Kosova gjashtë vjet pas - Analize nga H. Thaçi

[ARVANITI]

Marre nga gazeta "Shekulli"


*******

Kosova gjashtë vjet pas


Një shoqëri nuk mund të jetë të dielën nën protektoratin e Kombeve të Bashkuara, të hënën të deklarojë pavarësinë, të martën të zhdukë papunësinë dhe të hapë fabrika të reja, të mërkurën të përmirësojë sistemin e edukimit, të enjten të rregullojë sistemin e shëndetësisë dhe të përkujdesjes sociale, të premten të gëdhijë me një sistem telekomunikimi dhe sistem energjetik të kohës dhe të shtunën të funksionalizojë sistemin ligjor modern.

Në gjashtë vitet e fundit është folur si kurrë më parë për pavarësinë e Kosovës. Të gjithë liderët politikë vendorë, pa dallim, e kanë proklamuar pavarësinë e Kosovës. Edhe unë e kam bërë të njëjtën gjë në Prishtinë, Uashington, Bruksel dhe gjetiu. Sidoqoftë, koha vetëm e proklamimit të pavarësisë po kalon. Kosova definitivisht do të jetë e pavarur. Rreth kësaj çështjeje të gjithë pajtohemi. Çfarëdo alternative tjetër për kosovarët është e pakonceptueshme dhe me pasoja. Këtë përherë e më shumë janë duke e kuptuar edhe miqtë ndërkombëtarë: Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimin Evropian.

Pavarësia nuk është shpikje apo monopol i këtij apo atij lideri politik. Ajo përfaqëson të drejtën për vetëvendosje, pra vullnetin e qytetarëve të vendit. Institucionet, partitë politike dhe liderët që kanë marrë besimin e tyre, kanë obligimin që ta implementojnë këtë vullnet. Prej realizimit të këtij vullneti varet edhe legjitimiteti ynë. Tani, të gjithë duhet të përqendrohemi në atë që duhet të arrijmë, në mënyrë që kur të formësohet pavarësia, të jemi të gatshëm të përballemi me sukses me proceset që do të iniciohen në periudhën pas statusit. Duhet ta kemi të qartë se zgjidhja e statusit nuk është fundi i historisë. Është vetëm një fillim të ri.

Raportet në mes të UNMIK-ut dhe kosovarëve shpesh më kanë përgjasuar me ato në mes të prindit dhe fëmijës. Kur një tinejxher e pyet prindin: “Babi, kur do të fillosh të sillesh me mua si me një të rritur?“, - ai i përgjigjet: “Kur të fillosh të sillesh si i tillë!”.

Ka ardhur koha që ne të fillojmë të sillemi dhe veprojmë si të pavarur. Ne duhet të fillojmë të bëjmë plane dhe punojmë së bashku, të ndihmojmë dhe plotësojmë njëri –tjetrin. Ne të gjithë duhet të kujtojmë në çfarë situate ishim gjashtë vite më parë, përpjekjet që bëmë për ta kaluar dhe fituar luftën, dhe sa shumë kemi përparuar. Ende kemi edhe shumë për të bërë, por nuk duhet të harrojmë dhe injorojmë atë që kemi arritur. Duke punuar së bashku, duke njohur dhe pranuar dobësitë dhe përparësitë e njëri-tjetrit, ne mund të kemi sukses.

Ne të gjithë duhet të përgëzojmë njëri-tjetrin për gjithë të arriturat deri më sot. Vetëm në këtë mënyrë ne mund ta ruajmë kohezionin e nevojshëm social e politik. Vetëm duke njohur dhe pranuar tërë atë që kemi bërë së bashku ne mund të planifikojmë atë që duhet bërë në të ardhmen. Ne nuk do të mund të mbijetonim vitet 90 në padëgjueshmërinë masive qytetare në raport me Serbinë pa strukturat paralele të arsimit, shëndetësisë, e formave të tjera të solidaritetit social, të cilat e mbajtën shoqërinë tonë të bashkuar. Njëkohësisht, ne nuk do të mund të mbijetonim dhe fitonim në vitet ‘97-‘99 pa luftën heroike të vajzave dhe djemve të organizuar në Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës, rezistencën gjithëqytetare dhe pa aleatët tanë, NATO-n me rolin udhëheqës të Uashingtonit.

Secili prej nesh ka dhënë kontributin e vet, në mënyrën e vet dhe në kohën e vet. Ne kurrë nuk mund të harrojmë kontributin e dhënë nga dëshmorët, invalidët e luftës, familjet e dëshmorëve, luftëtarë trima dhe kurrë nuk mund të jemi mjaft falënderues për kontributin e dhënë nga mijëra mësues, mjekë, sindikalistë dhe aktivistë të shumtë politikë e të OJQ-ve në Kosovë dhe diasporë.

