Ushqimi dhe shëndeti

[Naki]

Ushqimi dhe shëndeti

Nëse nuk je i sëmurë nuk do të thotë që ti je i shëndoshë. Shëndeti është më shumë se mungesa e sëmundjes.





Karbohidratet

Proteina

Yndyrna

Vitaminat dhe mineralet


Një faktor i rëndësishëm për të pasur shëndet të mirë është të hash gjërat e duhura në masën e duhur. Për ta sqaruar këtë mund ta krahasosh trupin me një makinë që nuk niset nëse nuk i është hedhur sasia e duhur e lëndës djegëse. Në të njëjtën mënyrë dhe trupi nuk funksionon mirë nëse nuk ka marrë sasinë e duhur të lëndës djegëse. Lënda djegëse për njerzit quhet lënda ushqyese- do me thënë lëndë nga të cilat ne ushqehemi. Ato mund të jenë pjesërisht lëndë që i japin trupit energji ose lëndë që e ndihmojnë trupin që të funksionojë më mirë.

Do me thënë që një njeri duhet të marri lëndë ushqyese që të funksionojë regullisht. Këto ne i marrim nga ushqimi që hamë. Kur ushqimi ka kaluar nëpër aparatin tretës ai tretet. Trupi përdor pastaj lëndët ushqyese që janë në ushqim. Tretja fillon me coptimin e ushqimit në gojë nga dhëmbët, prej këtej kalon në stomak ku përzihet me lëngun e stomakut dhe coptohet më tej. Pasi ushqimi ka qëndruar për një farë kohë në stomak, kalon në zorrë, ku lëndët ushqyese thithen. Prej këtej lëndët ushqyese kalojnë në gjak dhe transportohen me anë të gjakut atje ku trupi ka nevojë për ato. Në qoftë se marrim shumë energji ajo rezervohet si dhjam. Nëse rezervohet shumë dhjam ne bëhemi të shëndoshë, gjë që bën që organizmi të mbingarkohet, sepse ne peshojmë shumë. Dhe pse nuk je i shëndoshë mund të jetosh jo shëndetshëm. Arsyeja mund të jetë kur ha gjëra që nuk duhet. Prandaj është e rëndësishme të jetosh dhe të hash shëndetshëm dhe mos të jesh mbi peshë.



Lëndët ushqyese që i japin trupit energji janë, karbohidratet, proteina dhe indyrna, dhe lëndët që e ndihmojnë trupin që të funksionojë më mirë, janë vitaminat dhe mineralet. Këto lëndë të ndryshme janë përshkruar shkurtimisht më poshtë.



Karbohidratet
Karbohidratet gjenden në formë niseshteje dhe sheqeri. Niseshteja gjendet në perime, si patatet dhe drithërat (në drithërat përfshihet buka, orizi, makaronat). Perimet, patatet dhe drithërat janë të shëndetshme sepse ato përmbajnë shumë karbohidrate në formë niseshteje, dhe njëkohësisht kanë përmbajtje të ulët dhjamore. Këto lloj karbohidratesh quhen prandaj karbohidratet “e mira”. Nga këto ne duhet të hamë shumë. Gjenden dhe karbohidrate “të këqija” nga të cilat nuk duhet të hamë shumë. Karbohidratet e “këqija” vijnë nga të gjitha produktet që përmbajnë sheqer, si ëmbëlsirat, çokollata, akullore, dhe pijet freskuese. Së bashku me sheqerin nga të gjitha këto ne marrim gjithashtu shumë lëndë ngjyruese dhe lëndë shijuese, për të cilat ne nuk kemi nevojë. Dhe pse ne nuk kemi nevojë për sheqerin nga këto produkte, ne hamë ose pijmë sasira shumë të mëdhaja ëmbësirash, çokollate, akullore dhe pije freskuese – sigurisht sepse shumë njerëz mendojnë se ato shijojnë më mirë se patatet.

