Imuniteti aktiv dhe ai pasiv

[~AnnA~]

Në këtë njësi Ju do te mesoni:
Rrugët e ndryshme të fitimit të imunitetit
Mënyrat dhe situatat e ndryshme të imunizimit
Përparësitë dhe mangësitë e rrugëve të ndryshme të imunizimit
Arsyeshmërinë për dizajnimin e vaksinimit
Rrezikun dhe dobitë e vaksinimit



Imunizimi është formë e mbrojtjes specifike ndaj mikroorganizmave më të shpeshtë patogjen. Imuniteti specifik mund të arrihet përmes dy rrugëve: me imunizim pasiv dhe aktiv. Këto rrugë të imunizimit mund të realizohen në mënyrë natyrore dhe artificiale .

Imuniteti pasiv
Është formë me të cilën fitohet imuniteti, pa ndikuar fare antigjeni nga jashtë në sistemin imun. Ky lloj I imunitetit realizohet përmes bartjes së gamaglobulineve ose të serumit nga një dhurues imun në një pranues të paimunizuar më parë. Si alternativë, për bartjen e imunitetit nga një person në një tjetër mund të përdoren edhe limfocitet e një individi të imunizuar. Imuniteti pasiv mund të arrihet në mënyrë artificiale apo natyrore

Imuniteti pasiv natyror
Imuniteti bartet prej nënës tek foshnja përmes transferit placentar të IgG ose transferit kollostral të IgA.

Imuniteti pasiv artificial
Ky lloj imuniteti shpesh bartet në mënyrë artificiale përmes injektimit të gamaglobulineve nga individët tjerë që janë imunë ose nga kafshët e imunizuara. Kjo metodë e imunitetit zbatohet te disa raste dhe infeksione akute (difteria, tetanusi, fruthi, rabiesi etj.); te helmimet nga insektet, reptilët, botilizmi, etj. dhe si masë profilaktike (hipogamglobulinemia). Te këto raste, preferohet të jepen gamaglobulinat me origjinë humane, edhepse në disa raste edhe ato më origjinë shtazore mund të jenë efikase (helmimet, difteria, tetanusi, gangrene gazore, botulizmi). Përparësi e kësaj metode është sigurimi i imunitetit të menjëhershëm, kurse mangësitë kryesore janë se gamaglobulinet heterologe janë efikase vetëm për një kohë të shkurtër dhe shpesh mund të japin ndërlikime patologjike (sëmundja e serumit) dhe anafilaksë. Në anën tjetër, serumet homologe e bartin rrezikun e përhapjes së hepatitit dhe HIV-it.

Në disa raste mund të arrihet edhe transferi pasiv i imunitetit qelizor (neoplazitë, imunodeficiencat). Megjithëkëtë, është vështirë të gjinden dhurues histokompatibilë dhe ekziston rreziku i sëmundjes grafti kundër strehuesit.

Imuniteti aktiv
Ky është imunitet i prodhuar nga vetë organizmi dhe realizohet pas ekspozimit ndaj antigjenëve që kanë shkaktuara sëmundje.
Imuniteti aktiv natyror
Ekspozimi ndaj mikrobeve të ndryshme patogjene qon në infeksione subklinike apo klinike që rezultojnë në përgjigjen imunitare mbrojtëse të strehuesit kundër këtyre patogjenëve.
Imuniteti aktiv artificial
Ky lloj imunizimi arrihet përmes inokulimit të mikroorganizmave patogjenë të gjallë apo të vdekur ose të ndonjë pjese përbërëse të tyre. Vaksinat që përdoren për imunizimin aktiv përbëhen nga mikrobet e gjalla të dobësuara, nga mikroorganizmat e vdekur, pjesët përbërëse të tyre ose toksinave të sekretuara të detoksikuara.
Vaksina e parë e gjallë u përdor nga Eduard Xheneri kundër lisë ( shiko seksionin e vaksinimit); edhepse teknika e variolizimit apo inokulimit të qelbit nga pacientët me raste të moderuara të lisë tek individët e tjerë është zbatuar mijëra vite më parë

Vaksinat e gjalla përdoren kundër një numri të madh të infeksioneve virale (polio, fruthi, rubella, variçella, hepatiti A, ethet e verdha, etj. figura 3). Shembulli i vetëm i vaksinave të gjalla te bakteret është vaksina kundër tuberkulozit (Mycobacterium bovis:BCG). Vaksinat e gjalla japin një numër shumë të kufizuar të manifestimeve klinike dhe imunitet pauses. Mirëpo, te personat me imunitet të komprometuar ato mund të bartin rrezikun e sëmundjeve të rënda. Vaksinat e vdekura virale përfitohen me aplikimin e nxehtësisë, substancave të ndryshme kimike apo rrezatimin UV (vaksinat kundër polios-Sallku, gripit, tërbimit, etj.). Ndërkaq, shumica e vaksinave bakterore janë të vdekura (vaksinat kundër tifos, kolerës, murtajës, pertusis etj.)(figura 4). Vaksinat tjera bakterore mbështeten në komponentat e murit qelizor të baktereve (hemofilus, pertusis, meningokoku, pneumonkoku, etj).Disa vaksina tjera virale (hepatiti B, tërbimi) përbëhen nga antigjenet proteinike të klonuara në vektorë të përshtatshëm (p.sh. në mykrra). Nëse në patogjenezën e sëmundjeve element kryesor ësht prodhimi i toksinave, atëherë për përfitimin e vaksinës përdoret forma e modifikuar e toksinës (toksoidi), si p.sh. vaksinat kundër difterisë, tetanusit, kolerës etj.- figura 6). Këto nënnjësi vaksinore janë të dizajnuara për redukimin e problemeve të toksiiteteit. Secila vaksinë posedon përparësitë dhe mangësitë e veta .

Në hulumtim e sipër janë edhe antitrupat anti-idiopatikë. Po ashtu, po hulumtohet edhe në vaksinat me origjinë nga ADN-ja dhe peptidet imunodominante që njihen nga molekulat e kompleksit MHC, veçanësisht në mbrojtjen nga infeksionet virale.
Imuniteti mbrojtës që sigurohet nga vaksinat mund të jetë i përjetshëm (fruthi, shytat, rubella, lia, tuberkulozi, ethet e verdha etj.) ose mund të zgjasë shumë pak (p.sh. te kolera vetëm 6 muaj).

Imunizimi parësor mund të jepet në moshën 2-3 muajshe (difteria, pertusis, tetanus, polio) ose 13-15 mujshe (shytat, fruthi, rubella). Skemat e rekomanduara janë dhënë në tabelën 1. Një numër i vaksinave të tjera janë licencuar dhe janë në përdorim në SHBA për individët apo grupete e caktuara të rrezikuara.

Imunizmi aktiv mund të shkaktojë ethe, rraskapitje dhe shqetësim. Disa vaksina, poashtu, mund të shkaktojnë dhembje nyjesh ose artrit (rubella), konvulzione, nganjëherë fatale (pertusis) ose çregullime neurologjike (gripi). Alergjia ndaj vezëve mund të zhvillohet si pasojë e vaksinave virale që janë prodhura në vezë ( fruthi, shytat, gripi, ethet e verdha).

[~AnnA~]

te pergjithshme rreth Imunologjise:

Imunologjia është shkencë që studion mbrojtjen dhe përgjigjen e organizmit tonë ndaj makromolekulave të huaja ose mikroorganizmave invadues (virusët, bakteret, fungjet, protozoat ose parazitët). Përveç mikroorganizmave të huaj, trupi i njeriut mund të zhvillojë përgjigje imunologjike edhe ndaj proteinave vetanake ose molekulave të tjera (sëmundjet autoimmune) dhe kundër qelizave të dëmtuara në imunitetin ndaj virusëve dhe tumorëve.

Vija e parë e mbrojtjes ndaj mikroorganizmave të huaj është bariera e jashtme-lëkura, që pengon depërtimin e mikrobeve në brendi të organizmit. Nëse mikrobet e kalojnë barierën lëkurore apo mukotike, atëherë organizmi reagon menjëherë përmes disa qelizave që përgjigjen ndaj pranisë së tyre. Këto qeliza janë makrofagjet dhe neutrofilet, të cilat i fagocitojnë mikrobet e huaja dhe i shkatërrojnë ato pa patur nevojë për ndihmën e antitrupave. Përgjigja e menjëhershme vjen edhe nga disa komponenta mbrojtëse që e privojnë mikrobin nga materiet e domosdoshme për jetë (p.sh. hekuri). Këto komponenta hasen në indin epitelial, në sekrecione (lotët dhe pështyma) dhe në qarkullimin e gjakut. Kjo formë e imunitetit është e lindur ose jospecifike dhe gjithmonë është në gatishmëri për t’u përgjigjur në invadimin e mikroorganizmave nga jashtë.

Vija e dytë e mbrojtjes është imuniteti specifik, të cilit i duhen disa ditë për t’u përgjigjur në invadimin parësor (infeksioni me një organizëm që nuk ka ndodhur më parë). Te sistemi specifik imunologjik, vërehet prodhimi i antitrupave (proteina të tretshme që lidhen me antigjenët e huaj) dhe përgjigja qelizore imunitare, në të cilën qelizat specifike i njohin patogjenët e huaj dhe i shkatërrojnë ato. Te virusët dhe tumorët, ky lloj i imunitetit është esencial për njohjen dhe shkatërrimin e qelizave vetjake që janë të infektuara nga virusët apo qelizat malinje të tumorit. Përgjigja dytësore është zakonisht shumë më e theksuar sesa ajo parësore për shkak të aktivizimit të qelizave memorike B dhe T. Në këtë seksion do të shohim se si ndërveprojnë qelizat e sistemit imunologjik me njëra tjetrën përmes një numri të madh të molekulave sinjalizuese me qëllim që të krijohet një përgjigje e bashëkrenditur. Këto sinjale realizohen përmes proteinave dhe stimulojnë qelizat e sistemit imunologjik. Këtij grupi i takojnë limfokinet që prodhohen nga qelizat e sistemit limfoid; si dhe citokinet e hemokinet që prodhohen nga qelizat tjera të sistemit imunitar.

[~AnnA~]

IMUNITETI I LINDUR (JOSPECIFIK)



I. PASQYRË E SISTEMIT IMUNOLOGJIK

Ne vazhdimisht jemi në kontakt me agjentët infektivë dhe në shumicën e rasteve jemi në gjendje t’u rezistojmë këtyre infeksioneve. Këtë rezistencë ndaj infeksioneve na e mundëson sistemi ynë imunologjik. Sistemi imunologjik është i përbërë nga dy nënnjësi: sistemi imunologjik i lindur ose jospecifik dhe sistemi imunologjik i fituar ose specifik (figura 1). Sistemi imunologjik i lindur është linja e parë mbrojtëse kundër mikroorganizmave invadues, ndërsa sistemi imunologjik i fituar vepron si linjë e dytë e mbrojtjes dhe po ashtu e fuqizon mbrojtjen gjatë ekspozimit të përsëritur ndaj të njëjtit patogjen. Të dy nënnjësitë e sistemit imunologjik kanë komponentët qelizorë dhe komponentët humoralë me të cilët ato realizojnë funksionin mbrojtës (figura 1). Po ashtu, sistemi imunologjik i lindur ka strukturat anatomike, të cilat funksionojnë si barriera ndaj infeksionit. Edhe pse këto dy njësi të sistemit imunologjik kanë funksione të ndryshme, ekziston bashkëveprim midis këtyre sistemeve (p.sh. komponentët e sistemit imunologjik të lindur ndikojnë në sistemin imunologjik të fituar dhe anasjelltas).