Por unë shpreh drojën se përderisa nuk kemi një vizion të përbashkët për të ardhmen e vendit dhe përderisa nuk punojmë së bashku, nuk mund të ndërtojmë të ardhme të qëndrueshme dhe perëndimore për vendin tonë. Është koha e fundit që secili prej nesh, e sidomos ne liderët politikë, të pranojmë se rruga drejt arritjes së pavarësisë nuk do të jetë e lehtë.
Deklaratat verbale nuk janë të mjaftueshme, por kërkohet angazhim dhe punë e përkushtuar e konkrete. Ne duhet të pranojmë që si rezultat i investimeve të dobëta gjatë dekadave të kaluara nën komunizëm dhe si rezultat i shkatërrimeve në kohën e Milosheviqit, Kosova ka qenë gjithmonë pjesa më e varfër dhe më e pazhvilluar në ish-Jugosllavi. Edhe sot vazhdon të jetë vendi më i varfër, me standard jetësor të ulët dhe me përqindjen më të lartë të të papunëve në Evropë. Por çuditërisht vazhdojmë të mbesim populli më optimist në kontinent. Për procesin e ardhshëm statusor dhe integrues ky fakt e ka edhe anën e vet pozitive edhe atë negative.

Kosova bashkarisht me ndërkombëtarët kanë organizuar katër palë zgjedhje të lira e demokratike, të njohura e vlerësuara lart prej faktorit ndërkombëtar. Me procedura të rregullta konstitucionale janë ndërtuar institucionet qeverisëse. Por, për fat të keq, vendi ku do të duhej të zhvillohet debati dhe demokracia, Parlameni i Kosovës, nga kreu i tij apo partia që përfaqëson ai, janë duke u injoruar dhe penguar në mënyrë autoritare të gjitha iniciativat demokratike. Në një vend ku nuk funksionon Parlamenti, demokracia është në krizë. Kjo po i ndodh sot spektrit politik dhe qytetarëve kosovarë.

Qeveria e zgjedhur nga Parlamenti, ka instaluar logjikën e mosrespektimit të ligjeve, logjikën e vjetër të spastrimeve politike në administratë si dhe keqmenaxhimin dhe grabitjen e Buxhetit të Kosovës, prej të cilit varet në tërësi funksionimi i sistemit institucional. Një sjellje e tillë e qeveritarëve aktual ndaj buxhetit është duke rrezikuar futjen e vendit në krizë dhe bankrotim financiar, me çka do të rrezikohet seriozisht përmbysja e progresit të gjashtë viteve të pasluftës.
Pra, Kosova i ka të zgjedhura në menyrë demokratike institucionet, por vazhdon të keqqeveriset dhe të udhëhiqet nga mentaliteti i politikës së vjetër. Nuk mjafton vetëm legjitimiteti në marrjen e pushtetit. Demokracia ka nevojë edhe për legjitimitet në ushtrimin e autoritetit. Kjo sot nuk është duke ndodhur në Kosovë. Kosova ka nevojë për qeverisje të mirë, përfshirje në vendimmarrje, sundim të ligjit, transparencë, përgjegjshmëri, koncensues, efiktivitet dhe efikasitet e llogaridhënie në qeverisje etj.

Me arritjen e pavarësisë hapen portat e mëdha të progresit shumëdeminsional, por nuk duhet të ketë iluzione se gjithçka do të jetë në rregull. Pavarësia nuk është shkopi magjik, nuk është as akt formal dhe as krijim biblik i botës për gjashtë ditë.
Një shoqëri nuk mund të jetë të dielën nën protektoratin e Kombeve të Bashkura, të hënën të deklarojë pavarësinë, të martën të zhdukë papunësinë dhe të hapë fabrika të reja, të mërkurën të përmirësojë sistemin e edukimit, të enjten të rregullojë sistemin e shëndetësisë dhe të përkujdesjes sociale, të premten të gëdhijë me një sistem telekomunikimi dhe sistem energjetik të kohës, dhe të shtunën të funksionalizojë sistemin ligjor modern.