Ndryshimi midis karbohidrateve “të mira” (niseshteja) dhe “të këqija” (sheqeri), është se sa shpejt ato thithen nga zorra dhe kalojnë në gjak. Karbohidratet e “këqija” merren më shpejtë nga trupi, kjo bën që ato mos të kenë asnjë të mirë, sepse kjo pjesërisht shkakton luhatje të madhe të sheqerit në gjak (sheqeri në gjak duhet të qëndrojë kryesisht konstant), dhe gjithashtu nuk të japin ndjesinë e ngopjes. Në qoftë se nuk arrihet ndjesia e ngopjes atëherë njeriu ka tendencë të hajë përsëri, kjo bën që njeriu merr më shumë energji se sa ka nevojë dhe prandaj shëndoshet. Prandaj duhet të hamë ushqim ku një pjesë e madhe e energjisë vjen nga karbohidratet “e mira”, e ndërsa këtyre u duhet kohë më e gjatë për tu tretur në stomak dhe zorrë, në këtë mënyrë sheqeri në gjak është më konstant dhe jep një ndjesi ngopje më të gjatë.



Proteina
Proteina është një lëndë ushqyese shumë e rëndësishme, sepse ajo përdoret pjesërisht për të krijuar energji dhe pjesërisht për të ndërtuar gjithë organizmin. Për shkak të funksionit ndërtues të proteinave është shumë keq që të kesh mungesë proteinash ndërsa je në rritje e sipër. Proteina mund të jetë me prejardhje shtazore ose bimore. Proteina shtazore vjen nga kafshët dhe gjendet për shembull në vezë, qumësht, djath, mish dhe peshk. Proteina bimore vjen nga bimët dhe gjendet për shembull në bizele, fasule (fasule soje, fasule të bardhe dhe të errëta), oriz , miell e drithëra. Proteinat marrin pjesë në mirëmbajtjen e indeve të lëkurës. Prandaj është e rëndësishme që ato të përfshihen në të gjitha racionet tona ditore. Proteina nuk është e nevojshme që të përbëjë një pjesë të madhe të ushqimit sepse vetëm një sasi e vogël proteine e një cilësie të mirë siguron që cilësia e përbashkët proteinore e gjithë ushqimit të jetë e mirë. Nuk është e nevojshme që të hahen ushqime me prejardhje shtazore për të ngrënë mjaftueshëm proteina. Mund të jesh vegjetar dhe të marrësh mjaftueshëm protein, por kjo kërkon që të bësh kujdes në zgjedhjen e ushqimeve me prejardhje bimore me sasi të lartë proteine. Për më tepër mund të plotësosh me vezë, qumësht dhe djathë.



Yndyrna
Yndyrna është një lëndë ushqyese që përmban më shumë energji, në 100 gramë yndyrë ka dyfish më shumë energji se sa në 100 gramë karbohidrate. Do me thënë që njerzit duhet të bëjnë kujdes që të mos të hanë shumë yndyrna, sepse njeriu absorbon shumë energji shpejt dhe prandaj rezikon të bëhet i shëndoshë. Mund të jetë e vështirë për të parë sa yndyrë ka në një ushqim – vetëm kur ka gjalpë, vaj ose margarinë, që janë pothuajse yndyrna. Prandaj mund të flitet për dhjamë të fshehur , që është ai dhjam që nuk mund të shihet direkt me sy (për shembull është e vështirë të shikohet se sa dhjam ka në djath që mund të përmbaj nga 10% deri në 80% yndyrë). Prandaj është mirë që të lexohet përbërja sa yndyrë ka në produktin ushqyes përkatës.

Ushqimi i përpunuar industrialisht nuk është më i keq se ushqimi i gatuar në shtëpi, por duhet pasur parasysh që dhjami është më i lirë se mishi dhe prandaj për prodhuesit është me interes që të shkëmbejnë pjesë të mishit me dhjam.



