Urbanizimi i malësorit shqiptar, shlyerja e borxhit historik nga kombi

[Zana_ch]

Urbanizimi i malësorit shqiptar, shlyerja e borxhit historik nga kombi

Nga Kastriot Myftaraj

Procesi i legalizimit të banesave të ardhurve, në metropolet shqiptare, nga krahina të ndryshme të Shqipërisë dhe në një numër të madh nga Veriu, kryesisht në Tiranë dhe në Durrës, ka krijuar një debat të madh, të zjarrtë me pozicionime pro dhe kundra, ku shpesh shfaqet edhe një racizëm ndaj të ardhurve, të cilësuar si “malokë”, “çeçenë”, etj.Kryeministri Berisha para pak kohësh deklaroi se me procesin e legalizimit do të zhduken cilësimet fyese të këtij lloji. Çështja është edhe më e thellë se kaq. Me legalizimin e të ardhurve do të përmbushet një nga proceset e mbetura pezull të konstituimit nacional shqiptar, një proces tejhistorik, që përbën një nga aspektet e restaurimit të Shqipërisë së lirë paraosmane. Okupacionet e gjata krijojnë deformime, mangësi, që duan kohë për t’ u rikuperuar. Një nga këto është edhe riurbanizimi i vendit. Shqipëria paraosmane ka qenë një vend i urbanizuar që kishte hyrë në linjën e Rilindjes, në sajë të influencës veneciane dhe italiane në përgjithësi.
Qytetet shqiptare të periudhës paraosmane qenë më të mëdha se ç’ qenë në fund të periudhës osmane. Rezistenca antiosmane dhe dhuna turke i zbrazi qytetet, duke shkuar popullsia e tyre përtej detit ose në male. Në Shqipërinë e pavarur pasosmane kjo anomali nuk u rikuperua deri në periudhën paskomuniste, kur popullsia zbriti masivisht nga malësitë drejt qyteteve. Këtu pati një tension mes popullsisë së zbritur dhe asaj vendase, tension ky i natyrshëm në çdo vend të botës që ka kaluar procesin e urbanizimit të vrullshëm. Por, ky tension u ushqye nga qarqe antishqiptare të brendshme dhe të jashtme që synonin dhe synojnë ta shndërrojnë në konflikt të hapur, duke potencuar paradigma konfliktuale në të cilat të ardhurit përcaktohen si “malokë”, “çeçenë”.
Paradigma historike e okupatorëve
Nocioni “malok” në Shqipëri është krijuar dhe potencuar nga okupatorët e huaj gjatë gjithë historisë dhe është adoptuar nga ajo pjesë e popullsisë, që ka qenë më tepër e lidhur me ta. Okupatorët gjithmonë i kanë urryer njerëzit e malit në vendet e pushtuara dhe Shqipëria nuk ka bërë përjashtim. Njeriu i malit është për okupatorin rebeli për antonomazi. Njeriu i malit përgjithësisht nuk paguan taksa dhe nuk jep rekrutë. Madje, priret që të bëjë pre, duke grabitur karvanët e okupatorit, që çojnë në qendër taksat e mbledhura nga njerëzit e fushave, si dhe shpesh mësyn edhe vetë stacionet ushtarake të okupatorit, për të siguruar armë. Pushtuesi nuk e ndjen veten mirë nën hijen e maleve. Aq më tepër në një vend me fusha të ngushta si Shqipëria. Në male gjenin strehim kryengritësit e fushave, ata që nuk donin t’ i nënshtroheshin okupatorit. Malësitë e varfra kanë qenë trefish problematike për pushtuesit se prej tyre nuk nxirren të ardhura, duan shumë shpenzime për t’ u nënshtruar dhe janë baza të mësymjeve në fusha për të nxitur dhe atje kryengritje.
Të gjithë okupatorët e trevave shqiptare, që nga të parët, të cilët kanë qenë maqedonasit, në shekullin IV para Krishtit, duke vazhduar më pas me romakët, bizantinët, sllavët, turqit, deri tek regjimi komunist shqiptar, e kanë pasur këtë ndjenjë. Prandaj okupatorët, që nga maqedonasit, romakët, bizantinët, sllavët, turqit, por edhe regjimi komunist i kanë demonizuar njerëzit e maleve dhe janë përpjekur që të nxitin edhe tek vendasit urrejtjen ndaj tyre.
Kjo histori ze fill që me pushtimin e Ilirisë, duke përfshirë dhe Dardaninë, nga Filipi II i Maqedonisë në vitin 344 para Krishtit. Filipi II, për të mposhtur ilirët, që banonin në trojet e sotme shqiptare në veri të atyre që në antikitet quheshin Malet Akrokeraune (Himarë) dhe për t’ i vënë nën sundim këto troje, bëri një aleancë me Epirin, që gjendej në jug të kësaj pike, duke u martuar me vajzën e mbretit të Epirit (Mollosisë), Olimpia, nëna e Aleksandrit të Madh. Kjo qe aleanca fatale, që bëri të krijohen mendësi dhe paradigma kulturale dhe politike që përcaktuan zhvillimet shqiptare gjatë gjithë historisë deri në ditët e sotme. Maqedonasit patën adoptuar paradigmën greke “qytetërim-barbari”, të përpunuar në kohën e luftërave greko-perse, sipas së cilës grekët qenë të qytetëruar nga natyra, ndërsa popujt e tjerë, barbarët, qenë të prapambetur dhe skllevër nga natyra. Me këtë paradigmë maqedonasit nën Aleksandrin e Madh bënë fushatën për nënshtrimin e botës që i çoi ata deri në Indi.
Okupatorët maqedonas, u ballafaquan me rezistencën e ilirëve të cilët për të mos iu nënshtruar maqedonasve bënë atë që bëjnë gjithë popujt e okupuar që nuk duan të nënshtrohen, u tërhoqën në male. «Mali-strehim u bë një hapësirë e qenësishme e historisë mesdhetare». (George Castellan: «Histori e Ballkanit», «Çabej», Tiranë 1996, f. 123.) Në Shqipëri, në shekuj, edhe qytetari dhe njeriu i fushës, kanë qenë me një këmbë në mal. Një invazion i kthente ata në malësorë. Maqedonasit krijuan në Iliri mitin e njeriut të keq të malit dhe këtë mit e përvetësuan edhe epirotët, si aleatë të maqedonasve dhe bashkësundues së bashku me këta të fundit mbi ilirët. Pas vdekjes së Aleksandrit të Madh ilirët u çliruan nga sundimin maqedonas dhe krijuan mbretëritë e veta. Por, epirotët e ruajtën urrejtjen dhe duke e gjeneruar e shndërruan atë resentiment. Kështu lindi në hapësirën e sotme shqiptare urrejtja ndaj njeriut të malit, të cilën e nxitën të gjithë okupatorët që erdhën në këto troje pas maqedonëve, deri në shekullin XX.