësi antik) dhe që për totemë të tij mendohet ta ketë pasur kokën e këtij demi hyjnor .

Këtë fakt e bënë të besueshëm etimologjia e emrit Epi- Damn . Çdo studiues i vemendshëm do të dallonte dy fjalëshin Epi (Kokë,E epërmja ) dhe Damn( Damaz ).Demi i padlirur i bardhë (që edhe sot po të haste besohet si fatsjellës dhe ogur mire) duhet t’i jetë bllatuar Poseidonit nga qytetarët e Epidamnit .

Kjo duhet të jetë edhe arësyeja , pse nga durrësakët autokton festohet më 22 qershor një festë pagane ,që e njohin si festa e detit.

Sipas disa rrëfenjave , këta adhurues te Poseidonit , Epidamnasit e lashtë kishin mbret Epidamnin që kishte një vajzë te bukur të quajtur Melisa ,e cila e adhuronte detin. Poseidoni mahnitej me këtë krijesë të bukur qe në verë lodronte në valet e Addriatikut e u dashurua pas saj .

Me të pati edhe një djalë, Dyrrahun Ky pinjoll hyjnor do ti ndëronte emrin e qytetit të gjyshit të tij,nga Epidamn në Dyrrah.(Këtë gjë na e rrefenë Apiani shek II, i cili shkruan : “….Dyrrahu ,të cilin e konsiderojnë(vendasit) se rrjedh nga Poseidoni që ,ndërtoi pranë qytetit një liman dhe i dha emrin Dyrrah..”)

Nuk është e rastit që dhe në Egjipt ,më 297 p.e.r.PTOLEMEU II molos i kushtoi Poseidonit një shtatore mbi 6 m. të lartë ,një vepër arti e SOSTRATIT të KNIDIT , që u vendos në majë të Farit të Aleksandrisë ,njërës prej 7 mrekullive të botës antike.

Pashkëputshmëria e detit me tokën ka intriguar misterin e dëshirës së Poseidonit më Demetrën .Është fakt se jashtë ujit atij ia rrëmbenin fuqitë retë dhe stuhitë, kështu që ai,përjetësisht do ta vuante pamundësinë e takimeve dashurore të destinuara të mos ndodhin kurrëme Demetrën që e adhuronte .Kaq e zjarrtë qe ndjenja për të sa në brigjet shkëmbore të Tragjasi ,ku ai dëshironte ta takonte Atë çdo ditë , në mënyrë të mistershme , nëpërmjet të çarave ,që vinin nga thellësia e detit, i dhuronte asaj kristalet e kripës tragase.

Kjo mrekulli,që të mahnit , vazdon sot e gjithëdita si për të treguar pafundësinë e ndjenjës se Poseidonit për Demetrën, Tragasasit e lashtë këtë dhuratë të Poseidonit ,ajo që i jep shije jetës e shpërndanë në tërë siujdhesën e Hemit(Ballkanit) e më pas në tërë Europën e më gjërë..

Çelja e pranverës ,shkrirjja e dëborave ,shirat e stinës ,bollëku i prurjeve të burrimeve dhe të lumenjëve ,ndërimi i ujrave të fjetura te dimrit ndër dete ,i japin mundësi mbretit të tyre Poseidonit vetëm ta përqafojë Demetrën me velin e ujtë .

Qe krijuesi i gjallesave te nënujit ,veçmas njihet si krijues i kalit .Posejdoni goditi me sfurkun tridhëmbësh shkumën nga doli –Skibias(Skifias) kali i pare.Nga shkumba e valëve doli kali i pare këtej mendohet ta ketë prejardhjen dhe emri i lumit Shkumbin(Genusi).

Në luftën e Trojës Poseidoni merr anën e trojanëve. Zëmërohet në kulm me akejtë që kanë vënë ne veshtirësi Trojanët ,duke uturruar ….

E, beftë rrjedh ai nga malet
Gjurmëve të tij hyjnore
Derdhen përrenjë pyjeve e maleve
Kater galope Egjeun e mbrin
E thellë zhytet në detin e kristaltë
Te seli e motshme shkëlqimartë
Mbren me ngut kuajt patkoj bakërtë
Të shpejt si era krifartët çajnë detin
Ngjesh për vete gjerdanin e arte
Në dorën e majtë tridhëmbëshin e artë mban
E mbi koçi mire vend po ze
E vrullshëm hidhet përmbi dallgë
Peshq e bisha lodrojnë gëzueshem
Nën hijen e hyut mbi dallgë
I hareshëm deti udhën ia hap të kalojë

Iliada 23.