Nuk është shumë e shëndetshme që të hash shumë yndyrë. Midis të tjerave është shumë e pashëndetshme për enët e gjakut në trup të ekspozohen nga shumë yndyra, sepse yndyra mund të grumbullohet në muret e enëve të gjakut dhe në këtë mënyrë rritet rreziku për bllookimin e enëve të gjakut, prej të cilave njeriu mund të vdesi. Ndër të tjerash sasia e madhe e yndyrës në ushqim bën që njeriu të peshojë shumë. Njeriu është mbipeshë kur merr më shumë energji, sesa ka nevojë, sepse trupi e e grumbullon këtë energji ekstra në formë dhjami rreth barkut ose vende të tjera në trup.





Vitaminat dhe mineralet
Vitaminat dhe mineralet janë lëndë që duhet ti marrë trupi nga ushqimi që ne hamë. Mund të përdoren vitamina ose minerale në formë të pilulave, por nëse ju hani ushqime të shëndetshme dhe të ndryshme gjatë gjithë vitit, nuk është e nevojshme.

Vitaminat janë lëndë të vogla organike, që ne duhet ti marrim në doza shumë të vogla. Ato janë të rëndësishme për shumë funksione në trup, midis të tjerash, metabolizmin. Ne nuk mund të prodhojmë vetë vitamina në trup, prandaj duhet ti marrim ato nëpërmjet ushqimit. Vitaminat ndahen në ato që shkrihen në ujë si (Vitamina-B dhe Vitamina-C) dhe ato që shkrihen në yndyrna si (Vitamina-D, Vitamina-E dhe Vitamina-K).

Mineralet janë lëndë bazë që janë me rëndësi jetësore për ne. Ashtu si vitaminat dhe mineralet ne i marrim nga ushqimi që hamë, sepse ato nuk krijohen në trupin tonë. Minerale janë për shembull natriumi, kaliumi, kalciumi, magneziumi, hekuri, jodi, mangani, bakri, zinku, kromi, fluori, seleni, dhe siliciumi. Është e vështirë për të përcaktuar nëse ne marrim mjaftueshëm vitamina dhe minerale. Në qoftë se dyshon që nuk i merr mjaftueshëm me anë të ushqimit është mirë të kërkosh të bësh një vizitë te mjeku i familjes.