Edhe pse sistemi imunologjik i lindur dhe sistemi imunologjik i fituar funksionojnë së bashku në mbrojtjen kundër mikrooorganizmave invadues, ata ndryshojnë nga njëri tjetri në disa aspekte. Sistemit imunologjik të fituar i nevojitet një kohë për të reaguar ndaj një organizmi invadues, ndërsa sistemi imunologjik i lindur përfshin mekanizmat mbrojtjës, të cilët, në pjesën më të madhe, janë pjesë përbërëse dhe të gatshme për t'u mobilizuar me rastin e infeksionit. E dyta, sistemi imunologjik i fituar është antigjen-specifik dhe reagon vetëm ndaj organizmave që kanë shkaktuar atë përgjigje. Kurse, sistemi imunologjik i lindur nuk është antigjen-specifik dhe reagon në mënyrë të njëjtë ndaj organizmave të ndryshëm. Në fund, sistemi imunologjik i fituar demonstron memorien imunologjike. Ai "mban mend" kontaktin e mëparshëm me një organizëm invadues dhe reagon më shpejt pas kontaktit të sërishëm me të njëjtin organizëm. Ndërkaq, sistemi imunologjik i lindur nuk demonstron memorie imunologjike.

Të gjitha qelizat e sistemit imunologijk kanë origjinë nga palca e eshtrave dhe këtu bëjnë pjesë qelizat mieloide (neutrofilet, bazofilet, eozinofilet, makrofagjet dhe qelizat dentritike) dhe qelizat limfoide (limfocitet B, limfocitet T dhe qelizat vrasëse natyrore (ang. natural killer cells- figura 2), të cilat diferencohen në rrugë të ndryshme (figura 3). Nga qeliza paraardhëse (amë) mieloide në palcën e eshtrave zhvillohen eritrocitet, trombocitet, neutrofilet, monocitet / makrofagjet dhe qelizat dentritike, ndërsa nga qeliza amë limfoide zhvillohen qelizat NK, limfocitet T dhe limfocitet B. Për zhvillimin e limfociteve T, paraardhësit e limfociteve T duhet të migrojnë në timus ku ato diferencohen në dy lloje të limfociteve: limfocite T ndihmëse CD4+ dhe limfocite T precitotoksike CD8+. Në timus prodhohen dy lloje të limfociteve T ndihmëse: limfocitet TH1, të cilat ndihmojnë limfocitet CD8+ precitotoksike të diferencohen në limfocite T citotoksike, dhe limfocitet TH2, të cilat ndihmojnë limfocitet B të diferencohen në plazmocite, të cilat sekretojnë antitrupa.

Funksioni kryesor i sistemit imunologjik është dallimi në mes indit vetanak dhe indeve të huaja. Kjo aftësi për të dalluar të veten nga e huaja është e nevojshme për mbrojtjen e organizmit nga invazioni i patogjeneve dhe për të eliminuar qelizat e veta të ndryshuara ose të modifikuara (p.sh. qelizat malinje). Meqenëse ka organizma, të cilët mund të shumëzohen brenda qelizave (viruset, disa baktere dhe parazitë) ose jashtë qelizës (shumica e baktereve, mykrat dhe parazitët), janë zhvilluar komponentë të ndryshëm të sistemit imunologjik për të realizuar mbrojtjen kundër llojeve të ndryshme të patogjeneve. Është e rëndësishme të mbahet mend se infeksioni me një organizëm nuk nënkupton patjetër sëmundjen, me qenë se sistemi imunologjik në shumicën e rasteve do të jetë në gjendje ta eliminojë infeksionin para se të paraqiten shenjat dhe simptomat e sëmundjes. Sëmundja paraqitet vetëm atëherë kur ka numër të madh të shkaktarit të infeksionit, kur organizmat invadues janë shumë virulentë ose kur sistemi imunologjik është i komprometuar. Edhe pse sistemi imunologjik, në shumicën e rasteve ka rol mbrojtës, po ashtu ka raste kur ky sistem ka efekte të dëmshme. Gjatë inflamacionit, i cili është përgjigje ndaj një organizmi invadues, mund të ketë një shqetësim lokal dhe dëmtim të indit të shëndoshë përreth, si rezultat i produkteve toksike të prodhuara nga vetë përgjigjja imunologjike. Po ashtu, në disa raste përgjigjja imunologjike mund të jetë e drejtuar ndaj indeve të vet organizmit duke rezultuar me sëmundje autoimune.

II. IMUNITETI JOSPECIFIK

Sistemin imunologjik jospecifik (të lindur) e përbëjnë: barrierat anatomike, molekulat sekretore dhe komponentët qelizorë (tabela 2). Në mesin e barrierave anatomike mekanike bëjnë pjesë lëkura dhe shtresat e brendshme epiteliale, lëvizjet e zorrëve dhe lëvizjet e cilieve bronkopulmonale. Të shoqëruara me këto sipërfaqe mbrojtëse janë edhe agjentët kimikë dhe agjentët biologjikë.

A. Barrierat anatomike ndaj infeksionit

1. Faktorët mekanikë

Sipërfaqet epiteliale formojnë një barrierë fizike, e cila është e palëshueshme për shumicën e agjentëve infektivë. Prandaj, lëkura vepron si linjë e parë mbrojtëse kundër organizmave invadues. Deskuamimi i epitelit të lëkurës po ashtu ndihmon largimin e baktereve dhe agjentëve të tjerë infektivë, të cilët ngjiten në sipërfaqet epiteliale. Lëvizjet për shkak të prezencës së cilieve ose peristaltikës ndihmojnë largimin e mikroorganizmave nga rrugët e frymëmarrjes dhe traktit gastrointestinal. Efekti shpërlarës i lotëve dhe i pështymës ndihmon parandalimin e infeksioneve në sy dhe në gojë. Efekti kurthues i mukusit, i cili mvesh traktin respirator dhe atë gastrointestinal, ndihmon mushkëritë dhe sistemin tretës nga infeksioni.

2. Faktorët kimikë

Acidet yndyrore në djersë frenojnë rritjen e baktereve. Lizozima dhe fosfolipaza në lotë, pështymë dhe sekretin e hundës mund të zbërthejnë murin qelizor të baktereve dhe destabilizojnë membranat bakterore. Aciditeti i lartë në djersë dhe lëngun e lukthit parandalon rritjen e baktereve. Defensinat (proteina me masë të vogël molekulare) të cilat janë gjetur në mushkëri dhe traktin gastrointestinal kanë aktivitet antimikrobik. Surfaktanti në mushkëri vepron sikur opsoninat (substanca të cilat ndihmojnë fagocitozën e grimcave nga fagocitet).


3. Faktorët biologjikë

Flora normale në lëkurë dhe në traktin gastrointestinal mund të pengojë kolonizimin e baktereve patogjene duke sekretuar substanca toksike ose duke garuar me baktere patogjene për materie ushqyese ose për t'u ngjitur për sipërfaqe të qelizës.

[~AnnA~]

B. Barrierat humorale kundër infeksionit

Barrierat anatomike janë shumë efektive në pengimin e kolonizimit të indeve me mikroorganizma. Megjithatë, kur ekziston dëmtim i indeve, barrierat anatomike janë të dëmtuara, prandaj mund të ndodhë infeksioni i indeve. Kur agjentët infektivë depërtojnë indet, një mekanizëm tjetër mbrojtës fillon të veprojë, i emërtuar si inflamacion akut. Faktorët humoralë luajnë një rol të rëndësishëm në inflamacion, i cili karakterizohet me edemë dhe sjellje të qelizave fagocituese në vendin e inflamacionit. Këta faktorë humoralë gjenden në serum ose krijohen në vendin e infeksionit.

1. Sistemi i komplementit – Sistemi i komplementit është mekanizmi mbrojtës kryesor humoral në mbrojtjen jospecifike (shih kapitullin për komplementin). Komplementi i aktivizuar mund të shkaktojë lëshueshmëri të rritur të kapilarëve, sjellje të fagociteve, lizë dhe opsonizim të baktereve.

2. Sistemi i koagulimit – Varësisht nga shkalla e dëmtimit të indit, sistemi i koagulimit do të aktivizohet ose nuk do të aktivizohet. Disa produkte të sistemit të koagulimit mund te kontribuojnë në mbrojtjen jospecifike për shkak të aftësisë së tyre për të rritur lëshueshmërinë e enëve të gjakut dhe duke vepruar si agjensë kemotaktikë për qelizat fagocituese. Po ashtu, disa produkte të sistemit të koagulimit kanë veprim direkt antimikrobik. P.sh. beta-lizina, një proteinë e prodhuar nga trombocitet gjatë koagulimit mund të lizojë shumë baktere Gram pozitive duke vepruar si detergjent katjonik.

3. Laktoferina dhe transferina – Këto proteina e kufizojnë rritjen e baktereve duke e lidhur hekurin, një faktor esencial për bakteret.

4. Interferonet – Janë proteina, të cilat kufizojnë shumëzimin e viruseve në qeliza.

5. Lizozima – Zbërthen murin qelizor të baktereve.

6. Interleukina-1 – Il-1 shkakton ethet dhe prodhimin e proteinave akute të fazës akute të infeksionit, disa prej të cilave kanë veprim antimikrobik, sepse mund të opsonizojnë bakteret.


C. Barrierat qelizore ndaj infeksionit

Pjesë e përgjigjes inflamatore është sjellja e eozinofileve polimorfonukleare dhe makrofagjeve në vendin e infeksionit. Këto qeliza janë linja kryesore e mbrojtjes në sistemin imunologjik jospecifik.

1. Neutrofilet – Leukocitet polimorfonukleare (ang. polymorphonuclear cells PMNs, figura 4) mbërrijnë në vendin e infeksionit ku fagocitojnë organizmat invadues dhe mbysin ato me rrugë brendaqelizore. Po ashtu, leukocitet polimorfonukleare kontribuojnë në dëmtimin e indit përreth, i cili ndodh gjatë inflamacionit.

2. Makrofagjet – Makrofagjet indorë (figura 5, 6, 7) dhe monocitet e sjella në vendin e infeksionit (figura 4 dhe 8), të cilat diferencohen në makrofagje, po ashtu marrin pjesë në fagocitozë dhe mbytjen brendaqelizore të mikroorganizmave. Përveç kësaj, makrofagjet janë në gjendje të mbysin qelizat e infektuara ose të ndryshuara të organizmit përmes mbytjes jashtëqelizore. Madje, makrofagjet kontribuojnë edhe në riparimin e indit dhe veprojnë si qeliza antigjen prezantuese (ang. Antigen Presenting Cell – APC) të cilat janë të nevojshme për indukimin e përgjigjes imunologjike specifike.

3. Qelizat vrasëse natyrore (ang. natural killer -NK) dhe qelizat vrasëse të aktivizuara me limfokine (ang. Lymphokine Activated Killer-LAK) – NK dhe qelizat LAK mund të mbysin në mënyrë jospecifike qelizat e infektuara me viruse dhe qelizat kanceroze. Këto qeliza nuk janë pjesë e përgjigjes inflamatore por janë të rëndësishme në imunitetin jospecifik ndaj infeksioneve virale dhe në mbikqyrjen e tumoreve.

4. Eozinofilet – Eozinofilet (figura 6a dhe b) në granulat e tyre kanë proteina, të cilat janë efikase në mbytjen e parazitëve të caktuar.