Bashkë me Apolonin dhe Aiakun(Ai- akun) ndërtuan muret e Trojës . Pelazgu qe biri i Poseidonit me Larisën .

Poseidoni qe jo vetëm ati i Auosit(Vjosës).por edhe i të 18 lumenjeve të tjerë,bijët e tij , që derdhen në detet Adriatik ,Jon,Egje dhe në Detin e Zi nëpërmjet Danubit.

Duke nisur nga skaji jugor , në ujrat e të birit , Akelout hyjnor (Akellos,Aspropotamos,lumi i Bardhë) Tetisi pagëzoi të birin e saj Akil hyjnorin e më pas rrjedh Arahti(Arahtos,që të le të kuptosh që rrjedh nga malet) ; Luri (Luros); Akeroni(Është kë roni),Aheros afër Pargës;Thyami (Çami,Kallamas;Bistrica (Syri I kaltër dhe shumë syresh të vegjël që derdhen në Jon përgjat Rivjerës deri në Karaburun,
Aty ku Joni takon me Adriatikun ,që përball Shëngjinit me Neapolin arrin thellësinë 1585 m.

E më tej vazhdon Aosi(Vjosa dhe Drino);Semani ,meEordaikun (Devollin)dhe Aspi(Osumi);Shkumbini (Genus);Erzeni (burimet e Shëngjergjit);Ishmi (Tërkuzi dhe lumi i Drojit);Ardaksani (Mati dhe Fani);Drili (Drini i Bardhë dhe i Zi);Buni (Buna)
Poseidoni i çon ujë dhe Detit të Zi nëpërmjet Danubit, me Drinën dhe Moravën në veri.Deti Egje pi ujin e Vardarit ,Vistricës dhe të Pinos.

Konfigurimi gjeografik i tëtë këtyre lumenjëve ,si një piktogramë hidrografike , nga burimi deri ne grykëderdhje , krijon imazhin e një kupe 5 këndëshe të stërmadhe me fundkonik në grykëderdhjen e Akelout në jugë që zgjeron bazën drejt veriut ,në verilindje Selaniku deri në pikëtakimin e meridianit 22,5 oo me Danubin dhe në veriperëndim në vijën Akelou ishulli i Sazanit deri në pikëtakimin e meridianit 19.oo me Danubin .Krijohet kështu imazhi i një kupe gjigande e denjë për tu kujdesur nga një hyjni si Posejdoni.,andaj po e quaj thjeshtë Kupa e Poseidonit.

Burimet e këtyre lumenjëve , që rrjedhin pandalimisht , shpien çdo ditë ujë të fresket në detet Jon , Adriatik , Egje dhe Detin e Zi e formojnë , përbashkësinë e kupës jetëdhënëse të Poseionit .Kjo piktogramë përbëhet nga një rrjet i dendur lumenjsh që arrin një gjatësi 60323 km.

Pjertësia mesatare e gjithë këtij territori është 28%.Rezervat ujore të Kupës jetëdhënëse të Poseidonit,qe përfshinë Shqipërinë,Malin e ZI,Serbinë ,Kosovën ,Maqedoninë ,Bullgarinë dhe Greqinë në kuadratin gjeografik Veri (paraleli 45oo)Jugë(Paraleli 38.5oo)Perëndim (Meridiani 19oo) dhe në Lindje (meridiani 22.5oo) e matur sipas gjeo-hidrografëve me vëllim mesatar të prurjeve te lumenjve në km3 është:-Shqipëri 41,2;Serbi,Kosovë,Maqedoni së bashku 126,Greqi 67,3,Bullgari 17,9 ,pra vëllimi mesatar për të gjithë këtë rrjet hidrik është 252,4 km 3 ( kur Suedia dhe Islanda së bashku e kanë 263,8 Km 3)
Lumenjtë e Kupës së Posejdonit 31% të ushqimit të tyre e kanë nga ujrat nëntokësore që do të thotë 78.2 km 3 ujë.