Marrë nga kvinde.finfo.dk

10 ushqyesit kryesore per organizmin

21 November 2011





Nëse nuk je i sëmurë nuk do të thotë që ti je i shëndoshë. Shëndeti është më shumë se mungesa e sëmundjes. Një faktor i rëndësishëm për të pasur shëndet të mirë është të hash gjërat e duhura në masën e duhur. Për ta sqaruar këtë mund ta krahasosh trupin me një makinë që nuk niset nëse nuk i është hedhur sasia e duhur e lëndës djegëse. Në të njëjtën mënyrë dhe trupi nuk funksionon mirë nëse nuk ka marrë sasinë e duhur të lëndës djegëse. Lënda djegëse për njerëzit quhet lënda ushqyese, do me thënë lëndë nga të cilat ne ushqehemi. Ato mund të jenë pjesërisht lëndë që i japin trupit energji ose lëndë që e ndihmojnë trupin që të funksionojë më mirë. Do me thënë që një njeri duhet të marri lëndë ushqyese që të funksionojë rregullisht. Këto ne i marrim nga ushqimi që hamë. Kur ushqimi ka kaluar nëpër aparatin tretës ai tretet. Trupi përdor pastaj lëndët ushqyese që janë në ushqim. Tretja fillon me copëtimin e ushqimit në gojë nga dhëmbët, prej këtej kalon në stomak ku përzihet me lëngun e stomakut dhe copëtohet më tej. Pasi ushqimi ka qëndruar për një farë kohë në stomak, kalon në zorrë, ku lëndët ushqyese thithen. Prej këtej lëndët ushqyese kalojnë në gjak dhe transportohen me anë të gjakut atje ku trupi ka nevojë për ato. Në qoftë se marrim shumë energji ajo rezervohet si dhjam. Nëse rezervohet shumë dhjam ne bëhemi të shëndoshë, gjë që bën që organizmi të mbingarkohet, sepse ne peshojmë shumë. Dhe pse nuk je i shëndoshë mund të jetosh jo shëndetshëm. Arsyeja mund të jetë kur ha gjëra që nuk duhet. Prandaj është e rëndësishme të jetosh dhe të hash shëndetshëm dhe mos të jesh mbi peshë. Ja disa nga lëndët më të nevojshme për organizmin dhe për çfarë shërbejnë ato.
1- Karota
Në trupin tonë Beta Karoteni, proteinë e cila gjendet tek karotat është i shndërruar në Vitaminën A, e cila është një nga lëndët ushqyese kryesore të organizmit dhe ndihmon për një shëndet sa më të mirë, e cila kryen funksione të ndryshme që lidhen me imunitetin dhe shtimin e qelizave të trupit. Beta karoteni vepron zakonisht si një antioksidant që neutralizon radikalet e lira. Ajo gjendet tek frutat, perimet dhe sallatë jeshile.
2- Vitamina B12
Vitamina B12 luan rolin kryesor në prodhimin e AND-së, pjesës ndërtuese të gjeneve në trupin tonë dhe në vazhdimësinë e shëndetshme të nervave dhe rruazave të kuqe të gjakut.
Vitamina B12 është e lidhur me proteinat dhe është e domosdoshme për ecurinë normale të organizmit tonë. Ajo gjendet në disa ushqime të konsumit të përditshëm si: mishi, peshku, veza, kosi, qumështi janë të pasura me B12.
3- Kromi
Kromi është i nevojshëm për organizmin për të kryer procesin e shndërrimit të ushqimeve në energji të përdorshme, duke ndihmuar insulinën për prodhimin e glukozës. Pavarësisht nga problemet që sjell tepria e kromit dhe rënia në peshë që shkaktohet prej tij, përsëri trupi ka nevojë për të. Rekomandimi ditor për të rriturit është 50 deri 200 mcg. Burimet më të mira të kromit janë gjithë produktet e drithërave , buka dhe cerealet, mishi, arrat, kumbullat e thata, birra dhe vera.
4- Vitamina K