[~AnnA~]

III. FAGOCITOZA DHE MBYTJA BRENDAQELIZORE

A. Qelizat fagocituese

1. Neutrofilet/Leukocitet polimorfonukleare
Leukocitet polimorfonukleare janë qeliza fagocituese të lëvizshme, të cilat kanë bërthamë të segmentuar. Ato mund të identifikohen në bazë të bërthamës karakteristike të tyre ose në bazë të prezencës së një antigjeni në sipërfaqe të qelizës të quajtur CD66. Ato kanë dy lloje të granulave, përmbajtja e të cilave merr pjesë në karakteristikat antimikrobike të këtyre qelizave. Granulat primare ose granulat azurofilike, të cilat gjenden me shumicë në leukocitet e reja polimorfonukleare, përmbajnë proteina kationike dhe defenzina të cilat i mbysin bakteret; enzimet proteolitike të ngjashme me elastazën; katepsinën G që shërben për të zbërthyer propteinat; lizozimën për të zbërthyer murin qelizor; dhe mieloperoksidazën karakteristike, e cila merr pjesë në formimin e komponimeve baktericide. Lloji tjetër i granulave të gjetura në leukocitet e pjekuara janë granulat sekondare ose specifike. Këto granula përmbajnë lizozimë, komponenta të NADPH oksidazës, të cilat marrin pjesë në prodhimin e produkteve toksike të oksigjenit dhe laktoferinën, një proteinë lidhëse e hekurit dhe proteinën që lidhë vitaminën B-12.

2. Monocitet/Makrofagjet - Makrofagjet janë qeliza fagocituese, të cilat kanë bërthamë karakteristike në formë të veshkës. Ato mund të identifikohen morfologjikisht ose sipas prezencës së markerit sipërfaqësor CD14. Për dallim nga PMN, ato nuk përmbajnë granula, por kanë shumë lizosome, të cilat kanë përmbajtje të ngjashme me atë të lizosomeve.

B. Përgjigjja e fagociteve ndaj infeksionit

Neutrofilet qarkulluese dhe monocitet përgjigjen ndaj sinjaleve ndihmëse (SOS) të cilat krijohen në vendin e infeksionit. Sinjalet SOS përfshijnë peptidet që përmbajnë N-formil-metioninë të cilat lirohen nga bakteret, peptidet e sistemit koagulues, produktet e komplementit dhe citokinat që lirohen nga makrofagjet indorë të cilët kanë rënë në kontakt me bakteret në inde. Disa nga sinjalet SOS stimulojnë qelizat endoteliale në afërsi të vendit të infeksionit, ashtu që ato prodhojnë molekula që aderojnë qelizat, siç janë molekula ICAM-1 dhe selektinat, të cilat i lidhin komponentët në sipërfaqe të fagociteve dhe bëjnë që fagocitet të ngjiten (adherohen) në endotel. Molekulat vazodilatatore që prodhohen në vendin e infeksionit shkaktojnë dëmtimin e lidhjeve në mes të qelizave endoteliale dhe për pasojë qelizat fagocituese e kalojnë barrierën endoteliale duke u “shtrydhur” ndërmjet qelizave endoteliale me anë të procesit të diapedezës (figura 9). Kur fagocitet dalin në inde, disa nga sinjalet SOS i tërheqin fagocitet në vatrën e infeksionit përmes kemotaksës (lëvizjes në drejtim të gradientit të rritur të materies kimike). Sinjalet SOS po ashtu aktivizojnë fagocitet, gjë që rezulton me fagocitozë të rritur dhe mbytje brenda qelizore të organizmave invadues.


Figura 10

Aderenca e baktereve përmes receptorëve
C. Fillimi i fagocitozës (figura 10)

Qelizat fagocituese në membrënën e tyre kanë receptorë të ndryshëm përmes të cilëve agjensët infektivë lidhen për qeliza. Këtu bëjnë pjesë:
1. Receptorët Fc – Bakteret me antitrupat e klasës IgG në sipërfaqe të tyre kanë regjionin Fc të ekspozuar dhe kjo pjesë e molekulës mund të lidhet për receptorin Fc të fagociteve. Lidhja e receptorit Fc kërkon bashkëveprimin e mëparshëm të antitrupave me antigjenin. Lidhja e baktereve të mbështjellura me IgG për Fc receptorin rezulton me fagocitozë të sforcuar dhe rritje të aktivitetit metabolik të fagociteve (shpërthimi respirator).

2. Receptorët për komplement – Qelizat fagocituese kanë receptorë për komponentën e tretë të komplementit, komponetën C3b. Lidhja e baktereve të mbështjellura me komponentën C3b për këtë receptor po ashtu rezulton me fagocitozë të sforcuar dhe stimulim të shpërthimit respirator.

3. Receptorët scavenger – Receptorët scaverger lidhin lloje të ndryshme të polianjoneve në sipërfaqe të baktereve gjë që rezulton me fagocitozë të baktereve.


. Receptorët Toll-like – Fagocitet kanë lloje të ndryshme të receptorëve Toll-like - receptorët që njohin strukturën (ang.Pattern Recognition Receptors - PRRs), të cilët njohin struktura të ndryshme të molekulave të quajtura strukturat molekulare të shoqëruara me patogjenitet (ang. Pathogen Associated Molecular Patterns - PAMPs) në shkaktarët e infeksionit. Lidhja e shkaktarit infektiv përmes receptorëve Toll-like rezulton me fagocitozë dhe lirimin e citokinave inflamatore (IL-1, TNF-alpha dhe IL-6) nga fagocitet.





D. Fagocitoza

Pas ngjitjes për baktere, fagociti fillon të lëshojë pseudopodiet përreth bakteres. Pasi që pseudopodet e rrethojnë bakteren dhe e gëlltisin atë, formohet një fagosom. Gjatë fagocitozës granulat ose lizosomet e fagocitit bashkohen me fagosomën dhe e zbrazin përbërjen e tyre. Si rezultat është formimi i fagolizosomës, e cila përmban bakteren dhe përbërësit e granulave ose lizosomeve.

[~AnnA~]

SISTEMI I KOMPLEMENTIT



I. FUNKSIONET E KOMPLEMENTIT

Historikisht, termi komplement (C) apo sistemi I komplementit (SK) është shfrytëzuar për t’iu referuar komponentës termolabile të serumit, e cila ka qenë e aftë që të shkatërroj bakteret (kjo komponentë e humb aktivitetitn nëse serumi nxehet për 30 minuta në 56˚C). Megjithatë, sot dihet se sistemi i komplementit kontribuon në mbrojtjen e organizmit edhe përmes rrugëve tjera. SK mund të ndihmojë procesin e fagocitozës përmes opsonizimit të baktereve; rekrutimit dhe aktivizimit të qelizave të ndryshme, përfshirë këtu edhe qelizat polimorfonukleare dhe makrofagët; pjesëmarrjes në rregullimin e përgjigjes imunitare përmes antitrupave si dhe mund të ndihmoj në eliminimin e produkteve të fundit siç janë komplekset imune dhe qelizat apoptotike. SK, poashtu mund të ketë efekte të dëmshme për makroorganizmin (strehuesin); kontribuon në procesin inflamator dhe dëmtimin indor si dhe mund të provokojë proceset anafilaktike.

SK, përbëhet nga 20 proteina të ndryshme të serumit (tab.1), të cilat prodhohen nga qeliza të ndryshme, përfshirë hepatocitet, makrofagët dhe qelizat epiteliale të zorrëve. Disa nga proteinat e SK lidhen për imunoglobulinat apo komponentet e membranës qelizore. Të tjerat janë proenzime, të cilat, kur aktivizohen, lidhen për një apo më shumë proteina tjera të SK. Nëse ndodhë kjo ndërlidhje, nga disa proteina të SK ndahen pjesëza (fragmente), të cilat aktivizojnë qelizat e tjera, rrisin lëshueshmërinë vaskulare apo shkaktojnë opsonizmin e baktereve.


RRUGËT E AKTIVIZIMIT TË SISTEMIT TË KOMPLEMENTIT

Aktivizimi i SK mund të zhvillohet nëpërmjet katër rrugëve (Figura 1): rrugës klasike, rrugës së lecitinës, rrugës alternative dhe rrugës së lizës apo rrugës së atakut membranor. Rruga klasike dhe ajo alternative përcillen me aktivizimin e C5 konvertazës dhe rezultojnë me prodhimin e komponentës C5b, e cila është esenciale për aktivizimin e rrugës së atakut membranor.

A. RRUGA KLASIKE

Aktivizimi i komponentës C1

C1, është proteinë me shumë njësi e cila në vete përmban tri proteina të tjera (C1q, C1r, C1s). Kjo proteinë lidhet për regjionin Fc të molekulës së IgG dhe IgM, i cili regjion më parë ka hyrë në interaksion me antigjenin. Jonet e Ca++ dhe Mg++ janë të domosdoshme për realizimin e lidhjës së komponentës C1 me antitrupat, ndërsa kjo lidhje nuk mund të ndodhë me antitrupat të cilët nuk janë të lidhur me antigjenet. Në disa raste komponenta C1 mund të lidhet me imunoglobulinat e grumbulluara edhe pa praninë e këtyre joneve (p.sh. IgG e grumbulluara). Kjo lidhje mund të realizohet përmes komponentës C1q e cila duhet gjithsesi të jetë e lidhur me së paku dy molekula të antitrupave për të qenë fikse. Lidhja e komponentës C1q rezulton me aktivizimin e komponentës C1r e cila më pas aktivizon komponentën C1s. Rezultati i gjithë kësaj është formimi i komponentës C1qrs aktive, e cila në fakt paraqet një enzim, i cili do të ndanë komponentën C4 në dy fragmente C4a dhe C4b.



Aktivizimi i komponentës C4 dhe C2 (gjenerata e C3 konvertazës)

Fragmenti C4b i krijuar do të lidhet për membranën qelizore derisa fragmenti tjetër C4a do të lirohet në ambientin mikroqelizor. Komponenta ‘’C1qrs’’ do të veprojë edhe në komponentën C2 duke e ndarë atë në dy fragmente të reja, C2a dhe C2b. Fragmenti C2a lidhet për membranën qelizore, së bashku me fragmentin C4b, ndërsa fragmenti C2b lirohet në ambientin mikroqelizor. Rezultat i bashkëveprimit të fragmenteve C4bC2a është krijimi i C3 konvertazës, e cila më pas do të vepron në komponentën C3 duke e ndarë atë në fragmentet C3a dhe C3b.



Aktivizimi i komponetës C3 (gjenerata e C5 konvertazës)

Fragmenti C3b së bashku me C4b dhe C2a do të lidhen për membranën qelizore, ndërsa fragmenti C3a lirohet në ambientin mikroqelizor. Bashkëveprimi i fragmenteve C4bC2aC3b rezulton me krijimin e C5 konvertazës e cila njëherit paraqet edhe fundin e rrugës klasike të aktivizimit të komplementit.

Shumë produkte të rrugës klasike tregojnë aktivitet të fuqishëm biologjik dhe në këtë mënyrë ndihmojnë në mbrojtjen e organizmit. Disa nga këto produkte mund të shprehin edhe efekte të dëmshme, nëse prodhimi i tyre ndodhë në mënyrë të pakontrolluar. Në tabelën 2 janë përgjithësuar aktivitetet biologjike të komponenteve të rrugës klasike.

Nëse rruga klasike nuk kontrollohet më tutje, do të vazhdojë prodhimi i fragmenteve të tjera të sistemit të komplementit (C2b, C3a dhe C4a). Prandaj, duhet të ekzistojë patjetër një mënyrë e cila e rregullon aktivitetin e rrugës klasike të aktivizimit të komplementit. Tabela 3 përshkruan rrugët përmes të cilave rregullohet aktiviteti i rrugës klasike.
Rëndësia e komponentës C1-INH në rregullimin e aktivitetit të rrugës klasike më së miri shihet te rastet kur mungon kjo komponentë. Është vëretjur se mungesa (deficienca) e komponetës C1 INH përcillet me zhvillimin e sëmundjes së angioedemës hereditare.