Mbulesa e gjelbërt karakteristike nga 400 deri 1250 m mbi nivelin e detit është Dushkaja (Klimaksi) në shumëllojshmërinë e saj(Bunga,Shparthi,Bungëbuta ,Qarri,Valanidhi,Bulgëri,Ilqja ) ,si dhe ahishte,pishnaja dhe bredhnajat etj që natyrisht është dhe filtri natyror i pa zëvendësueshëm i ujrave të ndotura mbitokësore. .

Kjo mbulesë e gjelbërt (ajo e dushkajës) favorizon bashkëjetesën edhe rritjen e një shumëllojshmërie tejet të konsiderueshme bimësie tjetër e që dallohet për cilësinë e bimësisë eterovajore ,mjekësore etjerë.Interesi për bimët dhe rrënjët mjekësore është tejet i lashtë , dhe për më tepër hobin për njohjen e bimëve e kanë pasur edhe mbretër si Mbreti Genti i Ilirisë të cilit i atribohet dhe zbulimi i vlerave kurative të Gentianës

Në Pesëkendëshin grykëderdhja e Akelout(Aspropotamo)lumi i Bardhë,Selanik (Thesaloniqi), Ohër ,Shkumbin Vlorë (Aulonë ,A – Uli – Onë; A Ylli Jonë) biologët njoftojnë te kenë numëruar rreth 3200 llojë bimësh dhe prej tyre rreth 386 lule dhe rrënjë mjeksore një shumëlushmëri mahnitese ,që banoret e këtyra krahinave në veçanti gratë i përdorin që së lashti në praktika shëruese me mjaft sukses ,i edhe sot e gjithë ditën , e që për këtë arësye , pa hezitim do ta quajmë shëronjëtorja e POSEIDONIT.

Adhurimi i të lashtëve për Poseidonit është transmetuar ndër gjithë ballkanasit edhe si mesazh hyjnor jetëmbrojtës

Misteri i Kupës së Posejdonit ka detyruar gjithkënd,anekënd këtij areali ,për ta bekuar dhe ruajtur ujin dhe mburojën e gjelbër të tij në emër të jetës. Askush nuk ka guxuar te matet me Poseidonin ,nga që me guximtarët, në jetë të jetëve ,e kanë përjetuar fatalisht fuqinë e hyjnisë së Ujrave dhe të Detit .

Por është edhe mjë fakt tjetër ,shumëkuptimplotë. Poseidoni na kujton ujin : si pëbërësi ,si lënda më e qënësishme ;si 70% e gjendjes në cilën do gjallesë a dukuri e jetës , që ekziston në tokë , në të gjithë shumëllojshmërinë e shfaqjes së saj.

Në ciklin e jetës, Poseidoni ,si personifikim i ujit ,është lënda kryesose e trupëzimit të gjithëçkaje që ekziston në planetin tone.Uji, si përbërës i gjithçkaje ,që ripërtërihet e jeton në planetin tone, është elementi përbashkuese i mistershëm, që realizon qarkullimin e e lëndës organike ,që u siguron harmoninë e sigurine e jetës ,zhvillim dhe jetëgjatësi të gjitha llojeve të gjallesave.

Adhurimi për Poseidonin në këtë kuptim , nuk qënka thjeshtë një ndjenjë dhe besim pagan,mistik , por është thirrje e ndërgjegjes ,një kujtesë për të Mirin e cilësisë së jetës.

Ai u martua me Amfitrian motra e madhe e Titonit Oqean, si për të treguar zgjerimin e pushtetit të tij drejt Oqeanit.

[Zero Cool]

Dragoi dhe Kuçedra - I



Këtu po shqyrtojmë dy prej figurave më domethënëse të mitologjisë shqiptare:

Kuçedrën e Dragoin, të pandarë e njëherit armiq të përjetshëm midis tyre.

Për të mos ndodhur keqkuptime, duhet ditur që në fillim se emërtimi Drako, Drakone, Dragon në gjuhët e ndryshme të Europës ka përgjithësisht kuptimin e një Kuçedre, të një gjarpëri a reptili tjetër, përbindësh, ndërsa në shqip Dragoi eshtë hyjnia a heroi që lufton kundër Kuçedrës, në ndihmë të njerëzve.

Para se të fillojmë zbërthimin e imtësishëm, është me dobi të tërheqim vëmendjen në disa gjëra që duhen pasur parasysh. Në shqyrtimin e këtyre dukurive është e domosdoshme, por disa herë dhe tejet e vështirë, të dallohet e qenësishmja e më mirëfilltësorja (origjinalja) nga çka është e dorës së dytë dhe nga çka janë shtesa, ndërthurje, ndikime të mëvonshme.