Vitamina K është e përdorur nga trupi për të prodhuar veshjen e proteinave. Disa prej tyre përdoren për të krijuar faktorët të cilët ndikojnë në mpiksjen e gjakut në raste kritike plagosjesh duke mos lejuar rrjedhjen e gjakut. Sasia e rekomanduar ditore e Vitaminës K është 90 mikrogramë për femrat dhe 120 mikrogramë për meshkujt. Fatmirësisht mungesa e Vitaminës K është shumë e rrallë. Vitamina K gjendet te lakra jeshile, spinaqi, brokoli, sallatat jeshile, vaji i sojës, vaji i ullirit dhe domatja.
5- Potasiumi
Potasiumi është i përfshirë në shumë procese jetësore të trupit, duke mbajtur nën kontroll presionin e gjakut, funksionin e zemrës dhe veshkave, kontraktimin e muskujve, si dhe në procesin e tretjes. Ushqimet të cilat përdoren në gjendjen e tyre origjinale janë më të shëndetshme kështu duhet të përzgjidhen ato më të mirat dhe që mund të përdoren me shpesh, veçanërisht frutat dhe perimet, produktet e qumështit, drithërat, peshku dhe mishi.
6- Magnezi
Për disa nga proceset bazë të organizmit është i nevojshëm magnezi, i cili vepron në më tepër se 300 reaksione biokimike shumë të rëndësishme për prodhimin e energjisë nga ushqimet që konsumojmë. Gjatë një ditë-nate është i nevojshëm rreth 300 mg/ditë për femrat dhe 350 mg/ditë për meshkujt. Minerali I magnezit është I gjendur tek avogadot, arrat, lajthitë, bajamet, kungulli, kivi dhe sallatat jeshile.
7- Vitamina C
Kërkimet e vazhdueshme kanë treguar se Vitamina C është e përbërësi kryesor i kolagjenit, përbën materialin strukturor te kockave të trupit, të lëkurës, enëve të gjakut dhe inde të tjera të trupit. Sasia ditore e rekomanduar është 90 mg për meshkujt dhe 75 mg për femrat. Por trupi mund të përthithë maksimalisht rreth 400 mg në ditë. Vitamina C gjendet tek portokallet, qershitë, brokoli, domatet, rrepat jeshile, pjepri, patatet etj.
8- Vitamina D
Vitamina D luan një rol të rëndësishëm në ndërtimin e kockave. Kjo vitaminë vepron e lidhur me kalciumin dhe nevojiten për ndërtimin dhe ruajtjen e qëndrueshmërisë së tyre. Nevojat ditore llogariten rreth 600 IU për të rriturit mbi 17 vjeç dhe 200 Iu për fëmijët. Për të përvetësuar nevojat ditore me Vitaminë D ne drejtohemi tek qumështi dhe cerealet. Por ajo gjendet edhe te disa lloje peshku, përfshirë edhe harengat e sardelet.
9- Zinku
Zinku është i pranishëm pothuajse në çdo qelizë të trupit. Ai ndihmon në rritjen e shëndetshme të trupit, në mbrojtjen e sistemit imunitar dhe ruajtjen e nivelit të testosteronit. Niveli ditor i rekomanduar për zinkun është 11 mg për meshkujt dhe 8 mg në ditë për femrat. Ky mineral gjendet tek frutat e detit, mishi i vicit, gjel deti, mishi i pulës, mishi i derrit, farat e kungullit, kosi, djathi etj.
10- Vitamina E
Shkencëtarët nuk kanë paraqitur akoma një pasqyrë të plotë mbi rolin dhe funksionin e Vitaminës E në organizmin e njeriut, por hipotezat e tyre tregojnë se ajo luan rol në funksionimin e imunitetit, riparimin ADN-së, formimin e rruazave të kuqe të gjakut dhe në përthithjen e Vitaminës K. Kjo vitaminë gjendet në vajin e kokrrave të grurit, farat e lulediellit, në spinaqin e gatuar, bajamet dhe te kokrrat e lajthive.

