Si formohen yjet

[~AnnA~]

Evoluimin e yjeve lirshëm mund ta krahasojmë me jetën e njerëzve, thjeshtë, yjet

formohen kudo në univers nga ngjeshja gravitacionale në një re gazi dhe pluhuri … kjo do të
thotë se yjet “lindin”, janë yje foshnje që përgatiten për jetën e tyre fëmijërore dhe fillimisht kjo
gjendje fillestare e gazit përmban vetëm hidrogjen, e njohur me emrin protoyll, ndërsa në
momentin kur temperatura dhe presioni i madh aty në brendi lejojnë bashkimin e bërthamave të
lehta në ato të rënda atëherë yjet e fitojnë statusin e “qytetërimit”, i takojnë vargut kryesor të
yjeve, që do të thotë se kjo është mosha e “rritur” e tyre . Ndërsa yjet plaken atëherë kur kalojnë
në fazën e gjiganteve të kuq dhe “mbyllin jetën” në fazën e xhuxhëve të bardhë, të yjeve
neutronike apo të vrimave të zeza. (fatbardhësisht gjithësia jonë që nga lindja trashëgon sasi
mbizotëruese të hidrogjenit dhe heliumit në gjendje të gazët)
Dritësia e yjeve ndryshon për dhjetëra miliarda herë, ndryshimi i dhënë në
madhësi yjore është rreth 25,-30

m. Temperatura tek pjesa dërrmuese e yjeve në sipërfaqe shtrihet
në mes të 3000K – 25000K. Ndryshon edhe rrezja, ka yje me rreze për dhjetëra, qindra, mijëra
herë më të madhe se të Diellit, gjegjësisht xhuxhët e bardhë kanë rreze më të vogël edhe se Toka,
vlera më e vogël e të cilëve arrin deri në 0,005Ro.
Nga ana tjetër masat e yjeve ndryshojnë në kufij shumë të ngushtë në krahasim me
ndërrimin e dritësisë dhe temperaturës së yjeve, teorikisht kufijtë e ndërrimit të masave shtrihen
në mes të 120Mo – 0,05Mo (Mo – masa e diellit).
Trupat me masë më të madhe se 120Mo nuk janë të qëndrueshëm, kurse ata me masë më të
vogël se 0,05Mo nuk mund të jenë yje, sepse në brendinë e tyre presioni dhe temperatura janë aq
të vogla sa që nuk mund të zhvillohen reaksionet termobërthamore. Masa më e madhe e gjetur e
yjeve është rreth 75Mo, kurse ajo më e vogla është rreth 0,08Mo.
Ndër karakteristikat më të rëndësishme që përmendëm gjer tani është masa.
Shumë nga karakteristikat e yjeve janë të lidhura rrënjësisht njëra me tjetrën, një ndër

lidhshmëritë e tyre është i ashtuquajturi diagrami “spektër – dritësi”


Vazhdon.....
Ne Artikulin e ardhshem- "Spektri i drites"