[~AnnA~]

RRUGA E LECITINËS

Rruga e lecitinës (Figura 3) është shumë e ngjashme me rrugën klasike. Kjo rrugë fillon pas lidhjes së manozë-lecitinës (mannose binding lecitin-MBL) për sipërfaqen e murit bakterial. Kjo lidhje realizohet përmes manozës e cila përmban polisaharide dhe në momentin kur ndodh kjo lidhje do të krijohen dy serinë proteaza, MASP1 dhe MASP2 (MBL-associated serine proteases). MASP1 dhe MASP2 luajnë rol të ngjashëm sikurse fragmentet C1r dhe C1s të rrugës klasike, gjegjësisht MBL luanë rolin e fragmentit C1q të rrugës klasike. Krijimi i kompleksit tremolekular MBL/MASP-1/MASP2, rezulton me aktivizimin e MASPs dhe më tutje ndarjen e kompnentës C4 në fragmented C4a dhe C4b. Fragmenti C4b lidhet për membranën qelizore, ndërsa fragmenti C4a do të lirohet në ambientin mikroqelizor. MASP e aktivizuar do të veprojë gjithashtu në komponentën C2 duke e ndarë atë në dy fragmente tjera - C2a dhe C2b. Në vazhdim fragmenti C2a së bashku me C4b lidhen për membranën qelizore, ndërsa C2b lirohet në ambientin mikroqelizor. Rezultat i veprimi të kompleksit C4bC2a është krijimi i C3 konvertazës. Ky kompleks vepron në komponetën C3 duke e ndarë atë ne dy fragmente C3a dhe C3b. Fragmenti C3b së bashku me kompleksin C4bC2a do të lidhet për membranën qelizore, ndërsa fragmenti C3a do të lirohet në ambientin mikroqelizor.

Aktiviteti biologjik dhe proteinat rregullatore të rrugës së lecitinës janë tërësisht të ngjashme me ato të rrugës klasike.

Rruga alternative fillon me aktivizimin e komponentës C3. Për t’u aktivizuar kjo rrugë janë të nevojshëm faktori B, D dhe jonet e Mg++, të cilët normalisht ndodhen në serum.

1.Skema e përgjithshme e formimit të fragmentit C3b

Në kushte normale në serum në menyrë spontane do të hidrolizohet një sasi fare e vogël e komponetës C3 e cila rezulton me prodhimin e fragmentit C3i. Faktori B lidhet për fragmentin C3i dhe në këtë mënyrë nxisin reaksionin e faktorit D, i cili më pas vepron në faktorin B duke krijuar nga ai fragmentin Bb. Kompleksi C3iBb vepron ngjashëm sikurse C3 konvertaza dhe më pas ndan komponentën C3 në fragmentet C3a dhe C3b. Pas formimit të fragmentit C3b, faktori B do të lidhet për të dhe ky kompleks më pas mund të zbërthehet nga faktori D. Rezultat i veprimit të kompleksit C3bBb është krijimi i C3 konvertazës e cila më pas do të vazhdon të gjenerojë më shumë fragmentin C3b. Nëse ky proces vazhdon pa u kontrolluar atëherë komponenta C3 e sistemit të komplementit do të harxhohet në tërësi, prandaj prodhimi spontan i fragmentit C3b është i kontrolluar në mënyrë strikte.



2. Kontrollimi i skemës së përgjithshme

Fragmenti C3b i prodhuar spontanisht lidhet për membranën qelizore autologe dhe hyn në interaksion me DAF (decay accelerating factor) dhe kështu do të bllokohet lidhja e faktorit b me fragmentin C3b dhe rrjedhimisht edhe formimi i sasive te reja të C3 konvertazës. Për më shumë, DAF nxit zbërthimin e fragmentit Bb nga komponenta tjetër C3b, të cilat kanë ndikuar në formimin e C3 konvertazës dhe në këtë mënyrë e ndalon krijimin e mëtutjeshëm të C3b. Disa qeliza posedojnë receptorët 1 për sistemin e komplementit (CR1). Lidhja e C3b me CR1 nxit zbërthimin enzimatik të fragmentit C3b përmes faktorit I. Lidhja e C3 konvertazës (C3bBb) për CR1 gjithashtu do të ndikojë në disocimin e fragmentit Bb nga kompleksi. Prandaj mund të themi se ato qeliza të cilat e posedojnë CR1 luajnë rol në kontrollimin e skemës së përgjithshme të krijimit të C3 konvertazës. Së fundi, faktori H mund të lidhet për fragmentin C3b i cili mund të jetë i lirë apo i lidhur për qelize dhe kështu të nxit zbërthimin enzimatik të fragmentit C3b përmes faktorit I. Nga ajo që u tha më sipër mund të konkludohet se kontrollimi i skemës së përgjithshme të krijimit të C3 konvertazës mund të bëhet përmes bllokimit të krijimit të C3 konvertazës, disocimit (zbërthimit) të C3 konvertazës ose përmes zbërthimit enzimatik të fragmentit C3b. Rëndësia e kontrollimit të kësaj skeme më së miri është ilustruar te pacientët me deficiencë gjenetike të faktorit H apo I. Te këta pacientë, deficienca e komponentës C3 përcillet me mundësi të rritura për infeksione të ndryshme.

3. Stabilizimi i C konvertazës përmes aktivatorit sipërfaqësor

Në momentin kur komponenta C3b do të lidhet për aktivatorin përgjegjës të rrugës alternative, njëkohësisht do të lidhet edhe për faktorin B, i cili në mënyrë enzimatike është i lidhur edhe me faktorin D dhe e gjithë kjo lidhje rezulton me formimin e C3 konvertazës (C3bBb).

Komponenta C3b është mjaft rezistente ndaj zbërthimit nga faktori I, prandaj C3 konvertaza nuk zbërthehet menjëherë dhe kësaj i kontribon edhe stabilizimi nga aktivatori sipërfaqësor. Stabilizimit të kompleksit i ndihmon edhe lidhja me C3bBb përmes properdinës. Aktivatorët e rrugës alternative janë komponente sipërfaqësore të agjensëve patogjenë, siç janë: LPS e bakterieve Gram negative, murit bakterial të disa baktereve tjera dhe kërpudhave. Lidhja e C3b për aktivatorin sipërfaqësor, ndikon që C3 konvertaza e formuar të stabilizohet dhe të vazhdoj krijimi i sasive të reja të komponentës C3a dhe C3b, përmesë zbërthimit të komponetës C3.

4.Gjenerimi i C5 konvertazës

Një pjesë e komponentës C3b e cila gjenerohet nga ndërlidhja dhe stabilizimi i C3 konvertazës me aktivatorin sipërfaqësor, lidhet me kompleksin C3bBb dhe formon një kompleks të ri C3bBbC3b. Ky kompleks i ri paraqet C5 konvertazën e rrugës alternative. Gjenerimi (krijimi) i C5 konvertazës paraqet edhe fundin e rrugës alternative. Rruga alternative mund të aktivizohet nga një numër i madh i baktereve Gram-negative (më të shpeshtat: Neisseria meningitidis and Neisseria gonorrhoea), disa bakterie Gram-pozitive, një numër i caktuar virusësh dhe parazitësh dhe kjo rezulton me lizën e këtyre organizmave (mikroorganizmave). Prandaj, rruga e aktivizimit të komplementit ofron një mundësi tjetër për mbrojtjen e organizmit nga lloje të ndryshme të mikroorganizmave patogjen, para se të fillojë veprimi i antitrupave. Deficienca e komponentës C3 rezulton me rritjen e ndjeshmërisë ndaj mikroorganizmave të lartpërmendur. Rruga alternative e aktivizimit të komplementit mund të konsiderohet si rrugë më primitive derisa rruga klasike dhe ajo e lecitës me gjasë kanë prejardhje nga kjo rrugë.


Duhet të kujtojmë se rruga alternative paraqet vijën e parë të mbrojtjes ndaj agjensëve infeksiozë dhe njëherit mënyrën jospecifike të rezistencës dhe mbrojtës nga infeksioni duke përjashtuar participimin e antitrupave.

Shumë baktere Gram-negative dhe disa Gram-pozitive, shumë virusë, parazitë dhe eritrocite heterologe agregojnë imunoglobulinat (veçanërisht IgA) dhe disa proteina të tjera (p.sh. proteazat, produktet e rrugës së koagulimit) dhe në këtë mënyrë mund të aktivizojnë rrugën alternative. Proteina, cobra venom factor (CVF) është studiuar veçanërisht në kuptimin e aktivizimit të rrugës alternative.

[~AnnA~]

Rruga e lizës (litike) RRUGA E ATAKUT MAMBRANOR (LIZËS)
C5 konvertaza e cila mund të ketë prejardhjen nga rruga klasike (C42a3b), e lecitinës (C42a3b) ose ajo alternative (C3bBb3b), vepron në komponentën C5 duke e ndarë atë në C5a dhe C5b. C5a mbetet në fazën fluide, ndërsa C5b menjëherë hyn në reaksion me C6 dhe C7 dhe ngjitet (insertohet) për membranë. Më pas, aktivizohet komponenta C8 e cila më tutje stimulon aktivizimin e disa molekulave të C9. Këto molekula formojnë pore në membranën qelizore, përmes të cilave përmbajtja qelizore derdhet jashtë dhe kështu shkaktohet liza qelizore. Liza qelizore nuk është proçes enzimatik dhe mendohet se paraqitet si pasojë e dëmtimit fizik të membranës qelizore. Kompleksi i përbërë nga C5bC6C7C8C9 quhet ndryshe edhe kompleks i atakut membranor (membrane attack complex-MAC).

Fragmenti C5a, i cili krijohet përmes rrugës së lecitinës shpreh disa efekte të fuqishme biologjike. Ky fragment është një ndër anafilatoksinet më të fuqishme. Gjithashtu, karakterizohet me efekte të kemotaksisë për neutrofilet dhe stimulon proçeset respiratore në këto qeliza si dhe stimulon makrofagët për prodhimin e citokineve. Aktiviteti i këtij fragmenti kontrollohet nga inaktivizimi i karboksipeptidazës B (C3-INA).

Një pjesë ë kompleksit të formuar C5b67, mund të ndahet nga membrane qelizore dhe të futet në fazën flutide, të lidhet për qelizat qe ndodhen atypari dhe të shkaktojë lizën e tyre. Dëmtimi i këtyre qelizave normalisht parandalohet nga Proteina S (vitronectin), e cila lidhet për kompleksin e tillë të lirë C5b67 dhe e okupon atë duke pamundësuar kështu lidhjen për qeliza tjera.



Rregullimi i komponentës C1rs (C4 konvertazës) përmes C1-INH PRODUKTI AKTIV BIOLOGJIK I AKTIVIZIMIT TË KOMPLEMENTIT

Aktivizimi i komplementit rezulton me prodhimin e shumë molekulave aktive biologjike të cilat mund të kontribojnë në rezistencën e organizmit, anafilaksinë dhe proçesin inflamator.

Prodhimi i kininës

Fragmenti C2b i cili krijohet nga rruga klasike e aktivizimit të komplementit, është një prokininë e cila mund të kalon në formën e saj aktive biologjike duke iu nënshtruar transformimit enzimatik nga plazmina. Teprica eventuale e C2b mund të inaktivizohet përmes C1 inhibitorit (C1-INH), i cili quhet edhe serpinë. Normalisht ky faktor bën zhvendosjen e C1rs nga C1qrs kompleksi (Fig.10). Deficienca gjenetike e C1-INH rezulton me mbiprodhimin e fragmentit C2b dhe kjo shoqërohet me paraqitjen e edemës angioneurotike hereditare. Kjo gjendje mund të trajtohet me Danazol, i cili stimulon prodhimin e C1-INH apo me ε-acidin amino kaproik i cili zvoglon aktivitetin e palzminës.