Kuçedra, sidomos në përralla, paraqitet me një numërtë pafund atributesh: një pjesë e tyre janë me shumë vlerë e të tjera të dorës së dytë; po ka syresh, dhe jo pak, që nuk janë fare atribute të saj origjinale, por përzierje, shtesa, ndikime nga figura të tjera të mitologjisë, ose ndikime nga përralla të popujve fqinjë e nga Orienti. Nga ana tjetër, ka atribute. të mirëfillta e shumë të rëndësishme të Kuçedrës, që sqarohen mjaft mirë në besimet popullore, po që në përralla e në eposin legjendar të Shqiptarëve nuk dalin fare.

Për të nxjerrë si duhet në dritë fizionominë e dukurisë, atributet më të mirëfillta të saj, të ardhura si formacione më të pastra nga koha e lashtë, është e domosdoshme që mitet e besimet popullore t'i shqyrtojmë jo vetëm sipas dëshmive të krijimtarisë artistike të popullit, që nga ana e tyre janë me mjaft vlerë, por edhe në terren, atje ku gjallojnë faktikisht ato mite e besime, në trevat më tipike të ruajtjes së tyre, në shtresat më konservatore e në përfytyrime konkrete: në rite, në praktika magjike, në tabu, në amuleta.

Përparësia e punës kërkimore të etnologut dhe të folkloristit qëndron në të dëshmuarit e dukurive nga burimet më të pastra të maleve, nga mjediset më të virgjëra, atje ku ato përjetohen në mënyrë të sinkretizuar me dukuri të tjera shoqërore e natyrore. Natyrisht, përtë gjeturtë vërtetën bindëse, duhet përqasja diakronike e sinkronike brenda viseve të ndryshme të truallit kombëtar dhe, nga ana tjetër, marrjet e dhëniet me popuj të tjerë fqinjë ose dhe më të largët.

Në përfytyrimet e popullit Kuçedra paraqitet kudo në dy forma të mundëshme. Në formën e parë (në shumicën dërrmuese të rasteve), është një përbindësh, gjarpër a një reptil tepër i stërmadh po diku-diku përfytyrohet me pamjen e një ngjale, të një breshke, të një bretkose a të një hardhuce.

Banon në vende me ujë: në shpella, ne këneta, në liqene nëntokësore a mbitokësore, në det dhe komunikon me botën e jashtme nëpërmjet gurrave, nëpërmjet vrimave nga del ujët prej malit, nga shkëmbi. Kuçedër, nga rrëshqanorët, bëhet ai gjarpër a bollë, që nuk e ka parë njeri a gjë e gjallë për disa vjet: diku caktojnë 3 vjet, diku 7,9,12; diku thonë se nuk duhet ta shohë njeriu për 50 a 100 vjet, që të shndërrohet në Kuçedër.

Në shpellë e ujëmbajtës nëntokësorë, Kuçedrathith bereqetet e gjërat ushqyese të fshatit. Kështu rritet e shëndoshet tepër, sa lëviz me vështirësi; i gërvishtet lëkura prej gurëve dhe shkëmbinjve; besohet se nga këto gërvishtje që e bëjnë t'i rrjedhë gjak, disa gurra rrjedhin shpesh të skuqura "me gjak Kuçedre".

Ja një gje dhe mjaft domethënëse: "Disa herë në vjetë Gurra e Hajmelit qi del rranxë Malit të Bardhë, qet gjak pse aty asht ndrye mbrendë Kulshedra qi varroj Lleshi i Zi, e ka danat e tija në krye. Kuer i dhem varra, shpërthen gjak e prandej del uji i përziem me gjak; bishtin e ka në Munellë. Ashtu në Mal të Velës, në Kryezez, asht nji gurrë e madhe, për disa ditë rresht qet gjak. Atyashtkulshedra e varrueme".(N. Suma, Mitologjia..., f. 38)

Kuçedrat u ndalojnë njerëzve ujin e burimeve dhe të liqeneve, shkaktojnë thatësirë e kështu dëmtojnë bereqetet e bagëtitë. Për t'u lëshuar ujin banorëve të maleve a të fushave, duhet t'i taksnin nga një njeri, pëgjithësisht vajzë, në raste të tjera bagëti.