Ne duhet të fillojmë të përgatitemi për pavarësi që sot. Nuk ka kohë për të humbur. Askush nuk mund ta bazojë tërë platformën politike në pavarësi, pa substancë. Pa strategji të qartë dhe pa rezultate në vazhdimësi, fundi nuk mund të jetë i kënaqshëm. Është punë e jona, jo e ndërkombëtarëve, që ta hartojmë këtë strategji. Deri tani, kanë qenë ndërkombëtarët ata që e kanë udhëhequr procesin. Ata kanë bërë punë të mëdha, por është e kuptueshme se po të ishin kosovarët ata të cilët do të udhëhiqnin me këto procese, punët do të shkonin më shpejt. Ne kemi obligim ndaj vetes dhe ndaj brezit që po rritet për të arritur qëllimet tona të larta. Ne duhet të shtojmë përgjegjësinë ndaj vetvetes dhe ndaj të ardhmes, të mësohemi të punojmë më shumë për ditën kur Kosova më në fund do të udhëhiqet tërësisht prej kosovarëve.
Më kujtohet mirë rasti kur para disa kohësh, prezentova vizionin tim për Kosovën e pavarur dhe sovrane, para studentëve të Universitetit Amerikan në Prishtinë. Ajo që më bëri më së shumti përshtypje nga vizita në UAK ishin vetë studentët. Ata ishin intelegjentë, korrektë dhe shumë të vetëdijshëm e të informuar për situatën në Kosovë dhe botë. Këtë munda ta vërej përmes pyetjeve që më shtruan pas prezentimit tim. Të njëjtën gjë e përjetova edhe në takimin vijues me studentët e Universitetit të Prishtinës. Këta të rinj janë e ardhmja e Kosovës. Ne kemi nevojë për ta. Kosova ka nevojë që të rinjtë e saj të edukohen mirë në shkolla dhe universitete. Që të rinjtë me idetë e tyre të reja të na ndihmojnë të ngrisim ekonominë. Që të bashkëpunojnë dhe të komunikojnë me të rinjtë anembanë botës. Por, mbi të gjitha, ne na duhet rinia jonë për idetë dhe energjitë e reja.

Takimet dhe bisedat me studentët m’u ngulitën në kujtesë si një nga ditët kur u ndieva më së shumti krenar, pas vitit 1999. Unë mburrem me rininë tonë. Këta të rinj ishin në gjendje të shtronin pyetje, të kritikonin, të debatonin me mua, duke shfrytëzuar aftësitë e të menduarit kritik, të cilat i kanë përvetësuar gjatë edukimit të tyre. Por e vërteta është se ne duhet t’u ofrojmë mundësi të tilla mësimi të gjithë studentëve tanë. Secili prej tyre duhet të ketë të drejtë të mësojë në gjuhën e vet. Ne duhet t’u ofrojmë perspektivë studentëve kosovarë, sepse ua kemi borxh. Me një sistem arsimor të modernizuar do të kemi përfitime të mëdha, si në aspektin ekonomik, ashtu edhe atë politik.

Ne jemi zotuar të ndërtojmë një Kosovë me demokraci të qëndrueshme dhe me ekonomi të zhvilluar, sepse ne nuk duam me asnjë çmim që fëmijët tanë të përjetojnë vuajtjet që përjetuam ne. Universiteti duhet të jetë vendi ku duhet të dëgjohen dhe debatohen opinione nga më të ndryshmet, si për pikëpamjet politike e shoqërore, ashtu edhe për çështjet tjera, ashtu siç duhet të jashtë çdo ndikimi politik. Ai duhet të prodhojë ekspertë. Këtu është perspektiva e tij.

Sot ne kemi rastin e rrallë që të vendosim themelet e shtetit tonë. Kushtetuta e Kosovës duhet të përfshijë vlerat më të larta të civilizimit perëndimor. Ne nuk do të kënaqemi vetëm me ulësen e Kosovës në OKB, por ne duam të që të jemi pjesë e NATO-s, anëtare e Bashkimit Evropian, dhe nënshkrues të kartës evropiane për të drejtat e njeritut. Unë punoj që shteti i ri i Kosovës të ketë struktura dhe isntitucione moderne dhe demokratike. Ne duhet të kemi media të lira dhe të pavarura, të investojmë në shoqërinë civile, si një nga shtyllat themelore të demokracisë liberale.

Natyrisht, unë jam i vetëdijshëm se nuk do të jetë lehtë për të përmbushur këtë qëllim. Por njëkohësisht, unë jam thellësisht i bindur se problemet me të cilat do të ballafaqohemi në të tashmen dhe të ardhmen e shoqërisë sonë nuk do të jenë më të vështira se ato që tashmë i kemi tejkaluar. Duhet të bindemi të gjithë se për të arritur synimet tona, ne duhet të harmonizojmë qëndrimet dhe të punojmë së bashku me miqtë ndërkombëtarë. E mbi të gjitha, duhet të institucionalizojmë vizionin për shtet të pavarur dhe sovran, për të ardhmen demokratike me ekonomi të zhvilluar dhe perspektivën evropiane të Kosovës.



Autori është kryetar i Partisë Demokratike të Kosovës dhe lider i Kabinetit të Qeverisjes së Mirë

***