BURIMET E INTERNETIT
Angioedema trashëguese
Trashëgimia Mendeliane on-line (NIH)
Anafilatoksinat

C4a, C3a dhe C5a (në gjendje të hiperaktivitetit) të gjitha janë anafilatoksine të cilat shkaktojnë degranulimin e bazofileve dhe mastociteve si dhe kontraksionin e muskujve të lëmuar. Efektet e padëshiruara të këtyre peptideve i parandalon dhe kontrollon karboksipeptidaza B ( C3a-INA).

Faktorët kemotaktik

C5a dhe MAC (C5b67) janë faktorë kemotaktik. C5a poashtu është një faktor i fuqishëm i aktivizimit të neutrofileve, bazofileve dhe makrofagëve e gjithashtu mund të indukojë edhe adhezionin (ngjitjen) e molekulave për qelizat endoteliale vaskulare.

Opsoninet

C3b dhe C4b të ngjitura për sipërfaqen membranore të mikroorganizmave, lidhen për CR1 e qelizave fagocituese dhe kështu provokojnë fagocitozën e tyre.



Produktete tjera aktive biologjike të aktivizimit të sistemit të komplementit

Prodhimet e zbërthimit të komponentës C3 (iC3b, C3d dhe C3e) përmes receptorëve të caktuar gjithashtu mund të lidhen për qeliza të ndryshme dhe kështu të modulojnë funksionin e tyre.

Në përgjithësi mund të themi se sistemi i komplementit merr pjesë gjithashtu në mbrojtjen specifike dhe jospecifike të organizmit dhe gjeneron (krijon) shumë produkte biologjike të cilat mund të kenë edhe rol të rëndësishëm patofiziologjik

Deri sot njihen shumë gjendje të deficiencave gjenetike kryesisht të komponentës C të sistemit të komplementit, por deficiencat e komponetës C3 janë më seriozet dhe ndonjëherë edhe fatale. Deficiencat e sistemit të komplementit gjithashtu mund të vërehen te sëmundjet imunokomplekse ( p.sh. SLE) si dhe te infeksionet bakterore akute dhe kronike, infeksionet virale dhe ato me parazitë.

[~AnnA~]

Antigjenet

I. PËRKUFIZIMET

A. Imunogjenet
Substancat që shkaktojnë përgjigje specifike imunologjike.

B. Antigjenet (Ag)
Substancat që reagojnë me prodhimet e përgjigjes specifike imunologjike ose me antitrupat.

C. Haptenet
Substancat që nuk janë imunogjene, por mund të reagojnë me antitrupa. Haptenet janë molekula të vogla, të cilat veçmas, nuk mund të indukojnë përgjigje imunologjike, por këtë mund ta bëjnë nëse lidhen me një molekulë tjetër bartëse. Haptenet e lira mund të reagojnë me produktet e përgjigjes imunologjike pasi këto të jenë në dispozicion. Haptenet kanë veti antigjenike, por jo imunogjenike.

D. Epitopet ose determinantat antigjenike
Janë pjesët e veçanta të antigjenit, të cilat lidhen me antitrupa.

E. Antitrupat (At)
Janë proteina specifike që prodhohen si përgjigje ndaj një imunogjeni dhe reagojnë me antigjenin.





II. FAKTORËT QË NDIKOJNË NË IMUNOGJENITET

A. Substanca imunogjene

1. E huaja
Sistemi imunologjik normalisht i dallon molekulat e veta nga ato të huajat, prandaj vetëm molekulat e huaja ushtrojnë veprim imunogjen.

2. Madhësia
Nuk ka ndonjë madhësi të caktuar mbi të cilën një substancë do të jetë imunogjene. Megjithatë, sa më e madhe të jetë një molekulë, aq më i madh do të jetë veprimi i saj imunogjen.

3. Përbërja kimike
Zakonisht, nëse një substancë është komplekse nga aspekti i përbërjes kimike, atëherë ajo do të ketë veprim më të fuqishëm imunogjen. Determinantat antigjenike krijohen me sekuentimin primar të mbetjes në polimer dhe/ose strukturën sekondare, terciare apo kuaternare të molekulës.

4. Forma fizike
Antigjenet në formë thërmizash, zakonisht kanë veprim më të theksuar imunogjen sesa ato të tretshëm. Poashtu, antigjenet e denatyruar janë më imunogjen sesa ato që ndodhen në formën native.

5. Zbërthyeshmëria
Për të zhvilluar përgjigjen imunitare, shumica e antigjeneve (antigjenet që varen nga limfocitet T) duhet paraprakisht të fagocitohen, të përpunohen dhe pastaj t’iu prezentohen limfociteve ndihmëse T(T-helper cells) përmes qelizave që prezentojnë antigjenin. Prandaj, antigjenet që fagocitohen më lehtë nga qelizat mbrojtëse të organizmit, janë më imunogjen.




B. Sistemi biologjik

1. Faktorët gjenetik
Substancat e ndryshme mund të kenë veprim të ndryshëm imunogjen. Disa substanca mund të kenë efekt imunogjen te një njeri, por jo te disa të tjerë (reaguesit dhe joreaguesit). Individët e caktuar mund të kenë mungesë ose dëmtim të gjeneve që kodojnë për receptorët e antigjeneve në limfocitet B dhe T; apo mund të kenë mungesë të gjeneve që iu nevojiten qelizave antigjen-prezentuese për t’i prezentuar antigjenet tek limfocitet T.

2. Mosha
Mosha, poashtu mund të ndikojë në imunogjenitet. Zakonisht, personat shumë të moshuar dhe ata shumë të rinj kanë aftësi më të kufizuar për prodhimin e përgjigjes imunologjike ndaj substancave imunogjeneve.

C. Metoda e dhënies

1. Doza
Doza e dhënies së imunogjenit mund të ndikojë në imunogjenitet. Ekziston një dozë e caktuar e antigjenit, mbi ose nën të cilën përgjigja imunologjike nuk do të jetë optimale.

2. Rruga
Përgjithësisht rruga subkutane është më e mirë sesa ajo brendavenoze ose intragastrike. Rruga me të cilën jepet antigjeni, poashtu mund ta ndryshojë natyrën e përgjigjes imunologjike.

3. Adjuvantët
Substancat që mund ta rrisin përgjigjen imunologjike ndaj një imunogjeni quhen adjuvansë. Nganjëherë, përdorimi i tyre kufizohet për shkak të efekteve të padëshirueshme anësore siç janë ethet dhe inflamacioni.



III. PËRBËRJA KIMIKE E SUBSTANCAVE IMUNOGJENE
A. Proteinat
Shumica e substancave imunogjene kanë përbërje proteinike. Këto proteina mund të jenë të pastra apo përzierje në trajtë të glikoproteinave ose lipoproteinave. Në përgjithësi, proteinat e kanë efektin më të madh imunogjen.

B. Polisaharidet
Polisaharidet e pastra dhe lipopolisaharidet, poashtu kanë veprim të mirë imunogjen.

C. Acidet nukleike
Acidet nukleike zakonisht kanë veti të dobëta imunogjene. Megjithatë, këto cilësi mund të shtohen nëse kanë rradhitje njëvargore ose janë të lidhura bashkë me proteinat.

D. Lipidet
Në përgjithësi, lipidet nuk kanë veprim imunogjen, edhepse nganjëherë mund të kenë veti të hapteneve.

[~AnnA~]

IV. LLOJET E ANTIGJENEVE
A. Antigjenet e pavarura nga limfocitet T
Antigjenet e pavaruara nga limfocitet T janë antigjene që mund të stimulojnë drejtpërdrejt qelizat B për të prodhuar antitrupa, d.m. th. pa patur nevojë për ndihmesën e limfociteve T. Zakonisht, polisaharidet janë antigjene të pavarura nga limfocitet T. Përgjigja e antitrupave ndaj këtyre antigjeneve dallon nga përgjigja ndaj antigjenëve të tjerë.

Veçoritë kryesore

1. Struktura polimerike
Këto antigjene karakterizohen me praninë e një determinante të njejtë antigjenike, e cila përsëritet disa herë (figura 1).


2. Aktivizimi poliklonal i limfociteve B
Shumica e këtyre antigjeneve mund të aktivizojnë klone të caktura të limfociteve B që janë specifike për antigjene tjera (aktivizimi poliklonal). Varësisht nga aftësia e tyre për të aktivizuar poliklonet e limfociteve B, antigjenet e pavarura nga limfocitet T ndahen në dy grupe: antigjenet T1 dhe T2. Tipi 1 i këtyre antigjeneve karakterizohet me stimulim poliklonal, kurse tipi 2 nuk e ka këtë aftësi.

3. Rezistenca ndaj zbërthimit
Antigjenet e pavaruara nga limfocitet T janë më rezistentë ndaj zbërthimit andaj jetojnë më gjatë dhe vazhdojnë ta stimulojnë sisitemin imunitar.


Figura 2
Antigjenet varëse nga limfocitet T veçohen me disa kopje të determinantave të ndryshme antigjenike B. Antigjenet e varura nga limfocitet T
Këto antigjene nuk mund ta stimulojnë në mënyrë të drejtpërdrejtë prodhimin e antitrupave pa ndihmesën e limfociteve T. Në këtë grup antigjenesh bëjnë pjesë proteinat. Në aspektin strukturor, këto antigjene karakterizohen me disa kopje të determinantave të ndryshme antigjenike (figura 2).



V. KONJUGANTËT BARTËS TË HAPTENEVE

A. Përkufizimi
Konjugantët bartës të hapteneve janë molekula imunogjene me të cilat lidhen haptenet me lidhje kovalente. Molekula imunogjene quhet bartës.
Figura 3

Konjugantët bartës të hapteneve kanë determinanta native antigjenike të bartësit si dhe determinantat e reja të haptenit B. Struktura
Në aspektin strukturor këto konjugantë karakterizohen me praninë e determinantave native antigjenike të bartësit dhe determinantat e reja që krijohen nga hapteni (determinantat e haptenit)- figura 3. Determinanta e krijuar nga hapteni përbëhet nga hapteni dhe disa pjesë të ngjitura. Antitrupat e krijuar ndaj determinantës do të reagojnë poashtu edhe me haptenin e lirë. Në konjugimet e tilla lloji i bartësit e përcakton se a do të jetë përgjigja e varuar apo e pavarura nga limfocitet T.


Figura 4


Determinantat antigjenike janë zakonisht të kufizuara në ato pjesë të antigjenit që kanë qasje më të lehtë për antitrupa (janë dhënë me ngjyrë të zezë për këtë proteinë që përmban hekur)

VI. DETERMINANTAT ANTIGJENIKE

A. Determinantat e njohura prej limfociteve B

1. Përbërja
Determinantat antigjenike që njihen nga limfocitet B dhe antitrupat e prodhuar nga limfocitet B krijohen nga pjesët parësore të polimerit (determinantat lineare spo sekuenciale) dhe/ose nga struktura sekondare, terciare apo kuaternare e molekulës (determinantat konformacionale).

2. Madhësia
Në përgjithësi, determinantat antigjenike janë të vogla dhe kanë numër të kufizuar të pjesëve - 4 deri 8 sosh (aminoacidet dhe sheqernat). Vendi lidhës i një antitrupi do të akomodojë një determinantë antigjenike prej afërsisht 4-8 pjesësh.