Tregohet mandej se burra "me punë" (Dragoj) kanë vajtur me guxim e trimëri, kanë mbytur Kuçedrën, kanë prapësuar flitë dhe i kanë çliruar ujin popullit. Besohej se Kuçedra e kishte kokën në majë të malit dhe bishtin në det, në liqen, a në ndonjë lumë aty afër: "Kryet e Kuçedrës në majë të Munellës e bishti në det", "Kryet e Kuçedrës në majë të Velës e bishti në lumë të Fandit".

Së dyti, Kuçedër mund të jetë dhe një grua e vjetër dhe shtatmadhe. Të qenët Kuçedër mbahet e fshehtë.

Kuçedra, gjithnjë femër, shkakton furtuna e breshër që prishin bereqetet, shembin vendin, shkaktojnë

Përmbytjev Kuçedra grua lind e tillë, por në një familje ku të parët e saj nga ana e nënës kanë shkelur kurorën brenda tre gjeneratave vertikale.

Kjo ndoshta është një mbijetojë e mjegulluar e së drejtës së amësisë, rnartesës me grupe.

Sipas besimeve popullore, Dragoi mund të jetë më shumë njeri, gjithnjë i gjinisë mashkullore, po dhe dash, ka, këndez, cinxami, po cjap jo, në asnjë mënyrë.

Njerëzit a gjallesat që lindin si Dragua kanë forcë të mbinatyrshme. Njeriu dragua lindme "këmishë veshë"e me "fletë a krahë te sqetullaf'.

Në labëri thuhet: "ndodh që kur lind një foshnjë mund të jetë pështjellë në një cipë të hollë si pëlhurë. Besohet se kjo cipë është një këmishë. Dhe se ai që lind me këmishë do të ketë fat të mbarë dhe lumturi. Këmishën ia heqin foshnjës pa folur dhe e marrin dhe e lajnë. Pastaj ia japin nënës së foshnjës; dhe kjo e ruan në fund të arkës". (R. Alikaj, Zakone... për lindjet, f.27). Pra del se ky fëmijë është "me punë", e jo si të tjerët. "Këmisha" në lindje është cilësi e njeriut të mbinatyrshëm.

Dragoi është i tillë për të luftuar kundër Kuçedrave që sjellin shkatërrim në jetën e njerëzve, në bereqete. Dragojtë, në ndeshje më Kuçedrat, fluturojnë nga një mal në një tjetër. Ku ka Dragua, ka mbarësi, përparon familja, fisi, fshati a krahina.

Njerëzit e përmendursi luftëtarë të dëgjuar besohet se kanë qenë Dragoj. Një nga veçanësitë kryesore të dragoit është trimëria. Ai ëshë i lindur për ndeshje të mëdha. Besohet se, atë që është Dragua, as pushka nuk e zë.

Në vlerësimin e këtyre figurave duhet të marrim në konsideratë se ato gjatë shekujve nuk kanë mbetur statike, por kanë qenë në evolucion të vazhdueshëm. Që prej shumë shekujsh ato rrojnë si mbijetoja të cungura të botës së lashtë, veçse tepër të shndërruara.

Përgjithësisht, hyjnitë e demonët e paganizmit kanë cilësi pozitive, po dhe negative njëherit.

Nga të dyja figurat në fjalë, duket sikur njëra është krejtësisht e mirë dhe tjetra krejtësisht e keqe. Në fakt, këtu ka edhe një ndikim të feve monoteiste, pa e mbivlerësuar këtë.

Por, nga ana tjetër, edhe te Kuçedra gjejmë herë-herë cilësi pozitive (në përralla, në rite a në besime), që dalin tërthorazi. Sipas besimit popullor, në Alpet e Shqipërisë, ajo shtëpi që ka një anëtar të saj Dragua, ka mbarësi e përparim të madh në njerëz e në ekonomi, por do të ketë më shumë nëse në atë shtëpi do të kishte edhe një grua Kuçedër. Fshati që ka Kuçedër, thuhet diku, ka mbarësi të madhe në bujqësi e në blegtori. Kuçedra, grua, me frymën e saj i thith prodhimet ushqyese prej gjithkahë dhe fshati përparon e pasurohet.

Ndërsa fshatrat prej nga i thith ato, varfërohen e ekonomia nuk u ecën mbarë. Fakti që dikur, sipas besimeve, i bënim flijime Kuçedrës, tregon se së herëshmi atë e kanë nderuar e hyjnizuar që t'u sillte të mira e të ndalohej nga çdo veprim i saj dëmprurës.