Burimi: Tirana Observer

[Zero Cool]

Shega kundër plakjes


Doza ditore e shegës ngadalëson procesin e plakjes së ADN-së, zbulon studimi i kompanisë Pomegreat PurePlus,i kryer në 60 vullnetarë të cilët kanë konsumuar shegë për një muaj.

Tek njerëzit të cilët kanë pirë rregullisht lëng shege, markerët 8-Oxo-DG që shkaktojnë dëmtimin e qelizave të trurit, muskujve, mëlçisë, veshkave dhe plakjen e lëkurës janë zvogëluar, në dallim nga ata që nuk e kanë konsumuar. Kimikatet e ndryshme që i marrim me ushqim, pije dhe ajër dëmtojnë ADN-në tonë, ndërsa materiet çudibërëse të shegës gjenden në lëvoren që nuk hahet, dhe bërthamat e bardha dhe ndihmojnë në luftën kundër tyre, pohojnë shkencëtarët.

“Shega ngadalëson oksidimin ose “ndryshkjen” e qelizave të ADN-së që vjen me plakjen. Pikërisht një shikim i tillë i plakjes, si oksidimi, ofron mundësi për ilaç”, thekson për "Daily Mail", udhëheqësi dr. Sergio Streitberger.

3 km ne dite per te mbajtur trupin ne forme

30 January 2012 -





Pesë mijë hapa. Kjo është distanca, e barabartë me 3 kilometra, që secili prej nesh duhet të përshkojë çdo ditë për të qenë në formë. Këtë e thekson edhe Organizata Botërore e Shëndetësisë, e cila ka rreshtuar dëmet e të ndenjurit pasiv në kontinentin e vjetër (Europë). Ecja nuk i bën mirë vetëm shëndetit, por edhe portofolit. Duke e lënë makinën në garazh mund të kursehen rreth 700 euro në vit. Nga këto, 400 lidhen drejtpërdrejt me koston e karburantit dhe mirëmbajtjen e makinës. Kësaj shifre i shtohen edhe 300 euro që çdo njeri shpenzon për të ndihmuar qytetarët e sëmurë të cilët kërkojnë ndihmë në mes të rrugës.
Rregullat
Rregullat bazë që duhen ndjekur, duke filluar nga dieta, aktiviteti fizik në bazë të moshës, deri te sugjerimet për të kuruar traumat e vogla, janë shkruar në manualin “Një shëtitje e shëndetshme”. Libri flet për shëndetin dhe mjekësinë e të shëndetshmëve: modelin e zhvillimit dhe strategjitë e komunikimit. Jeta sedentare shkakton 600 000 vdekje në vit vetëm në Europë dhe përfaqëson një nga dhjetë shkaqet kryesore të vdekshmërisë në botë. Diabeti, kardiopatitë, hipertensioni, kanceri, osteoporoza janë sëmundjet kronike që prekin më masë pothuajse të gjithë njerëzit. Këto sëmundje lidhen pikërisht me stilin e gabuar të jetesës. Ndoshta ju nuk e dini, por shëndeti fitohet dhe ruhet veçanërisht në tavolinë, që në fëmijëri.
Regjimi ushqimor
Sot modeli tradicional ushqimor mesdhetar konsiderohet ndër më efikasët në botë për parandalimin e obezitetit. Po ashtu, është një nga më të larmishmit dhe të balancuarit. Qytetarët duhet të marrin mesazhe të sakta në lidhje me ushqimet, nuk është e nevojshme që të heqin dorë në mënyrë drastike, por të përdorin këshilla praktike që na hyjnë në punë në jetën e përditshme. Njerëzit duhet të njihen me terapitë e reja, studimet e bëra në këtë fushë dhe cilësinë e jetës. Duhet të bëjnë më shumë sport dhe të hanë më pak: duket e vështirë, por nuk është aspak. Aktiviteti fizik ndihmon që t’ju pritet oreksi dhe të silleni në mënyrë më të ekuilibruar në tavolinë. Kjo gjë është vërtetuar edhe nga një studim shkencor: marrja me një lloj sporti ndryshon psikologjikisht prioritetet tona, duke na nxitur që ta shohim ushqimin si diçka dytësore, që mund të shoqërohet me kënaqësinë. Kështu, dieta e shoqëruar me ushtrime fizike do të na ndihmonin të digjnim më shpejt kaloritë, sepse ndikon në zgjedhjet tona ushqimore. Një fakt tjetër i rëndësishme është se sporti rrit kontrollin frenues, ose më saktë funksionin ekzekutiv të trurit që na ndihmon t’i rezistojmë vendimeve impulsive dhe të dëmshme, shpeshherë përgjegjëse për një çrregullim ushqimor. Për këtë arsye, subjektet obezë duhet medoemos t’i nënshtrohen sportit dhe dietës, për të ndryshuar që në rrënjë një sjellje tepër të dobët kundrejt tundimit, gjë që sjell vetëm kile të tepërta. Ideale do të ishte që njerëzit të edukoheshin me mendimin e aktivitetit fizik, sepse shëndeti mendor është shumë më i rëndësishëm se ai fizik dhe kjo duhet t’i bëhet kulturë çdo njeriu që në vogëli. Pra, sporti është mjeti i domosdoshëm për të na nxitur që të mbajmë një dietë të shëndetshme ose të ndjekim një regjim ushqimor të ekuilibruar. Duke u ndierë të tonifikuar dhe energjikë, mund t’i rezistojmë më lehtë tundimit për të ngrënë ushqime kalorike dhe të dëmshme për organizmin, siç janë patatinat dhe ëmbëlsirat, edhe pse mund të kemi një formë fizike të shkëlqyer. Të gjithë e keni provuar që pas një ore palestër, ndjesia që kemi në stomak është një e vetme: uri! Kështu, për të mos çuar dëm një orë fizkulturë, mund ta kënaqni në mënyra të ndryshme stomakun tuaj: ushqimi më i shëndetshëm është një frut, mollë ose banane, ose pak fruta të thata në pritje të vaktit kryesor, siç është dreka.

Burimi: Gazeta Shqip