3. Numri
Edhepse teorikisht secila prej 4-8 pjesëve mund të formojë një determinantë të veçantë antigjenike, në praktikë, numri i determinantave antigjenike për një antigjen është shumë më i ulët. Zakonisht numri i determinantave antigjenike është i kufizuar në ato segmente të antigjenit me të cilat kanë qasje antitrupat (figura 4 – determinantat antigjenike janë dhënë me ngjyrë të zezë).



B. Determinantat antigjenike që njihen nga limfocitet T

1. Përbërja
Determinantat antigjenike që njihen nga limfocitet T krijohen me sekuencë primare të aminoacideve në proteina. Limfocitet T nuk i njohin antigjenet që kanë natyrë polisaharide apo të acideve nukleike. Prandaj, polisaharidet janë të pavaruara nga limfocitet T, gjersa proteinat, zakonisht janë antigjenë që varen nga limfocitet T. Për njohjen e determinantave nga limfocitet T kërkohet që këto antigjene paraprakisht të zbërthehen në peptide të imta. Prandaj, determinantat antigjenike nuk ka nevojë të jenë të lokalizuara në sipërfaqet e ekspozuara të antigjenit. Peptidet e lira nuk njihen nga limfocitet T, por ato lidhen me molekulat e koduara nga kompleksi kryesor i histokompatibilitetit (major histocompatibility complex - MHC). Prandaj, molekula e njeh vetëm kompleksin e krijuar nga peptidi dhe molekulat MHC.

2. Madhësia
Zakonisht determinantat antigjenike janë të vogla dhe janë të kufizuara në 8-15 aminoacide.

3. Numri
Edhepse secila prej 8-15 pjesëve të mbetura mund të krijojë një determinantë të ndarë antigjenike, në praktikë numri i determinantave antigjenike për një antigjen është shumë më i vogël. Determinantat antigjenike janë të kufizuara në pjesët e antigjenit që kanë aftësi për t’u lidhur me molekulat e MHC. Ky fakt i sqaron dallimet e përgjigjes antigjenike te individët e ndryshëm.



Figura 5


Superantigjenet aktivizojnë një fraksion të lartë të limfociteve T për dallim nga antigjenet tradicional që varen nga qelizat T VII. SUPERANTIGJENET
Kur sistemi imunologjik e njeh një antigjen tradicional që varet nga limfocitet T, atëherë vetëm një fraksion i vogël i popullacionit të limfociteve T (një në 104 -105) është i aftë që ta njohë antigjenin dhe të aktivizohet (përgjigja monoklonale/oligoklonale). Megjithatë, ekzistojnë disa antigjene që në mënyrë poliklonale e aktivizojnë një numër të madh të limfociteve T, madje deri në 25% të tyre. Këto antigjene quhen superantigjene (figura 5).

Shembuj të superantigjeneve janë: enterotoksina stafilokoksike (helmimi me ushqim), toksina stafilokoksike e shokut toksik (sindromi i lëkurës së përvluar), toksinat stafilokoksike eksfoliative etj. Edhepse më së miri janë studiuar superantigjenet bakterore, ekzistojnë edhe superantigjene nga radhët e virusëve dhe mikroorganizmave të tjerë.

Sëmundjet e shoqëruara me ekspozim ndaj superantigjeneve shfaqen pjesërisht për shkak të hiperaktivizimit të sistemit imunologjik dhe lirimit të citokineve bioaktive nga limfocitet e aktivizuara T.

[~AnnA~]

IMUNOGLOBULINAT – STRUKTURA DHE FUNKSIONI

I. DEFINICIONI

Imunoglobulinat (Ig)

Janë molekula glikoproteinike të prodhuara nga plazma-qelizat (plazmocitet) si përgjegje ndaj një imunogjeni që veprojnë si kundërtrupa. Emërtimi imunoglobulinë rrjedh nga konstatimi i migrimit të tyre bashkë me proteinat globulare kur serumi, i cili përmban kundërtrupa vendoset në një fushë elektrike (fig.1)
Figura 1 Ndarja elektroforetike e proteinave të serumit


II. FUNKSIONET E PËRGJITHSHME TË IMUNOGLOBULINAVE

A. Lidhja e antigjenit

Imunoglobulinat lidhen në mënyrë specifike në një ose disa antigjene përafërsisht të njejta. Lidhja e antigjenit nga ana e kundërtrupave është funksion parësor i kundërtrupave dhe mund të rezultojë me mbrojtjen e strehuesit. Valenca e kundërtrupave i referohet numrit të determinanteve antigjenike që mund të lidh një kundërtrup i vetëm. Valenca minimale e kundërtrupave është dy, por në disa raste ajo është edhe më e madhe.

B. Funksionet efektore

Shpeshherë lidhja e një kundërtrupi për antigjen nuk ka efekte të drejtëpërdrejta biologjike. Përkundër kësaj, efektet e rëndësishme biologjike janë pasojë e “funksioneve efektore” dytësore të kundërtrupave. Imunoglobulinat ndërmjetësojnë një mori funksionesh efektore. Zakonisht, aftësia për të bartur një rol të veçantë efektor kërkon lidhjen e kundërtrupit për antigjenin e tij. Secila nga imunoglobulinat nuk mund të ndërmjetësojë të gjitha funksionet efektore. Funksionet e tilla efektore përfshijnë:

1. Fiksimin e komplementit. Kjo rezulton me lizën apo shkatërrimin e membranës qelizore dhe lirimin e molekulave biologjikisht aktive (shiko kapitullin e dytë)

2. Lidhjen në lloje të ndryshme qelizash- Qelizat fagocitare, limfocitet, pllakëzat e gjakut (trombocitet), mastocitet dhe bazofilet posedojnë receptorë që lidhin imunoglobulinat. Një lidhje e tillë mund të aktivizojë qelizat për të kryer funksione të caktuara. Disa imunoglobulina lidhen gjithashtu me receptorët në trofoblastin placentar e cila rezulton me kalimin e kundërtrupave nëpër placentë. Si rezultat i gjithë këtyre ndodhive, kundërtrupat e transferuar me origjinë nga nëna (maternale) sigurojnë imunitet te fetusi dhe te i porsalinduri.

Figura 2A. Struktura bazike e imunoglobulinave


Figura 2B.Mbështetur nga Division of Undergraduate Education of the National Science Foundation.


Figura 2C Shiriti i kundërtrupit të parë intakt i kristalizuar (IgG2A). Harris, L. J., Larson, S. B., Hasel, K. W., Day, J., Greenwood, A., McPherson, A. Nature 1992, 360, 369-372.


Figura 2D
Kundërtrupi rrotullues.


III. STRUKTURA THEMELORE E IMUNOGLOBULINAVE

Struktura themelore e imunoglubulinave është e ilustruar në figurën 2. Megjithëse imunoglobulinat e ndryshme mund të dallojnë në aspektin strukturor, të gjitha janë të ndërtuara nga njësitë e njëjta bazike.

A. Zingjirët e lehtë dhe të rëndë

Të gjitha imunoglobulinat kanë strukturë të ndërtuar nga katër zingjirë si njësi të tyre themelore. Ato përbëhen nga dy zingjirë identikë të lehtë (23kD) dhe dy zingjirë identikë të rëndë (50-70kD)

B. Lidhjet disulfide

1. Lidhjet disulfide ndërzingjirore - zingjirët e rëndë dhe të lehtë dhe dy zingjirët e rëndë mbahen së bashku përmes lidhjeve disulfide ndërzingjirore dhe përmes ndërveprimeve jokovalente. Numri i këtyre lidhjeve ndërzingjirore disulfide ndryshon në kuadër të molekulave të ndryshme të imunoglobulinave.

2. Lidhjet disulfide brendazingjirore - brenda secilit zingjir polipeptidik ekzistojnë gjithashtu lidhjet brendazingjirore disulfide.

C. Regjionet variabile (V) dhe konstante(C)

Pas krahasimit të bërë në rënditjen e aminoacideve në llojet e ndryshme të zingjirëve të rëndë e të lehtë, është bërë e qartë se që të dy zingjirët mund të ndahen në dy regjione varësishtë nga variabiliteti në rënditjen e aminoacideve. Këto janë:

1. Zingjiri i lehtë-VL (110 aminoacide) dhe CL (110 aminoacide)

2. Zingjiri i rëndë-VH ( 110 aminoacide) dhe CH (110 aminoacide)

D. Regjioni nyjëtues

Ky është një regjion në të cilin krahët e molekulës së kundërtrupit formojnë strukturë në formë të shkronjes Y. Emërtohet si regjion nyjëtues ngase ekziston një lloj fleksibiliteti i molekulës ne këtë pikë.

E. Domenet

Pamjet tredimensionale të molekulës së imunoglobulinës tregojnë që kjo molekulë nuk është plotësisht e drejtë siç është paraqitur në fig. 2A. Përkundër kësaj, ajo është e palosur në regjione globulare ku secila nga këto përmban një lidhje disulfide brendazingjirore (fig 2B-D). Këto regjione emërtohen si domene.

1. Domenet e zingjirit të lehtë- VL dhe CL

2. Domenet e zingjirit të rëndë-VH, CH1-CH3 ( ose CH4)

F. Oligosakaridet

Karbohidratet janë të lidhura në domenin CH2 në shumicën e imunoglobulinave. Sidoqoftë, në raste të caktuara karbohidratet mund të gjenden të lidhura edhe ne lokacione të tjera.

Figura 3. Struktura e regjionit variabil





Përktheu: EKREM MALOKU, MD
1.Asistent mësimor i Fiziatrisë, Universiteti i Prishtinës, Fakulteti i Mjekësisë, Prishtinë
2. Hulumtues shkencor në Departamentin e Neuroshkencës, Universiteti Illinois në Çikago, SHBA

[~AnnA~]

IV. STRUKTURA E REGJIONIT VARIABIL

A. Regjionet hipervariabile (HVR) ose regjionet përcaktuese të komplementaritetit

Krahasimet e renditjes së aminoacideve të regjioneve variabile të imunoglobulinave kanë treguar që pjesa më e madhe e këtij variabiliteti është e pranishme në tri regjione të ashtuquajtura regjione hipervariabile ose regjionet përcaktuese të komplementaritetit të ilustruara ne figurën 3. Kundërtrupat me specificitet të ndryshëm (p.sh. pozita të ndryshme kombinuese) kanë regjione të ndryshme përcaktuese të komplementaritetit, përderisa kundërtrupat me specificitet të njëjtë kanë regjione identike përcaktuese të komplementaritetit (p.sh. CDR është regjion kombinues i kundërtrupit). Regjionet e tilla përcaktuese të komplementaritetit janë gjetur në zingjirët e lehtë dhe të rëndë.

B. Regjionet strukturore

Zonat në mes regjioneve përcaktuese të komplementaritetit në kuadër të regjionit variabil emërtohen si regjione strukturore (figura 3). Bazuar në ngjashmëritë dhe dallimet në regjionet strukturore, zingjirët e lehtë dhe të rëndë të imunoglobulinave mund të ndahen në grupe dhe nëngrupe. Kjo përfaqëson produkte të gjeneve të ndryshme të regjionit variabil.

Figura 4. Fragmentet e imunoglobulinës: raportet strukturë/funksion


V. FRAGMENTET E IMUNOGLOBULINAVE: RAPORTI STRUKTURË/FUNKSION

Fragmentet e imunoglobulinave të prodhuara nga digjestioni proteolitik janë treguar të jenë mjaft të dobishme në sqarimin e raportit strukturë/funksion në imunoglobulina.

A. Fab

Digjestioni me papainë e bën ndarjen e molekulës së imunoglobulinës në regjionin nyjëtues para lidhjeve H-H ndërzingjirore disulfide. (figura 4).Kjo rezulton me formimin e dy fragmenteve identike që përmbajnë zingjirin e lehtë dhe domenet VH dhe CH1 të zingjirit të rëndë.