Është një kult që detyron flijime ndaj forcave shkatërruese të natyrës.Kuçedra paraqitet dhe me pamjen e një gjarpri gjigand; nga ana tjetër, heroi Dragua që ndeshet me kundërshtarin na paska në bark nië, dy, tre a shtatë gjarpërinj, nga e merr dhe forcën. Pra ajo është gjarpër gjigand e ky marrka focrën nga gjarpëri. Këtë e shpjegojnë vetëm rrethanat e rrugës së gjatë evolutive me përzierje, copëzime, dyzime.

Për nga veçanësitë e saj, Kuçedra paraqitet përgjithësisht si një hyjni e tokës e më fort e nëntokës Qeta e saj kalon në shpella a në ujëra nëntokësore). Po, nga ana tjetër, ajo është sjellëse e shtërngatave, e breshrit, e përmbytjeve ose dhe e kundërta: shkaktare e thatësirës, duke i ndaluar qoftë dhe ujërat që "bien nga qielli".

Pra, del dhe me tipare të një hyjnie qiellore. Edhe Dragoi, një nga mjetet e fuqishme të luftës kundër Kuçedrës ka rrufenë që vjen nga lart, pra rrjedhimisht na del dhe si hyjni e qiellit, madje e vetë furtunave, të cilat janë bashkëshoqëruese të domosdoshme të rrufeve. Por ai është i lidhur shumë me tokën, me bujqësinë e veprimtaritë shoqërore të njerëzve, me bashkësinë shoqërore së cilës i përket; është i vënë krejtësisht në shërbim të saj, në shërbim të veprimtarisë prodhuese të popullsisë ndejtore.

Dallimi në mënyrë të prerë në vështrim seksi mes këtyre dy figurave mendojmë se shpreh dallime sociale parahistorike, por si përfaqësues organizimesh shoqërore të ndryshme, njeri më i vjetër e tjetri më i ri.

Një paralelizëm të tillë e gjejmë dhe në eposin serb e mendojmë se nuk është pa lidhje gjenetike me këtë tonin. Kraleviq Marku mbyt Harapin me tri kokë, ashtu si dhe heroi ynë Dragua që mbyt Kuçedrën me tri kokë; ose Kraleviq Marku që mbyt Vilën e liqenit.

Me të drejtë studiuesi amerikan i eposeve ballkanike, Albert Lord, vëren se këtu kemi të bëjmë me një hyjni të një rendi më të ri, që asgjëson një hyjni të një rendi më të vjetër; ai bën në këtë rast një paralelizëm me dukuri simotra të Sumerëve të lashtë të Mesopotamisë. Kuçedra në ndeshjet e saj ka si mjete shkatërrimi shtrëngatat, breshërin, përmbytjet, shembjet e tokës, dridhjet e saj, që i shkakton me forcën e vettë mbinatyrshme.

Por në luftën me Dragojtë, Kuçedra ka edhe mjete që i përkasin thjesht gjinisë së saj femërore: me qurnështin e gjirit të saj ose me "ujin" (urinën) e saj i mbyt Dragojtë, i helmon. Nga këto mjete të rrezikshme Dragojtë ruhen shumë.

Këto mjete janë tepër domethënëse në anën sociale kronologjike. Si hyjni e nëntokës që është, ato mjete i përkasin edhe frytshmërisë së tokës (veti që, me sa duket, është mënjanuar më vonë). Të kujtojmë se gruaja Kuçedër, në përfytyrimet popullore, i ka gjinjtë shumë të mëdhenj, që i varen deri poshtë:"si kacekë gjize".Përtë mos u penguar në veprimet e saj, ajo i hedh gjinjtë mbi supe e ato i varen prapa, në kurriz.

Në disa variante legjendash mitike e përrallash tregohet se Kuçedra me disa pika gjiri e ngin djalin, aq sa ai nuk ka nevojë të hajë për disa ditë. Kur fle Kuçedra në shpellën e saj a në mes të pyllit, shkaktohet tufan i fuqishëm, sa të rrëzojë shkëmbinj apo drunj shekullorë të atij vendi; Kuçedra grua në veprimet e saj fluturon sa në një vend në një tjetër, me flokë të gjatë e të shprishur.

Në kohë furtunash ndaloheshin gratë të dilnin jashtë shtëpisë, (shtyrë nga besimi) se ato u bëheshin krah (ndihmëse) Kuçedrave dëmprurëse.