Lidhja e antigjenit: këto fragmente janë emërtuar Fab fragmente ngase përmbajnë vendët lidhëse të kundërtrupit për antigjen. Çdo Fab fragment është monovalent përderisa molekula origjinale ka qenë bivalente. Vendi kombinues i kundërtrupit formohet nga VH dhe VL. Një kundërtrup ka aftësi të lidh një determinantë të caktuar antigjenike ngase ka kombinacion të veçantë të VH dhe VL. Kombinimet e ndryshme të VH dhe VL rezultojnë më kundërtrupa që mund të lidhin detreminanta të ndryshme antigjenike.

B. Fc

Digjestioni me papainë gjithashtu sjell formimin e fragmenteve që përmbajnë pjesën e mbetur të dy zingjirëve të rëndë ku secili nga këta zingjirë përmban domenet CH2 dhe CH3. Fragmenti është emërtuar si Fc ngase lehtë i nënshtrohet kristalizimit.
Funksionet efektore - funksionet efektore të imunoglobulinës ndërmjetësohen nga kjo pjesë e molekulës. Funksionet e ndryshme ndërmjetësohen nga domenet e ndryshme në këtë fragment (figura 5). Normalisht, aftësia e kundërtrupit për të bartur një rol të tillë efektor kërkon lidhjen paraprake të antigjenit; sidoqoftë ekzistojnë përjashtime nga kjo rregull.
C. F(ab’)2

Trajtimi i imunoglobulinave me pepsinë rezulton në ndarjen e zingjirëve të rëndë poshtë lidhjeve ndërzingjirore H-H, që rezulton me një fragment, i cili përmban të dy regjionet lidhëse antigjenike (figura 6). Ky fragment është emërtuar si F(ab’)2 ngase ka qenë bivalent. Regjioni Fc i molekulës digjestohet në peptide të vogla nga ana e pepsinës. F(ab’)2 lidh antigjenin por nuk ndëmjetëson funksionet efektore të kundërtrupave
Figura 5. Fragmentet e imunoglobulinës: raportet strukturë / funksion



VI. KLASËT, NËNKLASËT, LLOJET DHE NËNLLOJET E IMUNOGLOBULINAVE HUMANE

A. KLASËT E IMUNOGLOBULINAVE

Imunoglobulinat mund të ndahen në pesë klasë të ndryshme, bazuar në ndryshimet në renditjen e aminoacideve në regjionin konstant të zingjirëve të rëndë. Të gjitha imunoglobulinat brenda një klase të caktuar do të kenë regjione konstante të zingjirëve të rëndë shumë të ngjajshme. Këto dallime mund të zbulohen me studimet sekuanciale ose me ato serologjike (psh.më përdorimin e kundërtrupave kundër këtyre regjioneve diferenciale).

1. IgG-zingjirët e rëndë Gama

2. IgM-zingjirët e rëndë Mu

3. IgA-zingjirët e rëndë Alfa

4. IgD-zingjirët e rëndë Delta

5. IgE-zingjirët e rëndë Epsilon

B. Nënklasët e imunoglobulinave

Klasët e imunoglobulinave mund të ndahen në nënklasë bazuar në dallimet e vogla në rënditjen e aminoacideve në regjionin konstant të zingjirit të rëndë. Të gjitha imunoglobulinat brenda një klase do të posedojnë renditje aminoacidike shumë të ngjashme në regjionet konstante. Këto dallime zbulohen me metoda serologjike.

1. IgG nënklasët

a) IgG1-zingjirët e rëndë Gama 1

b) IgG2-zingjirët e rëndë Gama 2

c) IgG3-zingjirët e rëndë Gama 3

d) IgG4-zingjirët e rëndë Gama 4

2. IgA nënklasët

a) IgA1-zingjirët e rëndë alfa 1

b) IgA2-zingjirët e rëndë alfa 2



C. Tipet e imunoglobulinave

Imunoglobulinat mund të klasifikohen edhe në bazë të zingjirit të lehtë që posedojnë. Dallimet në zingjirët e lehtë bazohen në renditjen e aminoacideve në regjionin konstant të zingjirit të lehtë. Këto dallime zbulohen me metoda serologjike

1. Zingjirët e lehtë Kapa

2. Zingjirët e lehtë Lambda

D. Nëntipet e imunoglobulinave

Zingjirët e lehtë gjithashtu mund të ndahen në nëntipe bazuar ne dallimet në rënditjen e aminoacideve brenda regjionit konstant të zingjirit të lehtë.

1. Nëntipet lambda

a) lambda 1

b) lambda 2

c) lambda 3

d) lambda 4

c) Lambda 3

d) Lambda 4

E. Nomenklatura

Imunoglobulinat emërtohen bazuar në klasët, apo nënklasët e zingjirit të rëndë apo tipit ose nëntipit të zingjirit të lehtë. Përveç në rastin e një definimi preciz, duhet të supozoni që të gjitha nënklasët, tipet dhe nëntipet janë prezente. IgG ka kuptimin që të gjitha nënklasët dhe tipet janë prezente.

F. Heterogjeniteti

Imunoglobulinat e konsideruara si popullatë e molekulave, janë mjaft heterogjene ngase janë të përbëra nga klasët dhe nënklasët e ndryshme dhe secila posedon tipe dhe nëntipe të zingjirëve të lëhtë. Përveç kësaj, molekulat e ndryshme të imunoglobulinave mund të kenë tipare të ndryshme në raport me lidhjen e antigjenit për shkak të regjioneve të ndryshme VH dhe VL.

Figura 6
Fragmentet e imunoglobulinës: raportet strukturë / funksion

[~AnnA~]

VII. STRUKTURA DHE DISA VEÇORI TË KLASËVE DHE NËNKLASËVE TË IMUNOGLOBULINAVE
A. IgG
1. Struktura

Struktura e nënklasëve të IgG-së është paraqitur ne fig.7. Të gjitha IgG-të janë monomerë (imunoglobulinë 7S). Nënklasët dallojnë në numrin e lidhjeve disulfide dhe gjatësinë e regjionit nyjëtues.

2. Veçoritë

Është imunoglobulina më e gjithanshme, ngase është e aftë të bartë me vete të gjitha funskionet e molekulës së imunoglobulinës.

a) IgG është Ig kryesore ne serum -75% e Ig-së ne serum i takon Imunoglobulinës IgG.

b) IgG është Ig kryesore në hapësirat ekstravaskulare.

c) Transferi placentar: IgG është e vetmja Ig që e kalon barrierën placentare. Ky transfer ndërmjetësohet nga receptori për Fc regjionin e IgG-së i pranishëm në qelizat placentare. Të gjitha nënklasët e IgG-së nuk e kalojnë njësoj barrierën; IgG2 nuk kalon në mënyrë aq efikase.

d) E fikson komplementin – ka dallime të nënklasëve në efikasitetin e fiksimit të komplementit;IgG4 nuk e fikson komplementin.

Lidhja me qeliza - makrofagjet, monocitet, polimorfonuklearët(PMN) dhe disa limfocite posedojnë Fc receptorë për regjionin Fc të IgG-së. Të gjitha nënklasët nuk lidhen njësoj; IgG2 dhe IgG4 nuk lidhen ne Fc receptorë. Si pasojë e një lidhjeje të tillë në Fc receptorët në PMN, monocite dhe makrofagje rezulton me një internalizim më të mirë të antigjenit. Kundërtrupi e ka përgatitur antigjenin për gëlltitje nga ana e qelizave fagocitare. Termi opsonin përdoret për të përshkruar substancat që e ndihmojnë fagocitozën. IgG është një opsoninë e mirë. Lidhja e IgG-së në Fc receptorët e qelizave tjera rezulton me aktivizimin e funksioneve tjera

B. IgM

1. Struktura

Struktura e IgM-së është paraqitur ne fig.8. IgM normalisht ekziston si pentamer (imunoglobulinë 19S), por mund te ekzistojë edhe si monomer. Në formën pentamerike të gjithë zingjirët e rëndë dhe të lehtë janë identikë. Në këtë mënyrë, valenca teorikisht është 10. IgM posedon një ekstra domen në zingjirin mu (CH4) dhe gjithashtu posedon me një proteinë tjetër të lidhur në mënyrë kovalente nëpërmjet lidhjes S-S e emërtuar si zingjiri J. Ky zingjir funksionon në polimerizimin e molekulës në pentamer.

2.Veçoritë

a) IgM është Ig e tretë për nga prania në serum.

b) IgM është është Ig e parë e formuar nga fetusi dhe Ig e parë që prodhohet nga qelizat B kur ato stimulohen nga antigjeni.

c) Si pasojë e strukturës pentamerike, IgM është fiksuese e mirë e komplementit. Në këtë mënyrë, kundërtrupat IgM janë mjaft efikas në drejtim të lizës së mikroorganzimit.

d) Si rrjedhojë e strukturës së saj, IgM-ja është gjithashtu Ig e mirë aglutinuese. Kështu që, kundërtrupat IgM janë shumë efikas në drejtim të grumbullimit të mikroorganizmave për eliminim eventual nga organizmi.

e) IgM lidhet në disa qeliza përmes Fc receptorëve.

f) Ig sipërfaqësore të qelizave B.

Ig sipërfaqësore ekzistojnë si monomer dhe iu mungon zingjiri J, por posedojnë 20 ekstra aminoacide në terminalin –C për ta bashkuar atë me membranë (figura 9). IgM në sipërfaqe të qelizës funksionon si receptor për antigjenin në B qeliza. IgM sipërfaqësore është e lidhur në mënyrë jokovalente me dy proteina shtesë në membranën e qelizës B të emërtuara si Ig-alfa dhe Ig-beta (fig. 10). Këto proteina shtesë veprojnë si molekula përcjellëse të sinjalit, meqenëse zgjatimi citoplazmatik i molekulës së IgG-së është shumë i shkurtër për ta përcjellur një sinjal. Kontakti në mes Ig sipërfaqësore dhe një antigjeni është i domosdoshëm përpara transmetimit të një sinjali nga ana e zingjirit Ig-alfa dhe Ig-beta. Në rastin e antigjeneve të pavarura T, kontakti në mes antigjenit dhe Ig sipërfaqësore është i mjaftueshëm të aktivizojë B qelizat për diferencim në plazma qeliza që prodhojnë kundërtrupa. Sidoqoftë, për antigjenet e pavarura T, sinjali i dytë i siguruar nga qelizat T ndihmëse është i nevojshëm para aktivizimit të qelizave B.

C. IgA

1. Struktura

IgA në serum është monomer, por IgA e gjetur në sekrecione është dimer (figura 11). Kur IgA ekziston si dimer, J zingjiri është i shoqëruar me të.

IgA sekretore posedon gjithashtu një proteinë të shoqëruar me të, emërtuar si fragmenti sekretor apo fragmenti T. IgA nganjëherë referohet si imunoglobulinë 11S. Për dallim prej pjesës së mbetur të IgA-së e cila prodhohet në qeliza plazmatike, fragmenti sekretor prodhohet në qeliza epiteliale dhe i bashkangjitet IgA-së në momentin kur ajo kalon në sekrecione (figura 12). Fragmenti sekretor i ndihmon IgA-së të transportohet përgjatë mukozës dhe gjithashtu e mbron atë nga degradimi në sekrecione.

2. Veçoritë

a) IgA radhitet e dyta për nga prania në serum.

b) IgA është klasa kryesore e Ig në sekrecione -lot, pështymë, kollustrum, mukus. Meqenëse është konstatuar në sekrecione, IgA sekretore është e rëndësishme në imunitetin lokal.

c) IgA nuk e fikson komplementin, përveç në rast të agregimit.

d) IgA mund të lidhet në disa qeliza-PMN dhe disa limfocite

D. IgD

1. Struktura

Struktura e IgD-së është paraqitur në figurën 13. IgD ekziston vetëm si monomer.

2. Veçoritë

a) IgD është konstatuar në nivele të ulëta në serum; roli i saj në serum është ende i paqartë.

b) IgD primarisht është gjetur në sipërfaqen e e qelizave B, ku funksionon si receptor për antigjen. IgD në sipërfaqe të qelizave B ka ekstraaminoacide në terminalin-C për t’u bashkuar me membranë. Gjithashtu është e lidhur me zingjirët Ig-alfa dhe Ig-beta.

c) IgD nuk e lidh komplementin.

d) E fikson komplementin – ka dallime të nënklasëve në efikasitetin e fiksimit të komplementit;IgG4 nuk e fikson komplementin.

Lidhja me qeliza - makrofagjet, monocitet, polimorfonuklearët(PMN) dhe disa limfocite posedojnë Fc receptorë për regjionin Fc të IgG-së. Të gjitha nënklasët nuk lidhen njësoj; IgG2 dhe IgG4 nuk lidhen ne Fc receptorë. Si pasojë e një lidhjeje të tillë në Fc receptorët në PMN, monocite dhe makrofagje rezulton me një internalizim më të mirë të antigjenit. Kundërtrupi e ka përgatitur antigjenin për gëlltitje nga ana e qelizave fagocitare. Termi opsonin përdoret për të përshkruar substancat që e ndihmojnë fagocitozën. IgG është një opsoninë e mirë. Lidhja e IgG-së në Fc receptorët e qelizave tjera rezulton me aktivizimin e funksioneve tjera

B. IgM

1. Struktura

Struktura e IgM-së është paraqitur ne fig.8. IgM normalisht ekziston si pentamer (imunoglobulinë 19S), por mund te ekzistojë edhe si monomer. Në formën pentamerike të gjithë zingjirët e rëndë dhe të lehtë janë identikë. Në këtë mënyrë, valenca teorikisht është 10. IgM posedon një ekstra domen në zingjirin mu (CH4) dhe gjithashtu posedon me një proteinë tjetër të lidhur në mënyrë kovalente nëpërmjet lidhjes S-S e emërtuar si zingjiri J. Ky zingjir funksionon në polimerizimin e molekulës në pentamer.

2.Veçoritë

a) IgM është Ig e tretë për nga prania në serum.

b) IgM është është Ig e parë e formuar nga fetusi dhe Ig e parë që prodhohet nga qelizat B kur ato stimulohen nga antigjeni.

c) Si pasojë e strukturës pentamerike, IgM është fiksuese e mirë e komplementit. Në këtë mënyrë, kundërtrupat IgM janë mjaft efikas në drejtim të lizës së mikroorganzimit.

d) Si rrjedhojë e strukturës së saj, IgM-ja është gjithashtu Ig e mirë aglutinuese. Kështu që, kundërtrupat IgM janë shumë efikas në drejtim të grumbullimit të mikroorganizmave për eliminim eventual nga organizmi.

e) IgM lidhet në disa qeliza përmes Fc receptorëve.

f) Ig sipërfaqësore të qelizave B.

Ig sipërfaqësore ekzistojnë si monomer dhe iu mungon zingjiri J, por posedojnë 20 ekstra aminoacide në terminalin –C për ta bashkuar atë me membranë (figura 9). IgM në sipërfaqe të qelizës funksionon si receptor për antigjenin në B qeliza. IgM sipërfaqësore është e lidhur në mënyrë jokovalente me dy proteina shtesë në membranën e qelizës B të emërtuara si Ig-alfa dhe Ig-beta (fig. 10). Këto proteina shtesë veprojnë si molekula përcjellëse të sinjalit, meqenëse zgjatimi citoplazmatik i molekulës së IgG-së është shumë i shkurtër për ta përcjellur një sinjal. Kontakti në mes Ig sipërfaqësore dhe një antigjeni është i domosdoshëm përpara transmetimit të një sinjali nga ana e zingjirit Ig-alfa dhe Ig-beta. Në rastin e antigjeneve të pavarura T, kontakti në mes antigjenit dhe Ig sipërfaqësore është i mjaftueshëm të aktivizojë B qelizat për diferencim në plazma qeliza që prodhojnë kundërtrupa. Sidoqoftë, për antigjenet e pavarura T, sinjali i dytë i siguruar nga qelizat T ndihmëse është i nevojshëm para aktivizimit të qelizave

C. IgA

1. Struktura

IgA në serum është monomer, por IgA e gjetur në sekrecione është dimer (figura 11). Kur IgA ekziston si dimer, J zingjiri është i shoqëruar me të.

IgA sekretore posedon gjithashtu një proteinë të shoqëruar me të, emërtuar si fragmenti sekretor apo fragmenti T. IgA nganjëherë referohet si imunoglobulinë 11S. Për dallim prej pjesës së mbetur të IgA-së e cila prodhohet në qeliza plazmatike, fragmenti sekretor prodhohet në qeliza epiteliale dhe i bashkangjitet IgA-së në momentin kur ajo kalon në sekrecione (figura 12). Fragmenti sekretor i ndihmon IgA-së të transportohet përgjatë mukozës dhe gjithashtu e mbron atë nga degradimi në sekrecione.

2. Veçoritë

a) IgA radhitet e dyta për nga prania në serum.

b) IgA është klasa kryesore e Ig në sekrecione -lot, pështymë, kollustrum, mukus. Meqenëse është konstatuar në sekrecione, IgA sekretore është e rëndësishme në imunitetin lokal.

c) IgA nuk e fikson komplementin, përveç në rast të agregimit.

d) IgA mund të lidhet në disa qeliza-PMN dhe disa limfocite

[~AnnA~]

D. IgD

1. Struktura

Struktura e IgD-së është paraqitur në figurën 13. IgD ekziston vetëm si monomer.

2. Veçoritë

a) IgD është konstatuar në nivele të ulëta në serum; roli i saj në serum është ende i paqartë.

b) IgD primarisht është gjetur në sipërfaqen e e qelizave B, ku funksionon si receptor për antigjen. IgD në sipërfaqe të qelizave B ka ekstraaminoacide në terminalin-C për t’u bashkuar me membranë. Gjithashtu është e lidhur me zingjirët Ig-alfa dhe Ig-beta.

c) IgD nuk e lidh komplementin.



Figura 14 Struktura e IgE E. IgE

1. Struktura

Struktura e IgE-së është paraqitur në figurën 14. IgE ekziston si monomer dhe posedon një ekstradomen në regjionin konstant.

2. Veçoritë

a) Është Ig me nivelin më të ulët të pranisë në serum, meqenëse lidhet fort në Fc receptorët e pranishëm në bazofile dhe mastocite, madje edhe para ndërveprimit me antigjen.

b) IgE është e përfshirë në reaksionet alergjike - si pasojë e lidhjes së saj me bazofile dhe mastocite, IgE është e përfshirë në reaksione alergjike. Lidhja e alergjenit për IgE në qeliza rezulton me lirimin e mediatorëve të ndryshëm farmakologjikë që japin simptome alergjike.

c) IgE ka rol edhe në sëmundjet parazitare dhe helmintike (nematode). Meqenëse niveli i IgE-së në serum rritet në sëmundjet parazitare, matja e nivelit të IgE-së ka rol diagnostik në infeksionet parazitare. Eozinofilet posedojnë Fc receptorë për IgE dhe lidhja e eozinofileve për helmintet e mveshura me IgE rezulton me mbytje të parazitit.

d) IgE nuk e fikson komplementin.




Figura 15
Kundërtrupi rrotullues © 2000 Antibody Resource Page
Antibody Concepts Clinical Implications of Human Immunoglobulin Classes
Adaptuar nga:F.T. Fischbach në "A Manual of Laboratory Diagnostic Tests," 2nd Ed., J.B. Lippincott Co., Philadelphia, PA.



IgG

1. Niveli i kësaj Ig rritet tek:

a) infeksionet kronike granulomatoze

b) infeksionet e të gjitha llojeve

c) hiperimunizimi

d) sëmundjet e mëlqisë

e) kequshqyeshmëria e rëndë

f) disproteinemitë

g) sëmundjet e shoqëruara me granulomat hipersenzitive, çrregullimet dermatologjike dhe mieloma IgG

h) artriti reumatoid

2. Niveli i kësaj Ig ulet tek:

a) agamaglobulinemia

b) aplazioni limfoid

c) mungesa selektive e IgG-së, IgA-së

d) IgA mieloma

e) proteinemia Bens-Jones

f) leukemia kronike limfoblastike

IgM

1. Niveli i kësaj Ig rritet tek:

a) makroglobulinemia Valdenstrom

b) tripasonomiaza

c) aktinomikoza

d) bartoneloza

e) malaria

f) mononukleoza infektive

g) lupusi eritematoz

h) artriti reumatoid

i) disgamaglobulinemia

Vërejtje:Te i porsalinduri, niveli i IgM mbi 20 ng/dl ështe një indikacion për një stimulim in utero i sistemit imunitar dhe stimulim nga ana e virusit te rubellës, citomegalovirusit, sifilisit apo toksplazmozës.

2. Niveli i kësaj Ig ulet tek:

a) agamaglobulinemia

b) çrregullimet limfoproliferative

c) aplazioni limfoid

d) mieloma IgG dhe IgA

e) disgamaglobulinemia

f) leukemia kronike limfoblastike



IgA

1. Rritet në rastet e:

a) sindromës Viskot- Aldrich

b) cirozës së mëlqisë (në shumicën e rasteve)

c) stadeve të caktuara të sëmundjeve të kolagjenit dhe atyre autoimune si artriti reumatoid dhe lupusi eritematoz

d) infeksionet kronike pa bazë në deficiencat imunologjike

e) IgA mieloma

2. Ulet në rast të

a) ataksisë telangiektazisë hereditare (e trashëguar)

b) gjendjeve me deficienca imunologjike ( si p.sh. disgamaglobulinemitë, agamaglobulinemia kongjenitale dhe ajo e fituar dhe hipogamaglobulinemia)

c) sindromit të kequshyeshmërisë

d) aplazionit limfoid

e) mielomës IgG

f) leukemisë akute limfoblastike

g) leukemisë kronike limfoblastike



IgD

1. Rritet në rast të

a) infesioneve kronike

b) mielomës IgD

IgE

1. Rritet në rast të:

a) Sëmundjeve atopike të lëkurës

b) rinitit alergjik

c) astmës

d) shokut anafilaktik

e) mielomës IgE

2. Ulet në rast të:

a) agamaglobulinemisë

b) hipogamaglobulinemisë për shkak të metabolizmit të çrregulluar ose sintezës së imunoglobulinave


Figura 7
Struktura e IgG



Figura 8 Struktura pentamerike e IgM së serumit



Figura 9 Struktura e sipërfaqes qelizore të IgM



Figura 10 Receptori i antigjenit të limfociteve B


Figura 11 Struktura e IgA
http://pathmicro.med.sc.edu/mayer/stru-11.jpg


Figura 12. Origjina e IgA të tretshme



Figura 13 Struktura e IgD


Figura 14 Struktura e IgE


Figura 15
Kundërtrupi rrotullues

[gjini]

respekt per keto shkrime dhe desha te beje nje pyetje ne lidhje me keto shkrime
jon te kopjuara apo ti i ke perkthye dhe i qe qite kestu si te perkthyera??
te lutem mos me keqkupto por vetem desha te dij se punim shum te mira dhe po gezohem qe keto tani mundem edhe shqip ti lexoj.