Të tëra këto shfaqje janë mjete demoniake të veprimit, po njëherit zbulojnë dhe veçanësi të saj të ruajtura nga lashtësia, me simbolikë gjinore shumë domëthënëse.

Vendi social historik i figurës së Kuçedrës do të dalë më i qartë duke shqyrtuar mjetet me të cilat lufton Dragro/kundërsaj, përtambytur a për ta bërë të padëmshme. Mjetet e tij janë të ndryshme e, me sa duket, përfaqësojnë dhe shtresime historike diakronike.

Ai përdor drunjtë e pyllit, gurët e mëdhenj, gurët me vrimë, sidomos gurët e mullirit; përdor topuzin, ushtën, shigjetën, koburen, pushkën, por mbi të gjitha fort domethënëse janë rrufeja, parmenda (plori a zgjedha e saj), djepi i fëmijës, mullari i kashtës, furkëza e kalit, një mur shtëpie i tërë.

Në veprimet e tij Dragoi njeri fluturon nga një mal në një tjetër, shpesh mbi kalin e tij, ose dhe pa kalë. Aty ku bie në tokë, lë gjurmët e këmbës së vet a të kalit të tij. Dragojtë luftojnë dhe të vetmuar, por dhe dy, tre, shtatë a më shumë bashkë.

Dragoi na paraqitet dhe si luftëtar me kalë apo pa kalë; ai hidhet nga mali në mal, në një luginë, në një shkëmb "nëpunët e tij". Ku bie, aty, mbi shkëmb, lë gjurmën e këmbës së tij a të kalit. Në këtë veçanësi, thua se nuk ka ngjashmëri midis tij dhe shenjtorit islam të sektit bektashian, që tek ne quhet zakonisht Sarisalltëk, ose dhe me ndonjë emër tjetër?

Kontaminime në mes dy figurave në fjalë ka dhe kjo është çështje për t'u studiuar në mënyrë të veçantë. Por nuk ka dyshim që Dragoi ynë dhe Sarisalltëku i legjendave mitike islame janë dy figura të ndryshme në origjinë e në përmbajtje, edhe pse me ngjasime midis tyre.

Përdorimi i rrufesë si armë në duar të Dragoit tregon se këtu kemi të bëjmë me hyjni të qiellit, pra me një kryehyjni, siç ndodhte në kohën e lashtë dhe te Grekët, Trakët, Sllavët, Persianët etj.

Edhe Zeusi, Jupiteri, peruni dhe hyjni të tjera, në ndeshjet e tyre përdorin rrufenë, parmendën. Përdorimi i parmendës (plorit a zgjedhës së saj) të pavëdyer (të panëmur) si armë nga Dragoi është tepër domethënës si atribut i hyjnisë së bujqësisë. Kau ka një rol të madh si dragua.

Ai, sipas besimeve popullore, në asnjë rast nuk fluturon po bërlyket, gërryen tokën me brirë e me ta lufton. Edhe kjo flet për atribute që i takojnë bujqësisë, ashtu si dhe përdorimi i gurit të mullirit ku bluhen drithërat. Parmendën bujku i maleve e linte të varur nën strehë, jashtë shtëpisë, me qëllim që, sipas besimeve përkatëse, Dragoi ta kishte të lehtë ta merrte përta përdorur në punët e tij. Pra, këto lloje armësh të Dragoit janë simbole krejt të qarta.

Në të vërtetë, është krejt e qartë se veprimet e Dragoit përtë ndaluar furtunat shkatërruese, breshrin, përmbytjet, shembjet që prishin prodhimet bujqësore, janë veprime mbrojtëse. Po kështu ndodh edhe me luftën e Dragoit kundër Kuçedrës për të mënjanuar thatësirën vdekjeprurëse, për t'u çliruar njerëzve ujë të bollshëm, këtë mjet jetik për bashkësinë shoqërore, për prodhimtarinë bujqësore e blegtorale.

Fëmija dragua përdor në luftë djepin e tij e kjo, me sa mendojmë, ka të bëjë me simbolin e monogamisë, të atësisë, pra të kohës së demokracisë luftarake, të heronjve që luftojnë me përbindëshat. Djepi paskësh forcë magjike të veçantë, në duartë foshnjës Dragua, në luftë me Kuçedrën.

vijon